Institutiones practico medicae, rudimenta nosologiae et therapiae specialis complectentes ...

171쪽

organis periphericis modo plexum quo invisibili ueclandestine gliscens per reliquum diffunditur organismum, donec requiSitum energiae gradum adeptus Sub aperto Schemate SpeCificae metamorphoseos morbosae, in penetralibuS Concitatae, caput extollat 3 inde denuo versus Superficiem Corporis reflectitur, ubi phlogoses Sui generis proprio cyclo adstrictas, incendit, atque formatione Producti morbosi exstinguitur. Qualis nunc sit hujuSSpccificae et cyclicae metamorphOSEOS DRturA, paucis adumbrare Conabimur. 287. Primus, quem Contagiorum StimuluS Super organismum dissusus producit, essectus alius CSSe nequit, quam virium vitalium incitatio aucta, quod quidem ex ratione agendi dynamica, et imponderabilibus analoga, nec non eX eminenti heteronymia ea inter et naturam humanam abunde liquet. Quamprimum igitur actio stimuli adeo venenati ac deleterii per conducentes DETVOS Centrum VerSUS propagata fuerit, ibidem irritabile principium provocat, arterioSum imprimis systema ad vividiores reactioneS COnCitnt, aequilibrium inter singulos factores vitaleS PerturbBt, statum indisserentiae inter in Citationem et Vegetationem tollit, atque generalem illam vitalitatis luctam Succendit, cui febris nomen tribuitur. 288. Quo major fuerit inter ossicientiam contagiosam et vitalem antithesis et disserentia, quo magis a normali organismi, ejuSque virium typo abluserit illa mutatio , quam fomes Contagiosia S in

172쪽

corpore insecto producere nititur, eo vividior quoque incendi debebit virium vitalium conflictus. In de evenit, quod nonnullae febres contagiosae per totum decursum moderatam virium exorbitantiam, aliae enormem hyperStheniae gradum osserunt; in aliis donuo libera vis vitalis reactio supprimitur, vel plane exhauritur, atque nunc debilitatis spuriae , nunc Verae, et quidem plurimum indirectae originem determinat. Quum autem illa heteronymia inter vim organicam, et potentiam Contagiosam non Semper a reali miasmatis virulentia, sed multo crebrius a diversa ac mere relativa subjecti receptivitate, nec non ab accidentalibus, quae eam modificant, circumstantiis dependeat, Sponte liquet , Statum incitationis vitalis, qualiscunque demum fuerit, nunquam essentialem et immutabilem proceSSUS miaSmatici Characterem Per totum morbi decurSum Constituere, excepto Solo febrium contagiosarum exordio, quod Semper virium reactione

incitata distinguitur. 239. Quaelibet igitur febris contagiosa sub de-CurSu nunc hyperSthenica, nunc asthenica fieri potest, quin intimam Suam mutet naturam 3 Cuivis enim practico notum est, idem Seminium contagiosum in diversis individuis divorsi characteris febres producere. Toties typhuS nervosus putridum Concitavit, variola benigna in malignam transivit, et Vice versa, Sub diverSO circumstantiarum lateralium CONCUrSu. - Si perpendimus, solam quantitativam incitationis vitalis deflexionem in plus, vel in

173쪽

minus nullatenus Sufficere ad tantas adeoque diversas ot specificas modificationes processuummiasmaticorum conpipiendas, sed necessario ad qualitativas vitae et organismi vivi alterationes re-

Curri debere, Sponte corruit doctrina Incitabili- Starum, qui febres contagiosas morbis simpliciter

dynamicis accenSerunt.

290. Sub insigni illa lucta, integritatem vitae

ConServare nitente, quae in SyStemate arterioso et nervoSo orsa brevi super reliqua protenditur Sy- Stemata Organica, Pr OCESSUS Vegetationisne CES Sario in mutuum trahi debet Commer Cium, omnem enim aetionem dynamicam intensiorem et diuturniorem Chemicae con- Stanter Sequuntur mutationes. Sanguis ideo phlogisticam Contrahit ora Sin, intensi tali reactionis arteriosae reSpondentem, quae tamen sub Continuato expansionis abnormis dominio,

atque uberiori principiorum phlogisticorum evolutione Sextus Ooyusve nisum in liquationem c O n i r a h i t atque specificas secretionum qualitates determinat. Pro diversitate elementi praevalentis, hydrogenii, agoti, carbonii diversae induci videntur liquationis sormae 3 nunc hydropica, uti in Scarlatina, nunc Septica, uti in typhis, nunc purulenta, uti in variolis. - Plurimum Vero ad alterationem processus plastici contribuit Cuti S polaritas inversa, et conducendi facultas infracta , e pervicaci ariditate et calore mordaci facile dignoscenda, unde fit, ut accumulata princi-

