장음표시 사용
281쪽
naturam absque illo medio obtineri possit , sed vitio agentis demum necessarim a sit ;tune enim impedimentum non est in re idita, sed in persoria, & ex eius vitio: medium igitur hoc ea su illicitum est , & adhiberi nequit, eis sorte aliter ius obtineri nequeat. Sed ει medium illud adhiberi debet sine imitaria tertii innocentis, quia & ille iure suo uti, & contra quemcunque aggresso tem de .sendere se potest.
ν Cum enim Deus sit ens persectigi.
mum , Necessario inde sequitur, r. omnia, quae vult, esse natura licita, At iusta. Ataque hine eaedes Abrahamo iniuncta, concubitus eum patrui vidua mier Iudaeos , fur. in m Israelitis permissum , bella eum damis natis populis , Ace. non pugnant eum iure naturae ; quia Deus haec fieri voluit . qui non nis persectissime velle potest . E. Deum omnia, quae ex natura suae perfectionis ali. er velle non potest, voluisse. Hi ne eultus Dei fluit ex voluntate divina , quia Deu non potest velle ne tolatur; cultus enim est aestimatio persectionis.
α) Non enim potest nisi persectissime
aa Nam frustra agere , imperfectionem insere, quae in Deum non eadit. Optime Aristoteles : Natara niLI imperfecte , nihil frustra vir. l. r. Politi
u Non omnia, quae ex persectione Dei
sequuntur, ius inter homines inserunt : ex eo en: in , qtrod Deus pro sua persectione non possit non liberalitatem , aliasque virin tes approbare , ac praemiis pentare, ' non se. quatur, homini ius esse adigendi alterum ut liberalitatem exerceat. Imae. Pin i s.
Virtutes sunt iura Deo debita, ne.
a iure naturali excludendae sunt . Neq-ie e. nim voluntas Dei ea est, ut tantum mat tialiter ius naturae ab eo per rectam rati nem promulgatum impleatur, Merum etiam sor maliter. V. g. cum vetaverit fornicatio. nem , non solum actu in sernieandi externum, sed Ee concupiscentias, & consensu tu omnem qui actus sunt intern, humanae voluntatis,
Nullum ius oritur inter homines ex virtutum praeeptis , neque quis v. g. a digi potest ab homine ut liberalitatem exemeeat ; Ses hoe profecto oritur intuitu Dei , qui ab hominibus illud repostit, ae poenis contra transgressores vindicaturum se pluries in Evangelio testatur. π Utrum autem voluerit permissi vean praeceptive, alia quaestio est.
) Quicquid enim Deus agit , perfecta agit. Actio autem non esset persecta , quae finem nullum habet. Post Tio QUINTA, νε. VIII. Hi ne a a natura b concessa e , & constituta d sunt. . I. Cuique homini jus in suas actiones e , earumque commodas, nullum in alterius. ga, Humano generi ius plenum in hanc terram se, ejusque res ἰsructus , , seras I, &c. An, quin & in homines ipsos G fingulis verro aequale jus occupandi o id, quod nullius est--ρ3. Ius conservandi non perdendi r suum, veI aliorum s cor
pus, Vitam ques i4. Societas communis inter homines t , & quae inde in singulos derivantur iura. , Societas domestica . , dc quae pariter inde iura ad singula
membra Permanant X, suis quaeque locis tradenda.
282쪽
. 1 SCILICET, ex praemissis probandi
ι , Id est naturae auctore 3 nimirum ,
e Vi saeuitatis naturalis agendi quie- quid lubet. a Nam saevitas illa naturalis adproba ta eo ipse est a natura . si restricta , vel
prohibita non apparet. ινὶ Dei m unicuique hominum ius in suas desilis alliones, probatur ex facto creatio. nis; quia singulis propriam iacultatem concessit agendi , vel non agendi di facultates ergo saeto naturae divisae, At singulis petis. ans innexae fuere.
f) QMequid ergo eommodi ex illa a.
Oione te uitur, pertinet ad agentem . quippe qui solus ius in actiones suas habet , Indeque silus ex illii lucratur . Unde & pro
Iubitu disponere de acta ambus suis, earum que conim inis , atque alii operas suas I care potest ; & tunc omne commodum illius actioni 1 in alterum transit . Hine est quod opifiees operarnm fuarum aestimat i . Nem petere possint , quia utilitas , quae ex opera oritur , est res aestimabilis , ad Eoque pro mercede in alium transferri pote It .
a Quia facultas iacto naturae personis distincta , & euique propria est . Uri igitur actiones nostrae sub nostra facultaresviri. 8t a nobis dependent ἰ ita Ralones
alterius sub ipsus sa coltate sunt, & ab ip.
