Institutiones practico medicae, rudimenta nosologiae et therapiae specialis complectentes ...

111쪽

ct os ctuum in organismo poSitorum mi asmata contagiosa , monente inprimis acutissimo Har-ic Sio i), in perfecta et imperfecta dirimuntur. - Eandem divisionem amplexus est Clar. D κ o D d i et), minus congruiS tamen, ut videtur , contagii quantitativi, ct qualitati vi opithetis HSuS.

prietatum moX CXPOSitarum SerieS, Bique nati ruautonoma et Specifica per eminentiam competit.

Non ogrediuntur illud animalium genus, in quo primitus generabantur; unde contagia humana sponte ad bruta nunquam propagantur, et viCeversa ; Si tamen fortuito, vel ex industria insita fuerint, notabiles contrahunt modificationes. Sub diversis, imo oppositi8 CircumStantiis, V. g. Climatis, atque sub infinita per longam annorum Sc-rtem regeneratione, proprium Sihi characterem ConSerVant, accidentalibus unice modifieationibus exceptis, quas interdum a climate, epidemiae ingenio, vel Subjecti constitutionc patiuntur. Id denique sibi privum habent, quod in systemate der- moideo et muCOSO processum phlogisticum , et quidem Semper ejusdem indolis et formae incondunt, cujuS ope reproduCuntur.

112쪽

FEBRES EXANTHEMATICΛΕ184. Essentialem horum contagiorum dissorentiam ponit coriandem natura plus minusve diffusibilis, existentia ephemera aut PormanenS, propagationis ratio, quae inde pendot, diversa, atque singularis ad definita Systemata organi arctatio et adfinitas quasi electiva 3 quapropter vix non ab omnibus practicis in volatilia et fixa distingui solent.185. Incomprehensibiles contagi Orum volatilium virtutes in Sequentibus Consistunt: a) Dissunduntur non solum per ContaCtum immediatum et mediatum, Sed etiam per aerem RimΟ-

Sphaericum, quam quidem inficiendi lacultatoni

nonnulla contagia in majorem, alia in minorem distantiam exercro Soloni, lege tamen in- Constanti, vel Saltem nondum determinata ;quare subdivisionem contagiorum a Clar. Har-losio indicatam in volatilia et subvola t i l i a minus essentialem esse contendimUS.

2) Propter hancce naturam diffusibilem sacile a

celeriter disseminantur, vasti SSim BSque non raro progignunt opidemias. - δ) Εadcm Contagiorum dissusio per aerem atmosphaericum, in quo modo insensibili suspenduntur, vehiculi naturam minuS materialem, vaporOSam Vel elasticam, viribuS expansivis distinctam evincit. - 4) Sistunt stimulos naturae animali adeo ita imicos, ut Suam aC-tionem nunquam ad singulas limitent partes, scd Ociter super totum cxtendant organismum, BC universalem illam concitent omnium virium luctam,

113쪽

quam sobris nomine impertimus ; quapropter nonnullis etiam mi asmata sobrilia audiunt. 5) Febris haec intasmatico-contagiOSa, quoad t y-

Pu m Semper acuta, critica eSt, cyclum definitum, propriis stadiis distinctum, nullaque arte decurtandum excurrens; quoad indolem iussam matoria, vel inflammatorio - nervosa. Reliqui characteros labriles, uti gastricus, nervoSΟ - ΩStheni incus, et putridus ad normalem decursum pyroxiarum ContagioSarum non spectant, Sed vel sunt Secundarii, vel accidentales, ac ideo anomalum potius indicant statum. - 6) Praeter generalem

irritationem SystematiS vaSorum et Nervorummiasmata volatilia topicam constanter determinant phlogosin in corpori S peripheria, membraniS nempe mucosis et cute 3 omnes igitur febres contagiosae Sunt CatarrhOSO-e Xanthematicae,

