장음표시 사용
541쪽
secuerit, eui eaput ineolume sere pro- tum esse in suturis miserat: 4. Quod qui homines reddere promisit, eos mortuos reddiderit ν t s. Quod Alexander Μagnus postquam
Barbaris exitum ex urbe promisit, eos extra urbem constitutos intersecerit u :6. Quod Romani. qui partem dimidiam navium in divisione promiserant , eas non integras , sed sectas tradiderint v quanquam Livius x de sectione navium sileat in I huc quoque pertinet sactum Campanorum, qui cum hostibus dimidiam armorum partem permisi Lsent, dissectis armis dimidiam partem eos recipere jusserunt ν : 7. Quod Bra-sdas, qui pollicitus erat, se agro Ba
to discessurum , eum agrum lemare V luerit, quem exercitu insideret; quasi jus civitatis ob possessionem bellicam exstinctum suerit et : 8. Quod Romani,
tui pace Carthaginem liberam esse ju Lerant , cives in alium locum transferre voluerint, ut ibi libere degerent, quali Carthago non in civitate quoque , tanquam domicilio eidium, consistat a :9. Quod Pericles , inito cum hoste pacto ut ferrum deponerent , etiam fibulas ferrdias deponere jusserit b : io. Quod
Rhadamistus, qui juravit Mithridati ,
nec Veneno, nec ferro se vim ei illaturum, mox eum injecta multa veste neis
caverit φ : s I. Quod Ludovicus XII. qui urbem Bononiae, ejusque Regulum Bentivaelium, in protectionem receperat salvis juribus Papae, recusaverit illam protectionem contra Ρontificem vim urbi minitantem: causatus faJ jura Papae excepta esse scedere bJ anteriori pacto eum Pontifice inito cauis
per exceptam intelligendam esse ecclesiam indeque feJ personam Reguli, ejus que bona , saltem ad paelum protecti nis pertinere s uti Guicci ardinus . addit,
Ludovicum cavillatum esse ad modum rabulae, non regis ) : Ia. Quod Papa , qui cum Ludovico XII. convenerat, ut Episcopatus, morte Episcoporum in Francia vacaturi, a rege conferri deberent, su nicere mortuo Episcopo alium voluerit, ideo quod Romae. non in Gallia, mortuus esset e rI3. Quod is, qui promist, se ad hostem
rediturum , crediderit , fidem se liberasse clam redeundo f : 34. Quod Dido , quae ab Africae incolis tantum te ritorii emit , quantum comprehendi cute bovis possit, scissa in partes late ,
magnum terrae ambitum occupaverit g : quasi cutis in loria scissa non desinat esse cuti S. Huc quoque I s. pertinet insignis perfidia , cujus Episcopus Arrasius auctor suit: cum enim Eletiorum Saxoniae, &Brandenburgici interventu, pacis con ditiones Lan inravio Halliae proponerentur , inter illas conditiones autem contineretur, ne hic ullo carcere detineri deberet, das er mit einiger ge-fangnis nichi belegi α-γden folle, Land- gravius sese in potestatem Imperatoris dedit; quem Epitcopus Arrasus statim custodiae mandari iussit: causatus , m te legi einiger, sed legendum esse e iis ger ς adeoque Imperatorem promisisse ,
ne aeternae cusodiae traderetων. At sellacia haec adeo male habuit conciliat res pacis, ut vix impediri potuerint, quin
542쪽
Dissertatio Prooem. XII. Lib. V. Cap. IV. 9 V.
quin manus violentas intulerint mini.