so dependent , adeo ut eommoda quoque eas tequantur. Cuius effectus est, quod ne. mo alius ius hoc impedire. aut auisere posis t. ouia ei in alienas actiones nullum ius
hi Hoc ius generis humani in hane teris
ram probatur ex μα- Creatom . Deus enim eoncessit hominibus faeultatem , tipotentiam libere iatendi rebus terrae , pe cipiendi fructus, capiendi seras , &c. quae sicut aes tamdiu licita est , donee prohibita probetur. Hare intentio ereareris illustratura. ex cireunitantiis illius actionis I terra enim ita ereata est . ut ad omnes partes homo pervenire possit; εe ex historia e re tionis apparet, Deum hominem ideo in m dio terrae posuisse. Faeultas illa 3. proba.Sam. da Cocceii Introd. ad Grantur ex fine actionis. Nam in eum solam fi . nem Deus res terrae creavit , & nul li alii usui , quam ut homines illis uti possint . Atque hoc argumento utitur JCtus in g. 37. Inst. do Rem div. cum demonstrat, hominem esse dominum terrae , quia natura omnes fructus rerum hominis causa produxit . Confirmatur id 4. ex medιι necessuare Ihomo enim sine usu rerum vivere non pintest e dum ergo Deus vitam eoncessit homini , etiam ea eo essisse videtur , sne quibus vivere neqvit . Denique & s. id sequitur ex nasura sanctissimι Creatoris, qui nihil frustra see isse videtur ἱ frustra Eutem condidisset mundum, si homines uti eo non possent. Nee diei potest, animalium quoque cau4sa terrae fructus conditos esse . adeoque non esse frustraneam creationem, etsi homo non uteretur . Nam Et haec animalia condita sunt in usum hominum, nec alius finis comditorum brutorum est , quam ut usui snt hominibus. Certum ergo est, Deum sui causa hominem creasse e at fructus , di istas solius hominis causa.
ii Ut nimirum eas occupare . & prolubitu de iis disponere possint homines.
Ut illos pro lubitu pereipere . At
in suos usus convertere possit humanum ge.
ι Ut pro labitu ea re feras , easque in suam potestatem redigere possit. m V. g. in res bello captas , in ade.
spora Equidem hictenus probavimas, voluissa Deum concedere ius plenum in hane te ram at eum hoc ius mere eoneessivum sit , nondum inde inserti videtur voluntas Dei . ne homo ius hoe homini Euserat . Resp. Volun ras illa p habitiva satis appa.ret I. ex actu naturae : quod enim cuiquaita a natura concessum est, id euiqne suum est . in quod adeo aliis ius nollum est. Et hine necessario sequuntur illae regulae uni ve sales. μα- reique en ero . εe neminaem Madere . Cognito enim quid euique suum a n tura sit, i melligitur id ipsi tribuendum, non auserendum esse. Sane. a qui vult concessum, ille non vult ablatum et quctu ergo non
vult. id prohibet, quia nihil habenins ni.
283쪽
s ex concessione naturae . Hinc si statuimus in jus, quod Deus altis concellit, non conis cedente , seu prohiberare cremore .agimus , adeoque inauria est. Qui igitur g. re .n alii a Deo concessam aufert. contra factum creatoris venit ; homo tollit. quod a Deo datum, & in quod nihil ipsi iuris est. Cons. Pos Ex his iam constat, ius omnium in om
jus oecidendi , praedandi fice. alios homines, in statu naturali deducit , pugnare eumnxtura rerum, & iacultate utendi a natura hominibus coneessa . Ille tantum vidit quid quisque naturaliter possit; non quate. nus iacultates nostrae restrictae sunt, in qua testriactione tota ratio iuris consistit . Ter. ra enim non uni homini data est, sed toti humano generi. Natura non est data laeui. tas, ut quisque omnia possit, sed ut omnes pariter possint. & se ut alter alterum non impediat . Quod igitur universo concessum
est, & omnibus simul competit, id singuli
u Uti t. in liberos per 'generatio
rem .' 2. in cngulos , vi imperii , quod humano generi concessum est. Vid. Pos. I.
οὶ Diximus. Acultatem illam utendi
rebus terre non uni , sed omnibus hominibus pariter datam esse. At cum omnes non possint eadem re simul uti . necessario sequitur, restr:ctam esse iacultatem unius per concurium alterius potentiae , quae tantun. dem potest Et cum quod unus consumit, ab altero consumi nequit, apparet, ad paritarem aliquam iitramque potesatem restrictam esse, ita ut unus eousque uenitate illa uti possit, ut alterius iacultas , quae aeque a natura est salva sit.