proinde etiam hoc intuitu morbi cyclici. - Τ) Particularem agnoscunt ad Certa organa et SphaeraSorganicaS relationem 3 unde diversas eXanthematum et phlegmhymenitidis formas, nec non dἰ- versa per alteratum phtogOSeos Ope vegetationem et Secretionem producta efficiunt. -- 8 Nulla agnoScunt remedia Specisca, neque per rationalem medendi methodum ante maturationis fastigium exstingui possunt 3 superantur SoliS viribus naturae debite moderatis, quandoque etiam absque ullo artis praesidio. - 9) Morbo, quem produxerunt, feliciter devicto, receptivitatem in eundem subeundum delent, vel saltem obtundunt

114쪽

FEBRES EXANΤHEMATICAE ita, ut corpus vel in perpetuum, vel per longam

annorum seriem eadem labe reddant immune. 10) Coaevam alius contagii ejuSdem prosapiae SuSocptionem et evolutionem eXCludunt 3 ergo Super- sociationis Speciem non admittunt, raris casibus cxceptis, qui regulam non alterant.186. Morbi igitur volatilibus contagiis inducti

sunt sobros acutae, criticae; quoad Charaeterem generalem inflammatoriae, aut inflammatoriO- nervosae 3 quoad indolem specialem febres Sui generis, autonomae, SP cificae ; quoad formam generalem febres comitatao cum topica adfectione cutis et membra

ticae ; quo ad.formam Spe Cia Iem variae dormatitidis et phlegmhymenitidis modificationes. Huc referuntur Variola, Vari cella, Mor-

hilli, Scarlatina, Rubeola, Typhus

Coningiosus Communi S, anthractous et ictor Odes; - in brutis pestis bovina et variola ovium. 187. Contagia fixa per Solum Contactum, nunquam mediante atmosphaera propagantur, ROideo epidomias pestilentiales non pariunt; Primam reactionom morbosam ad illum limitant locum, cui immediate adplicantur, et nonnisi post longius temporis intervallum super reliquum diffunduntur corpuS, ita tamen, ut Systema plasticum per uminentiam alterent, Specificas ponendo cachexiaS, tarterioSum contra et nervosum systema plerum quu

115쪽

intactum relinquant ; sebrem igitur non incendunt, nisi mere symptomaticam, accidentalem et transitoriam ; determinatum Cyelum in Suo Cursu non observant, sed absque lege in eodem Organismo per men SeS et anno S Serpunt 3 Solis naturae viribus nunquam vincuntur, Sed artis subsidio Constanter indigent; per rationalem medendi methodum ad sanationem perduci nequeunt, quapropterit ficiente remedio specifico insanabilia manent mala a fixis inducta contagiis ue neque individuum

quod semel mulctaverunt, contra Secundam insuctionem tutum reddunt 3- tandem coaetaneaecilius contagii evolutioni in eodem Corpore, quamvis rarius obtineat, non protinus obstant. - Ηujus generis aegritudines sunt: Syphilis, Lepra, Elephantia sis, Thymiosis a fricana ) et americana, Scabies, Plica polonica; - in pecudibus scabies ovillaCONΤΑGIA IMPERFECTA.188. Omnes morbi, Sub quorum decurSU processus quidam liquationis ovolvitur, talis utpote materiae plasticae reSolutio, ut, Superato in COR-gulum nisu, principia phlogiStica et expansiva prae- dominium adquirant, materiebus recrementitiis conSuetis, et praesertim humoribus morboSe Se cretis peculiarem conciliant virulentiam. Inter potiores liquationis species, sive potius totidem illius gradationes referimus: liquationem Cata xxii Osam Seu puriformem, purulen-

116쪽

tam, i Choro Sam, Can Ceratio am, et Spha-oelo Sam Sive Septicam, quibus etiam totidem disserentes ramites virulenti respondent 3 m u-Cus utpote puriformi S, Pu S, i Chor, tabum cano erati Cum et gangrct En OS Um.

