장음표시 사용
211쪽
lent. Itaque sere omnes populi invenerunt inter suos, qui& suae, & patriae, gloriae, hoc in genere, velificaremur; sola Hungaria isto decore destituta diu iacebat. Exortus tandem est Iacobus Bongasius, Gallus, Uir omnium literarum
laude ornatisilinus , quo autore Historia Hungarica se commoveret, & in lucem diemque exturgeret. Is enim A. 6oo Francofurti Rerum Hungaricarum Scri tores varios historicos, geographicos, ex veteribus plerosque, sed fugien tibus, editionibus revocatos, quosdam tunc primum editos, istinum Volumen congesos, evulgavit. Sed & alteram V. Cl. Collectionem. Syndromus rerum Turciso - Pannonicarum inscriptam, quae Tuberonem de rebus sui temporis, aliosque Scria Ptores minutiores, complectitur, A. I 6ar, quarta forma, Procuravit. Quo quidem lumine perfusa rerum Hungariis carum Historia, cum neminem praeterea suae gloriae studiosum inven Isset. contenta esse per sesqui paene Seculum debuit; donec, distractis Bovarsiani Corporis exemplis, rar que & impenso pretio inveniendis, nova editio flagitaretur. Erat quidem Mutthias Belius, Vir Celeberrimus, eruditorum atque Historicorum Hungariae facile princeps, qui, vivente adhuc imperatore Augusto Carolo ra, novam ex aetissimamque Scriptorum rerum Hungaricarum Collectionem, observationibus passiin suis illustratam, multis Tomis, medita-hatur: quam Doctissimi Viri destinationem Bude 3, Uir CLexhibitis simul singulorum Voluminum argumentis, in Bibliotheca historica, non sine laudibus, recensuit; quia V ro reperiebantur eo tempore, qui Ba interesse crediderunt, eam instauratae Hungaricae Historiae gloriam Betio eripi; neque praebitor inventus est, qui consilium sumtibus iuvaret; acciadit, ut, mortuo inprimis Augustissimo Carolo, omnis ea destinatio fetam evanesceret. Succurrit tandem hominum doctorum, exterorum inprimis, desiderio opera & studium Daunis Pauli Daussit, Bibliopolae Vindolionensis, viri hon stissimi, qui rationes rei librariae non in eis git tantum prudenter, sed tractat etiam liberaliter. Is enim consilio hortatuque
eruditorum, Illustrissimi inprimis Andrea Mobrii, quem honoris
212쪽
honoris causi nominamus, Viri & eruditissimi, & ad omnem elegantiam humanitatemque natura & arte facti, induci se haud illiberaliter passus est in eam sententiam, ut Collectionem istam Bongasiaviam, omni studio recognitam, & diligentia sedula expolitam, aut locupletatam, formis chartis que elegantissimis, denuo exscribendam vulgandamque susciperet, &, ubi, probari consitum literatis, historiaeque amantibus, hominibus, intellexisset, eandem suam curam ceteris etiam Scriptoribus impenderet. In quo quidem, cum vidisset, non infructuosum, aut illaudatum, fore, si singuli Scriptores de integro recenserentur, & cum scriptis aeque atque eum editis exemplis componerentur; quo Lectionum varietas notata, animadversiunculis, subiectis suo loco, exprimeretur; negotium dedit istud Ioanni Georgio Schurandinero. Viro Doctissimo, qui in eo inprimis elaboravit, ut, quae in Bibliotheea Augusta Vindobonensi asservantur MSta, & i pressa, eorum consulendorum potestatem acciperet. Quod
eum ipsi, indulgentia Reginae Serenissimae, Mariae Theresia. permissum esset; nihil reliqui fecit, quin, quicquid ibi reperiretur, diligenter inspiceret, si editum iam esset, conserret eum editis, emendaretve; sin ineditum, in lucem protraheret. Atque ita quidem duos iam Tomos Scriptorum rerum Hungaricarum publica luce donatos habemus. Sed, age, nune, quid praestitum sit, videbimus. Praemissa utrique Tomo est Matthia Bessi, Viri Celeberrimi, amplissima Praefatio, in qua & de hujus operis instituto, &de Scriptoribus his, eleganter, &, ut solet, erudite, disputat. E qua, quae necessaria huic recensoni videbuntur, ea suis
quaeque locis commemorabimus. Neque enim aut eruditiorem Autorem ullum hac in re, neque fideliorem ducem, cognovimus. Primo loco igitur in Tomo priori positum est scriptum, antea nunquam editum, quod inscribitur: Avovini,
Beia Regis Notarii, Hisoris Hungarica de septem Ducibus metaria. Repertum illud est in Bibliotheca Vindobonensi Augusta , in Codice membranaceo formae quadripartitae, s liorum admodum quatuordecim. Is Codex fuit inter D
