De limitandis laudibus, et abusu moschi, in medela morborum, dissertatio

51쪽

tatis indicae in noua Batauia Arelliatri, o

ciminine Medicinae Sinicae, sex autorum di Versorum, partim Sinensium, partim Euro-Paeorum, ad mentem Chinensium, medica opuscula de pulsibus, morborumque imdiciis , ex litiguae coloribus es affection, bus, continente. Non sane in magnum honorem ipsis cedunt, quae de iis scripsits CHELLHAMMERVs h): Fidem Labere b) au adiis xrorsus nequeo, quae de Chinensium

ab orientalium rerum jcriptoribus, rejeruntur, MI ex solo pulsus tactu, omnes causas, etiam exterinnas et fortuitas , totiusque morbi decursum, Omnia accidentia, quorum etiam nullam amplius appuret vesigium, cognoscere, et aegris et ad antibus pol se enarrare. Pugnant enim haec, aduersa jronte, cum recta ratione et ex hisoria motus cordis, vanitatis manifeso possunt accuseri, ita, ut vel clanculum haec Medicis se ontea comperta, vel callido artificio expiscatu, vel denique malis artibus, ac magicis incantamentis daemonibus extorta, planissime parent. Accuratius autem multo, totam, lu-' dieram certe, faciem Medicinae Sinicae ita e DefcV0- exhibet L R. du Soc. Iefriou Geogra- :ra Sinenses nulla gaudent cognitioneres ; non versuti sens in Anatomicis , ignorantos partium corporis humani , etiam dat fas morborum; et quia illorum scien- pike 'de lataitia hi emuti de fructura corporis humani pa H ruiti certo innititur, non mirum es, quo progres

52쪽

progressus in Medicina non fecerint, 'ae Media

Europaei. Duo Principia naturalia vitae statuunt, calorem Vitalem, et humidum radicate, sedem prioris in intestinis, pericandio, vesicula fellis, Ureteribus, Ventriculo, ponunt; posterioris in corde, hepate, renibus, pulmonibus et liene; de modo, quo haec duo principia agant, et quid agant,

adeo ludicrae recensentur historiolae, ut has ineptias transcribere taedeat, et pigeat.

Corpora agentia eXterna in corpus hum num numerant quinque, ignem, aerem, aquam, metalla, et terram. Tota pathologia, et Semiotice risum mouere debet legentibus. In doctrina de pulsit si in t expertissimi, et curiosissimi Magistri. Diue sa loca statuunt, in quibus is explorari debeat, quem in mare, et foemina, diuersiam sibi fingunt; miras instru tiones Μedici Sinenses si ibministrant, ubi et quomodo tam gendus sit; colorem aegri cum pulsit comparati volunt, varia nugantur de pulsi i co dis, hepatis, Ventriculi, pulmonum, renum. Paucis dicam: doctrina de pulsit adeo est ridicula, ut vix credi potest, vel semisana ratione praeditos homines eiusmodi tricis et figmentis indulgere pose. De remediis, quae adhibent, nil dicam, Omnia nimi- .rum ad me iam non spectant, dispiciam tan-n p. 60 . tum de Μoscho Moschum

53쪽

Moschima eximendum volunt eX aperta vesicula statis diebus anni. Vires eius, secundum uuictoritatem Variorum Μedicorum sinensium, Valent contra prauitatem aeris, contra insecta, in ventriculo et intestinis generata, febres intermittentes, contra mala VentricUli, maculas Oculorum, pro facilitando partu, contra insomnia tum bulenta , morsus serpentum, quia animalmoschiserum vescitur serpentibus; contra sterilitatem i tenesinum, pauores infantum, morbos partium naturalium, contra melancholiam, contra morbos potatorum; contra

malam digestionem, flatus, phlegma, et

omnes prauos humores et, Vt asseritur, contra centum alios morbos. Sequuntur formulae, contra morbOS a flatibus, pauo res infantum, eorumque morbos, quando excrementa aquosa deiiciunt; contra vulnera, mala cordis, nauteam, ventriculum reis

frigeratum a frudiibus horaeis, cephalalgi am, pro accelerando partu, quod remedium pretiosius dicitur auro, pro pellendo

foetu mortuo, contra haemorrhoides, momsum glirium, contra insecta, quae dentium dolores producunt. De morsa canis rabidi speciatim nil inuenio.