Sed & i5. injuria asserebant Roma. ni , sociorum nomine etiam futuros contineri. Sane, si hanc solam ratio. nem allegassent, bellum cum Carthaginensibus maxime injustum suturum luisset; at pacto subsequenti Asdrubalis, quod Carthaginenses approbarunt, Saguntini , socii posteriores , nominati, eoque causa Romanorum juris titulo munita fuit m n. I. In omnibus his casibus veteratores illi sciebant, alio sensu vocem ab altero intellectam suisse , Icicavillationem , quam adhibebant , usui communi vocum repugnare ; immolli recto voluntatem, quae ex agentium fine, & medii necessitate notoria fuit, evertere Atque hae sunt proprie r servationes illae mentales,. quae a prinbioribus hominibus , quamcunque religionem profiteantur , damnari sin
n. 2. Quoad sacta , si dubia sunt , interpretatio tantum ex fine actionis desumi potest, si scilicet finis illi actioni necessarius est ui proinde reddit chirographum , remittit debitum qui reddit pignus, renunciat securita
ignorare , alterum alio sensu verba i tellexisse λ quid si neget, usu comm ni verba eo sensu, quo alter vult, i telligenda esse λ Quid si alter neget , finem promittentium eum , quem alinter intendit, suisseὶ vel media illa ad obtinendum finem esse necessaria P Resp. Hoc casu inter duas summas potest tes. quae judicem non habent , soli bello locus est : adeoque armis de sensa verborum , vel de intentione agentium , &c. disceptari debet , &judicio Dei, qui arbiter est bellorum
res relinquenda est DXI. Institutis civitatibus , ne negotia ob dubiam disponentium mentem lacile rescinderentur , certae quae dam regulae interpretationum statutae sunt, juxta suas voluntas , & intentio paciscentium interpretationem reiscipere debeat. Sic v. g. ubi de interis pretatisne paciorum agitur , interpretatio fit contra eum, cujus causa est favorabilior vel qui potuit rei suae apertius legem ponere ' sed 3c in dubio valet id , quod vero similius est,&c. Praeterea in unitae sunt interpretationum regulae, quae inprimis circa Voluntates testatorum introductae, eoque. mere civiles sunt Q
Ee Iure, quod bominibus competia ex delicto alterius.
6 DXIL O ACTENUS explica- DXIII. Delictum est factum , t 1 vimus jus, quod cui- sponte , dolo , vel culpa admissum
que competit ex conventione, seu pacto, quo jus alterius laeditur Requiritur 3c contractu: sequitur nunc jus, quod igitur L iactum k : quale quoque est euique ex alterius delicto competit ε - si quis mandat, vel ope, & consilio ju-
543쪽
ati : animus non lassicit m , nee enim jus magistratus laeditur, atque solus conatuu n . ideo transgretar puniri potest ti . n. I. II. Ad delictum requiritur, ut n. 2. Secundo quaeritur, an ex da. factum illud sponte admittatur Oesponte mno, quod metuitur, actio detur Τ Quod autem etiam fit quod ex summa necessi- itidem negamus: nihil enim alteri ab. tale admittitur. Hinc is, quivi metu. est, nec jus alterius laeditur ' adeo utque coactus jus alterius vio Iat, vel eriis nec cautici ob metum incertum exigimen committit, vere delinquit; & fm possit. Atque haec ratio est, cur meis siens, qui ad conservandam vitam inis tus vieinae potentiae non sit justa belli termedium innocentem occidit, pro in. causa. Uaue actiones de damno infidio, nocente haberi non potest . de novi operis nunciat ἰone, &c. ex mean. 2. III. Requiritur, ut factum ra aequitate civili originem habent.
illud dolo malo ν , vel eulpa admissum Damni enim infecti actione cautiost, etiam levissima r . Rationem, cur exigitur de damno , quod ex opere culpa delinquatur, infra ,.s 77. expo- jam facto veremur futurum : quo etiam nemus. Unde poenam quoque natu. pertinent Suggrundia, seu tabulae , rati ratione ideo exigi posse. demon. vel lapides, coram aedificio a summo strabimus. f. sso. extensi , ut id contra imbres desen.