Atque hoe principio I Cti Romani suoque
in decisone di meillimorum casuum usi sunt Hine l. eone ludunt. δαον eiusdem rei domi. nor in suidom es non posse , quia natura facultatis conditae . & eoncessis talis est , ut plures saeuitates phri iure actu concur. rere nequeant; & pugnat, unum in re omnia posse ut dominum, & tamen alterum,
qui aeque dominus est, id impedite posse. Idem a. de possessione statuunt, duasqueposes ioses simu currere pose, negant . Non onim possiim stare in loco. quo tu stas; &se si tua est facultas standi, quamdiu est, Mea esse nequit, i. 7. g. s. Acq ps. i. s. S. Πη. commis. Si proinde φ. duobus idem
ius, eademque res, in solidum eonceditur. regulam statuunt , concursu partes fieri , Lx s. s. I 8. Damn. inf. I. I. pr. Uufim aere. Cum enim plures eandem rem in solidum habere per naturam non possint , necessario sequitur, utrique pro parte concessum
Hoc ergo est ius occupandi res huius terrae, quae nullius sunt , & quod omnibus
hominibus ex aequo competit ; eaque P ritas est, ne ullus homi nnm ab ea faculta. te occupandi ejus , quod ab alio nondum occupatum est , excludatur . Hoc demon. stratur I. ex ipsa actione naturae, quae riu- res iacultates creavit . & aequavit ι quae proinde omnes pariter exerceri , nec una per alteram impediri possunt . a. A fine creationis , quia Deus terram sumetentem omnibus secit , ut omnes usum haberent ;unus enim omnibus non eget, & sie multa frustra essent creata. g. A medii necessitate, quia iacultates a natura concessae exerisceri non possent , si unus omnia resiquis praeciperet . Quis ergo in hoe eonentis plurium uenitatum potior est Resp. Dictum ram est . eum esse potiorem, qui occupavit: is enim occupat rem , quae nullius est , & alius prohibere non potest ius , quod jam alteri , eui.n tura concessum voluit , quae tatum est . Hi ne iam apparet, naturam non res ipsas secisse communes , quia alias communi consensu ad occupationem illius rei opus esset : immo communi dissensu impediri illa
facultas posset, eum tamen usus rerum m ram non serat, & ius utendi rebus fiereτimpossibile. Vid. Grat. l. a. C. a. g. m.
Effectus jgitur huius saeuitatis est . ut
res fiat oecupantis , i. e. res in proprietatem , & dominium occupantis Perveniat .
Atque hunc modum acquirendi dominii exrAtione naturali , & ex iure sentium , quod cum ipso genere humano proditum est, fuere, ait Caius lib. I. G ub. 7. m. st. Ac .
p Non ergo quod iam alterius iactum
est. Nam id alterius esse voluit rerum cre tor, cui parem facultatem occupaudi con cessit , & sic quod oceu pabit , eius esse viniuit. Pugna igitur est, voluisse Deum rem esse alterius, &.tamen alterum eum in usa
rei occupatae impedire posse. Quin hoc ipso, dum occupantis esse voluit, prohibuit,
284쪽
De P, net is Henrisi de Coccei . 26
ne sine facto eius res ei auferatur, quaere. enim Scipionem patrem in somnio ita a .gula naturae a JCtis Romanis ita exponitur loquentem induxisset: seMaeso, inquam, P an II. Q g. iuri ter fanctismo , atque ostime , quaodo herAtqui alter occupando rem terrae , utut stil. mors est vita, quid moror in rerris,
ab atiis oceu patam , sua facultare utitur ain hue ad vos umire propero Respondet Rei p. Desinit ejus facultas . eaque ex um pater: Non est ita e nis enim Deus is , euuluntate creatoris lite emis restricta est . quia ius εω remptum est omne, quod conspicii , huti modo dictita est, natura, seu suis nita με te eorporis eu diis liberaυit, hue tibia- facultatis creatae talis est, ut pluribus in so. Eitus parero ποn potest . Hominu enim sumsidum natura competere non possit. hae lege generari, qtra ruerentur illum glubη , Unde notandum est , ius . quod na nra exem in hoc templo me.ium vises, quae kerra homini in actiones Dus ecncessi , magis ex a/eisure hisque animus Getis est, γα. Qit . iacto naturae probari, quam ius, quot ho- re ribi, o piis omni s rerinendus rit a-minibus a natura concessum est in res terrae. nimus in custodea eorporis. Me iniussu eiar , Actiones enim natura non communes secit . a quo ille vobis est d iras, ex hominum vi ,ed euique proprias dedit; hine mea poten- migranaum est. ne munus humanum Uiguat λ agendi non est iux . Faeultate itaque tum a Deo defugisse υiriamini. Mem Cice- agendi a natura sunt divisae, ti personis in- ro in suo. Tusci t. Pe at enim dominain: nexae : at ius in res est indivisum . & res ille Deus, inindu hine nos suo demigrare Et dividuntur demum se patione . Aliis igi. in libro de senectute, postquam senibus breturius in meas actiones non competit, qui A ve vitae reliquum sine canta deserendum repugnat ipse actus : sed jus in res meas i non esse eommendaverat, addit 2 vetar PDden habete alius non potest, quia repugnat thagoras, iniussu imperareris, i. e. Dei , den tura saeuitatis , quae non patitur , ut praesidio , in satione vitae decedere . Atque pluribus eade in res in solidum eompetere haee quoque est doctrina Romanorum luris- possit. eurysaltorum, qui neminem esse membrorum q) Natura homini saeuita em vivendi suorum dominum , statuunt. Vid. lib. I r. dedit , at non indefini am , ut v. g. pos- ff. ad L 3. Aquit. Exceptione ε hujus rei a- sit non vivere, sua euin lege ut vita in ecin- in into opere Grotiano trademus . uti si servet. mortem quis obeat oro eonservatione Mim
r) Nemo igitur ipse per se, vel per alium rum ; quo pertinet factum Decii, beIlum so-
se occidere potest et 8e hactenus restricta est ei ale, dee. hominum facultas naturalis . Idque proba- r Ius igitur , seu saeultas conservanditur i. ex motu, & instinctu , quem Deus eorpus aliorum , itidem a natura est . Et iudidit omnibus animxntibus M sui eonser- tantum Gest . saeuitatem hane prohibi Ationem, Ec ex aversione , quam ex de- tam esse , ut potius id virtutis sit assis structione corporis nostri sentimii . T. Ex sere aliiς, δι avertere iniuriam a tertio is facto creationis : Deus enim iunxit haee mem. Quin in eorpore nostro minus illa conserva bra , dc vitam eis indidit . quin animam tio laudatur , quia nostra interest , de n quae non nostra, sed a Deo est iunxit tura in id serimur ; nostri enim corporis corpori; quod igitus Deus iuriit, homos midium nobis natura dedit , non vero al.
