Institutiones practico medicae, rudimenta nosologiae et therapiae specialis complectentes ...

131쪽

FEBRIUM IN GENERE.

xiliis, vel Circumstantiis faventibus, medicinae viCes agentibus, ad dueitur. OptatiSSimus ibi eventus, ubi Omnes Simul hae rationes

4 Zo. Prima et frequentissima ac gravisSima ratio terminationis febrium in Sanitatem, OSt o I ganismi vivi naturae ut ojunt) Sponta' Deum Salubre Conamen ad se bres dbellandRS. 42 i. Modus, sub quo febreS per ipSit S Ο ganismi operationes in sanitatem terminantur , CSt uniCuS, Scilicet praegressa morbis ici stimuli subactione per oris in 3 vel resolutoriam, Vel ex Cretoriam. Hue ars Sui S uuXimilis vel nihil , vel tantum indire ete contribuit. 422. Intordiam febres in aenae versa teS ita liquescunt in Sanitatem, ut nulla sero Compa, reant Critica phenomena, nullae saltem OV9CuR-tiones criticae. Materies morbi flea , Secundum ideas humoralis theoriae, Circulantibus humori'

hus perfecte ad Similatur per Vire S organi Smi. Quod mox Cito, ac fere derepente contingit, iri brevi ac leviori febre 3 mox pedetentim, CauSa et morbo lente marcescentibus. Atque hie terminationis modus dicitur J V sis, seu resolutio febris. 423. Longe Saepius autem has erises felices manifesta phen Omena, praeSertim evaCuutioneS multo levamine stipatae comitantur, quae CVi SUS ex Cretoriae dicuntur 3 moX IUC UNO BCFOl en mi actu critico sub evacuationi hi S leVAnti-

132쪽

TERMINATIONE Abus sebrim amovent, mox pluribus no intercisis OperationibuS , quae pluries ac criticis diebus levantes evacuationes Adserunt , febrim per gra

424. A veteribus oris es evacuatoriae in idio- staticas et apostaticas fuerunt diStinctae. Priores dictae sunt illae, quibus evaeuatur morbidus fomes ex ipso organo, cui insedit, ibique sub B tu S et maturatus 3 uti v. g. CrisiS per sputa in pulmonis inflammatione, Crisis per vomitum aut diar- rhoeam in febre gastrica . Posteriores autem illae, quibuS exterminatur materies, quae mota eX IOCO subactionis ad dissita appulit colatoria; uti V. g. crisis per urinas in febre insanimatoria. 425. Cum omnes CriSes prae Cedant propriis e turbae, qua S propria Comitantur criti ea symptomata, hinc et Crises excretoriaS prae Cedere propria specialia phenomena, rati sunt diversi medici ; quorum nonnulli, praesertim Hispani et Galli, ante signanis Fr. Solano de Lia que i et Th. do Bordeu et, in pulSu arteriarum prognosti ea harum excretionum Signa deprehendere Voluerunt. Quare , Computatis diebus criticis, diem, horam et formam ori Seos interdum prae S3giri posse, defenderunt. Sed nimis frequentes hallu inationes omnem sere fidem signis hisce

133쪽

FEBRIUM IN GENEBR.

4q6. Ad criticas evacuationeS uniVersim SpeC-tant : haemorrhagia narium Criti CB, m et rorrhagia critica , haemorrhois criti a. blennorrhoea criti Ca, narium, asperae Artoriae,ani, vaginae, Salivatio Critieu, Sputum Criticum, vomitu S Criticus, di arrhoea critica, sudor CriticuS, Urina CritiCa. 427. Raro autem hae excretiones Solae Ob- SEI VBntur, Saepe duae, tres, imo plures simul

428. Haemorrhagia narium criti Cafrequens est in aetate febricitantium juniori, Atque Η ip p O crat e monente, Supra Bonum trige- Simiam quintum rara. Frequens in febribus inflammatoriis, praesertim hepate, pulmone, Cere tiro inflammato, atque in his casibus Solemne levamen ferre Solet ue in Constans autem leVamen in febribus exanthematicis, gastricis, VerminOSiS. Futuram plerumque praenunciant: capitiS gravitaS AC dolor pulsatorius, vertigo, turgor faciei, illacrimatio spontanea, dolor Cervicis tenSiVUS, carotidum sortior pulsatio, narium pruritUS, Uri nae parCioreS, alvus ObStructa, cutis SicCior, interdum pulsus dici OtuS. 429. Per menstrua critica judicatio illa-

