장음표시 사용
511쪽
ΕΤ ΕXΑΝΤΗΕΜΛTA ACUTA. 4qqrum actio in distans, solis imponderabilibus propria, quippe talis, quae mediantibus conductoribus perficitur, quin tamen vel illa, vel isti mutationem visibilem perpetiantur 3 secus et ignis et
fulgura venenis adnumerari deberent.
844. Posita materiali principii venenorum activi indole, venena ipsa nonnisi substantiae e SSe poterunt visibiles, vel ponderabiles duntaxat, in Spatio existentes, qualiscunque demum fuerit eorum forma, solida, liquida, vel vaporosa. Nisi igitur substantia venenosa, vel, quod idem est, aliud corpuS ea imbutum , OrganiSmum immediate contingat, veneficium fieri nequit, mySteriosa enim antiquorum veneficia per philtra, per fascinum, incantationem, per basilisci intuitum et S. p., ad aniles pertinent sabulas. 845. Mutata materialis Venenorum forma, quae toties ab accidentalibus dependet circumstantiis,
naturam eorundem Specificam agendique modum ne hilum alterat, dummodo chemica elementorum proportio nullam patiatur mutationem. Ideo e. g. mercurius Sublimatus corrosivus sive in pulverem redactus, Sive aqua solutus, Sive demum in vaporis Speciem dissolutus fuerit, easdem saluti struit insidias. Memorare tamen oportet, Venerio Sitatem Substantiarum solidarum semper in directa proportione QSSe cum earum Solubilitate. Quae humoribus animalibus non solvuntur CorΡO
ra, nullam exerunt Vim Venenatam, quatenuS re
quisitum elementorum chemicorum dissidium do-
512쪽
FEBRES EXANTHEMATICAE terminare nequeunt; agunt Solo pondere, mole, figura, ergo forma mere fortuita, vitri contusi vel amianthi plumosi exemplo, aO perperam V e- non a me Chanica adpellantur, nisi et fustes, et laqueos, et Sclopeia venena dicere velis. Substantiae deleteriae, fortuito casu in vaporem dissolutae v. g vapores arSenicaleS), vel virulentae atmosphaerae, quas illae Subinde, phlogisticorum
Continuo emanantium Causa , ad notabilem distantiam Spargunt, uti narcotica, Veneni nomen omni
jure sibi vindicant, a nonnullis cum illo mephitis
commutatum. Eas vero fluidorum elaStieorum species , quae nunquam in formam concretam vel liquidam condensari pOSSunt, quae elementa primigena omnium Corporum ConStituunt, atque negativam potius, quam POSitiVam Super Organismum vivum aCtionem exerunt, Subtrahendo vel donc-gando principia ad vitam neceSsaria, et maXime respirationis munus laedendo, uti essent gas acidum carbonicum, hydrogenium, AZotum, horumque miscelae, quas in atmo Sphaeris corruptis praeclominari novimus ,- has inquam, gasis Ormes SpecieS, mephiti S potius, quam Veneni compellatione distinguere placet. - Discrimen
ganicorum producta sistunt, jam alibi: g. 176,1 93 addictavimuS.