Non ergo delictum committitur e dant; nec non protectiones, seu pro-su. ad eum effectum , ut poena inde jectiones, Ecc. v . Sic actione pluvia debeaIur ν . arcendae uitur ad damnum, quo1 ex n. 3. IV. Requiritur, ut sacto tali aqua pluvia propter opus factum ve-illieito ius alterius laedatur Nam si remur, avertendum x , ius alterius violatum non est, nihi l Novi operis uniearia est , quando con-
alteri abest: adeoque frustra de repa tra eum, qui in suo tando secus si ratione quaeritur. in aliens j contra pristinam sormam. DXIV. His principiis positis mul. nouum opus, unde damnum metuo, tae 'uaestiones . admodum ventilatae, saeit, ago, ut vel desistat ab opere, facili ratione decidi possunt. vel cautionem praestet , usque dum n. I. Primo enim quaeritur, an bri de jure prohibendi cognoscatur. Ra- ess, id es, falsa de religiose opinio, tio hujus edicti est, ne partes ad ma- desiditiis si P Equidem intuitu Dei nus veniant. omnino delictum est;at intuitu hominum n. 3. Tertio quaeritur, an delinque- nulla ratione ad delicta reserri po- re videatur, qui jus suum tuetur, etsi test: ius enim alterius non laeditur : alius damnum inde reeipiat 3 Quod ne- adeoque nemini aliquid: abest , quod gamus, quia jure suo utitur : neque reparari debeat. Exeipe si lege prohi. damnum alter patitur ex alterius s bitus sit eerti generis cultus, & ali. Eho illicito, sed ex casu, & natura , quis, contra legis prohibitionem, pu- ac situ rei. blice, religionem illam profiteatur: tune Hine I. haerea adeundo haeredita.
544쪽
tem onerosam , creditorum suorum conditionem deteriorem reddere potest y . 2. Praescindere in fundo meo venas possum etsi alteri adimatur
aqua η . 3. A qua pluvia arceri potest cum praejudicio vicinorum , si fructuum causa fit a . Quod Mero jure Roma.no excipiatur ea sus , si dolo id saeiat, id meri juris civilis est; nam jure suo utitur. 4. In meo altius aediis ficare possum , etsi alterius luminibus Omeiam b . DXU. Causa obligationis pers nae, quae ex delitiis oritur , fluit ex
ipsa ratione naturae. Cum enim cer tum sit, jura quaedam tum Deo, tum hominibus a natura quaesta esse, ne
eessario sequitur, hoc jus tolli , aut violari ab aliis absque injuria non posse . Si quia proinde in alterius
3ura involat, adeoque intentioni divinae in contrarium it, ejusque u luntati repugnat, injuria agit: unde Iaso jus eompetit agendi contra per sonam laedentis, ut reparet injuriam;& Ddens obligatur ex regula generali iustitiae, ut jus suum cuique tri.
Idque verum est, etsi laedens non sit factus locupletior.' uti si res furto
ablata peri it I si injuria corpori alterius illata, vel alias damnum in re aliena datum est, &e. Suffcit enim , ius laesi violatum esse iacto laedentis: nam ex hoe facto illicito tenetur ad reparationem injuriae : id est ad juasuum cuique tribuendum: praestando tantundem , si damnum datum aliter resarciri nequit. q. DXVI. Delinquere possunt homines usum rationis habentes non
ergo bruta e , nec insantes, furiosi , summe ebrii, &e. d in I etiam corpo ra : immo integrae civitates, & popu.li universi ν . Delictum committitur in personas: etiam per universitatem sumptas rv. g. in civitates, gentes integras.&c. f Effectus est I. ut is , in quem delinquitur , agere possit ad repara. tionem juris, dolo, vel culpa alterius ablati, aut violati . Non autem laesus saltem, sed & magistratus ad poenam , seu talionem, agere potest. Nam h
jus quoque jus violatum est , dum
leges ejus tran reditur delinquens , prohibitionem ejus vili pendet, adeo que auctoritatem superioris asperna
Ubi notandum est, jure Romano , si delictum oecasione negotii bonae Mei admissum est, actorem non agere ex idelicto, sed ἡolum vindicari actione
ex ipso contractu bonae fidei. In quibusdam negotiis , arbitrariis sellieet , delictum vindicatur juxta arbitrium j dieis. Atque haec ratio est, cur in acti nibus in rem posse tar etiam de dolo
teneatur. g. 36s. in a. Ut is, qui delinquit, obligetur
ad reparationem injuriae , adeoque laeso ad restitutionem damni , magistra. rati ad talionem, seu poenam, DXVII. Obligatio, quae ex deis licto oritur. finitur I. morte delinisquentis, nisi fai laeso aliquid ex patrimonio desit, vel f b J partes, adeundo judicem , compromiserint in ejus sententiam; quod fit per litis
contestationem o modo de poena pra
g. 7. 6c 18. c. a . S. I. u. S.