parale cCntra voliantate in creatoris nequit. terius 2 adeoque in aliis mera virtus est ,3 Ex fine crearionis ; homo enim eonditus Et generositas. E contraerio saeuitas perden- est creatoris causa, non sui; non ut vivat, di , 5e destruendi aliorum corpus , natu veluti bruta. vescendi causa , sed ut erea. ra prohibita est . Si enim in suum eorpus, rorem in te; ligat, Stadmiretur. Huie igitur ad perdendum ius non est, nedum in cors ni, & voluntati contrarium est ; perdere pus alterius. sane, homo est organum per istam saeuitatem colendi creatorem, de oris rectionis divinae, in quod nulla creatura jus na eius laudis. sane, omnis agens prin- habet.
cipaliter sui causa agit, eum aliquid, quod si Talem autem societatem humani g
tibi bonum est, movet; ereator autem nul- neris existere . probatur I. ex motibus, Eclum bonum potuit exspectare, nisi suae glo. instinctibus omnibus animantibus , etiamriR. Hoc ergo instrumentum destrui ab ho- brutis . inditis, quae gregem non deserunt mine non potest . Egregie rem explicat Ci- sed anxiae quaerum, Sc abrepta lugent τ 2.cero is somnio Scipio.ia Cap. 4. Postquam ex creatione linguae . sermonis instrumento,
285쪽
euius nullus usus esset , si quisque homo solus esset: ex eo ess, a Deo ratione, quae frustra hominibus insta esset, nisi s cietas inter homines esset. Atque hoc est.
Quod Cli Romani aiunt, eognationem quanaam natura inter omnes homInes esse. L. I.
At appetitum hune laetetatis pro sonte uris naturalis non agnoscimus ἔ ιum quia rus ex ea societate non ideo quaeritur, quia homines eam appetunt . sed quia Deus m tum illum in notiis existere, eoque ius aliquod inde esse voluit; riam quia multa alia naturae iura dantur , quae ex appetitu eietatis plane non sequuntur, adeoque ex alio sonte deduci debent. u) Hine enim sequuntur officia impe randi , & parendi, adeoque iura Magistratiis, S subditorum ; non quia homines ad societatem seruntur , sed quia defendi ius humano generi concessum non potest , nisi
Hi ne dignitas, Mosama honestatis inter
cives oritur, qua civis eaPax rerum , ac hois notum ei vilium aestimatur . Huius ergo famae quoque tuendae ias est, ut capax sit istarum utilitatum. υυ i societas domestica constit uitur eou. iunctione utriusque sexus prolis procreandae causa; de eum ex instinctu satis innotescat. facultatem hanc hominibus concessam esse , ultro sequitur. ius inde oriri. x Ut coniugia, educandi necessitas , patria, & maritalis potestas. &e. νγ De iure nuptiarum vide Grat. I. T. e. s. L 8. sq. De patria potestate vide d. c. s. f. seq. Nota Ex his iuribus hominibus a nat ra concessis patet , iustitiam totam eonsistere in abstinentia ab alieno , quia id alteri non concessum, adeoque et , cui concessum, tribuendum est; quod vel ex deis finitione justitiae . & regulis iuris unive salibur, quas Icti Romani suppeditant, ain
IX. Intra hos concessae cuique facultatis fines si quis diseponit, regula est: Prout qui ue disponit . ita jus es'. Dis posse
tio autem est voluntatis declaratiosi, quid fieri, vel non si xi quis velit. d. Variae sunt enunciationum, seu orationum species, narrationes, laudationes, vituperationes, jocationes, &c. quae dispositionem non faciunt.
