Institutiones practico medicae, rudimenta nosologiae et therapiae specialis complectentes ...

141쪽

I 29 de periodo exacerbationum Critiearum, CriSiumque ipsarum in febribus continuis. 444. Alteram praeter CriSes et nuturae operationeS rationem terminationis febrium in sanitatem , Si Stunt arti S medicae auxilia. Haec duplici modo ad restituendam e febribus Salutem conserunt, dire Cto et in directo. 445. Di recto modo ars juvat, Si Cata SamRbris ita amovet, ut ea amota esseCtUS morboSuSceSSet. Hi CASUS autem Sunt rariores, atque se-hreS, qu9e hac ratione Sanantur, Sunt plurimum Symplomati Cae. HuC V. g. Spe Ctat Sanatio febrium ex ingluvie per eliminationem Saburrae, CX Ρle thora et orgaSmo per venaese Ctionem et refrige-xantia ete. Cura ergo Consistit in amotione Stimuli irritantis, siquidem ita ConstitutiIS QSt, ut arte tutius feliciuSque, quam naturae ViribUS amoveri ΡΟSSit. 446. In directo modo autem ars med Caad recuperandam e febribus sanitatem confert ibi, tibi causa vel penitus latet, vel ratio ejus agendi

ignoratur, Vel effectus morbosi febrim sustinenteS amota primBria Causa non CeSSant. Hi CaSus sunt longe frequentissimi, atque ingenS numeruS febrium epidemicarum et ContagiOSurum liue speC-tat. His in febribus ars nonnisi Salubres omneSOrganiSini operationes utilem in finem dirigit, Atque adventilia Sub decursu a lateralibus CauSiSSymplomata abstergit, proinde in directe ad Sanationem Contribuit.

142쪽

Deni que faventes Cir Cum stantiae, quae Saepe ViCOS Bgere POSSUnt medicinae, rationem obtinendae Sanitatis e sebribus frequenter largiuntur. Potentiae enim diaeteticae in febribus sanandis dignitatem das endunt non multum inferiorem ipsis pharmaCeuticis et chirurgicis auxiliis. Modo etiam tum dire Cio, tum plerumque indirecto ad optatam terminationem Conserunt, nam vires organiSmi optime dirigunt. Eo effica- Cius autem Θgunt, quo plureS Simul conspirant ad

unum eundemque effeCtum Salubrem producendum. Aeris aegrum ambientiS temperatura et Conditio, victus ratio, CorporiS et animi motUS, prae- primis huc SpeCtant. 448. An etiam instinctus naturale S, et proprio Suo jure ad febres sanandas contribuero poSSint, nondum liquet. Illis saltem uniCe et Semper non eSt fidendum , nam utut interdum Salubres , plurieS tamen Spurii et nocivi observantur. 449. Minime autem Sufficit adnotasse, se bres persaepe, et quidem rationibus ac modis Supra dictis in Sanitatem termitiari convenit adhue memorare , Sanitatem Saepe pOSi febres perpessas meliorem adhuC Obtineri , quam ante febrim fuit. Febres enim praeeipue Simplices et moderatae , in SubjectiS non adultis, non tantum inducunt ConvalesCentibus inCrementum CorporiSmelius ac promptius, habitumque corporis laetiorem ae antea fuit , Sed et morbos quo Silam inveteratos interdum radicitias tollunt.

143쪽

FEBRIUM IN GENERE.