545쪽
. 1. Remissione vel laesi , t quae non
praejudicat juri superioris in vel judi
cis , quae aggratiatio dicitur . 3. Si reus talionem semel passus est . Non vero ψ. compentatione , nec s. praescriptione g.
. DXVIII. Apparet igitur ex prinmissis, jure naturae inter delicta, quoad obligationis principium , nihil interes-sd: omnium enim delictorum ratio ex hoc toto principio sequitur , quod sacto meo illicito jus alteri quaesitum vi letur ; unde sequitur necessitas reparandi illam injuriam , restituendo damnum alii datum, & patiendo tantundem , id est poenam.
DXlX. ICti Romani , quoad e sectum agendi , delicta distinxerunt in
publica , privata , S. extraordinaria .
Quaedam enim , in quibus res publica maxime laedebatur , & ubi eerta Poena lege erat statuta , publica dixe-- : quaedam privata dixere, quia actio solis laesis ibi datur , & poena actori tribuitur e quaedam extraordinaria , in quibus actio itidem laesis datur; at mena non actori , verum , judici tribui.
Pe ata delicta iterum distinxere in mera delicta, & quasi delicta. De priori distinctione agemus sectionibus tequentibus : de quas delictis Cap. VI.sECTIO I. De Delictis publicis. q. DXX. JCti Romani delicta qua,
dam publica esse voluerunt , atque in hunc censum retulerunt ea delicta, quae L a J publicam securitatem maxime turis
gibus statuta est : 3c cum pubilice in.
teriit , ne munimenta publicae securitatis rescindantur , plerumque omnibus
jus tecuritatem illam actione instituta tuendi , & ad poenam lege statutam agendi, datum est. DXXI. Ad haec crimina publica reserunt L erimen laesae majesaris
quod committitur , quando quis aliquid hostile machinatur in Rempublicam , vel Principem , odio publico . . n. I. Crimen laesae majestatis divi. aiae est , quando contumelia in ipsum
Deum committitur , quae cum blasphemia conjuncta est. n. 2. Laesio majestatis naturali r tione pro crimine habetur : Princeps quippe ad tuenda jura singulis a creatore concessa constitutus est hane enim defensionem , quam summum n
men patribussimilias concessit , hi in unum Principem contulerunt in ; si quis proinde animo hostili aliquid in Primcipem machinatur, injuriam commitatit, tum in Deum, tum in civitatem, tum .in Principem . In Deum , quia
is voluit, jura singulorum salva esse , adeoque di eum , qui jurium illorum
tuendorum causa institutus est : in eivitatem , quia munimenta securitatis
publicae rescindit, qui ei, cui civitas defensionem suorum jurium commist, insidiatur : in Principem , quia jus ei
n. 3. Crimen laesae majestatis divinae natura quoque pro crimine habeo tur intuitis Dei at non intuitu hominum aliorum , utpote quorum jus imde non laeditur. II. Adulterium atrocissinitam crimen est , etiam iure naturali . Est autem adulterium quando thorus alienus Vi xxx IMMO Vid. supr. F. Iso. g. 3 r. χώ4. D. L. fin. ff. Mai st
546쪽
sao Di clatio Pream. XII. Lib. V. Cap. V. SAE. I.
latur In hoc delicto complexus est plurium criminum. Nam I. uxor vi lat fidem marito datam , qua promi. sit, se cum eo solo cohabitare velle. a. Adulter corrumpit mores uxoris ,
cum praejudicio mariti 3. In truditur partus alienus in familiam, qui reli. quis liberis partem, quae natura ipsis competit , aufert. 4. Confunduntur officia, quae inter liberos, & parentes
natura obtinent. s. Sane , cum de adulterino concubitu plerumque non
constet, facile incestui occasio dari posset. Hinc etiam alibi statuimus, crimen hoc non nisi ultimo supplieio pensari posse.