Ab eiusmodi confusis capitibus, thrai sonibus, impostoribus, mendacibus, in fa-

D bulis,

54쪽

5Obulis, fraudibus, siaperstitione, figmentis cerebrinis, sibi placentibus, ego quidem

curationes morborum discere, depraedica- . tasque imitari nollem. Fidem tamen illae in Annia inuenerunt. Commendatus fuit puluis tunchinensis dictus a citato D, qui ipsium, ad modum Sinensium, .cum spiritu Vini sumendtun praecepit:) et publici iuris factus, deinde et ab aliis, in transactionibus e Vοι 3 philosophicis fuit laudatus P, porro etiam uel Cob. Propagata quoque elogia

f) anem me in Galliam, Vbi Cel. SAU VA GES appro-τboη VcV' bationem acquisiuit R). Litteris acceptis. a

g di . fuse COLLINSON pers lasses Cl. G M E LIN, pecuti Roge p. yy liaci dissertatione, Specificum antidotum no-Vum c*ntra effectus morsus canis rabidi, promulgauit. Hacque iterum motus Fi) i , SAὸ Ic L E I N Talia generosa, inquit, ad famctu rationaliau duum malum requiramtur media. Nam quid hic faceret Pulvis Palmarii, et Acetum

antia siccum Hannemanni γ Sic magno Autoritatis praeiudicio comite celebris redditus ille Pulvis Tunchinen is vel Poli ire de Co varias Regiones sensim peragrauit, atque contra rabiem caninam fuit adhibitus. Magnam Vero etiam famam in A. 1aglia obtinuit Pulvis antii si s qui, inuentore et Attinore M E A DI o curante, Pharmacopoeiae Londinensi insertus fuit, ex lichenis terrestris partibus duabus, et piperis nigri parte Vna compositus. Taulam vero in illum locauit fiduciam

55쪽

pulueris, et balneo frigido absoluitur, me- rura trahetur demorsus, id est: antequam

aquam reformidare incipiat, et anteqUami;i. edit. febris ad acumen perueniat, e reri HS ci .edat, illum effecturum, Ut tota calamitaS arceatur. Reliquas Omnes curationes, licet complures tentaverit, nullum successsium ex

iis se vidisse refert. Inter Varia alia remedia tentasse se etiam dicit, celebre Indorum remedium moschum , sed omnia incassum, quia nimis sero Recenset deinde eX . . Epistola quadam so ERHAAVII, binos casus Aegrorum, aliter tractatorum meris antiphlogisticis remediis, nil de moscho habentibus , quorum Vnus feliciter cessit. Sed addit Misi Α D I V S, Vsum coeptum esse quatuor diebus antequam aquae formido inc, peret. Rebus iam desperatis, largae VSi, nitrosis medicamentis, potui copioi si ib, cido refrigeranti, unice fidit, ut plurimum autem, quod Graeci de desperatis morbis discunt, Veium deprehendi, ait, Mors Medicus sanat. Notata dignum es , B Ο Ε R H A A- vi usi f) dum remedia recenset, quos in vi u. . nullius hactenus compertu sides, in hoc catalogo, quem eXhibet, etiam nota excipere in

coelum elatum lichen cinereum terrestre, quod tamen ME ADt Vs adeo extulerat. Inmuthodo prophylactica, et tentanda Cura . t Da tione

56쪽

ex commendatione aliorum, non eX propria eXperientia, pulueris ex moscho et cinnabari, sed recenset potius, constitisse per obseruata, quod profuerint in hoc morbo

scho. Methodus L A s s o N E Τ, iussu Regio publicata, iungitur aliis multis, cum mercuriali unguento puluerem imoschi, sed impudentis esset, huic elogium decernere , cum nesciamus, quid inter reliqua boni praesti-24s .e M terit. Dils ΑULT ') omnia dat unguento

mercuriali affricto, de moscho tacenS. T I S-s Asila auso TI P) remedium palmarium est frictio Peupis p. atδ vulneris cum eiusmodi unguento; habet quoque inter medicamenta No. m. pulue rem illum ex Cinnabari et moscho, sed, quod solerter notari velim, adiicit simul in notis, se itum adducere ob famam, quam aequisiuit, dari autem remedia multo emcaciora, quam moschus, bolumque aliquem eo loco commendat, quem moschus non ingreditur. Sine dubio de eius virtute valde du-d sp tivis. bitat TRILLE RUS' , candide nempe era H p- Optat, Vt ea contra hydrophobiam certior reddatur, et ut vera stabiliatur.

Quid

57쪽

Quid igitur statuendum erit iure meritoque, de eius adhibitione, in tremenda hac aegritudine 3 an ubi illi essicaciter obviam eundum generosa medela, Medicus, inflatus magna fiducia altumque senantibus pollicitationibus, magnis dosibus ipimpraescribere, an tanquam remedium inconveniens, inessicax, incertum omittere debet 8 Nullus ego haereo, quin ipsi im non saltem nil boni praestare, sed certum mocinmentum afferre, conuictissimus declarem. Sane si facultate et vi iuuandi ulla polleat, aut debet agere tanquam veneni, quod sal, va rabiosi animalis demorse et vulnerato insinuauit, antidotum; aut debet id posse evpellere, quantocius, eX corpore, antequam

labem ipsi affricandi tempus suffciens obibnuerit; aut debet morbum, quem Venenum cxim si plomatibus exclusurum est, aut iam excludere incipit et exclusit, oppugnare posse, et sanare. Nemo quod sciam, hactenus asseruit et demonstravit, mo-schum ita exuere sita vi et destruere hoc venenum, Ut lac et oleum arsenicum; alcati et absorbens oleum vitrioli; acetum sal tartari, inuertit et obtundit. Quodsi autem aliquod verum eius antidotum detur, annuem re experientia, Μercurium mereri, Ut eo habeatur, et declaretur, rectissime Pro- Iom. I. nunciat Τ Isso T ' ; magna ergo Mercu- - ,