213쪽
tinos 67r, qui Viro Celeb. Matibia Belio visus suit citra Maculum XIII descriptus. Iam Lambecius huius Codicis mentionem secerat in Diario sacri itineris Cediensis, Additamento II, pag. 37 , & moliar in Magni Corporis hi orici Seioer sthia pag. υι spem ejus evulgandi ostenderat. Sed frustra. Autorem huius Codicis quanquam non satis liquido erui posse confitendum est; tamen probabile est, vixisse sub Rege Bela IV cui cognomen gloriosissimi, quod tribuit, optime
convenit. Sacerdotem vero fuisse, tam certum est, quam quod certissimum: propterea, quod formulis loquendi utiatur, sacerdotum atque Monachorum familiae, eius aetatis, perquam usitatis, V. e. quod dicit, Regem ae Νobiles regnum Hungaria habere per L mriae gratiam, pag. a Protegom. Aiamum Ducem, ex divino quodam semulo, nomen retulisse, non
ne prodigio, Cum III pag. , & multis ejusmodi. Deinde hunc suum libellum inscripsit euidam Sacerdoti, suo iam,
ab ludo literarum inde, amico. Ipse vero, ut tum erant tempora, non adeo indoctus fuit, etsi viribus fisus, quippe eum eloquentia historiam veterem se coniunxisse testatus, de, scuti Trojanum re reliqua besta, ita Ac Genealogiam Regum s Nobilium metaria, literis ac memoriae prodidisse. gloriatus, ρου. a Protegom. Quid Z quod de se tam mirifice sensi,
ut non dubitaverit in haec verba erumpere: Felix ergo Hungaria, Cui sunt dono ista varia, omnibus etiam linis
Gaudeat de munere sui Literatoris. His igitur Iiteris, hoc genere, pervenit eo, ut Regis BeM
crearetur Notarius, tum quod tunc, ut tempora habebant, nemo fere praeter Sacerdotes & Monachos literas tenebat;
tum quod huic hominum generi, propter laudem sanctitatis, uti lGime arcana consilia committi posse videbantur. Neque dubium est, quin & valde inite huius Autoris opus sit, di f eile omnium inter Scriptores Hungaricos antiquissimum. Sed invidit tamen temporis malignitas nobis integrum; deesse enim alteram Partem, facile intelligitur ex proles am ni νDiuitiam by Coral
214쪽
nis, in quibus Genealogiam Regum Nobiliumque se scripsisse
ait; at praeter Almum, Armatam, Mitam, T in, & Geisam. gentis Duces, nullius Regis mentionem facit. Deinde in priori parte lectores tapenumero ad operis sui posteriorem partem ablegat, quae tamen nusquam reperitur. . Cet tum summa ejus cura in eo occupata est, ut primos Hu
garicae gentis Nobiles, eorumque res gestas, literis cel bret, memoriaeque commendet. Itaque non est absurdum credere, hanc, quae superest, partem priorem suisse; alteram, ubi de Regibus exposuerat, intercidisse. Nam, quod in hoc ipso ἀποσπασμασίου S. Stephanux Andreas, Petrus, Reges, commemorantur, id profecto tam leviter fit atque
obiter, ut iustae de Regibus historiae numero haberi nequaquam possit. Iam, quod ad fidem autoritatemque huius
scriptiunculae antiquae pertinet, de ea iudicaturis necesse est sontes investigare, unde, quae memorat, hausisse videatur. Ac primo quidem non neglexit vulgares illos Historiogr phorum fontes, reiectis tamen fabulis atque commentis, ut ipse ostendit in prologo: tanquam in eo gen re, ubi de gentis origine tractatur Cap. V & VII. Deinde, secutum esse imprimis, iudicante Belio, V. C. in Praefatione, Russorum annales, non inprobabile est, quo reseruntur ea, quae Cap. VIIVIII, XI, traduntur. Neque dubium est, quin adlithuerit quoque publica gentis commentaria, & privata equestrium familiarum diaria, quippe quae olim in Hungaria studiose
conficiebantur. Itaque consequens lane est, rem iusta aestimantibus trutina, iudicare, etiam in quibus rebus ab aliis rerum Hungaricarum Scriptoribus dissentiat, in iis fidem facere oportere: ptque adeo nobis summo se opere pro-hare. Cum inprimis veterum Hungariae Ducum historiam, resque gestas, leviter tantum quasi perstrictas a rim σκνo, uberius persequatur, Stavicae gentis Hunniacaeque Ducum acta, veteres sedes, locorum situs, Hungarici Principatus, a tua inde origine, formulam, Comitatuum primam originem, satis copiose diligenterque explicat. Sed satis de hoc.
