장음표시 사용
581쪽
aia Graecum textum hodiernum, apparent. In his quidem nintandum est, primam editionum istarum, Romanam scilicet, tertiam. Pari ensem & quartam Ast,. Angi non pro dive sis, sed pro una eademque, merito haberi, differre tamen ab his, quam secundo loco Autor posuit, Evenianam scilicet, quod ex adjectis exemplis unicuique patebit. In reliquis vero Bengelio, Arabicas versiones ex Alabio ea, ex Conica. ex Θriaca deductas perhiberi, sed tamen Graecos C ices, parum vetustos, redolere, asserenti, non plane assentitur Noster. SIucide exponens, quae vel plane in hac opinione admitti nequeant. vel non line distilustione ac determinatione astabita concedi possint. Negat idem, versionem modo di- eum Arabicam latini re, quod Simonius, Bengeliur, aliique, flatuant, si scilicet hoc idem est. quod e Latina vertere, aut ad illam refingere. Hujus enim rei suspicio pro inani, quin
pro falsa. habetur ab Λutore. AEtatem tamen ambarum versionum, quae impressae apud nos exstant, Arabicarum definire non audet Noster. comparate tantum Erpensariam pro antiquiore habens, ita nimirum, ut scriptio ejusdem Codicis in Λ. C. IIII incidat. inter quam tamen, re versionem ipsam, a Nesistimanio factam, plures intercesserunt aetates. Cum vero utraque, tum sepeniana. tum Bibl. Poluc versio per totum
Novi Test. diversos habeat Autores; deinde non ex aliis versionibus, sed ex ipso originali textu Graeco, si exceperis in Experiana Epistolas ct Apocalypsin. ejusque diversis Codicibus,
provenerint; triin vero antiquitatis non summae quidem, nec tamen omnino spemendae, unt; debuerant ab his, qui varias
lectiones Novi Testam. collegerivit. distingui, Ide, ubi res s
rebat, citari, ut diversi sive earundem, sive inversarum, lecti num testes, quod nec mili . nec Bengelius, monuit, uti e empla probant. Cautionem etiam exigunt singularem variae lectiones, ex versoniura orientalium non originario textu
sed Larinis interpretationibus, collectie. Ita enim interpretationes sunt vel ad sensium magis, quam ad literas ct verba, comparatae. vel suis subinde laborant natis, sive cimittendo, quae in originariae versionis textu erant, sive aliter, ae fieri d
582쪽
. st, Euterpretando; vel denique amphiboliae subjaeens, nisi ad
Originarium versionis textum exigantur. Hinc sequuntur ex-
P g. 44- empla, satis confirmantia, nec miliam, nec Bengeliam, satis eante in fabri eandis diversis lactionibus fuisse versatos, dum ex interpretationibu' non ex Arabicis hieris, lectio-My. nes suas interdum, prior quidem semper, potierint. Parum vero tutas esse varias istas lectiones circa literas & oruiogr phiam; circa antimeriam ct synonymiam, quin etiam circa omnia, quae vocabulis accidunt, ex larga exempIorum messe, I. ab Autore prodinctorum, deinonstratur. Sciendum porro est,
idiomata quaedam esse sive interpretis, sive dialecti & linguae ς. ct huju&, tum ex quo, tum in quam, textus sacer est transfusus et quae quidem veri nominis lectiones varias non faciunt. Exemplis hic prolatis supersedemus recensendis,ne laetorem cnrio 34. fimi a seriptione lectu dignissima avocemus. Postea docetre, id rimata linguae originalis, seu textus sacri, Novi Test. ab interpretibus inter vertendum pretermissa, variam lectionems . non inferre, e. g. Marth. XXII, IK, ου μελει σοι πυὶ ουδενος, vulgata: mn