58쪽

rius prae Moscho gaudet praerogativa. At vero hic tempestiue datuS venenum eX co pore expellit, ita enim inter alios loquiturs ,1 7. P I D E R I T ): Adfunesos qui a morsu tanis rabidi oriuntur, et ad hydrophobiam, praescripta mychi portio, minimum ad dimidium scru pissen exhibenda est, pro una dosi, po st, quam tantus sudor sequitur, ut saepe per horas duret. At hoc intuitu, non praecellit M6schus aliis omnibus volatilibus, quippe quae aeque sudores potenter mouent. Ρraeterea vero quaestio magni momenti nascitur, an expediat calido remedio humores valde eXagitare et expandere; hae meth Odo venenum diffundere, per Omnem mas sam , huic id intimius admiscere, atque liquida tenuia, quae Vario respectu conseruanda potius in futuros usus erant, quam pro-- fundenda, plenis rivis eiicere, sub evanida forte spe, elidiendi Veneni. Si sudorifero

t) in Ge- opuS , LOE, RHAAVIO . teste certius ef-m δἰt 8 GJ Cficaciusque ignoramus, quam acetum, quod dilutum aut merum si potetur maxime sti-dores propellit, simulque antiptil6gisticum est, et aliis dotibus, pro hoc morbo infringendo laudandis, pollet, quibus moschus

non instructus est. Quando eius curationem prophylacticam tradit Vir eximius ii 3. Vult, Vt omni mane demorsus sit let, non plenis rivis , per η8. horas assumto aceto aromatico, sale marino et aqua calida. Haec

59쪽

Haec motum humorum non nimis incitant, non nimis eos agitant et incalescere faciunt. Monet ad hunc locum Commentator,

quia venenum vim habet in putredinem liquida seluendi, atque haec ita in cadaueribus inuenta sunt, acetum et sal, aquae mista, resistere putredini, et per vaporosum sudorem ab ergi cutem , et si quia adhuc de v

neno cuti as una haereat, remoueri, maximes simialocus demorsus intereasoueatur linteo, posca calida madido. Apparet simul, non nisi blandam transpirationem, neutiquam autem vi eXpressum sudorem, conducere, simul illam mouendam esse in loco Vulnerato, Ut nempe per eandem portam, per quelam Venenum ingressum est, id eliminetur. Namque in eo praecipuus rerum cardo vertitur, ut totus locus affectus diu apertus sentetur, Gionibus, scarificationibus, cucurbitis, et in perpetuam si appurationem adigatur. Plenarium his moliminibus assensum praebet Dau. G o R Τ Ε Certa fide, inquiens, XJ Materi nullum specificum extinguens illud mias afli I'

detectum fuit, sed a praestantissimis in arte

viris in ablatione contagionis per cucurbitas, inustiones, abluitiones curatio ponitur, quare materiam medicam Hydrophobiae adiicere non potui. Hunc externum apparatum summe necessarium esse, vel ex eo apparet, quia Vulnus sua sponte clausi impost hebdomades et menses, quando aegrOD 4 tale

60쪽

tare incipit homo, . denuo dolere incipit, ci. catrix eius intumescit, rubet, seseque aperit,efluente acri et male olente humore. t Probaui hactanus, mosthum nec esse verum antidotum veneni; nec id tuto ab

eo eX corpore proscribi, iam adhuc mihi incumbit, Vt commonstrem, moschum Morbo ipsi, et eius S3mptomatibus leuap- dis prorsus non quadrare. Equidem Ill.

tionem dicit, eam exhaurientia, destructio'nem veneni per antidotum, mercurium; et quoniam id producit omnium neruorum irritationem, huius inhibition in per antispa sua odica. Nonne autem Moschus est ubique depraedicatum magnum antispasmodicum λIn hanc eius virtutem nondum inquisiui, insequentibus larga mihi nascetur occasio, hoς ipsum praestandi. Ponatur interea vis mo- schi antispasmodica tanquam eXtra dubium posita et certissima, sed notarii debet, in

scho ipsi vitia nonnulla adhaerere, quae illi

virtuti multum praeponderant. Obseruauit, ut antea Vidimus, Μ E A D , fronte capillatam esse, postli ec caluam iutiandi o casionem, opemque ferendain homini esse, antequam hydrophobtus reddatur, et febris

exoriatur, tunc enim parum salutis amplius expectandum esse. An autem vellemus se brem , quae bona fortuna nondum adest,

circulum augente et calorem sanguini concialiante