Institutiones practico medicae, rudimenta nosologiae et therapiae specialis complectentes ...

111쪽

356. Inde Canones fluunt Sequentes: I. Omnis febris ex irritamento. Absque irritamento, Saltem et relativo, non Oritur febris. In prima origine omnis febris irritativa est. ΙΙ. Ex mera debilitate reactionum vitalium febris non datur 3 Cum debilitate datur. Haec debilitas vitalium actionum in febribus Semper vel est Se Cundaria et effectiva, vel in decursu adventitia. Nunquam fit causa febris, prouti febris fieri potest causa debilitatis. 3o . Effectus jam morbosi, qui febris es-

Sentiam Constituunt, impetuosae omnino Sunt illae vitalium virium reactiones, quae Stimuli irritantiS actione provΟCantur. Quod quidem uni- ei Sa Symplomata febrium Confirmant, impetum vitae testantia, prae CeteriS Calor AUCtUS, turgor exaggeratuS, CirCulUS Velox, Conumen Criticum.

353. Sunt autem nequaquam Omnia febrium Symplomata primitiva 3 pleraque Secundario modo ex primariis Sub febrium gressu evolvuntur. Missis symptomaticis febribus, quae ultra Circuli functionem raro eXtenduntur, optime hoc docebit criticarum febrium adtentior Contemplatio. 359. Criticae febres, Sive epidemiciS, Sive contagioSiS e Cau SiS oriundae, omnes ineipiunt a Cutis, et SyStematis univei Sim dormatici functione laesa 3 quum et CauSae hae ipSae in haecce organumaxime et directe fere agant. Et quidem SpaS-mum ibi, ac in ipsis vasorum Osculis a primo febrium initio Ortum, aura si igida, CutiS ADSUΓinu,

112쪽

ioo ΑΕTIOLOGIA FEBRIUM IN GENERE.

recessus humorum ad m9jora Va Sa ete. declarant. Quod suo jam tempore Fr. ΗΟsmann et G. Cullen Cognoverunt, atque facile intelligi potest, quin ad debilitatem morboSam organorum SusCΓ- siciei recurrendum Sit. Ipse enim Stimulus morbi ficus, lege irritabilitatis ac vitalitatis, partes OrganicaS irritatas ad contra tionem Sollicitare debet. 36 . Hinc quidem SuffiCieΠS Tatio, Cur TC- mora in minimis vasis posita, Cor cum arteriis majoribus ad rea tiones Cogatur ViolentiorOS , Rique circuli impetuS, homorum preSSorum CXΡδΠ- fixus niSUS, is Seque Calor BUgCutur. 361. Sed et plures Sunt ratione S, CUT PI Re ter ContractileS SyStematis dermatici, atque irritabiles systematiS CirCulatorii vires, aliae et omnes vitae vires eXCandeSCere debeant aucto acti O- num suarum impetu. Quare Saepe eX ipSis symptomaticis febribus criticae oriri possunt. 362. Imprimis, Sive jam electricitatis, sive

aliud inter edat momentum adhuc ignotum, cutis per ipsum horrorem febrilem turbatur in requi- Sito Commei Cio Cum Bere AtmOSphaerico. Norvis, quo non indigent, adfertur, aut desertur, quo opus in Sario Statu habent, principium quoddam. Unde statim nervosae in omni febre adsectiones, lassitudo muSCulorum, SitiS, inadpetentia etC. 363. Sed et Seriu S una ex altera interpellatur functio. VASOriam majorum, Vi SCerumqUC, praesertim aegre priUS diSpOSitorum munus alteratur, seCretioniS RrteriOSae a C absorptionis ne-

113쪽

gotium laeditur, dejicitur adsimilationis et re- productionis opuS, humores ipsi Chemice de omponuntur, praVe miSCentur, nam et calorificationis processus plane alienuS redditur. 36. Inde ergo passio omnium virium, omnium facultatum, ipsiusque organicae SubStantiae mutatio in febribus. Inde versabilitaS earum pe- Culiaris, Cum unum eX ultero evolvatur Symptomu morbo Sum. Ex primaritS enim symptomatibus Secundaria, imo et tertiaria oriuntur, quae Cum prima et propria febri S causa, nullo amplius in neXu directo exiStunt. Atque sic et debilitas illa virium oritur, quae esseCtuS febrium Semper, nun

365. Minime autem haeo debilitas semper prosiciscitur a viribus absolute dejectis. Hinc erumpunt saepe debiles ad Speciem vireS, atque Si non valent causam febris abigere, effectus Sctitem CauSae agere non continuantis devincunt, Optatamque illam praestant crisin, qua funCtionum physiologicarum libertas iterum restituitur.

366. Ex nota morbi cujusvis nosOgenia, indeque intellecta causa proxima morbi, fluit etiam

ejus theoria, quae nexum Symplomatum mΟΓ bOSorum Cum CauSiS Suis declarare contendit, atque rationalem et scientificam ejus therapiamnitice determinat.