846. Venenorum actio ea propter NOS Iatet, quod elementa eorum haud ubique cognoSCimus. Id tamen generatim in dubio poni nequit, in Ce-
513쪽
lebratissimis venenorum generibus Unum alterumque elementorum ΡOlarium, O Xy gerie S nimirum , vel phlogiston prae dominari, tantoque majorem QSSe Saevitiam, quo major haec inter et organismum viget heteronymia et dualistica oppositio, et quo facilius principia illa olemcntaria, laxioribus vinculis copulata, ab invicem secedunt , ΠΟVaSque cum elementiS maSSae organicae uniones ineunt. Tali ratione venenorum exSurgit,
modernis pluribus accepta, divisio in Oxygenata et phlogistica, quae, utut chemicis innixa principiis, practico medico nondum eam, qUam a priori pollicetur, utilitatem adtulit. 847. Dicunt passim, Venena pro diversitate elementi praevalentis adeo Constantes in organismo essectuS Concitare, ut ea, quae phlogiStico Scatent principio, Vitam sensiferam proxime adficiant, nee Sanguinem, nee humores Singulari modo mutent 3 Oxygenata ex adverso in irritabiles primitus agant partes, ac Vegetationem Organi Cam invadant. Experientia tamen, hanCCe legem neqUaquam Con- Stantem esse, abunde confirmat 3 Si quidem plura venena phlogistica, uti esSent Septica, olea cau-Stica, maSSam organicam eminenter adficiunt, OXyda vero Saturnina nervos primario adgrediuntur. Ergo venenorum actio non ubique Cum Stoechio-
metrico eorundem charactere pari passu incedit, sed variis subjecta est exceptionibus ; quapropter
tamen injustum foret, omnem Supra EXPOSilae V nenorum partitioni Valorem abnegare, tanto ma-
514쪽
FEBRES EX AN ΤΗΕΜATICAEgis, quod Venenorum actio per eminentiam Chemica vix melius, quam e legibus Chemicis explicari potest, dummodo peculiares illae ante Oculos habeantur modificationes, quas organismi vitalitas determinat. Utrum e re Ciproca inter Venena et singulas vitae manifestationes relatione eorum aC-tio ne sors tutius explicari possit, mox patebit. 848. Diversitas electivae aCtionis venenorum, atque esseCtuum, quo S producunt, dependet a divorsa ipsorum indole et qualitate, nec non a diverSa, quam inde Contrahunt Cum Singulis organismi systematibus et organis relatione dynamico-o hemica. Hujus Cognitionem nobis unice Suppeditat observatio, unde haud raro ad Occultas etiamnum venenorum qualitates aliquo Saltem Cum verisimilitudinis gradu concludere licet, cautum Semper an ologiae et inductionis usum faciendo. Neque venenorum aetio ex aliiS, quam quae medicamentorum actionem regunt, principiis erui poterit 849. Dantur Venena, quae primitus in incitationem agunt; virium organicarum harmoniam eum in modum subvertendo , ut vel alterutrius , vel utriusque factoris vitolis energiam Sufflamment, vel confiCiant, idque non raro fulguris celeritate praeStent. Quae incitationis vitalis gradum intendunt, in Systemate nervoso dolorem
creant, in irritabili vero, et quidem praeprimis
in Sy Stemate VRSorum, motum organicum Celeritate et robore augent; venona stimulanti a
515쪽
unde anodynia indolentia) et anaesthaesia stu-ΡOr, insensilitas), atque principium irritabile exhauriunt, unde Circulationis torpor et musculorum pareSis; Veneria nar Coti Ca, Seu Stu Pe
facientia. Utriusque ordinis toxica includunt SubStantias, quarum nonnullae ad unum , aliae ad alterum referuntur principium dynamicum, unde in expansi v a et contractiva ultro subdividi possunt. Alcohol et cantharides e prima Pro-Sapia, acidum hydrocyanicum et Oxyda plumbi ex altero ordine exempli causa adduxisse juvabit.
850. Alia ex adverSo Venena Pro CESSU mvegetativum, Seu Chemi Smum, ut aiunt, animalem, dire e te adgrediuntur, elementorum Componentium proportionem et disserentiam Subvertunt, maSSae organieae euCraSiam et texturam destruunt. Huo referimuS venena Corrodentia et septica, quorum Prima gari graenam Seu mortem topicam in parte, quam Pertingebant, altera prOCeSSum colliquationis praeeipitem in tota oeconomia animali producunt. Quemadmodum primae classis venenorum actio nonniSi in homine vivo locum habere potest, ita Venena secundae claSSiS eam habent potentiam, ut etiam in cadaveribus similes ponant essectus. Ergo Si quaedam absoluta admittenda essent venena, ΠΟΠ- nisi inter septica et corrosiva inveniri poS sunt.