215쪽
Alter ordine est M. Bannes Durdcetius, Chronis; mmearorum, ex vulgari sententia, hanc usque ad aetatem, primus Autor, quem Schustandineos, V. C. ut diligentet recognosceret emendaretque, & suppleret, summam curam ashibuit. Ulus autem his est subsidiis. Primo Anonami cuiusdam in Bibliotheca Vindobonensi Aug. Codice Mbto f. et foliorum, numero inter libros historicos Latinos MSS 436,
quem Lambecius in Diario itineris Ceil. stag. M, H, &seriptum esse A. 13 8, eundemque es le putat, e quo rectius sua descripserat. Tam bene ei amiceque cum Thuracetianis conveniti Sed duobus posterioribus Capitibus truncatus est. Quare non immerito suspicari licet, Thur ratum integro Autoris ἀυτογραφα usum fuisse. Hinc itaque Cl. Editor, multa in Thurocetis restituit, emendavit, a que supplevit, non solum, sed, cum ibi etiam reperirentur imagunculae quaedam, haud ineleganter depictae, de has aeri incidi, suisque apponi locis, voluit Bibliopola: tum ut splen- dor ae decus huic operi afferretur, tum ut armorum, insignium, vestimennarumque, veteris populi Hungarici, haec m 'numenta conservarentur, si quando sorte quid utilitatis rei antiquariae afferri inde posset. Usus praeterea est ad emendandum Thuroezii textum duplici editione, munens & Augustana, uno eodemque anno l488 vulgata. Denique adhibuit in consilium Antiqua mugarorum Chronica, tum Praefatione ad Venerandum Dominum Lassislaum, Praepositum Eul sis Budensis. Proto. Notarium ApostolFcum, nec non Vice-Camostarium Regis Serenissimi Motthiae, in f mis. Budae per Andream Hs A. Dni ι γι in vigilia Pentecostes, impressa. Quem librum Compendium esse Historiae Durae σnae, iudicat Betius,
V.C. in Praesitione, ex Epitomatore excerptum; quem & ac curatiorem fidelioremque Thuromio, nec imperitum Historiae Hungaricae, putat fuisse. Singula autem, quae ex his subsidiis prosecta sunt, suis locis reddita in annotationibus visuntur, di est, e quibus singula hausta sint, notis quibusdam . indica tum. Quibus rebus omnibus essectum est, ut T rocesi Chr alieon curatius emendatiusque Prodiret, quam unquam ante lucem Diuitiaco by Corale
216쪽
MENfis APRILIS A. MDCCXLVIII. x ς'
lueem con spexi sset. De Duroezii ipsius fide nihil habemus dicere, quod eo labore egregie 'defunctus est Belius iunior,
in Dissertatione historis critica de Maria, Hungariae non Rege, fae Regina; cum de T rocnis, quod eo inprimis inniteretur contraria Meler', V. C. sententia , serendum erat iudicium. Tertio loco exhibetur Μ. Rogeris, Hungari, Var
diensis Capituli Canonici, Miserabile Carmen, seu Hisoria, suis per destructione regni . Hungariae, temporibus Bela IV Regis per Tartaros facta; ad fidem duarum, quibus opusculum
hoc annexum reperitur, antiquarum Thurocesi editionum,
Brunensis & Augustanae A. i 488. IU. Petri Mnetani, Siculi, Episcopi Lucerint, apud Matthiam I, olim Hungariae Regem,
per triennium Legati, Ditome rerum Hungaricarum, Per Indices descripta, a M. Sambuco, Tymaviens Hungaro, quondam continuata, & ab oodem A. Is s 8 Viennae Austriae primum edita; nunc Vero, tam ad primae hujus editionis, quam aliorum Autorum, fidem, diligenter vecognita, emendata, & praemissis cuilibet Indici argumentorum compendiis distincta est, a I. G. Scbπavdenero, Austr. 1tadet hircita Libellus summa fide dignus, cum iudicio scriptus, dignusque, quem rerum Hungaricarum curiosi conlulant, etsi