134쪽

TERMINATIONES

rima sobrium praeprimis fieri ObserVatur, quae ex subpressione illorum traxerunt Originem. Hino frequenter hac excretione judicantur inflammationes abdominales seminarum. Horror, ardor oldolor lumborum, lassitudo semorum AC Crurum peculiaris, accedente pulSu Contraeto, periodo praesertim instante Catamentali , hujus fluxus prodromi esse solent. Quod in puerperis etiam det o c h i O r u m excretione Criti Ca Valet. 43o. Haemorrhoides criticae judicant praecipue febres inflammatorias virorum in molimina haemorrhoidalia dispositorum, interdum gravidarum, SaepiuS matronarum. Plenam BC PCΓ-fectam CriSin raro abSolvunt. Dolor regionis Sacrae, hypogaStrii, Crurum, Cervi Cis et o CCipitis,oni pruritus, alvus ob Structa, hunCCe fluxum ple

4.31. Non sine jure haemorrhagiis criticis addi posSe videntur alia quoque, praeSertim Vi- Caria excretionis Catamenialis et haemorrhoidalis

profluvia sanguinolenta 3 quibuS Sputum Cruentum et Vomitum Cruentum adnumerare licebit ;l1nem Opto CD et haemate me Sin Criti Cam. Ulut onim utrumque hoc profluvium saepissime symptomaticum, et ideo damnosum Observetur, in febribus tamen interdum, illaesa Ceterum Solidorum fabri Ca, non tantum Sine 'noxa, Sed et cum levamine Sub ipso molimine Critico Comparet. 432. Ad CriSes exCretorias minu S persia CiaSDertinet hieri norrhoea Critica, Seu levanS

135쪽

FEBRIUM IN GENERE.

CXCretio eY organis muci Osricinae dicatis. Solvit

quidem haeo excretio omnis generi S CatarrhOS, ipsasque CatarrlaoSas febreS, per Col Atoria narium, faucium, tracheae, ani, urethrae, Vaginae 3 Sed raritis aQtu CritiCO Solemni. 433. Haro etiam salivatio vero criti Caol, Servatur. Saltem sola haudquaquam susscit ad Omnem febrem exterminandum, utut ejus subpreSSio , DiSi cum alia excretione vices ejusdem Subeunte CommUtetur, noXam adferre possit. Levamen autem ferre Solet in febre variolosa, interdum in febribus nervoSis, frequentissimo in febribus dentientium. Futura cognoScitur alvo et urinis parciS, motu Colli et masticatione dif- solli , glandularum Salivalium et gingivarum tu

434. Sputa vel SCre at a sunt, vel tu SSi jeeta. Priora ex faucibus, naribus posticiS ao CAVO OriS COlliguntur, utque Vel muci, vel Salivae

excretione febres interdum levant. Posteriora autem frequentiuS Criti Ca Sunt, Obrutum praOSUrtim pulmonem, Omnemque tubum aereum direCto

modo liberant, morbosi se reti salubri eXCretione. Hinc in inflammationibus tracheae et pulmonum Salutaria ObServantur. Sola tamen vix judicant febrem, sed potius localem adfectionem. 435. Vomitus criticus, nisi aliae exCretioneS ConCurrant, raro etiam de febre decernit, Sed potius ventriculum morbose oneratum IeVat. Hi ΡPocrates unicum tantum adfert Casiam fe-

136쪽

bris vomitu critico judicatae. Aliis ex cretionibus

junctus febres SuStuliSSe observatus fuit. Solvuntur autem Vomitu praeSertim febres, quibus saburra ventriculo inhaerens Originem dedit, gastricae Scilicet, tum continuae, tum intermittontes. Futurum Salubrem praenunciant Signa Saburrae SurSum turg SCenti S.

436. Diarrhoea critica frequens est in febribus saburralibus, et praecipue biliosis. Sed et in febribus omnis fere generis, atque in ipia SDorvosis Observatur, Si ex adfecto hepate morbosa materies stillat, aut cruditates gastricae sub sobris decursu generatae fueruot. Quodsi materieS ex Cernenda aerior Sit, teneSmum Saepe dySeriteri cum sine periculo inducit. Melior autem est materies minus irritans, ae pullaCeae CONSistentiae. Futuram hanC salubrem excretionem ad nunciant Signa Saburrae deorsum turgentis, ventris murmura, lumborum dolor, gravitas extremitatum inferiorum, lingua tremula , DRSUS Tubicundior, caloris et ardoris SonSUS per uniVEr-

tent S.

437. Sudor oriticus est exoretio Summo frequenS et Solemnis, Omnes sere febres judicans, et cum aliis etiam excretionibus criticis plerum-qUO COI CUTI CHS. Pributi enim causae febrium pleraeque, et quidem epidemicarum ae ContagiΟSuriam ferct OmneS, primario cutim laedunt, ita etiam per Cutaneum colatorium febros Criti pae .