III. Ad crimina , natura talia, quo. que pertinent reliqua crimina carnis: nimirum, I. Sodomia, quae vel cum
brutis fit, vel eum eodem sexu ; pr hibitionis rationem alibi explieavi i ia. Fornicario , idque ex rationibus supra I 73. allegatis m ' ubi simul demonstravimus , concubinatum jure naturae factum illicitum, adeoque delictum non esse .' 3. Bigamia , quando, scilicet, una laemina cum pluribus viris nuptias contrahit e 4. Incestus, cujus prohibitionem naturae rationibus probavimus supra I 76. s. Μastupratio , dc crimen Onaniti
IV. Crimen Deriugii; quod committitur ἰ quoties res sacra, i. e. De diis cata, surripitur e . Hoc crimen ex jure civili demum originem habet, quia res sacrae natura nullae sunt, sed te gem Principis supponunt g . V. Perliarium.' quando, nimirum, fides adhibito Deo data. vel assertio
οὶ vid. Diciti. procina. xli. g. 43. p Deo teste facta, violatur. Atroeissi. mum hoc est crimen , quod non in homines, sed in Deum committitur.
Huie igitur soli fit injuria: adeoque is solus ejus vindex est , homo enim saltem agit ad fidem iurato datam im .plendam. Et hoe est quod ICti Romani a junt, perjurium satis Deum uiatorem habere r . Quanquam legibus hv. manis quoque, iisque severissimis, auctoritas entis hujus persectissimi defendatur.
VI. Homiciatum natura prohibitum est . Ius enim alterius violatur, quia Vita , quae a Creatore singulis homi. nibus concessa est , absque injuria eis auferri nequit. Atque hane injuriam non nisi effusio ne sanguinis homicidae reparari posse, mox videbimus. Species homicidii est a toebeisia . alibi enim probavimus, hominem nullum jus in se habere, nisi ad sui conis servationem et non ergo ad sui destructionem e vita enim, & anima , Dei sunt, qui utramque iunctam esse voluit; indeque fas non est homini deis serere vitam, & disjungere a corpo.
re animam r . Homicidium autem non tantum
est, quod ex proposito, sed etiam quod culpa committitur . Delictum enim quoque est si quis damnum, quod praevidere potuit, & debuit, alteri
Homicidium . quod veneno committitur , veneficium; quod in parentes, & liberos committitur , parriciis
VII: Falsum, quod est factum M , quo id, quod esse debet, vel fieri debuit,
547쪽
De Obligatione Perso me. s 3 r
buit, dolo mutatur in praejudicium, delictum, statuimus, sed rem indisse.
GII. Vis publica, quae fit I. vel armis, vel 2. in personas publicas, 3. stupro Violento , q. raptu , quo mulier, vel puer , inviti rapiuntur. IX. Vis privata quae est vis minus atrox , & simplex γ . X. Meulatus, quod est furtum p euniae publicae, seu fisco ablatae - .XI. Plagium, quo liber homo a seientibus , ejus lupprimendi causa , . abducitur , vel invitus celatur b .
XII. Ad erimina publica quoque
JCti Romani reserunt f a J ambitum b J legem repetundarum , f e J annonae fraudationem , f d J eri.
men de residuis c , f e J lenocinium,
XIII. Quaeri solet, an mendaeium sumerum delictum Z Equidem Grotius id
asserit, quia mendacium repugnantiam habet cum jure existente, ac manente ejus, ad quem sermo, aut nota dirigitur φ . Ius autem illud ponit in libertate judicandi, quam homines eolis loquentes his, quibus colloquuntur , debere quasi patio quodam taetro intelis liguntur f e circa hanc enim libertatem injuriam fieri, si quid ei dicatur, quod salsam habet significationem a. Tacitum pacium autem ex eo deducit , quod Gentes simulatque sermone, notisque similibus uti instituerunt, mutuam inter se obligationem introducere voluerint, ne alio, quam juxta imstitutum , sensu , sermone illo utantur ε . n. I. Nos mendacium per se non esse γ) Par. hypomn. Instit L. 4. Lib I 8. ς.7- ν d. l. 7. et) L. I. L. p. g. 3.