114쪽

ΤΗΕORIA FEBRIUM.36 . Quot ergo ideae de causa febrium proxima, atque de MOSOgenia illarum Sunt , tot etiam dantur febrium theoriae, totque iis Supei Structae modendi rationeS. 368. Superfluus autem labor eSSet, Omnestheorias febrium, a desipientibus interdum ingeniis Conceptas exponere. MiSSiS mere hypotheticis, potiore S tantum, Atque illaS, quae Ceteris solidiores sunt, et ad quaS plurimae aliae rodia i POSSunt, adnotare Sufri Ciet. Quo Spectabit theoria humor alis, Chemi Ca, Solidaris, et

in specie incitabilitatis. Hisce dein propria sublungetur , propriiS de CauSa proxima et nos genia febrium 344. 355.) superstructa

ΤΠΕORIA UUMOBALIS.36m Antiquissima, et non tantum a Cl. Galeno, sed et ab ipsis jam Philosophis graecis

expOSita, per Omnia ΠSque ad elapSum Secula do. minans idea de natura febris, posita suit in diu versis humorum qualitatibUS praViS, Cor et vasa morbose alterantibus. Et quidem a veteribus,

quibus circulatio humorum adhuc incognita fuit, in solo corde origo febris quaesita fuit 3 Serius autem, circulo humorum jam innoteSCente , VRSOrumque arteriosarum dignitate Cognita, abnormis impetus Cordis ae arteriariam vorSus humores morbose stimulantes pro causa febrium fuit accia Satu8 3 at- qtie ex morbosa hac Solidarum partium in fluidas

115쪽

reactione, omnia phenomena febrilia suerunt derivata. Quod quidem nunquam ac nullibi planius, quam in Schola BOerha aviana. 3 o. Juxta has ideas in humoribus subponuntur dyserasiae Variae, mOX ex deΠSitate , Coagulo , mox ex tenuitate et diSSolutione, mox ex mole illis heterogeneis, biliosis, inflammatoriis et . Oriundae, quibuS VaSa, praeSertim minima arteriosa irritantur, irritata contrahuntur, aut et mole culis impactis Obstruuntur, ita ut stasibus saetis cor et arteriae lego irritabilitatis ad fortio, reS reaCtiones et impulsus pro devincendo Ob- Staculo provocentur; in quibus, dum morboSae redduntur, omnem febrium natur9m ponunt. 371. Propterea febrim dicunt aptionem vitae, Conantis mortem avertere ; quum totus hicce mor-bu S praeSentet pugnam inter causam morbificam et Cor, quod Summo molimine irritabilitatis sua obstaCilla aut Superare nititur, aut victas debet

372 Quousque illae moleculae humorum morbis ae mole, sigura, aut inertia adhuc peCCant,

Dequabilem motuum circulatoriorum ProgreSSumturbant, et vel Stimulo suo irritant, vel lentore vasa impermeabilia reddunt, nec non eXCretionie Corpor Bptae nondum Sunt, COUSque, Sym

plomatibus febrilibus omni die auctis, crudita Sadesse dicitur; atque materies illa morbifica in humoribus latens, vasa irritans et Cum Corde luctans, Cruda Vocatur; o viribus iitae aut Subi-

116쪽

genda, aut in CaSu, ubi Copia et moles materici Superant vireS naturae, Cor et Vitam obprimens. 3 3. Ubi autem Corde Viptore moleculae mor-hifica e adeo agitatae, SubaCtae , Salubriter mixtae , Atque per Vim Hrteriarum, quo et Calor se-brilis contribuit, in novaS formaS COACtae Sunt, ut minus nunc ΠΟCere, StaSibUS resolutis vel ruptis repagulis aut e Corpore expelli, aut Cum reliquis humoribus absque ΠΟXa Circulare poSSint, COCtu Vocatur materie S 3 atque organismi vivi hoc negotium coctio febrilis, graecis πεπασμος, quasi digestio in secundis viis, ut distinguatur ab illa, quae in ventriculo obtinet,

atque πεψις dicitur. Erotiano autem monente πεπασμος de vegetabilium maturatione usurpata

3 4. Haec coctio inter saluberrimos sebris enseCtus numeratur, quibus ipsa febris febrim sanat , et quibus Vita Salubri Conamine a materia

morbis ica se liberare, atque mortem RVertere Contendit. Propterea Th. Syden hamus febrem vocavit naturae in Strumentum, quo parteS impuruS a puri S Secernit. Atque medici in pluribus casibus ad salubres hos e effectus imitandos febrim artificialem producere Conantur. Et quidem adeo celebrata fuit quondam haec febrium salubritas, ut nimiam laudantium liberalitatem Cohibere debuerint medici auctoritatis gravi Oris.