174쪽

pta phlogistica tanto facilius nova inire possint

connubia, atque toti maSSae organicae alienam imprimant conditionem, licet non Semper visibilem. 291. Praevalentem huncce nisum in liquationem comprobant: facilis febrium Contagiosarum in asthenicum et putridum Statum transitus 3 phlO-goseos comitis in gangraenam, Veli Choro Sam Suppurationem mutatio 3 incitata saepe saepius illorum humorum Secretio, qui e phlogisticis constantur elementis, uti v. g. bilis ; insignis efficacia acidOrum 3 atque PraecepS defunctorum putredo. 292. Autonomam igitur et SpeCisCam metam OrphOSin morbOSam, quam natasmata contagiosa in organismi penetralibus inducunt, consiStero sup ponimus in generali virium organi Ca- Tum Certamine Cum Principio Contagii dynamico, sub praevalente tamen semper factori S expansivi energia, atque in vegetationis processu ita alterato, ut in determinatas liquationum Spe Cies emergat nisu S. - Turbatum hocce inter incitationem et vegetationem aequilibrium melius restitui nequit, quam per formatio. nem recentis producti e superfluis elementis constandi, quod natura expultrix per desinita eliminare studet colatoria ue tali pacto oppressa factoriS contractivi actio emancipatur, atque minan S maSSBeorganicae liquatio arcetur, Osricientia plastica pri-Stinum vigoris normalis gradum adepta. - ,,Illud DPrope Certum videtur, ait eximius Burserius,

175쪽

,, quod in hujusmodi morbo febre petecchiali) ali-

Quid heterogeneiam peculiaris venenatae et in- Cognitae naturae a reliquis humoribus secernitur, propelliturque ad cutim.'293. E praemissis intelligi poterit, cur omnescirCumStantiae , quae expan SioniS DiSum promΟ-vent, uti calor, effluvia mephitica, uSus Spiritu O-Sorum et narcoticorum, eleCtricitaS negativa, vel etiam illae, quae inflammabilium emanationem praepediunt, uti pertinax cutis ariditas, maximum in febribus contagiosis adducant detrimentum 3 insigne contra emolumentum praestent praesidia, quae Contrarios exerunt essectu S, uti frigus, aer PuruS, SubStantiae Oxygenio divites. 294. Licet omnis metamorphosis a volatilibus inducta Contagiis tantam universitatem habeat, ut vix locus Sit in corpore, qui de ea non participaret 3 consuescit tamen modo unum, modo alterum SyStema organicum eminentiorem offerre reactionem , e Specifica quadam relatione erga somitem ipsum concipiendam ; uti mox Symplomata nervo-Sa, mox inflammatoria, mox illa processus plastici alterati praevalent. 295. Causa proxima specificae illius mutationi S, quam organismus infectus subit, fundatur in specifica disserentia et heteronymia inter principium vitale, et efficientiam dynamicam contagii,

atque in Continuo et reciproco utriuSque niSu, SevicisSim destruendi, vel adsimilandi. Quidquid igitur eam dissimilitudinem ot di hostasiam inten-

176쪽

164 FEBRES EXANI HEM YTICAEdit, acriorem suscitare juvat Consti etiam, majoremque ponit aequilibrium restituondi dis cultatem Inde, uti jam alibi memoravimus, intelligitur, cuccontagia exotica nobiS advecta in principio strages maximas edant; ea vero ratione, qua per replicatam regenerationem plura individua pertransive

runt, de prima sua malignitate plurimum amittunt. Concipitur pariter, cur Europaei in gonis torridis endomica ibi contagia facilius contrahant, iis quo multo graviuS prehendantur, quam indigeni, uti id do sobro flava compertum habuerunt II u m-bo id et Bompland. Ad infirmandam illam heteronymiam nulla potentior habetur circumStantia, quam morbus Semel exantiatus , atque insitio artificialis vel ejusdem, vel analogi morbi, quod

quidem vaccinationis in variolis arcendis et mitigandis efficacia abunde Confirmat. 296. Quemadmodum duae adfectiones universales in eodem Spatio et tempore eXiStere nequeunt i), ita etiam processus naias mali CO - Contagio Sus uniuS generis Contemporalem alius evolutionem excludit. Ηosty, Bergius et Crui k-shanli repetitis evicerunt observationibus in- Oculationem variolae in aegris morbillo ad sociis vel incassum tentatam fuisse, vel nonnisi hocce ultimo adfectu protinus devicto varioloSa S prorupisse pustulas. Quod autem febres contagioSae re-Vera universales praebeant adfectus, Ostendunt: Syndrome phaenomenorum ; dccursus cyclicus 3

177쪽

incrementum Corporis praecox, quod in juvenibus, postquam Convaluerunt, haud raro sequi videmus ;mutatus in adultis character moraliS, atque insignis earundem sobrium ossicacia in eradicandis malis Chronicis, quare merito depuratoriae dicuntur. - Quo magiS morbus quidam a febris contagiosae natura distat, eo facilius cum ista copulari potest; nihil enim obstat, quominus corpora in eodem tempore et Spatio plures subeant mutationes , dummodo harum qualitates notabilem habeant disserentiam sita v. g. idem corpuS una CBlere, luCere, olere et electricum esse potest). Indo fit, ut non desint exempla copulae febris Conta

bosis e Semicontagio oriundis 3 atque creberrimae cum morbis Ionge alius indolis et Originis.