aliter plane de eo, ut hypothesi suae serviret, iudicavit Melerus. U. Charmitti, Episcopi, Vita S. Stephani, primi Hungarorum Regis, qui eos ad Christi religionem traduxit, a M. Laurentis Surio, Carthusano, olim inter Saninctos mensis Augusti Tom. IV, sed stilo Autoris mutato, edita; nunc vero ad primam illam editionem Surianam recognita &emendata. VI. Vita S. Emerici, B. Stephani, Hungarorum Regis, filii, itidem a Suris olim inter Sanctos Mensis Novem-hris Tom. VI, sed stilo Autoris mutato, edita, nunc ad primam hanc editionem Surii, & ad Antonii Bonfinii Rer. Hung. Det is II Lib. II, ubi iisdem sere verbis inserta legitur, recognita arque emendata. VII. Philippi GP aιhi de rebus a mae suo, Polonorum atque Hungarorum Rege, gestis
Libri III, recogniti & emendati. Scriptoris huius Florentini, qui odio Pauli II Papae ad Cosmirum III, Polon. Regem, con- ce Grat,
217쪽
cesserat, Commentarii isti seorsim A. is 84, 4, prodierunt; reperiuntur quoque in Cromeri Polonia, Coloniae A. a 389 edita , dignissimi, qui hoc loco exhiberentur iterum, quod pleraque visa, Autorique ceria, enarrant. VIII. Regis Ungaria
Matthiae nuptiae, 9 Coronatio Regina, atque iborum posea ingressus Budam,, a Palatini Comitis Legato olim descripta, dc ex U. Cl. Joannis Pisorii Bibliotheca a Bongasio primum edita. IX. Galeoti Martii, Narniensis, Regiae quondam Bibliothecu Budensis Praesecti, Commentarius elegans , de Matinctiae Corvini, Hungaria Regis, egregie, sapienter, jocose, dictis factis, Viennae Austriae A. i 363 typis Mich. Zimmerinami primum excussis, nunc iterum recognitus di a
ctus. X. Melchioris niteri a Vinda, F. C. de Belgo Pannonico , per Ithistrissimum Principem ac D. D. Fridericum, Comitem
Palatinum, dce. contra Sobmannum, Turcarum tyrannum, gesto, Libri II, ad editionem Scharrianam novam recogniti dc emendati. . XI. pannis Martini Belia, LL. Doct. de Turcarum in Regno Hungarico A. IT I de U succe bus, ad Gui-helmum dc Martim Belgam, FR Epistolae IV, ad novam ediationem Schardianam recognitae de emendatae. XII. Mossongi Latrii, Vis ensis, Regii Historici de Medici, rei contra Tum cas gesae A. σ3σ brevis descriptio, ad novam editionem Schardianam recognita dc emendata. XIll. Basilii Ioannis HGνοIdi rerum contra Turcas, auspiciis Ferdinandi Ausriaci, A. 1111 in Interamnensi Polonia gestarum, Historiola, dialogo conscripta, ad novam editionem Schardianam recognita diemendata. XIV. Petri Bizari, Sentinatis, Belium Pannonicum , sub Maximiliano II, Rom. de Sobmanno, Turcarum Imp. gestum, recognitum dc emendatum. XV. Historia Sigeihi, totius fortissimi Sclavoniae propugnaculi, a Sobmanno, Turcarum Imp. A. Is 66 capti, Christianisque erepti. per M. Samuelem Burinam, Labacensem, iam olim in Latinum
conversa, nunc vero ad novam editionem Suardianam denuo recognita de emendata. XVI. Ioannis Iacobini, Claudiopolitanae urbis Notarii, brevis enarratio rerum, a Serenisi
mo D Uilvania Principe Sigismundo A. Vn gestarum. XVII
218쪽
MENfIs APRILIS A. MDCCXLVIII. a or
ybannis Pistorii, Niddani, &c. Genealogia Regum Hungaria,
ex optimis quondam Scriptoribus explicata, nunc vero emenis data , & ad hodiernum usque diem continuata, a M. Georgio Schisandixero. XVIII. Georgii a Re chera re, Transilvani, Choragramia Trausis nia, recognita de emendata. XIV. Eiusdem Chorographia Μoldaviae, recognita & emendata. XX.