P. G. Weri hos cautiones medicae do limitandis laudibus et vituperiis morborum. Hanno V. I 743.

117쪽

375. Ne vero natura in magno hoc coctionis negotio interturbetur , Summe adtenti Semperfuerunt medici ad motus febriles rite dirigendos, moderatosque sibi ipsiS permiserunt, Hippo oratis atque Th. Syden hami exempla se uti, qui saepius in febribus , ubi tale fuerit febris mo

deramen, quod coctioni Sufficere Visum fuit, spectatore S egerunt, atque nihil agendo totam rem

376. Desum Serunt autem Optimae coctionis signa ex febri moderata, praecipue eX actionum vitalium libertate ac modica exorbitantia, ex aliquali Symplomatum morbosorum a priori stadio inCreSCentium remi SSione , ex SeeretionibuS magis expeditis, excretionibuS SolutiS, atque CXCretorum homogeneo cuivis habitu. 377. Peracta CO Ctione, quae pro materiae digerendae ac virium Subigentium ratione, moXCitius, mox tardius, mox Completa, mOX in-COmΡleta contingere potest, judicium febris in Sanitatem, aut infausta mutatione in mortem vel alium morbum, peculiaribus morbi Perturbationibus semper ad nunciandum, ex ejuSdem theoriae Suae principiis explanarunt.

378. Et quidem juxta hanc ideam cri Sis

concipitur triplex ; resolutoria, evacuat O xia et depositori a. 379. Ubi materies in humoribus latens mor-

118쪽

bisca per vires vitae coctrices ita immutatur, ut ipsis sanis circulantibus humoribus adsimiletur, nullisque e Corpore evacuationibuS indigeat, resolutori a crisis sit, seu lysis. 38 . Ubi autem materies morbisca ita subigitur vitae viribus, ut humori tantum eXCrementitio adsimiletur, mobilisque per Colatoriis Corporis evehitur, manifesta utplurimum in excretis

mutatione, Cri Sis eva Cuator ia obtinet, evacuationibus criticis plus minus solemnibus stipatH. OB i. Ubi denique coctio materici morbiscae quidem praegressa, Sed adeo iocompleta, ut adeXitum e Corpore non sit dispositum, quod Subactum suit, vel obsta ulo quodam retineatur, et in partem quamdam corporis delatum Colligatur, quae delatio ideam depositionis Seu metastasis offert, tunc oris i S de po Sitor ia seu

meta statica accidit. Et quidem lethalis, si haec delatio fit rapido impetu ad nobile organum;

si vero impetu minus nocivo, aut ad partem minus nobilem, non quidem lethalis, sed alium morbum secundurium indu Cens. Ita omnia febrium phenomena explicare Contendit thooria humoralis. 382. Contrarium quidem est huic theoriae: I. Quod Causae febrium non omnes in humoribus lateant, neC omneS directo ac primario modo in humores agant. ΙΙ. Quod manifestae hii morum mutationeS et senSibus obviae, non Semper in

119쪽

sobribus observentur. ΙΙΙ. Quod illae, quae ob- Servantur tempore febrium mutationes in humoribus, facile effectus febris QSSe poSSint, et reap- Se plerumque sint. IV. Quod manifestissima hu

per faciant febrim. V. Quod Causae febrium non unice Semper agant et excluSive in syStema Circulationis VI. Quod ex unica Systemulis Circulatorii adsectione nequaquam omnia febrilia phe- nomena Coneipi et explicari possint. VII Quod

Causae nonnullae febrium penitus non Sint materiales, proinde COCtioni nequaquam adaptatae. VIII. Quod solis operationibus mechanicis Subactio aut enervatio stimuli morbis i , utut in humoribus latentis, peragi nequeat. 383. Interim tamen veritates in hac theoria Iatent. Nam I. utut primario modo non ita adsiciantur humores in febribus, ut Causam earlimSistant, SeCundario tamen modo diversas subeunt mutationes morbosas 3 quae si febrim non fa- Ciunt , eam Saltem sustinent. ΙΙ. Hae mutationes non raro Sat manifesta qualitatum laesione in humoribus distinguuntur. III. Hae saltem esseCtivae, quae vix unquam desunt in febribus mutationes humorum, per Circulum moderate incitatum, per

reactiones Solidi vivi validiores, per ipsum calorem febrilem, ergo per ipsam febrim emendari possunt. IV. ΙpSi humoreS proprio quoque gaudent motu vitali, qui multum ad has vitae operationeS conserre potest. V. Suppuratio in febribus

120쪽

ΥΗΕORIA FEBRIUM. o3 inflammatoriis manifestissimum praebet coctionis aut maturationi S CUjuSilam exemplum. VI. Secretiones ac excretioneS humorum liberius expeditae, evidentissimum praestant in febribus maturis le-Vamen , aut levaminiS Comitem. 384. Sed soli humores in Operationibus organicis nunquam Considerandi Veniunt , atque virium vitalium Omni neglecta Consideratione, uniCum Solummodo, atque propterea insufficiens ad eruendam febrium theoriam Si Stunt mo

mentum.

Sionem dedit. Sorius Fr. Sylvius et Th. Π illi sitis effervescentiam humorum in febribus, ac theoriae hujus adsectae sermentationi analogum proCeSSum Statuerunt. Explicarunt inde phe- nomena febrium pleraque, ad humorum OrgaS-mum facile reducenda ; i,asque orises salubreS

tes, Vel per aliquod tempus, vel et semper ab eadem febri immunes esse posse, ex humoribus fermentationem jamjam perpessis, atque in eam nunc minus proclivibu S intelligere voluerunt. 386. Chemiatri recentiores CombUStionem,