est tibi cura de aliquo; sed in parallelo Marc. XILF6. ω, laxius, non curas quemquam, scribitur. Pergit inde Antor ad idiomata linguae, in quam textus sacer a rnetaphrastis versiis est, quae non huellecta, aut minus attenta, spurias lectiones Novi Test. ex versionibus peperer t. Sunt nimirum vocabula quaedam ab interpretibus aliter reddita. quam linguam in haud semeienter peritis videbatur fieri debuisse; unde inter- ι. pretibus lectiones Graeci textus, a nostris diversae, attributae sunt: t αγι ara, camus, Marc. LIL Syr. ct Pers reddit: imi rab. P. ιχ E. De nobiscum seli, ut Latinus interpres perperam vertit, ducite vos. Hinc Millius variam lectionem e dit, αγετε: ignarus nempe idiomatis illarmn gentium, quo in exhortationibus loco Subjunctivi sepe urentur Imperati Hujusmodi, dc liis similia, dantur, & excitantur, hic exempla M. plurima. Pari ratione ad interpretamenta potius, quam ad umrias lectiones, veri nominis scilicet, pertinere videtur, quando
uictaphrasiae voces quasdam Graecas, vocumque syntaxes, per alias quippiam tes, aut certe non a modum disrenter, sive 'Q . 7o. claritalia causa, sive ex σκολιμ desectu, reddiderunt. Sic
583쪽
MENfH SEPTEMBRIS A. MDCCXLVII. p. II. sis
nee Iuppleta voces, in Griecis, vel per ellipsin omisiae, vel με τὼ κοινου repetendae, vel per syllepsin subiicendae, di quae sunt
huius generis alia, ad veras lectiones diversas referri videntur. Nec rplae versiones sine censura sunt dimittendae, hic illi eve iumendo cubantes, ultein in aliquibus exemplorum, oc Ita qui- dem, ut aberrationum causam in versionibus, si ad textum Graecum exigantur, reperire in proclivi st. Exempla suppe- Pag. ri. ditat Summe Venerabilis Λutor ex Latina Vulgata. itemque 72. P tua, Matica Postghtr. atque AEthiopica versone. Cete- 73. rum in dijudicandis, quae ex versionibus derivantur, variis le- 74. Etionibus magnum utique momentum habet differentia illa versonusti, supra laudata. Hinc versiones matres vi filiae. qua tales, ubi iconveniunt inter se, non duorum pl.
Humves retiorum jur habent. sed unius, aut smplicis v. g.
vetetas illae Saxomo. glica, Gormanica, cum ex Vulgata du- i' elae fuerint, non positat ut divers tectonum fontes considerari, sed tantummodo ut unus cum Vulgata, ex qua sua habent ; pariterque se res habet de Persica IV Evangeliorum, di de Mabica Evenit in Acta/Epistolas, quarum tum haec, tum illa, cum filia Syriacae sit, a S laea, unde sua di xit, seorsim in censum venire nequit, sed conjunrem eum illa, ut unicus vel hujus. vel illius, lectionis testis est, quod quain- plurimis rerum exemplis comprobatum datur. Mabicam Em m. perii versionem in libris Novi Test. ex Θriaca esse du- Retam, liquet ex singularissimis illis Iectionibus, quas Λrabica re.
haec cum sola Syriaca communes habet, in nullo Codicum, G ue MStorum, sive impressoriun, repertis . itemque ex singu- 79. larissimis interpretationibus, in quibus cum sola conspirat ver sone SVriua, ct denique ex Syriasinis, ab Eveniam Arabe 8o. vel retentis, vel minus re ste intellectis. Quodsi nunc com ingat, vel matrem S ram a filia Erpent Arabica, vel hane ab gr. illa, discrepare, ea tunc lectionuin erit procul dubio genuina, quae Graecis libris consonat, mendosa vero re vitium passa,
quae a Graecis diseedit. Insuper Λutori suspeetie sunt te mo- 83.