2 07. Specifica igitur metamorphOSiS, quam Vonlatilia inducunt contagia, est 'OceSSuS morbOSuSuniversalis, vere dia thesious recentiorum quorundam idiomate utendo) 3 ergo proceSSus vitalis abnormis, propriis obediens legibus, propriis

phaenomenis distinctus, ac propria generans producta 3 ast ad solam restringendus vitam corporiS humani organicam, quum functiones animaleSproprie tales Sensus externi, mens, VoluntBS, mo tusque arbitrarii) nunquam patiantur, niSi SUCUndario, et in casu anomaliae. - Quod nullus adsectus cerebralis aut medullaris contagiOSam Con-

178쪽

I66 FEBRES EXANTHEMATICAE trahere valeat indolem Si psychicum ac mere mo-

taphori eum Contagium excipiamu S), rursus Confirmat arctisSimum neXum Contagia inter et sphae-xam organiCam, Seu VegetatiVam vitae animalis. 298. Regeneratio Contagiorum mediante proceSSu morboSO , quem in organiSmo, et speciatim in Systemate vasorum capillarium ipsam et induxerunt, ex iisdem principiis concipi potest, quibus primigenam eorundem evolutionem illustrare Studuimus. - Communis doctrina adsimilationis, quae inlaSmata in Sanguine regenerari Suadet, Sponte corruit, Si perpendimus humorum dignitatem ita circumscribendam esse, ut frui quidem eos vita, sed minori tantum gradu, neque per Se morbos pati admittatur, et si addimus in

sanguine nullam substantiam animalem, SiVe normalem , Sive abnormem, Praeformatam eXiStere.

Sanguis nonnisi prima elementa et conditiones dynamicas largitur, quae ad formationem produCtOxum adeo disserentium requiruntur 3 ipsa autem efformatio unice per diverSam Organorum Se ΕΓ-nentium , eorumque systematis capillaris vitalitatem perficitur. Prolati principium Cholicum, Uricum, SaliVa, lac, Spernia, etC., ita etiam SubStantiae abnormeS, uti pus, ichor, ipsique fomites contagiosi productum sistunt secretionis, nunC ad vitae normalis legos procedentis, nunc specifico

299. Particularis relatio organi se cornentis ad Ulumenta in sanguine prauexistentia Spocialem d

179쪽

phlogisticam , jam ad Oxygenatam inclinat 3 hancce

informatam adfinitatem nonnulli processuS morbosi quidem intendere, aut minuere, BSt ViX Un- quam invertere valent, unde etiam fomites contagiosos ex illis tantum emunctoriis Separari videmus, quae phlogisticis principiis eliminandis prae-

Sunt, et particularem Cum Specifica eorum natura relationem Chemi CO - dynamicam agnoSCunt, Videlicet e superficie cutis et membranarum mUCOS3rum. Ob eandem rationem humores, in quibus positiva praevalet aquae forma, uti V. g. Urinis, SuCCuS gastriCus, lacrymae, contagiosum ingenium

tiaratione processu S morbosi ; incipit cum piadio

AcmeS, Viget qUam maxime tempore Cri SeoS, Btque continuat decrescendo per indeterminatam declinationis partem, donec tandem Convalescentia Subintrante proceSSuS morbosus, et una cum illo facultas propagandi cxStinguatur. ConvaleScentes nullum amplius regenerant Contagium, et nonniSi per fomitem Corpori et vestibus adhaerentem, Conductoris paSSivi instar, disseminationi obsecundant. 11. NATURA COΝΤΑGIORUM , ΕΤ QUAE INDE FLUIT, INFECTIONIS THEORIA.501. Incomprehensibilis natura contagiorum

180쪽

163 omnis quidem aevi medicorum adtentionem merito excitavit, eosque in diversas abripuit opiniones, maxima tamen parte Steriles, ac illuminati saeculi nostri principiis nullatenus ConformeS. 302. Veteres, qui morbos contagiosos ab epi-demicis distinguere nesciverunt, praVBS aeriS qua litates pro generali pestilentiarum causa habuerunt. Vigentibus serius pathologiae humoralis principiis , essentia contagiorum in diversa humorum animalium depravatione, acrimoniisque Specificis

quaerebatur, atque prOCESSuS morboSu S, quem generant, sermentationis species declaratus est, quam Sententiam inter alios Sennextus, Ett-

hodierno tamen aevo oblivioni merito traditam.

305. Ab illo tempore, quo Chemica urS gigari

teis promota paSSibus Corporum Organicorum Clementa constitutiva, horumque proportionem et naturam eXaCtius determinare cepit, nova assulsit illustrando contagiorum ingenio SpeS. - OmneS

C h e m i a i r i in eo conveniunt, quod fomitem contagiosum pro inflammabili agnoscunt principio diversis sub formis et Connubiis extricato. Latham Mitchill et Sallio n-Stali gas nitrosum Oxydatum ue Valent in et Harim ann gas hydrothionicum ;Van Mons et AClier mann hydrogenium carbonatum ue S t e nsens et Marcus nunc hydrogenium, nunc aZO-