Institutiones practico medicae, rudimenta nosologiae et therapiae specialis complectentes ...

131쪽

ΕΤ EXANI HEMATA ACUTA. i Gidiversis sub formis extriCatur Copia. 2) Ex eorundem elementorum abnormi retentione , ad Cumulatione, ae in recentes formas unione Ob infractam cutis conducendi lacultatem. 5) E processu inflammatorio in periphericis corporiS OrganiS pro disrusione partium volatilium destinatis, ac vegetationis munere inde eum in modum alterato, Ut 11OVum emergat Productum. - Ergo non alte petita, non demissa Coelo, nec evecta ab inseris, HOC ab aere Contagiorum origo; sed ex animali ducta progenie, Vi ipsa vitae, ex interiore vitae

principio, calore, motu, quidquid difflabile factum eSt, Si exSpiratione, motu prohibitum, mu- data elementorum Compago, viribusque auctis, densatum intus , intimius conservet, ae in noVa formas Coalescit. 3. MODUS COMMUNICAΤIONIS ET DIFFUSIONIS.

216. Infectio duplici modo obtinere solet;

per contactum immediatum, et me di a-tum. Contagium immodiatum determinatur per mutuum conflictum inter organismum insectum et inficiendum, quin tertium quoddam intercedat corpus; uti per adcubitum, Con rubitum, Contrectationem , lambitum, Suctionem , OSCula, utC., quapropter etiam Contagium Vivum VO-catur. Contagium modiatum, Sive Contagio per fomitem antiquiorum, intercedente corpore tertio, miasmate imbuto, mortuo vel vivo, aut etiam mediante Atmosphaera perficitur, estque in praxi longe frequentissimu sin

132쪽

FEBRES EXANI'HEMATICAE 217. Omnia Contagio, utut eorum principium activum invisibile et imponderabile Sit, materiale

agnoscunt Substratum, et quidem humorem quendam recrementitium, mUCum, PuS, Vel materiam

Perspirabilem 3 possunt igitur non solum Sub sormaliquida diversis adhaerescere corporibus, sed etiam. vaporis ad modum in ipsa atmo Sphaera SuSPeridi, qua tamen proprietate contagia fixa

destitui, jam olibi memoravimus f. 137.).218. Quemadmodum homo Sanus quivis suam sibi propriam atmosphaeram vitalem habet, Consuetis effluviis animalibus, certo caloris et electricitatis gradu fetam, per galvaniSmum, m9gne tismum animalem, aliaque phaenomena facile Conrspicuam; ita quoquo homo infectus proprio sibi,

Ast Pesti sero ambitur halo no, cujus limina nemo sine insectionis periculo ingredi potest Experientia docuit, quosdam morbos contagioSOS ad majorem uti scarlatina et typhus), alioS Veroad minorem distantiam uti variola et pestis bubonica) inficere. Inde quidem divorsoriam Coningiorum diversus evincitur expansibilitatis graduS; desinitae tamen hujus actionis in distans Iogos hucdum determinari nequibant, tanto quidem minus, quod rationi ConSonum est Supponere, in eodem morbo nimbum contagiosum et insciendi potestatem nunc ad majorem extendi, nunc ad minorem restringi distantiam, prouti augentur, Vel minuuntur conditiones expansioni faventes , pro quarum diversitate ipse organismus Sanu S VBri Am

133쪽

atmosphaerae ambientis extenSionem ostendit. Quid mirum igitur, eundem morbum Conictgiosum tempore hyemali aegrius, citiuS vero aestate diffundi 2 219. Negari quidem nequit, abreptas halonis

