장음표시 사용
281쪽
pore praesenti, estque tunc ens participium ver ibi, Sum, ut notat sanctus Thomas aliique grauissimi interpretes. Secundo, sumitur ens, ut significat formaliter ipsam essentiam rei existentis,aut actu,aut potestate; quo sensu naturae reales secundum se spectatae, siue sint actu, siue non sint,sub nomine entis comprehenduntur. Atqueens hoc sensu sumptum,est obiectum Metaphyseae,&diuiditur in decem summa genera siue eategorias. Itaque ratio entis Niori modo sumpta in eo sita est , ut sit aliquid actu existens, vel habens realem actum essendi: posteriori autem, vi sit aliquid habens veram essentiam & realem, id est,non fit ham,non chim ricam: sed aptam ad
realiter existendum. Porro ens priori modo non conuenit essentialiter rebus creatis;nam existentia ipsa siue actus existendi non est de essentia rerum creatarum, sed solius Dei: posteriori autem,ens conuenit rebus quibuslibet quidditatiue,ut loquuntur Metaphysicishoc est,ut attributum essentiate; sic substantia dicitur essentialiterens,l P de accidens. Conceptus entis est aliquatenus diuersus a conceptu substantiae, aut accidentis, quia cum audio nomen entis , non concipio distincte substantiam, aut accidentia, & caetera; quae priuatim existunt : sed concipio omnia confusa quadam notione , ut conueniunt in eo quod habent esse , aut habere possunt quodcunque
PVLVI NVs ENTITATIVUS. Varia diuisiones entis. .
Ens secundum suam amplissimam significatio-
282쪽
nem acceptum,pro eo omni quod potest cadere in intelligentiam, diuiditur in ens rei,& ens rationis.
Ens rei,dicitur illud quod realem habet existentiam, non autem fictitiam aut imaginariam. Ens rationis est, quod habet fictum esse, nec ullo modo est,nisi de ipso mens cogitetivi genus, subiectum,chimaera.' Ens rationis triplex est,negatio,ut non homo; priuatio,ut surditas; relatio rationis, Ut generei- eas; quae etiam a logicis dicitur secunda intentio.
Ens rei aIiud est per se, illud nempe quod in
se absolutum est,simplex, & unum, ut Angelus. homo, aliud per accidens quod non ex se, sed exacςidenti est unum, constatque multis rebus diuersi generis,& ordinis,ut homo vestitus, albus, musicus, haec enim omnia diuersi sunt generis M
Ens rei per se aliud est actu, quod scilicet realiter existit siue actualiter , aliud potentia, quod
potest existere,ut antichristus. Ens rei per se actu,aliud est finitum,quod certos habet terminos, ac fines suae essentiae, & suae virtutis . aliud infinitum, quod nullis finibus clauditur, siue secundum essentiam, siue secundum virtutem,ut est solus Deus. Ens rei per se actu, A finitum, aliud est completum,cui nihil deest partium suarum, aliud est incompletum, quod est iplamet pars totum aliquod componens. Ens rei per se actu finitum completum, diuiditur in decem genera summa, siue categoriaS, substantiam,quantitatem, resatione,&c. quae dir
283쪽
272 Horrulus uitio eadem est ,ac si diuideretur ens ereatum, &completum,in stubstantiam, dc accidens, siue in
illud ens, quod subsistit per se, & illud, quod est
per aliud, siue in alio. Substantia autem categorica, alia est spiritalis quae dicitur uno nomine spiritus, alia corporea, quae etiam corpus appellatur; substatiae ergo spiritales, quae scilicet cum materia necessariam c5- nexionem non habent, sed ab ea solutae sunt, &imnaunes metaphysicae sunt cosiderationis: corporeae autem, quae scilicet materia & forma constant, ad ignobiliorem artificem, nempe physicum pertinent, nisi quod Metaphysica propter eminentiam singularem de corpore , quaedam docet uniuersim. Accidens vero in s. vulgatos ordines distinguitur, siue categorias de quibus in logicis. INTERVALLvM II.
Quid si modus, o qui modi entis.
Moous, inquit doctor Angelicus I. I. qu.
' .art. 2. est Omnis determinatio, vel limitatio praefixa, cui Q, rei finitae iuxta mensura eius. Diuus Augustinus lib. a. cap. 3. de Genesi ad literam, sic modum definit, modus est,quem mensura prefigit, id est, debita rei cuique commensiuratio ad sua principia. Modus generalissime dicitur quidquiduem assicit veli determinat quacunque ratione. Magis proprie modus, definitur, intrinseca determinatio eli nitar in actu , cuiusmodi est sub-. sistentia
284쪽
sistentia comparatione substantiae, dixi essentiae in actu, quia essentia possibilis , visio, non habet modum positiuum, sed priuatiuum tantum, dc potentiale : igitur modi cntis sunt, esse per se, esse in illo, sed magis puri sunt, ac proprii, subsistentia, inhaerentia, existentia, seu actualitas essendi; hi enim modi inseruiunt tantum rebus siue entibus, ut eorum statum,& ratione existendi ultimo determinent intrinsece, vel extrinsecὸ.