851. Qui nexum intimum inter incitationem
516쪽
et vegetationem norit, abSque negotio Comprehendet mox adlatam distinctionem venenorum Subduplici nimirum ad organiSmum relatione, Cum grano Salis comparandam esse ; nemo enim insolabitur, venena Stimulantia et narcotica vix unquam actionem Suam ad dynamicas vitae manifestationes limitare, quin materieS Organica Citius seriusve exitioSam Contrahat CraSin, atque vice versa organisationis et euorasiae destructiOnem viribus illibatis contingere posse. Distinctio fundatur in actione primaria et eminenti, quae tamen innumeris sub formis et modificationibus
in conspectum venit pro Specifica Singulorum venenorum qualitate. 852. Quamquam Venenorum actio merer elativa nulli subjacet dubio, quatenus eadem substantia diversis exhibita dosibus nunc Salutem restituit amissam, nunc exitium parat, atque pro essectu salubri aut pernicioso, quem producit in OX medicamentum, mox venenum dici potest; nihilo tamen Secius Significatio strictioribus limitibus erit Complectenda, Cum plures Substantiae tanta polleant pernicie, ut data quantitate etiam exigua V. g. Paucorum granorum) nunquam prosint, sed semper funestos, imo et Iethales essectus ponant, exemplo arsenici, vel acidi prussici. En potiores conditiones, a quibus relativa venenorum actio plurimum dependet: 855. I. Quantitas major aut minor, quo intuitu a contagiis essentialiter dissorunt. Indo
517쪽
ET EXANTHEMAT L ACUTA.50 5 evenit quoque, venena minori dosi irritationem tantum adficere, majori vero copia materiem organicam destruere, quod de corroSiviS praesertim dicendum. 854. II. Locus adplicationis. Nonnulla venena, dum in apertis plagis adhibentur, vel in venas injiciuntur, truculentisSimos exerunt esseC-tus 3 illaesas vero ventriculi, inteStinorum, ip-Siusque oculi partes contingentia, vel nullas, vel mitiores Saltem reaptiones Concitant. Ita Venenum Serpentum, et americanum Ticianas, integris modo faucibus, Obliguritur impune. Tardius agunt eadem Venena, dum nervorum truncis adplicantur, quam in finibus periphericis. Idem Saepe venenum diversis locis adplicitum diversos ponit essectus ;tartaruS emeticu S ventriculo eXCeptuS Vomitum, cuti illinitus exanthema sui generis producit. Epi- dormis Venenorum noxas optime arcet. Variant domum phaenomena, quae in parte immediato Contaminata SubnaScuntur, ab illis, quae a ven2- nato fomite absorpto in reliquo organismo, Vel ex simplici consensu in organis remotis evolvi
855. III. Speci sica relatio venenor Umad determinata organismi Systemat Bet organa. Existunt quaedam Venena, quae Summe perniciosas in Certis organorum Seriebus mutationes officiunt, dum alias ferme illibatas relinquunt, atque hoc intuitu cum medicamentis specificis apprime colliniant. Exemplo Sint narcotica, ometica, drastica, cantharides, Sabina.
518쪽
positio et Consuetudo. Homines robusti, bene pasti, Phlegmatici, torpidi, SeneS, Caeteris paribus majores perferunt Venenorum doSES, quam infantes, seminae, delicatuli et convales- ventes. Praesentia quarundam dyscrasiarum Sine dubio deleterios venenorum essectus retunder Valet, ne sors ideo, quod potarem invenientia Oppositionem in neutram ac insontem rediguntur naturam. Ita a Syphiliticis hydrargyrum corrOsivum, ab illiS, qui cancro detinentur, insolitas arsenici doses impune perferri POSSe, compertum habemus. Quanta demum consuetudinis sit potestas in temperanda certorum toxicorum Saevitie, cuivis notum e St.