illius contagiosi portiones, ac per Con CitatUm DCriSmotum ad majora intervalla dissipatas inscion divirtutem retinere, talique paeto ventoriam adminiculo, vel solo illo aeris aestu, quem lucis Solaris Et electricae tonsionis continuo variatae influxus producit, contagia disrundi posse; - huncce ta-mon disseminationis modum Ionge minus frequentem Esse exi Stimamia S, quatenuS aer Atmosphaericus oxygenii gratia activitatem Contagiorum obtundit, eorumque conductioni nonnisi sub determinatis circumstantiis, humiditate, calore et phlogisticorum majori Copia opitulatur. 220. Qui miasmatum ContBgiΟSortam CommUnicationem mediante atmosphaera pernegare VO-Iuerant , nullum aliud addu Cere norunt argumentum, quam quod plures homines insectione immuneS maneant, etiamsi contaminato noSOCOmiOrum aeri Continuo exponantur. Quot autem alia individua immunitatem servare novimuS, Ut ut Cor

Pora insectorum, eorumque pollutam Suppellectilem manibu S perpetuo Contrectent ; an ideo quis mediatum , vel immediatum contagium in dubium vocare vellet 2 - Medici plerumque a contagiis Corripiuntur, dum Stragula aegrorum insectorum atque Sudantium, abdominis vel pulsus explorandi

134쪽

causa incaute adtollunt, aut faciem sub inspectione cutis, vel linguae aegro nimiS appropinguant; pariter Sacerdotes, dum aegris animam exhalantibus adsiStunt, contagii vim experiri Solent, omni etiam Contactu provide evitato. 221. Alius modus dissusionis contagiorum est illo, qui mediantibus corporibus mortuis, aut viviSperficitur. - Nonnullae substantiae talem habent ad contagia relationem, ut eorum vehicula libenter adtraliant, per longius tempus immutata retineant , praeSertim Si ab aere Caventur, ae tali ratione inficientem facultatem diutius Servant, quapropter passim conductore S nominantur. HUC

pertinent: pili, plumae, pelles animalium, lana,

gOSSypium, Soricum, Stupa cannabina, lintea et vestimenta ex hisce substantiis Confecta, foenum, resinae vegetabiles. - Conductoribu S e Contrario minus idoneis accensentur metalla, vitrum, ligna, Oleum, aqua, omnia corpora levigata, atque Substantiae liquidae exceptis contagiorum vehiculis), praesertim in quibus alterutrum

Clementorum Chemicorum potarium praevalet, uti acida, alcatina, BCrin. 222. Rem tamen Strictius Considerando, Contrariam potius conductionis rationem Supponere

licet 3 generali enim conductoris apti nomine intelligimus omnes illas substantias, quae principia imponderabilia facile adtrahunt, iterumque dimittunt, eorundem igitur adcumulationi et con Cent rationi ob Stant. Quare corpora primi ordinis, uti

135쪽

que proportione inficiendi facultatem brevi amitterent. - RetiCendum porro non eSt, illam, quam diversa corpora Supradicta patefaciunt erga Contagia adfinitatem non adeo ab eorum intrinseca natura et dynamica relatione, quam potiuS a fortuita forma, et quidem prae aliis a superficiei inaequalitate et poroSitate dependere, cujuS in gratiam fomites Contagiosi, tam liquidi, quam gasi-1 Ormos facilius et pertinacius adhaerent. Idem Stramen, Si reeens et levigatum fuerit, disrusioni Contagiorum minuS LaVet, quam Contritum, filatim resolutum, ae in pulverem redactum. Lintea, quo magis sordida Sunt, eo facilius infectionem propagare Lindius expertus est. Contagiorum conductio itaque iisdem legibus Subjecta esse videtur, quibus imponderabilia universim reguntur.