Te principiis entis tam complexis, quam in complexis. Firmitas, claritasque scientiarum a principiorum cognitione omnino dependet; ut notat Aristoteles, prooemio Physicorum, ideo principiis ignoratis,aut omnia ignorantur, aut animus perpetuis dubitationum, quasi fluctibus, in inceristum mouetur, ac titubat curam ergo habet prae
cipuam principiorum prima Philosophia. Principium est id unde aliquid sit, aut est, aut
Haec definitio notat diuisionem principi j in Irincipium rei, & principium cognitionis: iuud est unde res habet esse, cstque vel externum, vi finis, & efficiens, vel internum, ut materia, ω forma in Physicis, in Metaphysicis vero e sentia dc existentia, actus Jc potentia, genus Scdifferentia: principi u vero cognitionis est quod confert ad rem intelligendam, estque, vel simplex, ut effecta,& operationes ria quae cognoscitur , vel complexum, ut sunt maximae, siue axiomata quae vel communia sunt, dc generalia,
ut quodlibet est, vel non est, vel propria singulis
285쪽
scientiis, ut in Geometria, tota linea maior est sua parte ; in Physica , natura est principium motus, & quietis; in medicina, contraria curan
Ens ergo sua habet principia, & rei & cogniationis, tam simplicia, quam complexa: comple. xorum, alia sunt communissima, ut haec, impossibile est idem esse simul, & non esse: quodlibet est, vel non est, quae duo, dialectrice se exprimuntur, de nullo simul vera est affrmatio, Mnegatio, quidauid est, quandiu est necesse est esse : quidquid habet esse , illud est vuum, de
verum, & bonum : alia sunt minus communia, ut totum praestat partibus: causa prior est eri .ctu: si ab aequalibus aequas a demas, quae rem1 nebunt, erunt aequalia ', & his axiomatibus utuntur scientiae inferiores, cum ea in materiam suam accommodant z Omnium autem prinoipiorum
firmissimum, & notissimum, illud est impossibile, est aliquid esse simul & non esse: si quidem principium hoc omnia confirmat, & pertinaces adigit in manifestam contradictionem. Principia incomplexa sunt, essentia, &existentia, quae omnium sunt generalissima , actus,& potentia, genus, & differentia, quae sunt minus generalia : denique materia & forma , quae sunt specialiora: de materia & forma agitur in Physicis: de genere & differentia in Logicis; de actu,& potentia, infra dicemus : nunc ergo dicendum de essentia & existentia. Eisentia est id quod omnino primum in qua, libet re concipi debet, cui caetera omnia superaddi intelliguntur , id vulgo appulant ratiq-
286쪽
nem cuiusque ensis, ratianem formalem, conceptum , formalem , quidditatem , naturam, sed communius essentiam. Obseruat D. Tho. cap. I. lib. deente, S , lentia, naturam dici in re, quatenus operationem
aliquam I siue vim agendi liabere potest quidditatem verb, ut definitione significatur, quia sola definitio explicat quid res sit : denique ementiam, quatenus res, peream habet actum αssendi. Essentia alia est integra, perfecta, totalis ; alia incompleta, imperfecta, partialis. Essentia integra una est pure simplex, altera composita. Essentia pure simplex nullos habet diuersos gradus suae entitatis, sed est purissimus, & smplicissimus actus,cuiusmodi est sola Dei essentia. Essentia composita constat pluribus gradibus sua perfectionis essentialis, quasi ex partibus horum Paduum; alij vocantur potentiales, scilicet communiores; alij actuales, scilicet specialiores. Exemplum sit homo, quandoquidem essentia eius est composita ; ideoque constat diuersis gradibus suae perfectionis essentialis , puta grada
substantiae,corporis, viventis, animalis, rationalis , siquidem haec omnia sunt de essentia hominis : ita tamen ut gradus communiores , sint potentiales comparatione inferiorum ; inferiores verb,actuales comparatione superiorum : itaque
gradus rationali quia est ultimus, & specialissimus, ideo maxime est actualis ; ex quo fit, ut homo per Vnum gradum constituatur, & determ netur i'. tali esse, pura hominis. Essentiae rerum vulgo dicuntur indivisibiles,
287쪽
M7ς Hortulus sed id intelligendum est participative, nempe
quatenus nullum, est individuum ullius speciei, quod non aequaliter naturam participet in ratione specifica : non autem entitatiue, fieri enim potest,ut calor diuisibilis sit, de inaequaliter conueniens subiectis; non quidem secundu essentiam caloris, primus enim gradus caloris aeque essentialiter est calor, atque octauus, sedentitatiue, vi nempe in subiecto calido altiores radices agit, & in eo gradus multiplicantur, fitque ipse calor continenter sortior, dcviuidior. Existentia definitur, actualitas essentiae, vel modus quidam essentiae, quo formaliter res est actu, siue extra suas causas ; etenim antequam res existat, dicitur esse potestate, & quasi in abdito causarum suarum delitescere ; tunc autem existere incipit cum virtute causarum, foras prodit: cum autem modus sequatur rem, cuius est
modus, hinc fit, ut si essentia sit substantialis, ipsius quoque existentia sit modus substantialis, si vero essentia sit accidentalis , ipsius quoque
existentia sit modus accidentalis. Existentia differt ab essentia in rebus creatis realiter formaliter, siue realitate minori, vel, ut alij loquuntur, ratione quadam formali, seu, ex natura rei,&tanquam modus a re sua; dixi in rebus creatis, quia in Deo existentia non differt
abessentia: siquidem existentia Dei est ipsamet Dei essentia pure, & formaliter , quod significant Theologi , Vbi aiunt, Deus ementialiter est suum esse, & propositio haec de Deo est per se
288쪽
mntiae, altera accidentis ; existentia substantiae
creatae est modus , sue actus naturae terminatae,& completae. Existetia accidentis est modus,quo ultimis actuatur accidens, ita ut per se non sit. Subsistentia est modus realis, quo natura sub stantialis completa, & integra constituitur, vel est modus, quo natura fit suppositum.