Martini monisvii a Bie Ueria, Stephani I, Poloniae Regis, nomine, his in Tartariam Legati, Descriptio Tartariae, ad primam editionem Coloniensem anni r 3 30 denuo recognita de emendata. XXI. Georgii memberi, ConsiliaAi Regii, & apud Saroc Praesecti, de admirandis Hungaria aquis, Hypomnemation, ad Colo ensem editionem anni Is 9s recognitum &emendatum. XXII. D. Martiri Stesta Descriptio & intiniationes Alumburgi Huvarici, arcis dotalis Serenissimae Hungariae Reginae Maria, &c. XXlII. Felicis Petantii, Cancellarii Segniae, Dissertatio de itineribus aurariendi Tuream, ad Madisuum, Hungariae & Bohemiae Regem. XXIV. Transit
uiis Inscriptiones veteres nonnulia, & Annales de temptrs Leum
sebo eo de Coronensi descripti, a Iae. Bovorso olim Collectioni suae Scriptorum rerum Hungaricarum, Appeniticis loco, in fine annexi. Atque haec est Tomi primi facies. Qui additus est Index copiosissimus, scite factus, Hungaricae
Historiae compendii instar est; ita sunt omnes omnium Re .gum expeditiones, chronologico ordine, annotatae. In Tomo risero haec insunt: l. Epistola pannis de greaena,
Caneellariae Regis Hung. sc in MSS. inscribuntur olim Pr
tonotarii, in diverss negotiis, satum publicum regni concernentibus, ab A. Chr. 144 s usque ad A. I 4 si Gubernatoris, sis Ioannes Huvari fuit, nec non Praelatorum4Baronum hujus Regni, momine exaratae. Hae Epistolae sunt, pro seculi illius captu, eleganter saris politeque conscriptae, & pro rei dignitate sti diciis curateque elaboratae. Imitantis Θmmachum Sidoxium. que uesita rem, eminet inepta quaedam inconstansque, nunc obsoletarum, nunc recentium, dictionum affectatio, & nimium orationis sententiis exornandae studium: in quibus vel
nimis sublimis surgit, vel nimis humilis ambulat. Tum v C e ro stu-
219쪽
ro studium eontentioque, de Ioannis Huvari, de reliquo. rum regni Procerum, patriae defendendae, iurisque tuendi sui, apparet. Quanta sit harum Epistolarum, ad fidem in historti ejus temporis, de ad statum illorum temporum cognoscendum, autoritas, nemo est, quin videat. Quapropter valde
est dolendum, eum ipse Autor dispergi eas passus fuerit,
neque in tabularia regni conferri iusserit, maximam partem deperditas videri. Itaque, vivo adhuc Autore, Parius de re nich, cum ab alio Paulo Archidiacono rogatus esset, ut has Epistolas colligeret, necessum habuit ex omnibus, ut ait, anis gulis conquirere, ut in hunc ordinem redigeret. Codex
is ipse adhuc in Bibliotheca Vindobonensi inperitur, Joannis Fabri, superiore Seculo Uiennensis Episcopi, liberalitate donatus. Adjectae suere in margine quaedam annotationes mantchii, vulgares illae quidem pleraeque de inutiles, sed reis ligione Cl. Schoea aetneri, nimia fortassis, smul typis mandatae lunt. II. Ludovici Tuberonis, Dalmatae Abbatis, cimis mentaria de rebus, qua temporibus Iurs, tu riga Europae parte, quam Pannones re Turca incolunt, gesae sunt. Qui Abbas quis fuerit, etsi certo latis liquidoque definiri non potest; tamen Cel. Belius in