COMMENTARI Us AD Pos. VI. - VIDIMUS hactenus , quae imme
diate a natura, adeoque originarie homini concessa sunt : iam explieibimus ea iura quae eum saeuitate naturali connexa sunt, ct ex ea sequuntur.
Positione praecedenti diximus , naturam hominibus saeuitatem dedisse in suas res, dc actiones ex hae saeuita e necessario se. quitur, homines de suis rebus, Ze de suis actionabus, pro iubitu disponere posse. Cum enim Genltas illa consistat in iure agendi quicquid lubet. Db ea continetur seculias disponendi, consumendi, alienandi & e. II. la igitur saeuitas quia prohibita non est. Ius est . Atque hine regula Legum XII. Tabb. Protiι qui uo rei suis legost , ita ius est. I. 12o. S. Legare autem, i. e. legem rei suae dicere. & de ea disponere , paria sunt, L Ir g I . Leg. I. Nov. 21. c. E. Atque ex hac Positione omnes modi trans. serendi iuris sequuntur.
bὶ Dispositio igitur non est . si mente
aliquid reservamus , quia de eo non agitur inter utrumque ι sed tune demum , si id, quod mente decrevimus, alteri, de cujus tu re agitur, declaramus. Idque si vel verbis. vel
286쪽
De Primipiis Hem ei de Coere P.
ves lictis. Si dispositio dubia est , ad im
erpretationem recurrendum est .
e) Settieet de re tua, & dein re suo Anergo non valet dispositio de re aliena Resp. traditio rei alienae non valet: at pactum de
tali te omnino subsistit , de quo in ipso P o s l T I o
tractatu Gintiano latius a gemas. Viae L. a. c. I l. g. I. o e. I. 6. II. Q Verba alia sunt dispositiva, alia enuntiativa. Omnia verba, quae non sunt dispositiva. sunt enuneiativa , haec jus non faciunt, nec transferunt. SEPTIMA
L X. Sin ultra hos fines is quid habet ι, vel agit e, injuria est η ; ex qua est obligatio . ad eam reparandam, sive quid habeat, sive quid egerit ultra hos fines Reparatio ea fit, cum vel id, quod ablatum est 3 , vel si id non potest, tan
iurium, quae natura hominibus constituit es qui tur jam oblitatis. In quantum enim saeuitates nostrae sunt restrictae, in tantum est obligatio agendi, vel non agendi. Cerintum enim est, nullas nos habere fatuitates agendi , nisi quae a Crextore nobis sunt concessae : quas ergo hic prohibuit , eas non habemus: adeoque ejus agendi ius nobis non eompetit. Hine uti libertas naturalis agendi facultas dicitur, ita haee prohibitio impotentia moralis recte vocatur et ut quasi impossibila sint quae moraliter prohibentur: quod etiam principium I Ctorum est in I. i s 1. Cend. InstInlrx fines ergo saeultatum a natura eoncessarum agimus, si manet status , quem n tura Unluit, vel concessit, seu si Iutim eui. que tribui ur , quae reaula linea , 3c nor. ma iuris est, a qux deflere nequit. si ultra fines hos agimus injuria est . quia Creator id noluit; & tune incipit status injuriae, ae obligationis, de quo plenius egi mus Iupra ad P . 2.
b si proinde aliquid habemus , quod
alterius est . illud tenemur restituere et . cujus ius est: quia illi soli concessa est saeuitas ei ea rem illam, non nobis I adeoque quam-d tu extra satum concessirenis rem alterius
possidemus, tamdiu proh ibi io subsistit, quia anjuria est , quae tunc demum desinit , quando res redit ad pristinum statum juris, i. e. eum, in quo fuit ante iniuriam . Et hoe iterum convenit cum iure Romano, uti apparet ex L 3 a. e. Reb. πed. ubi eum alteistius pecunia ad alterum pervenisset, neque ulla subesset valida eonventio, per qu2m ea dem repeti potuisset. ideo Celsus alterum obligari , dicit , quod auream moderet pe-mniam . Eidem prinei pio innixae sunt e dictiones; ideo enim iure gentium eondici res posse , ait Marcianus . quia non ex iusta eausa alter possidet, h. e quia ultra fines a natuta coneesses possidet.