b 6. 6. fin. ff. L. C. plag. o Pareus d . l. g. Io. d Lauterb. Coin P. rentem , quae aliquando bona , quin necessaria , aliquando mala esse potest. Sane, I. sermo res mea est, & loeuistio ad actiones humanas pertinet: quilibet autem suarum actionum dominus
est, ae de suis actionibus pro lubitu disponere potest. Hinc nemo jus in meas actiones, & in meum sermonem sibi arrogare potest ; neque hactenus ulli hominum jus quaesitum est. Adeoque a. jus alterius hoc mendacio non laeditur , totaque obligationis ratio , uae in jure suo cuique tribuendo conisistit, cessat. Frustra enim de reparatione juris agitur, ubi jus alterius to sum non est. Equidem 3./us, quod cotiloquentes his, quibus colloquuntur, δε-bere snguntur, & quod in libertate iudicandi Grotius constituit, revera jus
non est.' neque enim ex statu hominum, neque ex jure in re. neque ex obligatione personae oritur. Sane, nihil alterius patrimonio abest . Unde 4. non concedi potest, homines, simularque sermone uti insiluerunt, mutua mobIstat ouem inter se introducere voluisse, ne homines alio sensu fermone illo utantur e
praeterea enim, quod id verum jus non si, de tali pacto hominum non conis stat; & verum non est, quod Grotius porro ait, sue tali Obligatione inane fuisse tale repertum k , quia usum insignem illud repertum habet quoties alterius ius ex meo mendacio laeditur: extra hunc casum igitur res arbitrii manet. Idque s. jure Romano quoque ita deis cisum est: nam si quis interrogatus tuistorem se esse respondit, nulla is actione
548쪽
s; et Dissertatio Proclem. VII.
lenetur , nisi adolescentem in aliquam captionem responso suo induxit β -
Mendae tum semper inrpe, ae detestibile vitium notat : ti Divus Augustinus in Enchirid. 22. q. et Is, ait, qui menti. ρών. contra id qtioci animo sentit . Io δεαν-untate DII nisi . D utique verba ρνυι rea instituta sunt , non ut per ea δε invio m homines Duane , sed ut eis qui que in acie. νι r notitiam eognitiones suos proser ι . I o. his ergo tiri aὰ fia Iaciam . m n ad quod sunt instisωιa . Decaltim est . Disii rgitendum tamen est a figurata eloquutione : nam Pi q,id Hvirate fit adia dieitur, non o monis iaciam , inquit idem s. Doctor super Epist. ἁ
Sed & 6. tot exceptiones Grotius ponit, ut veritas regulae nostrae eo ipso
probetur. Ita enim faJ amenti, & in. santi mendacium licite dici, ait m : fbJ
nec tunc esse mendacium, statuit, cumis, ad quem sermo dirigitur, non decipitur, sed tertius aliquis inde fallam haurit persuasionem : fe J si fabula Narratur ' aut f d J sermo figuratus profertur a : sel si in commodum eius , cui mendacium dicitur , id fit . : ffJ si Princeps utitur salsit
quio ad explorandam veritatem a
subditis , : i g J si agitur de avertenda ab alio injuria h J adve
sus hostes e . n. Σ. Regula autem a nobis Imposita exceptionem patitur, si alii injuria ex illo menclacio insertur, id
est si jus ejus laeditur: tunc enim is, qui aliqui. salso asserit , obligatur ex regula justitiae generali , ad jussuum cuique tribuendum s nisi hostis inde laedatur ; nam hosti damnum in
serre licet ε . ) Ponamus, aliquem percontari viatorem de via ἰ is momstrat dolose aliam , 8c damnum quaerenti inde contingit : deceptus agere potest ad id , quod interest , contra eum, qui mentitus est . Aliud exemplum occurrit in lege finali si quo salso tutore, oec.