3145o. Nec mirum. Organismus enim Omnis per

febre S alteratur, vasa ac viSCera inertia irritantur, fluida in diversis locis Stagnantia CommoVOntur, in circulum deducuntur, exCernuntur quod demonstrant Obe Si, qui post febres macilenti evadunt) , mixtio humorum mutatur , SECI Ctione S CX-pediuntur ae emendantur, ubSOrptioNeS promoventur, nerviSque ipsis alia inducitur dispositio. Hac eX CauSa ob StructioneS Viscerum et glandularum, indurationes per annos immotae, atque inde oriundae cachexiae diversissimae, imo neVI OSUS in Veteratae, rheumatalgiae, paralySeS etc. per febres aliquando Sanantur. Eadem quoque CX ΓΛ tione mania et melancholia, praeSertim quae ex materiali Caia Sa PrΟSiliunt, per exantiatas febres aut auferuntur, aut emendantur, Atque saeuitatibus mentis major procuratur libertas. Sub ipsis jam febrium paroxySinis, in quibus energia totius

pi SCit, madida memoria recreatur, indisserens prius animus in pallaematu CommoVetur. 451. Propterea in Curandis ejusmodi morbis, qui febre sublati observati fuerunt, ad imitandamnaturam medici talia adhibuerunt et adhibent, quae febrim arte excitare valent. In quem SCopum ipsam infusionem fluidorum irritantium in sangui

aliis validissimis agentia medicamina ab omni aevo Porrexerunt, et adhuc tum porrigunt.

144쪽

1 32 TERMINATIONES 45 , Ast hisce omnibus febris ad summum symptomatica produci poteSt. Criticas febres, Ox- copiis illis, quae iniuSinatum Contagiosorum insitione parantur, arte produCere adhuc ignoramuS.

IN MORTEM.. 453. Frequentes sunt funestae sebrium terminationes, ae Certarum febrium specierum funestissimae, ita ut exitiosus hominum interitus eis interdum ΡὼΓetuΓ.

454. Conditiones, sub quibus febres in

mortem abeunt, Oppositae Sunt illis, quae ad exitum illarum in sanitatem xcquiruntur 418. ; scilicet sequentes: I. Organismi ante febrim mala dispositio, vel quoad vires, Vel quoad Organicam struCturam Singularitam organorum, Praesertim nobiliorum. ΙΙ. Causae febrim generante S graVOS, I CC organi Smi viribus amovendae aut enervand9e, neC Hrte deVinCendae 3 mox vim vitalem peSSumdanteS, mox organieam nobiliorum partium fabricam destruentes , mox ita vitam irritantes, ut exhBUSta reaCtionis molimine naturasti cumbat. III. Symplomata febrilia vehementia, Sive virium conditionem graviter IaeSam, SiVoorganorum vitalium sui CtioneS magnopere alteratas indicantia. IV. Compii Catio characterum sobrilium plurium, o pluribus lateralibus aut RC- identalibus Causis morbi sicis oriunda. De Cursus inde anomaliis et ui regularis. V. NegleC-tus curae requiSitae, perversorum remediorum

145쪽

FEBRIUM IN GENERE. I 33 adplicatio, aut male faventium circumstantiarum ConCursus. VI. Crisis infausta. 455. Hatio, qua febres in mortem abeunt triplex est. Vel enim defectu, aut i D s u sfi-

Ciente energia nutiirae operationum

salubrium; vel negle Ctu, ΡΕΓVELSO SE- Ioctu, aut in s ufficiente adplicatione remediorum de Sideratorum; vel denique absentia infe Iici faventium Cir Cum-

stantiarum mors in febribus paratur. Interdum etiam omnes simul hae rationes ConCurrere POSSunt,

456. Modus, sub quo febres per in Sus

ficientes vitae operatione S in mortem terminantur, est duplex; nempe per Virium vitalium praecocem obitum febri ad judicium criticum adhuc immatura , atque Iler

cri sim infelicem, febri ad judicium jum

457. In incremento aut vigore febrium scruditate aut coctione), viribus CauSBOSubigendae, enervandae, expellendae, utque CsseCttium morbosorum inde oriundorum amotioni imparibu S, mors Obtinet vel ex Cau Sa Sin Ceredynamica, Vel ex vis Cerum nobiliorum in suis functionibus laesione lethisci a. Sed etiam mixta causa, aut Saltem circulus quaeStio num hic subesse potest. Nam nondum suffiCieriter docuit Physiologia pathologica, quomodo Vi TeS λ ViSceribus, et viscera reciproce a Viribu