eὶ Si igit ut facto suo ius alii eoncessurn aufert. itidem iniuria est, quia Creator iushoe alterius esse voluit; unde sequitar, inistra fines a natura concesses laeere, Qui tonritra voluntatem creatoris ius haee acti qum situm aufert. Bene autem hie notandum est, non omnem actionem in alieno hae Positione impro. bari; nam nee illud est ultra terminum iaculutatis nostrae alii benefacere , eum iuvare , adeoque negotium alterius gerere. Si ver gerens in suam utilitatem negotium alterius gerit, incipit esse iniuria, & xlteri tenetur , quod ex eius re loeupletior factus sit. Anne vero actio ex delicto inded, ut ' Negatur. quia origo action is inspicienda, quae est f ct i licitum. & sie gerens agi in re alle. ex causa licita . Atque ex h e ratione I Cti Romani statuerutat, eum. qui noli sibi luerandi alterius negotia geriI , Multo
287쪽
gis actione negotiorum gestorum teneri, I. o. g. I. ueg. gest. d) Fons ergo omnis iuris homini comis petenti et est concessio naturae, seu Creatoris. uia nihil nostrum est, nisi quod ille conceiat, sons autem omnis iniuriae est ablatio illius iuris. Sane, quod cuique a Creatore eon. cessum. & cuique suum est, non potest ab alio auferri, quia non huie , sed alteri co .cessum, & ideo alterius est. Hinc certos concessionis supponimus fines , intra quos si
homo statuit , ius est: si ultra, iniuria . Quicquid enim non jure fit . est injuria, ι- r. st istiar. Atque haec iniuria manet ,
Caput igitur omni et obligktionis est absti. nentia abalieno, 8t si ablatum est, ejus restitutio, & reparatio. Atque in eo omnis iustitia consistit , quam Scythas naturam docuisse, ut Graecos philosophiam , ait Iu . si s L a. C. 2.
. Id est necessitas ; obligatio enim aligando voeatur; vid. Apr. Pos sit. l. ι fὶ Quia enim nemo impune contra sactum Creatoris agere, atque facultates ab ipso concessas intervertere potest, necessariosequitur, tamdiu iniuriam manere , donec res ad statum naturae redueat ut, L e, ius suum euique tribuatur. Adeoque si quis rem alterius teneat, eliam
sine iacto ruo , reddi debet et , euius est ;
et enim soli, non alii, a Creatore covcecti est saeultas in rem illam. Pariter, si quis ius alterius turbat, vi lat, &e. agit ultra facultatis suae fines, con
ita intentionem , ac voluntatem Creatoris,
adeoque injuria ; quae proinde reparati, &in pristinum stilum iuris , i. e. eum , in quo fuit ante injuriam, restitui debet. Atque ex hae positione simul lecti itur. quicquid contra ius alterius fit , i pio jure nullum esse ; iacultate quippe dentiente, in qua ius eonsistit, L i4. Cureae inst. Atque hoe est . quod in L is. Cond. is . dicitur. ea moraliter pro impossibilibus haberi, quae
ρὶ Iniuria enim non desinit, nisi res in
pristinum statum restituat ir. Regulariter ergo reparatio non facta intelligitur, nisi res ipsa restituatur, si potest.
εὶ si reparatio fieri non potest rei ipsus
restitutione, obstat natura . & sic iaculta naturalis renituendi deficit : uti si res portit , homo occisus est , &e. Tune ergo restitutio seri debet quateous potest , scilicet , per ant unde iii ; quod mora. li aestimatione idem est m cuu , quo idem repeti nequit . Tantundem eruinest mensura rei , de potestate . ac val
re idem A que hoe sensu ius illud talio. riis, oculus pro oculo , &c. intelligi de
f. XL Ex dispositione q, quae fit inter plures si de re conmmutanda, jus inde in rem ipsam competit prout pia cuit - s de facto, in perionam . Add. Utilius f autem est, utrobique a ex dispositionibus b jus in personam constitui quod proinde inter gentes regulariter receptum est. )
DIXIMUS, ius nobis a natura contes sum em in res , de actiones nostras , &sub ἱllo iure contineri facultatem, seu po. tentiain de rebus, & actionibus nostris di. sponendi pro lubitu omnis igitur dispositio vel de re est, vel de facto . Adeoque omnis
obligatio est vel dandi, vel faciendi. De eL sectu hujus dispositionis hae Positione age-
Dispositio de re in alium transserenda st dupliciter; aliquando enim rem ipsam statim tradimus, adeoque rem, eiusque ius in aIium
288쪽
De Principiis Ren, ei de Coccei ι. 27 I
aliam transerimus; aliquando non rem ipsam trans serenda plures personas supponit, qnia tradimus , led facultatem saltem ejus pe- de duorum iure agitur , dantis , & aequirendae . rentis. Hi ne nullum alii ius oritur ex disposi. Utroque casu ius, quod ipsi rei cohaeret, tione unius; adeoque nee ex pollieitatione, in alterum transsertur, quia partes prout de nec ex testamento , obligatio ulla natura iure suo disponunt, ita ius est ἔ nam pos e. oritur. Hori ea, quoque partes disposuerunt , ut e Ita ut periculum eins sit , & is ares ipsa peti possit. In dispositione ergo de quocunque possessore vindicare rem possit ,
rebus jus in rem ipsam trasit, etsi res te . etsi t adita non fuerit. ditae non sint : adeoque treditoris ius est reale, indeque rem promniam petere potest a quocunque pomerare . & ubicunque fit ; idque dieitur in rem agere. Debitor igitur iure naturae non manet plenus rei dominus, quippe jure petendae rei in alium transislato. Si proinde debitor hane rem alteri promissam alii tradit, res transit eum onere praestandi, quia jus petendi hane 'rem ,
quod ex dispositiocre promittentis competit, creditori anserri nequit. Atque hine enator ex naturali ratione rememtam vindicare a quocunque possetare potest, etsi res tradita ei non fuerit. Jus Romanum commodius esse censuit ,
rite iura ad personam restringere, indeque creditori ius tantam personale concedere , ita ut debitor solus teneatur, nec is , cui res illa ab eodem debitore tradita est, eonis veniri possit . Causa eur ius ei vile a iure naturae recesi serit , & actionem saltem personalem credi. tori ex pacto dederit , hae e est , quia in rebus ius naturae pro praeseirti rerum statu expediri non potuit ; nam elidi singulis m
mentis posset, rem in alium transferendo . Debitor enim, rem alienando, propter quam convenitur , non amplius obligatus esset , di creditor novum possessorem nova actione eonvenire teneretur, quod ita in infinitum
trocedere posset. Id ergo ne fieret, ob uti-itatem publicam Romani statuerunt, ut re nondum tradit in solam personam debitoris actio , Ze iudicium daretur , .adeo ut is , qui rem dare promisit , ex promita suo obligetur, & eonveniri possit, etsi rem promissam non possideat. Atque hine ex eadem aequitatis ratione Romani eonstituerunt, ut etiam in realibus actionibus actio, ει iudicium contra posse G
rem coeptum continuetur, etsi non possideret: quod regulariter eum natara actio. nis, qua in rem agitur, pugnat, Conf. ι r. cap. a. f. s.