nes, quae, unius tantum versonis autoritate suffultae, Me ouissidi Codicum & reliquarum versionuin comitatu incedunt. Multo enim pronius est creditu, unum metaphrasten erravisse, ἰ
584쪽
aut librariorum errore aliquid vitii passiun fuisse. quam Cossi-ees & versiones reliquas in universuto. Hinc murio praecipiti nimis judieio, tum in variis lectionibus, tum in Proleg menis ad Novum Test. riinius saepe uersionis autoritatem Pag. 84. omnium & Codicum, &Versionum, consensui praetulit. Tangs. dem ad Evangelistaria ct Lectionaria descendit Cel. Autor, qu rum lectiones, quod & Millius recte praecepit, non sine cauis tela sunt admittendae; ct secundo loco de Codicibus Graeco Latinis, quos & latinizantes vocare juvat, disserit. Principem horum locum obtinet intus Cantabrigienses, qui Theodori Beetae Olim fuerat, Evangelia continens oc Aeta, Codex vel M. state sua utique venerabilis. Ampiam eius Millius deseruptionem exhibet, quam excerptam Autor affert, sub examen 88. Vocans quasdam ejus, a Millio laudatas, lectiones, & doetissi.
9 . mis animadversionibus prosequens. Generatim adstruitur, scrubas Graeco - Latinorum Codicum prepostero studio Graeca L tinis accommodasse, quod multis ex Cantabrigiensi exemplis ab Λutore demoustratur. Sic v. g. Matth. XV, II, pro μένοι, com munem facit, seu polluit, κοινωνῶ, ex Itala vetere, repetit communicat, pro quo, ceu barbaro, in Vulgata hodierna est eoinqui. nat. Eiusdem quoque generis sunt Codices Claromouetanus', & S. Germanens se, idemque aliqui ex Stephamcis, nec non M. Baernerianus, & Coibertinus a ct i, ubi etiam quidam ex Ram berianis adluic notandi sunt. Valesagas ct Graeco-Latinorum . Codicum Iectiones ud Latinam versionem esse accommoda- 'IDO- tas, quia consonant Latina, ubi haec vel solitaria incedit, vel in manifesto mendo cubat, multis rerum testimoniis compro-M IOI. hat Autor Λffert praeterea exempla, ubi Graeca Latinis su runt conserinata. V. g. φλαγελλουν pro φραγελλῖτ, λεπρο caca, pro λεπρος, & sic reliqua. Iident latini 2antes sequuntur Vial -- eum, ubi hic sive ex ignorantia nili hebrairantis, sive alia qua-3o3. que de causa, deviavit; quin etiam ex aliqua Latini interpretis ambiguitate tertiana, sed tu nullo Graeconi in Codicum o 1O4. viam, exlculpserunt lectionem: ubi Vulgatus ad sensum magis, quam ad literarum apices, Graeca verterat, Graeca sua Latinis conformarunt, relicta genuina Codicum Graecorum paene M omnium lectione , transponunt, mutant, omittunt, addunt
585쪽
eum vulgato; aliquando & genuina Graeca retinent, & simul ex Latinis Graece frusta adjiciunt. Denique deprehendimus, Rig Kκλdiversos diversorum codicum latin antium librarios e dem vereris interpretis Latina diversis modis Graece expressis- LOT- se, probabili admodum argumento, eos Graeca ista, quae Lati- .nis privative congruunt, non ex Graecis libris transscripsisse, sed ex Latinis vertisse. Quod . ad ipsos Coacer pure io8. Graecos intos attinet, in uniistium cavendum est, ne, ubi illorum aliqui pro varia ieetione citantur, reliquos omnes a teX- tu stare putemus. Ad finem doctissimae hujus Commen- rimtationis evincit Noster tum argumentis, miti literarim, in exempli', non adeo esse expeditam, quod alii statuunt, Codicis Alexandrini & Latinae Versionis consensionem, unam, brevissimam, certissuriam, facillimam, decidendi rationem de variis lectionibus per se subministrare. Gratulabitur de critiam hoc specimine orbis literatus Summe Uenerabili Autori, quem ut in hoc campo versanti lectori nova planeque necessaria suppeditasse praesidia, unusquisque fatebitur bonus. Ceterum optamus, ut nobis propediem tam liceat esse felicibus, ut promissas in Novum Test. annotationes a Ven. Autore, in lucem editas; oculis animoque frui queamus.
CHRISTIANI AUGUSTI cRUSII, PHIL.