146쪽

niterentur, et quaenam harum adsectionum in febribus primaria Sit, quaeve Se undBTia. 458. Species mortis ex Cau Sa Si Π- e re dynamica, illaesis ad sensum visCeribuS, semper inducitur debilitate virium, et quidem tali, qua non tantum Salubres operatione Soriticae intercipiuntur, Sed Deo vita ipsa ad Cri-Sim USque perSistere potest. Haec debilitas vel Simplex eSt, Viribus pedetentim exstinguentibus ;vel maligna, viribus derepente ac inopinato exhauStis, raro et difficulter restaurandis 3 vel perniciosa, viribus uno momento ae subito penitus exstinctis, nullo artis auxilio proVOCnn-diS, praesentans fere apoplexium ner ΟSam, RURuniversalis inducitur paralysis. Quo modo autem omnia haec sant in febribus, plurimum ignoratur , quoniam leges organismi dynamicae nimis

que delassans Conamen, CauSa febriS ac effectibus ea indu tis nimis resistentibus, OCCasionem hujus funesti eventus Saepe praebere Videtur. 459 Species autem morti S EX Vi SCeriam laesione, inducuntur vel congesti OD e Sanguinis simplici aut inflammatoria , mox cir- Culum vitalem praefocante, praesertim in pulmone et hepate, unde mors Suffo Cativa; mox in En Cephalo Supremam nervorum dignitatem obprimente, unde ex humorali Causa morS apo plectica; vel viscerum insigniorum Subpura-tione, gangraen3, Variaque deSOrganiSatione, unde

147쪽

FEBRIUM IN GENERE

135 Priorum alterutra, vel etiam ex debilitato mors. Quae pOSterior interdum Subitanea et inopinata, Si organa adfecta, uti V. g. inteStina, incognitis adhuc rationibus vim vitalem peculiariter dejiciunt. 46o. Atque eandem ex debilitate mortem, causis tamen facilius intelligendis, inducunt quo quo in sobribus dispendium humorum ex inedia aut profluviis, κεχεαγγεια , atque humo Γ ii md is oras i a , Sive purulenta, Si Ve putrida. 461. Quam vero Hippocrates describit ex siceitato mortem in febribus, non adeo ex dietis mox rationibus , quam fere ex valido quodam sub febribus nonnullis combustionis pro-CeSSu Conpipero lisset, tantum non resareiendiS, quantum ConSumuntur, humoribus.

462. Hae omnes mortis rationes die quidem critico frequenter, ob turbas tunc febriles graviores , sed et omni alio febrium die, omniquo in stadio illarum occurrere poSSunt. Et quidem vel primaria organorum vitalium ad otione, Vol

Se Charidaria, Sive Symplamati Co modo, Sive per metas Chematismum strariSmutata SymPtoma' tum sede et forma) inducuntur.

463. Alter modus, sub quo febres ad iudi

cium jam maturae fuit to eventu judicantur, eSt per oris es infaustas. Hi Soe Onim neu reSΟ-lutio materiei morbi scae, nec evaeuatio le 'δI S,

vel illa nonnisi insufficiens conceditur 3 sive jam erudiam inconariete coctum, si vo Persee C DUCti

148쪽

exitus denegatus per colatoria non sufficienter patentia, aut Sub ipSO critico actu inopportune Occlusa, in ratione Sit.

4 64 Quodsi iam illud, quod exitui destina

tum fuit, remaneat, atque ad organa nobilia,Cerebrum, pulmoneS, Cor, hepar Appellat, morSex meta Sta Si oritur, diversa pro diversitate Org9norum obrutorum, apopleCtica, Suffocativa, alia.