a Quid sit dispositio, Viae pos. 6. b Duorum dispasitio de te in alium d) Si enim dominium transserti placuit,
id praestandum est; s aliud ius in re, tune id transferendum est, quod placvit. l. J Diximus initio huius Positionis , omnem dispositionem vel de re esse . vel de amo.n , seu Iacto nostro. Res sua natura potest transire ab uno in alium , quo casu smul ambulat ius, quod rei eohaeret e at finiam non potest transire, quia actiones, seu facultates agendi, peculiariter a natura tuique sunt assignatae, indeque naturaliter personae cohaerent, nec ab ea separari possunt; adeo. que actio saltem in personam inde datur ad
praest dam facta utilitatem , seu id , quod
Atque haee iterum accurate conVeniunt eum iure Romano. Nam ibi quoque onmisobi gatio est vel dandi, vel saetendi . g. f. D . G V. O. i. a. yr. f. Fod. Ex obligatione dandi agitur praecise ad rem tradendam, 9 a. Inst. ne esinat. Ex obligatione faciendi autem ad id, quod interest, HEL 8. M. I. 3. in fim de re iud. Hi ne iam ceterae disserentiae inter obliga. tionem dandi , ει faciendi sequvntur . In obligarione dandi non liberatur debitor a praestando id, quod interest, quia rem prae ei se praestare tenetur, se ad id adigi potest ;si non potest rem praestare, uti si alienavit, tum demum tantundem praestat. In oblistari ne faciendi liberatur promi r praestanca id, quod interest ; ouia non factum ipsum, sed utilitas saltem iacti, adeoque eius aestimatio, est in obligatione. Factum ipsum enim quominus in alium transferri possit, obstat ipsa natura, quae factum personae coniunxit , aqua id sperari nequit. Adeoque is, cui factum promitti rvr, habet ius aliquod in ipsam actionem promittentis et at non qua actionem, sed ut vhilitas illius actionis transseratur rhre ergo sola utilii s est in obligatione . Nee diei potest, ipsum factum promissum esse, quia facultas talis transistendi tactum promittendi a natura data non est, & praeter utilitatem promitti aliud per naturam non potuit.
289쪽
f Utilitas autem in eo consistit . nere mutata semper quoque mutetur actis , & iudicium.
g Non tantum ubi sectum alii promitistitur . sed & ubi de re danda agitur. i. De re, vel de facto commutando. Ita ut persona promi tentis lola obligetur , eis rem promissam non possederit. h Iure Romano id receptum esse vi. dimus ι unde in obligatione dandi saltem dati aAionem in personam, diximus. Atque hine ex iure Gentium est , quod emtor , POSITI
cui res tradita nondum est, non possit age. re contra possessorem rei, nec Rinione rea. ii, sed actione personat i , ut persoria rem praeste . vel si non potes. amundem. Eisectus tamen illius iuris naturalis reis mansere in materia periculi. Nam in emistorem etiam re nondum tradita pera Ium transit, si pure res vendita, de certum pretium eonstitutum est. 8. v. sene me. 8.per. in comm. Vel si eerta species debita fuit , & dies venit. Vid. ι. 7. pr. I. 8. v
q. XII. Facultas ista disponendi tollitur morte . , & res hoc jure iterum cedunt occupanti ι : nec ex lithoc jure primaevo est illa testandi ratio, quae inter gentes obtinet q.
COMMENTARI Us A D Pos. IX. a HACTEN Us egimus de dispositi
ne viventium iam sequitur . quid mortuis hominibus de his saeuitatibus , di iuribus, quae natura illis dedit , sutuendumst.