189. Cuncta haecce liquationis producta, quatenuS a normali naturae animalis typo notabiliter abludunt, phlogisticis elementis exuberant, BC ideo insignem cum processu vitali anomoloten et heteronymiam osserunt, saluti summopere inimica Sunt, ejusque integritatem duplici ratione laedunt. Vel enim a) generalibus viribus chemicis,

aut dynamicis processum organicum alterant, Sub-jugant , quin eandem exacto determinent morbi formam, cujus Sobolem sistunt, atque tunc mephi- tum, Bliarumve potentiarum acrium instar agunt 3 vel vero E) sub circumstantiis particularibus Spe- Cisseum Characterem, tantamque ossicientiae insitae energiam adipiscuntur, ut aliis Communicata individuis eundem , aut saltem analogum morbum Producant, Cujus ope denuo regenerantur , hanC-ce tamen inficiendi facultatem serius Ocyusve denuo amittenteS.

190. HOsce poculiares, diversis liquationis sor-miS Creatos, fomites nomine viri, contagii imp erse c ti, vel semicontagii insignimus.-Discrepant a contagiis persectis: a)Quod deleteriuS Suas vires nequaquam ad unicum animalium genus limitant, sed ab homine ad bruta, et Vice-Ver6a Propagantur. 2) Quod exanthemate Carent,

117쪽

ΕΤ EXΛNTHEMATA ACUTΛ. t i5 neque peculiarem illam in omni casu ostendunt ad membranas mucosas relationem, utut Plerum- quo specificas phlogoseos sormas generent. δ)quod nonnulla inflammatorium, alia nervoSum, ac denuo alia septicum Charaeterem determinant, ubique tamen nisum in liquationem fovent. 43 Quod sub replicata regeneratione contagiosam indolem pedetentim amittunt, atque rurSuS in eandem insontem redeunt materiam, e qua Sub Circumstantiis sinistris evoluta fuere. 53 Quod receptivitatem erga eandem labem non tollunt. 6)Quod sua praesentia alius contagii evolutionem non impediunt. T) Quod miasmatis semicontagiosi reproductio nunquam universalis est, sed ad illas tantum partes limitata ; quae principem reactionis morbosae atque Secretionis vitiatae focum Sistunt. μ) Quod tandem morbus fomiti virulento extricando par, Sive sporadicus fuerit, sive epidemi us,

neque naturam, neque formam mutat, dum Contagiosum induit ingenium. 191. Potiora morborum genera, quibus in homine hujusmodi fomites virulentOS, Seu Semicontagiosos generari novimus, ad Sequentia reduci possunt: I) Morbi catarrhale S, praesertim

maligni et anomali ; titi Ophthalmo blenn Or-

rhoeas Angina membrana Coa, TUSSi Sserina, Dysentoria castrensi S, Medor- rhoea virulenta, et Aphthae. - Haecce Contagia catarrhosa sifflint producta specificae membranarum muCOSarum phlogOSeOS, atque Se-

118쪽

FEBRES EXANTHEMATICAE

cretionis inde eum in modum alteratae, ut muCuSSeparatus non solum in sensibilibus qualitatibus a normali aberret tramite, in Colore, ConsiStentia, acredine et odore specifico suti v. g. virus medOrrhoicum, dysentoricum) 3 sed etiam dynamicum evolvat principium, cujus ope in alieno organismo

eundem ponit proceSSum morboSum, unde ortum duxit. Pro vehiculo agnoscunt muCum Vitiatum,