Aerem atmosphaericum, cujus Hunc imajor, nunc minor esse Solet contagia Conducendi poteStas, semiconductoris instar Se habere patet. Commixtionem tamen contagiorum inter se et Cum aere ipso non aliam, quam mechanicam SuΡΡΟ-

225. Cadavera febribus contagiosis defunciorum per atmOSphaeram non inquinant amplius, Sed Solo contactu, et quidem mediantibus Con-

136쪽

FEBRES EXANTHEMATICAE

suetis Contagiorum Vehi Cialis, muco, pure, Sudore, quae eorum superficiei adhaerent, inficere possunt, quapropter veluti conductore S passivi schabent. Exstincta ultima vitae Scintilla, nulla amplius locum habet Contagii produCtio. - Propagatio morborum contagiOSorum Per reliquaS Partes cadaverum, Sive Solidas, Sive fluidas, non excrementitias, nobis omnimodo dubia videtur, dummodo distinguatur infectio virulenta et mephitica

224. Potest tandem adhu C Contogiorum Cominmunicatio per Corpora animalia viva persici, ita quidem, ut individuum contagioso somito

Contaminatum, quod conductoris passivi vices gerit, nullam morbosae reactionis analogae indicium Ostendat. Smith, Fordyce, aliique plures te Stantur Contagia mediantibus parabolanis ab individuis infectis ad sana translata fuisse, quin tamen ipsi actionem fomitis adhaerentis experti eS- Sent. Per medicos pariter febres contagiosas haud raro inter familias disseminari, tristis experientia abunde docuit. Samotio vi CZ pestem Mosco viae graSSantem per Caries, feles et corvos disrusam fuisse retulit. Communissimam vero disseminationem muscarum ope fieri Contendimus, quae peculiari instinctu eo alliciuntur, ubi putredo, aut ei analogus dissolutionis processuS evolvitur, quare ordinarium illorum aegrorum flagellum constituere

solent, in quibus imminens , vel jamjam evoluta liquatio uberiorem phlogisticorum copiam extri Cat,

137쪽

ET LXANTHEMATA ACETA.

aeremque ambientem tetro foetore Contaminat.

Ab omnibus hisce conductoribus passivis distinguimus conductore S a Cti VOS, Sive ipSn Conintogiorum vehicula, quibuS Vis Contagiosa informata est, et insita. 225. Quamdiu miasmata contagiosa delitescere, et Corpora eis imbuta inficiendi facultatem ConSerVare poSSint, determinare nondum licuit ; eri tamen Simile est, diversum expansibilitatis gradum, Variam Corporum, quibuS adhaurent, naturam, et reciproCae adfinitatis rationem , DeCnon multifariarum Circumstantiarum interceSSionem plurimas hoc intuitu disserentias inducere valere, quae ad leges desinitas reduci nequeunt. Non solum IniaSmata magis fixa, uti pestilentiale, sed etiam Summe volatilia, uti SCarlatinOSum, per menSES, PraeSertim si influxus aeris arcetur, deliteSCere ΡOSSunt, quin Suam amittant vim, data minima occaSione SuScitandam. 226. Quo plura ConCurrunt momentu Conta giorum evolutioni et propagationi faventia, uti mutuum hominum CommerCium, CommuniS SUP- pellectilium infe torum UsuS, RimΟSΡlicterae Corruptio, etc. 3 eo faciliuS ae celerius morbi contagiosi super plurima individua diffunduntur.

4. DIFFUSIO CONTAGIORUM SUPER POPLLUM.227. Qualiscunque morbus contagiOSUS, qui per populum longe lateque debacchatur, Simulque tantam induit malignitatem, ut Summo Cum

138쪽

periculo decurrat, insignisque Icthalitatis culpam gerat, Posti S, P e Stilitas, pestilentia derivatum a graeco πεπτω , Cudo , Unde πεσημα, casus) , lue S, aegror, contagio, Clados mortifera, GraeciS λοιμος, νοσος λοιμωδες et, Germanis P est, Seu che, compellatur. Cum igitur pestis Cori Ceptu S mero generalis Sit, sponto liquet erroneam, vel arbitrariam duntaxat fuisse adplicationem nominis, P e S t i S, ad determinatas quasdam febrium ContagioSarum SpecieS, ad typhum V. g. orientalem, quod quid om ob indolem ejus summe truculentam et pestiferam factum fuisse videtur. Nullum exstat malum contagiosum do febrilibus et acutis semper Ioquimur), quod sub latiori disrusione populorum saluti et vitae plus minusve exitiale non fieret; quam ob rem totidem haberentur pestilentiarum Species, quot febres innotuerunt Contagiosae, uti pestis Variolosa , morbillosa, typhodes, bubonica et .