Regulam autem ponimus: Omnem μοι istrem, adeoque cy' imitam, δεμ ius dinonendι , morae tolli . Cum enim haee jura tantum snt viventium. & hominibus ad usum vitae data, necessario sequi ur . ea in teriore, & vaeua iterum fieri eorum mor. te. & enm homines, si moriuntur , Iales esse desinant . eetium est . saevitates solis hominibus eo estis morte interire. Mor tuorum enim facultat ps naturaliter amplius esse nequeunt. ἡ Quia ea iacultas, quae alii in rem hanc competiit, testat . & se res redit In eum satum, in quo suit antequam alii sa cultas in eam competiit . Res igitur post mortem iterum fit nullim, eoque cedit Oc Cupanti. Exemplum hujus rei simile cur.
rit in I. 6. ρν. f. R. D , ubi ille, qui in littore ni scandi eanta aedisi cum ponit . oecupando dominus fit, sed delaplo aedifieici loeus quasi iure postliminii revertitur in
pristinam causam, i. e. fit nullius . de teindit Meupanti. Hi ne sequitur . nullam esse suce essionem ab intestato ; his enim est successio in ius desancti, quod natura nnlium est. ιὶ Testamenta igitur non sunt ex vertature naturae, nee ulla inde obligatio ex na turae ratione inserri potest. Nam r. testamentum est dispositio. quae fit post mortem quia viventis nulla est haereditas morte autem omnis saeuitas disponendi eessat Testamentum est dispositio unius , scilic testatoris, defieit ergo haeredis aeceptae , sobligatio autem non or: tur nisi ex dispos-tione duorum . Neque diei potest, accepta. tionem haeredis sequi post mortem , qui tune deficit voluntas testatoris, utpote i m
Gentibus autem triste visum suit hoe ius naturae ἔ atque hie statuerunt, quod dispositiones hominum etiam post mortem valere debeant: his autem testamentis variae formae additae sunt iuribus singularum civitatum . PO
290쪽
De Principiis Henrita de Coeuli. 27 3
I. XIII. At in locum juris occupandi, rebus propre occupatis , surrogatur natura successio liberorum in bona a paremtibus relicta.
COMMENTARIUS AD Pos. X. DICTUM est, restandi rationem non
a Te ex iure natura: primaevo . Dictum quosve est, natura non dari taceessione m ab intestato. At quia hoe modo homineς excludarentura rure occupandI, utpote eum rebus terrae in universum meu tu nihil amplius superiit , qnod occupari possit , vel non qua tum sume it, aliud ius in ejus locum sub. stitui debet, quod ei aequipollens , & parsit ; quia alias jus occupandi, quod natura sngulis dedit, interverteretur I aequi pollens autem est successio liberorum. A deoque homines occupatis rebus nati, qui nihil amplius ipsi Men pare possunt. quia eorum parentes iam oecupaverunt sue tedum in occupationem parentum. Et hoc unicum medium est . quo ad ius naturati occupandi Pervenire .possunt homines ἔ ut pareetum Occupatione utantur, cum propria non posiPos Iaelo Usnt. Neque obstat, hanc sueressiorrem pro aequivalente haberi non posse, quia illi, quia parentibus pauperibus deseendunt , cum non habeant, in quod luccedant, exeluderetitur a iure occupa d: . Nam id non eonis
tingit ex defectu juris , sed obiecti; uti enim ubi nihil est , nihil occupari , ita quoque in id succedi non potest.
At ea succedendi ratio tantum obtinet iatiberii, non in reliquis eunatis , quia Om nas ratio querelae in hs cessat . etsi enim cognati invicem non succedunt , ideo tamen non excluduntur a iure occupandi naturali, quia hie desectus reparatur per sueeem nem in bona suorum parentum . Ratio igitur abolendae injuriae universalis, quae in liberis obtinet , eefixi in e natis e nam suos singuli parentes Se ipsi h bent, quibus succedant; fit sic hia enus omoibes na.
N DECIMA., f. XIV. Haec tamen nihil derogat Iiberrimae parentum dispositioni inter vivos . . At introducto inter gentes testamentorum usu k, tota successio per testamenta auferri liberis nequit A
COMMENTA Rr t ab UT I per laeeessionem liberorum
salvum est ius meupandi. ita per eam videtur iniuria fieri parentibus. Cum enim his acultas natura competat pro lubitu de iure suo disponendi, tolli haee facultas videtur. fi neeessario relinquere hae redi tarem liberis tenerentur. Hute dubio occurrit haec positio. Sam. de Coeci ii introis. ad Gror.
Nimirum, Pater quamdiu vivli , dominu plenissimus bonorum suorum manet ἰ adeo que pro lubitu inter vivos alienare potest : & hae enus nullum praeiudieium fit saeuitati parentum . Sane, aus succedendi liberis noneompetit, nisi post mortem patris , ubi jus, facultas, & dominium patris desinit.