Suppositum est substantia singularis completa, & incommunicabilis ; sed quoniam assinitas est magna inter esse per se, subsistentiam, suppositalitatem , hypostasim, personalitatem, Apersonam, ideo hoc loco distinguenda sunt. Esse per se est modus essendi substantiae proprius, ut ab accidente differt, quod non est per se, sed in alio. Subsistentia idem est ac suppositalitas, siue hypostasis insensu abstracto, estque modus, Gue terminus intrinsecus substantiae, particularis individuus, atque incommunicabilis. Persenalitas est subsistentia incommunicabalis intelligenti naturae competens.
Suppositum, siue hypostasis in concreto, est substantia singularis per se complete, & incommunicabiliter existens. Persona est rationale suppositum intelligentiae scilicet compos, ut pater in diuinis, ut Angelus quilibet, ut Petrus , & singuli homines. Inhaerentia est modus existendi cuilibet accidenti naturalis, quo scilicet esse aecidentis vltimo actitatur: sic vulgo dicunt Philosophi accidentis esse, est inesse, inesse inquam ut in subiecto non instar partis.
Inhaerentia duplex est, aptitudinalis, quae non
289쪽
videtur differre ab essentia accidentis,& actualis quae differt: inhaerentiam porro actualem non esse de essentia accidentis, apparet ex venerabili Eucharistiae sacramento, in quo accidentia exiniunt sine subiecto. Entitatis fgnificatio anceps est, & dubia, interdum enim en ras sumitur pro ratione, natura , bc essentia cuiusque rei. interdum v
ro sumitur pro modo quodam essentiae , ss-cundum quem essentia diuiditur in partes entitatiuas ; sic dicimus substantiam diuidi in partes substantiales , tanquam in partes entitatiuas, & sub eadem magnitudine, plus, vel minus substantiae subesse posse , ut in corporum condensatione,' & rarefactione; quod tamen de substantia dieitur,non ratione essentiae,quae prae cise est indivisibilis, sed ratione entitatis.
Entitas ergo est modus essentiae, rebus eorporeis maxime conueniens, secundum quem res sunt diuisibiles entitative.
INTERVALLVM III. Diuisis proprietatum entis.
PROPRIETATEs entis, aliae simplices
sunt, nempe unum, Verum, bonurn; aliae complexae, siue coniunctae , scilicet esse actu, vel potentia; esse idem, vel diuersum; esse contingens, Vel necessarium.
Se proprietatibus retis, simplicibus coniunctis Uniuo definitur id, quod in diuisum est in se,& diuisum a quocunque alio, ut colligitur ex Cap. δ. lib. q. Metaph
290쪽
Vnitis est negatio diuisionis, non includens
formaliter en Ergo unum, addit enti, non quidpiam reala, sed negationem, non omnino puram, sed negationem diuisionis a seipse per modum priuationis, adeo ut materialiter unum significet ens, formaliter vero negationem diuisionis in seipso. Vnitas quintuplex est, transcendentalis,et sci
licet quae omni enti, ut ens est, conuenit. Categorica, quae componit numeros.
Numerica, quae sequitur differentiam indiuia dualem, & afficit naturam singularem.
Formalis, quae cuiusque rei essentiam, siue rationem formalem consequitur, ut essentia nat rae humanae, quae, secundum se, dicitur una,vnitate formali, abstrahitque ab unitate numerica, & uniuersali. Denique unitas uniuersalis, quae naturis communibus aduenit per operationem intellectus, ut docetur in Logica. Omne ens, quatenus ens est, nempe, prout est actu, aut esse potest, conformitatem aliquam habet, qua diuino intellectui respondet, eique dicitur consormis, ex qua conformitate nata, dicitur veritas rebus omnibus, qua res sunt, conueniens: ens enim eatenus verum est, quatenus
cliuinis ideis est conforme. Veritas uniuersim est conformitas, siue adaequatio rei, dc intellectus, qua nempe res inte ligitur, prout est. Veritas in triplici rerum genere existit, ext. c. lib. s. Metaph. & ex cap. c. lib. de Inten-pret. sed diuerso modo , in intellectu quideM