De Delictis privatis. β. DXXII. DELICTA privata ICtis Romanis dicuntur, quia actor agit ad id, quod ei ex delicto alterius abest: adeoque quia jus suum privatum persequitur φ . DXXIII. Privata delina tantum quatuor denominaverunt: I. furtum , a. rvinam , 3. damnum invuria δε- sum, Sc 4. iniuriam . D xx IV. Fortum definitur conis
trectatio fraudulosa , lucri saciendi causa, vel ipsus rei alienae, vel usus ejus , possessionisve , invito domino
tacta μ . n. I. Requiritur igitur I. contrectatis, unde excluditur cogitatio , ingressio in conclave , &c. contrectare autem etiam videtur qui re aliena
abutitur, item qui opem , & consilium dat, qui rem furtivam emit ,
Vel celat. &c. υ : 2. malitu suris si proinde quis aufert rem, putans suam esse, non est furtum: 3. ut contrectet lueraudi eausa' non si ex alia causa, V. g. libidine I : 4. contrectatio rei alienae ; nam rei propriae surtum non fit et :7so. g. io Inst. iniur. u r.
549쪽
fit e r s. ut fiat invito domino v lenti enim non fit injuria a . n. a. Prohibitio surti sequitur ex ipso jure naturae . non pro certo rerum statu, uti Grotius statuit , qui
dominium voluntate hominum intro. ductum, at eo introducto nefas mihi esse, ait, arripere te invito, quod tui est dominii e ς quam sententiam alibi refutavimus d ) , quod cum
humano genere originem cepit. Cum enim naturali ratione singulis homi Z nibus competat jus occupandi res terrae, & facultas occupatis rebus uia
tendi, ac pro lubitu de illis dispo
nendi, necessario sequitur , alios limmines turbare illam facultatem a Creato re concessam, i. e. auferre jus alii quaesitum, non posse . Si proinde auferunt talem rem alii quaesitam, furtum committere dicuntur , Sc ex regula generali justitiactenentur eam restituere ei, cujus est , eoque suum cuique tribuere o .
n. 3. Atque hinc furtum jure naturali prohibitum esse , ait Paulus , natura turpe Ulpianus , Deo displi. cens Euripides f : sed & erimen est apud Scytas ιν , Hebraeos ε , aliasque gentes . Qua ratione admissum apud Spartanos, & AEgyptios suerit , alibi videbimus ε . Adeo autem ius alii quaesitum natura auferri nequit, ut nec ob necessitatem furtum licitum fieri possit k .
Si Deo jubente res aliis auferuntur , crimen non est ι . n. q. Furtum committunt Omnes , Σὶ Laut. Comp. pag. 6sa. a Laut. d. l.
Gret, L. L. C. I. g. I a. L. L. c. U. b.
qui delinquere possunt. Iure Romano excipiuntur uxores, & liberi m . n. s. Effectus hujus delicti intuitu dominii est, ut ille rem suam defendere possit O , vel per bellum publi- eum , si inter summas potestates res agitur: vel per bellum privatum , si judicis copia non si ' quod adeo verum est, ut & furem nocturnum, & diurnum, jure necessariae defensionis interficere liceat Ο cur jure divino id muta
tum lit, alibi explicabimus p ): HI per
aditonem coram judice instituendam , de quo late in libris Digestorum agitur q . n. q. ICti Romani, pro varia qualitate surtorum, etiam varias actiones dedere: nam I. si ad simplum saltem agitur, condictio furtiva datur : a si ad duplum , triplum , vel quadruplum , actio furti. 3. Si surtum cum rapina conjunctum est , actio de rapina datur. 4. Si uxor surtum secit, actio vocatur rerum amotarum. s. Si filiussam.