857. V. Diversa vitae animali S evolutio; et organi sationis differentia. DBntUr Venena, quae vel soli homini, vel solis animalibus, et Saepe uni solummodo generi nocent. Caprae cicuta impunes vescuntur, quae homini adeo dirum est venenum 3 doronicum CBΠeS necat, rupicapraS et alaudas nutrit 3 piperis grana homini innocua, suibus autem damnoSa Sunt, quos e contrario radices hyOScyami absque noxa devorare novimuS ; herba aconiti insons equis suppeditat pabulum. 858. VI. Certus gradus heter Onymiae, Seu differentia o inter elementa Veneni, illa quo organismi animalis. Inde concipitur cur acriores Sub Stantiae
519쪽
ΕΤ ΕXANTHEMATA A CUI A. 5o minerales sine distinctione et plantis et animali
nisationis diversitate insensibiles tantum patitur
modificationes. Venena animalia eo magiS tria Culentos exerunt esseCtus, quo mBgiS natura et Organisatione dissert animal, quod Venenum generat, ab illo, cui adplicatum fuit, quapropter animalia sanguine calido a similibus venenis quac constanter ab animalibus frigidi Sanguinis proveniunt) acerrime adficiuntur, quae e Contrario pro individuis ejusdem generis, vel etiam pro illis
ordinum in seriorum indisserentem . Sistunt Stimulum. Ita viperas se invicem absque ulla noxa saepe irato percellere dente , repetita incomporabilis Fol. Fontanae experimenta extra dubitationis aleam posuerunt l). Idem viperarum toxicon hirudinibus, limacibus, insectis, aliisque
serpentibus insons observatum fuit. Fabulosam vulgi opinionem de ScorpionibuS, 'IUOS venenato aculeo capiti infixo sibimet ipsis necem parare credunt, mox laudatuS ObServator abunde refutavit.
859. Quodvis naturae regnum venenata includit corpora, quare in mineralia, vegetabilia et a n i m a i i a dividi passim solent, quae quidem divisio aliam utilitatem non prae Stat, quam quod substantias adeo multifarias in determinatas quasdam COOrdinat familias. 60. Quemadmodum in mineralibus forma So-
520쪽
FEBRES EXANTHEMATICAE 5oblida eminet, haec autem principio contractivo praeponderanti debetur, cui in processu chemi-CO Oxygenium reSpondet, ita etiam venenata plurimorum mineralium vis ab oxygenii abundantia ejusque laxiori cum oppositis principiis nexu repetenda videtur. Re quidem vera Compertum habemuS, Corpora Simplicia, terras, metalla regulina, metalloides, Sulfur, Carbonem etc. inno ua ESSE , niSi diverSa Cum oxygenio Cori- trahendo connubia in oxydula, Oxyda, vel acida abeant; periculum Vero eo majuS QSSe, quo
major fuerit oxygenii evolutio, quod arsenici, hydrargyri, et acidorum mineralium exemplum abunde confirmat. Negari tamen nequit, Venenatam mineralium indolem neutiquam ex Solo OXygeritSpraedominio explicari poSSe, cum tot oxyda et acida absque damno ferantur. Praeter faciliorem Separationem, atque majore Substantiae Oxydatae solubilitatem, incognitas adhuc elementorum geneSeS et SyntheseS Supponere saS QSt. Id saltem indubitatum est, substantias , in quibus elementa potaria statui indisserentiae quamproxime accedunt, vinculisque adeo strictis invicem uniuntur, ut violentis tantum Operationibus chemicis Separari posSint , - uti ESSet aqua, Sales neutri plurimi, Venenatis Carere viribus. 861. Venena, quae corporum organiCorum
productum siStunt, a mineralibus jam ex eo discrepant, quod activitas praecipua a praeponderanti phlogisto, diversis sub sormis evoluto et Corn-