228. Quatenus pestis populare flagellum sistit, Sive, quod idem est, contemporalem plurium individuorum ab eodem contagioso morbo invasiONem , epidemiae nomen omni quidem jure sibi vindicat ab επὶ, super, et ημος, populus) ; ast

contagiosae epitheton addere necesse PSt, nocum morbis epide micis proprie talibus confundatur, qui ab influxibus cosmicis, et conditionibus anni temporum, atmosphaerae, tempeStatumque Originem trahunt, quin por contactum Communi-

139쪽

ET EXANTHEMATA ACUTA. centur, ac ideo epi d om i a o atmosphae ri-Ca e , vel constitutionales audiunt. - Dum inter aer menta saevit Clades , epigo Otia Con

229. Ortum et diffusionem epidemiarum conintagiosorum, Sive contagionum triplici ratione Concipere licet: 1) Ex Originaria evolutione fomitis contagiosi in pluribus individuis ob late divulgatas conditiones, quae ei favent. 2) E concursu talium circumstantiarum, quae diSpositionem ad morbos contagiΟSos intendunt. 3) Ex in Cauto commercio cum hominibus , aut suppellectilibus insectiS. 230. Ad primum originis modum contribuunt omnes illae Circumstantiae et prophaSeS, quas Primitivae genesi contagiorum opitulari suo loco diximus β 208 ). Inde est, quod epidemiae Constitutionales Saepe SaepiuS in Veras pesteS degenerant, quae tamen hocce in casu non nisi indigena oesse poterunt, uti apud nos typhus exanthematicus , in Aegypto typhus anthracicus, in India sobris ictoro deS. 23 a. Quodsi derepente plura COIICUrrant momenta, quae in diversis hominibus insolitam ad suscipiendos fomites contagiosos inducunt dispositionem , quasi epidemicam, prouti tepor aeStivuS, calamitates publicae, animi desponsio universalis, Bnnonae CharitaS, etc., nil minum est, si morhi contagioSi Sporadici, quibus vix quaedam mundi plaga prorsus immunis eSSe Solet, populare acquirunt dominium.

140쪽

FEBRES EXANTHEMATICAE

232. Creberrimus Vero loimogeneSeos sonS me rito in mutuo commercio hominum aegrotantium Cum Sanis, atque in Communi Suppellectilium inquinatorum DSu reponitur. Bella, Convertieula socialia, scholae, eccleSiae, nundinae, theatra, Cauponae, nOSOComia, migrationeS populorum, tranStationes aegrorum ex uno loco in alium toties su-nestae dissusionis culpam habuerunt, quam non minus per lotriceS, SarioreS, SCrutariOS, imo P ex ipsorum medicorum quosdam, VeStium permutationi et munditiei minus Studentes, esse tam fuisse tristis experientia pluries confirmavit. Tali pacto hominum Cultura et gregalis vivendi modus sine dubio inter principes pestilentiarum CauSaS Te Censeri debet, dummodo Culturam et huminitatem perfectiorem aptae directam excipiamus, quae Salutiforas Sanciendo leges, eaSque SCrupulo SE EXU- quendo tutissimum praebet in diffundendis contagionibu S argiri Cm. 255. Natura morborum Contagiosorum nullam patitur mutationem, Sive unum, Sive plura inde adficiantur individua; quapropter de Contagionum, Sive pestium duratione, intensitate et periculo idem valet, quod de morbiS contagiosis in concreto dicturi SumUS. 234. Quidquid nascitur, moriatur neCOSSU CSt; et ita contingit cum epidemiis contagiosi S , quae DRSCuntur, Crescunt, igent, declinant, ac demum emoriuntur, quin tamen Semper gradariae illae Stadiorum vices, ac unius in alterum transitus rite