aliquid aufert patri, jure patriae pote statis castigatur , 6. Si tignum aedificio junctum tollitur, actio de tigno iuncto
obtinet. 7. Si nautae, caupones , stabularii , vel ipsi, vel operarii eorum, furtum committunt, datur aflio adversus nautas, caupones, &c. 8. Si familia furtum fecit, dominus convenitur actione si familia furtum feeisse dieatur, uxea dedatur , μι duplum restituatur . p. Si occasione incendii, &c. surtum fit, datur actio is incendio , ruina aedium, naufragio , m rate navi expugnata. I P.Si in balneo vestimenta , &c. auferun
550쪽
s 34 Dissertatio Proaem. XII. Lib. V. Cap. V. Se R. H.
tun, datur actio de furibus balneariis. suum cuique tribuere tenetur; rid. II. Si pecudes abiguntur, datur actio 3. s II. de ab geis. I 2. Si haereditariae res atm n. I. Equidem mirum videri potest .seruntur, locum habet actio expilatae damnum eulpa datum inter deli Aa &haereditatis. I a. Si in platea, vel in do- maleficia reberri, cum delictum sinemo, vesti menta, aliaeque res mobiles auseruntur, datur actio de effractoribus, o expilatoribus. I . Si furtim arbores laesae sunt , actio arborum furtimi arum, &c. Ideo autem haec furta se. paratis titulis tractantur , quia in s n. gulis speciale quid legibus Romanis sancitum est .
n. Io. Non tantum autem tenetur
Fur ad restituendam rem, sed praeterea magistratui ad poenam, quia lege prohibente jus alterius laedit. De quo in materia poenarum dicendi locus
ox XV. IL RAPINA a furto non differt, nili quod vis hic accedat, ct res mobilis vi rapiatur j . Ubi quaedam singulari a jure Romano obtinente nimirum, I. quod intra an . num detur in quadruplum , cui simplum inest: a. quod rapiens praeterea teneatur ex lege Iulia de vi: 3. quod is, qui rem suam rapit, suae rei dominium, aut creditum perdat s . Atque haec ratio est; eur speciali titulo a JCtis
DXXVI. Inter privata delicta quoque recensetur DAMNUM . quod in re aliena , non animo lucrandi ,
INIURIA id est dolo , & culpa ,
etiam levissima ) datur 1 . Tale factum , ex quo ius meum laeditur . verum delictum est e patri. monium enim meum diminuitur Iadeoque iacto alterius illicito mihi aliquid abest, quod is, qui causa est hujus damni. restituere , adeoque jus
o tot. tit. Inst. Ac ff. de vi bon. rapi. t dd. tit. t) L. s. f. i. leg. Aquit. proposito non committatur . At cum naturam delicti examinaverimus, dubium hoe sponte sua eorruer. n. 2. Ex praecedentibus enim repetendum est, naturali ratione jura quae
dam singulis propria , & sua esse; atoque hoc jus quaelitum, ab aliis homi
nibus auferri, damnum inserendo, non posse ..
Damnum autem dari potest dupli ei modo ' vel dolo, seu proposito, vel culpa. Utroque modo fit injuriar de damno doloso id in dubium est e de culpa, id nune probandum erit . . Culpam aut definimus : factiam quod homo intelligit, vel inteuigere de . bet, alii perio ulosum futurum . Sane, Deus homini rationem , i. e. intelleetum dedit, vi cujus cognosce re potest. jus naturali ratione aliis quaeis situm, facto tali auferri posse . Hi ne necessario sequitur , hominem, qui negligit has intelligendi vires, eoque damnum dat, injuria, i. e. contra jusapere: maleficium enim hic est , satium illicitum, quod jure improba. . Iuro adeoque uerum delictum. Neque obsat vulgatum illud, quod delictum sine proposito, seu dolo, non committatur. Resp. Fallit haec regula quando de reparatione damni culpa Pa. ti agitur, quia facto illicito , seu jure improbato , jus alterius turbatur quod proinde reparari, i. e. ius suum cuique
Not. Cum obligatio ex damno dato tantum pertineat ad damna corpore , αγ L. 8. f. I. de l. Aquit.