P. P. Lias. Via ad cognitionem humanam certam atque assensu dignam. ν - Lipsiae, impensis Gleditschianis, 1747, RΛlph. 3 plan sEtsi ea sere consuetudo hominum est, ut eogitando lubentius evagentur in res extra se positas, quam de mentisiosius natura seeum cogitent; non defuere tamen unquam
586쪽
praeclari ingenii dc solidae eruditionis viri, qui in exploranda & penitus cognoscenda tam , nobili, tamque multiformiter operosa mentis humanae vi operam luain studiumque collocarunt. Neque enim fieri poterat, quia eorum consilium confirmaret insignis rei utilitas, cum facile intelliis gatur, hunc ipsuin esse pellimum fontem errorum, hanc veram causam, cur male utantur homines divina illa naturae suae parte, quod nec satis cognitam atque perspectam habeant internam rationis vim, nec ad aditones ejus animum attendant. Quodsi recte ea utaris i c sie, ut natura ipsius fert, legesque jubent, ad quas a Deo adstricta est, erroris prosectogenitrix uou erit, sea aut inagistra veri, aut certe fida comes α. admonitrix, - - purgatam crebro qua personet aurem,
si quid adhuc parum certi, aut assensu digni, in rebus lateat. ut ne judicium praecipites, sed suspensus haereas. & vel, quae
dubia sitit, in medio relinquas, vel majore animi contentio ne persequaris. Logicam dixerunt illam perficiendae rationis artem, quam, qui & humanae mentis vires explicare subtiliuia ct ipsas veri videndi vias ita aperire, cupiunt, ut nec aliis limdibrium debeant, nec ipsos operae poeniteat, non tam facilem. aut expeditam, quam minus acutis videri poterat, experium tur. Licet enim in promtu &, ut ita dieamus, domi sit suum cuique ingenium, nec, quae tatura, quae vires, ejus sint, rapi raturus, tanto apparatu, totve quasi impedimentis, egeat, quot quantisque opus est in physicis contemplationibus; verumtameu cum multiformes nimium essicientiae ingenii humani
sint, tum mirabiliter dissiciles ad discernendum; quippe facialius est in alia omnia mentis aciem dirigere, quam in seipsam reflectere S habere defixam. Adeo mens hominis. quae omnia videt, se ipsam aegre videt, &, cum coelum ipsuintolertia petat, ipsa sidera lumine suo col lustret, quin αnegata sepe tentet iter via. ad naturam suain accuratius perinspiciendam aut hebes est & vecors, aut egregiis dissicultatibus obseptam viam videt ac refugit. Quod cuin ita sit. actuin agere non putemus, nec tu tanta Systematum logic
587쪽
MENSIS SEpTEMBRIS A. MDCCXLVIII. P. II. 363
ira, quibus vere nunc premitur orbis eruditus, copia abste reainus a scribendo eos, qui post doctissimorum hominum curas, labores, vigilias, sua quoque opera scriptisque illustrandam sibi se nount abstrusa in illam & reconditam de humanae mentis viribus & cognoscendi veri modis scientiain. Quin potius excipiamus libenter, & commendemiis hominibus, novos hujus generis libros, idque eo magis, si credibile sit, sutatilitatis quantum satis est acuminisque, nec vulgarem in penitus perspicienda veri oc, quae veri indagatrix est, rationis
humanae natura vim dc assiduitatem ad illud negotium attulisse eorum autores, neqne ex aliorum sexcentis libris novum fecisse, corrasis undique omnibus, ct mutatis tantum ordine &, quae dicunt, artis vocabulis, aut ad sunmum adjectis dimellioribus quibusdam nugis. Talem eruditis spem assi mant Autoris, cujus nunc proponimus novum systema logicum, praeelara scripta, alia ad doctrinam morum & Meta. phvsicam pertinentia, quibus huc usque in lucem emissis in-sgnem sbi laudem famamque peperit. Faehim inde quoque est, ut acutissimus vir & privatis S publicis cohortationibus ad elaborandum syneina logicum excitatus sit, quippe qui in superioribus illis libris egregia documenta ingenii subtilis & in logicis multum exercitati ediderat, spemque inprimis excitarat eruditis hominibus, sore, ut ipsus opera tandem illa diu multumque desiderata Logica probabilium ita conderetur, & sic ornata in lucem conspec unque hominum prodiret, ut di acutissimorum serre ocillos, &, quem inde exspectant in omni re literaria, usturi praestare, posset. Nec frustrari eoa spem istam passiis est Vir Clariss quein potius exspectationem ipsam eruditorimi seperasse novo hoc, de quo
dicimus, magni ingenii monumento arbitrami .