465. Jam ipse Hippocrates, prouti bene

adsignavit phen Omena, quae faustum exitum Sub criti a evacuatione pollio entur, ita et transitus in metastases periculosas signa egregie indicavit. Quo magis enim humores extrorSum turgent, qUO minus Clausa Sunt superficiei Colatoria, et quominus tendunt Cruda et Coeta versuS interiora et Superiora, praeSertim nobiliora organa, eo felicior Crisis evaeuatoria Speranda, et ViCe verSa eo magis timenda est met3Stati a. 466. Alteram, praeter Salubris operationis orgaDicae desectum, mortis rationem sistit neg- Ie Ctu S, per Ver SuS Selectus, aut insunficiens adplicatio remediorum a febre pro sanatione desideratorum. Sive jam Causae, quae febrem fecit, respectus omnis omittatur, sive vires vitae in salutiferis actionibus non suf

fulciantur, modo vel directo vel indirecto s*. 444 3

ox dose tu auxilii medici mors in febribus sequitur; et quidem Vel ex parto solius conditionis virium , vel etiam ex parte organorum adsCCtorum.

149쪽

FEBRIUM IN GENERE. 4 . Quae ratio mortis quoque obtinet , si

illae, quae medicaminum ViCeS Saepius gerunt, faventes externae Cir Cum Stantiae desunt, aut e Contrario potius Sinistrae agunt in aegrum

ot in febrem. 46B. An, et quid cadaverum Iustrationes ad rationes mortis in febribus revelandas

Conferant, ex Superius jam dictis f. 45 - 460.)

desumere licebit. 469. Mortis imprimis ex solis causis dynami-

Cis oriundae, nulla, praeter vitam deficientem vestigia in cadavere reperiuntur, onm omnia et Singula organa ad sensum illaesa tuno deprehenduntur. Solas deficientes vires, mut9tioneSque organicas inde qualeScunque tamen induetas, SCalpellus anatomicus detegere, Sensuumque δCieS

summa distinguere ibi non valent, ubi non luculentissima Structurae organieae a physicis causis vitiatae adsunt indicio. Specialia igitur saltem phenomena non exhibent cadavera febri ne

catorum.

4 O. Ubi vero in organorum Struetura et integritate manifestae mutationes, nomine vitii organici factae sunt, quod quidem a CauSarum praegre SSarum violentia, atque adseptionis Io alis in organicas destructiones niSu plurimum pen det, ibi omnino diversa et manifesta phenomena εcalpello detegenda ac sensibus distinguenda OC- currunt. Nam illa omnia sacilius percipiuntur Phunomena, quae ex lethi sero reflexu organiSini

150쪽

in vires organi CaS, quam quae ex illo virium organicarum in orgunt Smum oriuntur. 471. Horum phenomenorum senSibus in Cadavere poSi febres obviorum, tum quoad organum , in quo Obveniunt, tum quoad rationES mutatae struCturae organipae, ingenS est numeruSet diversitas. Atque sere vix existit vitium quoddam organiCum, Sive Congestione, textuS Orgu- Dici laceratione, humorum effuSSione, SiVD SUP-puratione, gangraena, ConCretione, hyperorganisatione etC. inductum, quod non in organo Corporis qualicunque per febros, aut sub febribus

generatum, et in Cadaveribus deprehensum fuis sit. Adtendendum unice et CurioSe, an ejuSmodi mutationOS reapSe Causa mortis in febribus sint, An non Coes sectus ejuSdem Causae, quae lethum adduxit, aut an non ipsius mortiS potius esseCtus. Judicium orga feratur inde Cautum. 472. Deniquo non omnis mors e febribus directo modo oritur, uti hueusque dictum. Febres etiam in directo modo, per uliOS IDOP- bos intercedentes, Sed eX earum CauSa aut enfectu inductos, terminari pΟSSunt in mortem.

IN ALIOS MORBOS. 4 3. Ubi conditiones sanitati plenarie restituendae non quidem penitus favent, neC tamen etiam ita infaustae Sunt, ut mortem abSolute RQ directo modo adduCant, tu Q nee in Sanitδtem, neo in mortem, Sed in alios morboS desinunt febre8.