Praefatione in hanc conjecturam inclis nat, probabilem profecto, ut Autor sub hoc nomine ficto, quas sub umbra quadam, latere, de scribenui libertatem tueari, volui sse videatur Commentarii hi puri sunt, simplices, recti, nudi, omni ornatu, quasi veste, detracto. Quibus f ne rebus fidem Lectoribus facere debet, cum hanc smplie talem vix, nisi veritatis studiosissimus . tueri possit. Prima editio facta est Francosurti ad Moenum, sumtibus Gatidiam ii, de Ioannis Aubrii haeredum, curante M. Adaiario Crauetio. Scholae Francolarranae Rectore, iussu Senatus urbani; alteram quoque partem Syndromi rerum Turcico.Pann nicarum Bovarsiani efficiunt. Quis e scripto, an impreta, hos Commentarios ediderit. neque ipse dicit Crauetius, neque aliunde constat. Coniecturam cupientibus, Cel. Belia prohabitur sortasse sententia, existimantis, e Codice MSto expressos esse, quem Germani, quemadmodum alia MSta, e
220쪽
eo quodammodo confirmatur, quod in ista editione notissima Hungarorum nomina depravata sunt, ut Cravelius ista
non potuisse legere videatur. Quanquam, ne ipsuna quidem Tuberonem a talibur erroribus immunem fuisse, exemplo satis lepido probat. Ceterum Scriptor ingenuus est, & qui de illis quodque veritatem scribere iusti nuit, qui proscribere
poterant; in eo tamen peccasse nobis videtur, si id peccare est, gravissimos alioquin Scriptores, Duanum, Ramustam , Comineum, Davi iam, Bentis lium, alios, socios habere, quod propria nomina Latino sermone expressit, tantopere immutata saepenumero, ut ne divinando. quidem, quem velit, assequaris. Factum inde est, ut operosssimam Cl. Editoris aliorumque recognitionem tamen effugerint quaedain, quae emendatura est posteritas. III. Ioannis omegb Historia rerum inter Ferdinandum EF Ioannem risurum. Exilis est
scriptor, atque ieiunus ille quidem, sed temporum difficillimorum , quibus ipse intersuit, aut quae ab aliis idoneis Avistoribus accepit, memoriae tradens, atque fidei sinceritate commendabilis. Primum in lucem exiit apud Batavos, cura Nireui Isbuanssi. Zermegbus autem ipse, e Sclavonia ortus, apud Ferdinandum Regem Consiliarius fuit aliquandiu; sed, gratia, quod dicto eum quodam laessset, eguis, munere deisiectus, non procul a Nitria, in tenui angustaque re familiari, septuagenarius consenuit, sormulam Lutheranorum in sensu religionis secutus. Hunc libellum cum Cel. Belius Apparatui suo ad Historiam Hungariae inserere cogitasset, impensis hiahliopolae precibus commotus, cum annotationibus suis pansus est huic Collectioni inserri. Eius corrigendi adornandique curam transtulit ad filium tuum, Carolum Andream Belium. Prof. Publ. Lipsiensem, qui annotationes patris sui, suis quasque locis, adjectis etiam suis animadversonibus, collocavit , librol in minores sectiones partitus, lemmata cuique
addidit, & singulis libris Synopsin praefecit. IV. Petri de
Reusta, Comitis Comitatus de Thurocet, brevis Commentarius G S. Regni Hungaria corona; in quo de coronae regiae satis. C c a secun