. Visum vero est Celeb. Autori, cum doctrina de cognoscendi veri via, quam solam proprie Logicam dicunt, νοολογιαν, sive ipsam de viribus intellectus humani theoriam, conjungere, praemisso introitu de Phil σεω in universim, in quo quidem dc, quo ordine ac nexu cohaereant scientiae mathematicae ae philosophicae, docetur, dc vocabula artis, quibus varia cogitationum genera in scientiis obvia notamus, exponum
588쪽
tur, ut Philosophia initiati mature iubefiant iis ubique agnostendis dc dijudicandis, etiam non adjectis nominibus mora Mathematicorum, satis illo quidem taedii habente, praesertim si adhibeatur alieno loco. Sed non haereamus in ipso Iimine , id unum si adjecerimus, Philosophiam, ae cujus ipsa
uotione parum convenit inter Philosophos, Crusto videri complexum veritatum rationis perpetuarum, id est, earum, quarum obje mura perenne sit S in mundo constans. Quare &ad Philosophiam refert cognitionem historicam reriun singularum, quae per Omne aevum mundi perdurant, ct tropicum
dicendi genus esse putat, si cognitio rationum rei cognitio ph Iosephica vocet e re discematur ab hisonica, propterea quod
rationum, quibus res contineantur, indagatrix, quoad ejus fieri potest, Philosophia sit, ct ad indagandas eas tum viain mouintiret, tum necessaria subsidia ministret. Dum vero propius accedimus ad ipsim opus propositum. in duas Partes distinctum illud invenimus, quarum altera the retica est. altera practica. Illa, major quidem altera, in e plicandis principiis posita est, quibus omnis cognito veri essicitur ; haec, quae practica dicitur, de eo praecipit, qua ratione, quibusque artibus, vires re actiones inentis ad cognitionem
veri, tanquam ad scopum, quam fieri possit, commodissime dirigi debeant. Itaque dc sigillatim de utraque Parte dicamus. prior illa
theoretiea de viribus humanae mentis, de tribus ejus, quas vulgo dicunt, operationibus, atque de eo, exponit, in quo insit id, quod certum babetur in agnoscendo vero. Virium humanae mentis duplex classis conuituitur. Ad priorem reseruntur vires primi generis, sue principales, nominatim sensio, tum emterna, tum inrema, sive con tentia, memoria, vis cogitando
ideas secernendi ab ideis, seu, ut dicitur, vis abstrahendi, ex qua, si aecedat sensus internus. judicium existit, denique ivgenium. Vires secundi generis, seu derivatisve sunt primum reminiscentia, deinde imaginatio, tum facultas idearum determinativa, id est, ea vis, quae notiones antea indeterminate informatas determinationibus suis replet, ideoque eas ulterius Mngit ac perficit, denique vis ratiocinana. In expin
589쪽
MENSIS SEPTEMBRIS A. MDCCXLVIIL P. II. s6s
nenda natura sensionis destructium it Autor ristema causarum occasionalium pariter ac praestabilita harmoniae. Hane quidem tot tantque strinis rationibus, in certas classes descriptis, Oppugnat, ut nunquam ea majorem vim experta videatur.