Puriformem, vel vaporem perspirabilem ex adsecto Organo manantem, idque Sibi proprium habent, quod in determinatis solummodo Sphaeris SyStematis mucosi generantur v. g. virus medorrhoicum nonnisi in genitalibus, dysentericum in intestino recto), et quod in aliis individuis analogam

labem excitare nequeunt, nisi eaSdem homonymas Pertingant partes 3 ita contagium dysentericum dysenteriam non producet, nisi cum intestino recto in contactum venerit. - 2) Morbi ulcerosi;

speciatim Phthisis pulmonalis in stadio colliquativo, Ulcera caco ethioa, Her petes quidam, Porrigo capitis, et Carcinoma. - 3 Morbi septicis uti Febris putrida altioris gradus, Febris biliosa trO-Ρicorum, Gangraena nos o Comi alis; Stomac ace; Noma Sc Orbuticum, et Pustu-Ia m a ligna. I92. In brutis domesticis pariter plurima OU-Currunt mala, praeSertim epigootica, quae Sub adver8is circumstantiis contagiosa fiunt, quamvis in prima origine insontia fuerint, o Communibus

119쪽

potontiis morbificis nata ue uti s e b r o s anthra-c oi d os , sic dicta gangraena SP leni ea,

coryga virulenta et κρισσοι equorum, rabios canina, etC.

193. Pro diversitate naturae specificae, atque ossuctuum in organiSmo positorum haecce Semi- Contagia modo ad contagia perfecta, modo ad effluvia mephitica prope accedunt 3 nonnulla enim phlogoses specificas determinatum decursum tenentes, hocque abSoluto Sua Saepct Sponte EVanescenteS, morbOS igitur cycliCOS producunt, atque non raro Contagiorum volatilium instar diffunduntur, uti v. g. angina membranaCea, tuSSiSConvulSiVa 3 - aliq processum morbosum Infinitum Sustinent, niSi ars, vel mors limites ponant, uti herpes phagedaenicus, porrigo Capitis, CarCinoma ; - fomites Septici cum mephite cadaverosa plurimum conspirant ; - virus Hynolyssicum plane cum venenis animalibus congruere videtur. 194. Per stabilitam hancce facultatem quorundam SeCretorum morbosorum Contagiosam indolem Contrahendi, eamque iterum amittendi, intelligitur ratio, cur plures medici in oppositas totiosabiverint sententias, Cur v. g. nonnulli aperte ContagioSum proclamaverint typhum icteroden, anginam membranaceam, ubi alii easdem aegritudines simpliciter epidemicas declaraverunt. Idem enim morbus Sub certis circumstantiis contagii expers ost, sub aliis vero virulentus evadit, quin chara C-terem ot formam notabiliter mutet . Experientia

120쪽

FEBRES EXANTHEMATICAE

igitur.evictum habemus transitum morbi insontis, sporadici, aut epidemici in contagiosum, sub restrictione superius expOSita. Utrum Vero Semicontagium in contagium perfectum degenerare pos- Sit , nondum comperimus, utut vero haud absimile videretur ue maxima saltem inter nonnulla vis get adfinitas, quemadmodum inter medorrhoicum virus et Contagium syphiliticum, inter tussim Convulsivam ct morbillos, inter κριπσοὼς equorum et variolam 3 contagium typhosum et Septicum. 195. Natura lamitum Contagiosorum nimis obis Scura eSt, quam ut praemissam distinctionem omni Pagina abSolutam esse credamus 3 quin imo ipsim et dubiosas quasdam SpecieS BRSe non retiCEmUS,

ita ut apodictica hactenus deficiat certitudo, num perfecta dici debeant contagia, an Vero potiuS semicontagiis adnumerandae, quod dubium prae aliis de contagio febris icterodis tropicorum, Variolae vaccinae, Hynolyssae, plicae polonicae ct

porriginis movemuS. 196. Contagium nervosum, omni intuitu metaphoricum, cujus cauSa proxima neutiquam

in fomite activo sui generis, sed in Iegibus Sympathiae, antipathiae, adsociationis et imitationis, vitam sensitivam regentibus, fundatur, cujusque exempla epiloptici, Oscitantes, ridentes ac flentes praebent, hic loci protinus excludendum esse sa- cito liquet. 197. Sufficiat interim generales duntaxat adumbravisse diversorum semitum morbidorum Cha-