Consediis aut in his duabus hypothesibus, Lystenta nexus ρυ-
sici, seu veri & realis commercii inter animum & corpus, approbat. viamque praeit ad illud explicandum, necesse quidem esse negans, ut in explicando, omninoque expediendo, eo desudet, cui . nimis id abditum videatur. Ceterum, quid in hoc genere acumen ingenii essicere pollit, ipse videtur expertus, modumque illius veri commercii inter utramque hominis partem ita dolet, ut assensum facile impetrare possit apud eos, quibus mens acuta satis est ad complesstendas animo, penitusque perspiciemsas, rationes ejus, ex summis Phylices ae Metaphylices principiis repetitas. Dissicile est pro his angustiis. ruibus premimur, paucis mentem Λutoris satis clare ac per-picue exponere. Tamen haec habeat eruditus Lector. Primum ex notione spiritus finiti essicit, non repugnare natura
intestigenti, quod moveri possit, sed potius id ipsum, si ex
rerum finitarum numero sit, necessiim esse; deinde, cuiri in contemplandis rebus naturalibus laudem alietibi substandum sit in legibus actionum & consecutionum causalium, lianc a Deo legem es factam silinit, ut motus si santiae spirituum finitorum dc internae vires naturae intelligentis ad se invicem tanquam ad conditiones suas alligatae sint & adstrictae, ita quidem, ut, senui ac certi motus lubstantiae extrinsecusessiciantur, his ipsis emetentiae certarum virium naturae intelliingentis respondeant, quae quidem vires renun imagines ipsas, aut in se jam ante abditas ct quasi reconditas, contineant, ct tantummodo excitentur ad eas producendas & repraesentandas animo, aut nunc demum vi naturae suae intelligentis e sciant atque essingant. Ita & inversa vice comparatum es, ut, si certae effetentiae naturae intelligentis propriae debito gradu vividitatis existero debeant, id aliter fieri non possit, nisi ea lege, ut iunul ipsa spiritus substantia vi quadam sua interna se in motum det, unde & id, quod motum istum aut juvet, aut suillaininet, vicientiam ipsam quoque animi, cui
590쪽
resp .ndeat isse motus, mi faciliter, aut impediat, quamvis immediate vim inferre nequeat iraturae intelligenit animi. His igitur tanquam finidamentis positis, modum ipsem hune proponit Autor quae ratione in percipiendis rerum imaginibuFflatus animi & corporis sibi invicem respondeant. Sensiones ext se omnino & possiet, ad corporis conditionem adfrictae sunt, tum quod existant in animo. tum quod sic, vel aliter, comparatae fiat, seu tum qua exis lantiam, tum qua indolem, sive qualitatem. Organorum sensus enim ope ce hi motus sibstantiae animi fiant, neeesse est, quos conditi num loco esse voluit Deus, quae simul adsiit, eertae ac definitae vire& anim: excitantur, dc actuosae fiunt, huque Λntor veram eausura essicientem eonstituit idearum, motibus illis, seb- stantiae animi iinpressis, respondentium, quare di Ieges sensi nis ipsas contingentes S arbitrarias esse existimat, fieriqne posse a firmat, ut in aliis spiritibus aliter a Deo confli tritae: fint, forsan & breviores persectioresque, quam in homini , biis. factae. Inter autem sensione , per qua' eorum, quae in animo ipso sunt, conseii no3is reddimur, non omnino, sed tantum negari . teste experientia, ad conditionem torpori se conformant.. Scilicet qua existentiam solam hae a corporis statu pendent eatenus, ut pro conditione ejus impediri ipsae,. nec non majori mili orive gradu admitti, possint. Qualitas vesso,.seii indoles eonditio, earum ipsa non eonditioni eo oris respondet, aut conformis est, sed interno euidam
principio seli, nimirum indoli mutationis spiritu, is ipsiur,
quae iii iis animo objicitur intuenda, & ad ejus conseientiam persertur. Haec qua ratione fiant, ut Autor explicare poLst, internam animi vim activam ct ejus actiones ipsast, ad certos subjecti fili motus adstrictus esse a Deo, sumit, ita ut ad hos simul emetendos neeessitate quadam naturae suae animus feratur, si hoc, vel illo, modo achio*s esse velit, jaceat, δέ victu sua vi actuosiis esse nequeat, quatenus & quamdiu motus illi ob nimiam spiritnum animalium se sistentiam simaininentur. Haec fere mens Autoris est, haec sint cogitata ab eo sitiri ut nobis quidem videtur, acute & subtiliter de interce- leute tuter mimum di corpus humauum commercio, ex