137쪽

FEBRIUM IN GENERE.

frequentissime judicantur. Praedicere autem hanc criticam excretionena licebit, Si praegre SSo recenti vel levi horrore turbae criticae inSe Culae, Calor

tis pruriens, rubens et molliS quae prius arida fuit, pulsuSque arteriarum prius duri mollescunt. Optimus sudor criticus e St, qui uni ei Salis, aequabili S, vaporo SUS, Odoris Subaciduli. Localis sudor nonnisi lo Cales adsectione S levare valet. Optima crisiS per Sudore S Sub Somno quieto C On

433. Post sudores frequentiSSimam evacuatio nem levantem sistunt urinae Criticae. Excepti S nervo SiS, OmneS fere febre S , sive Continuae , Sive intermittentes judiCantur urinis, eis- quo Saltem Cum alia CritiCa evacuatione Con Currentibus, Si Solae non constituunt CriSin. Futuras praenunciant Siquidem hoc Solo colatorio per diabeten criticum evacuatio Critica peragi- tui ) hypochondria plena, cutis et lingua siccior, sitis aucta, tensio et gravitas in lumbis, pruritus

in pudendi S, ardor vesicae, Crebrior mingendi Conatu S, interdum stranguria aut iSChuria temporaria, atque praegresso levi frigore, pulsuum molleScentia et collapsus. Optimis urinis criticis aQCenSendae in genere Sunt eae, quae moderate copioSae, Vix odorae, sub mictu limpidae, Satu-Visim tinctae, quaSi pingueS, a mictu turbidae, hVpostasin deponentes cito Subsidentem, CDΡiO- .m, levem, albeScentem. Hanc hvpostaSin Cum

138쪽

pure comparariant VetereS me di Ci, quod, quo magis ad album Vergit Colorem, eo meliori S ΠΟ-

tae CSt.

In omnibus his eva uationibus criticis respiciendum eSt, Ceteris bonis signis, ad copiam, Colorem, odorem, ConSiStentiam, et homogeneam Singulorum CXCretorum mi SCelam 3 maxime autem ad levamen quod ferunt. Hinc quantitas et qualitaS eXCreti tantum non est aestimanda, quantum libertaS excretionis, et juvamen inde perceptum. Optima CXCreta Criti Ca Sunt, quae maturatione ju Sta praegreSSa, turbaS Sequuntur CritiCaS, moderate Copiosa, bene COCta sunt , atque febrim Sol Viant leVamine prompto. 4.io. An hae eXCretiones CritiCae Sint Causu levamini S, an vero esseCtus levaminis, vel an effectus Sint Co in Cide 11 S Ciam levamine, id est, coeffectu S ejuSdem, quae levamen fert, Causae , mediCi adhue Certunt. Accidens Sane, ut aliqui voluerunt, ΠΟΠ Sunt; nam non inritum constantia , Sed omnino in nexu cum Crisi existentia phenomena Sunt, quod ex incautae earum reti Opi QSSioni S damno eluCet. 441. Practico quidem medico par ratio ESt, sive exeretio a levamine , Sive levamen ab eXCretione veniat; suffiCit SCire, quod omniS expe-

rientia comprobat , CXCretionem Criticam Cum levamine Venire. Sed rem theoretice Considerando , reVera triplex CaSus poteSt Obtinere. I. Excrctio Critica potest eSSe causa levo m i u i s,

139쪽

FEBRIUM IN GENEBE.

si ipsum excernendum febrim induxit aut Sustinuit, atque molimine Critico e Corpore expellitur. Sic di arrhoea in febre gastrica legitima, sie haemorrhagia narium in inflammatione Cerebri a plet hora capitis ; Sic fluxus Catamenialis aut lochialis in inflammatione uteri facile posSunt eSSe CRUS a levaminis. quoniam ipsum irritamentum febrim vel faciens, vel Si Stinens, expellitur sub his exoretionibus. ΙΙ. Exoretio critica potest esso e 1 fe et u s l e V a in i Di s, si per actum criticum vel spasmo in minoribus vasis resoluto, Vel orgaSm sobrili composito levatur febris , ae inde operta

vaSOrum 'OXCernentium OStia emittunt , quod morbo se impactum fuit. Sic sudor Criticus relaxata per CriSim Cute , Si C Sputum Critieum deCrispato per CriSim pulmone, pote Si esse effectus levaminis jamjam prius per crisim inducti. III. Exoretio critica denique potest e SSE CO effectu S ejuS-dem CauSae, quae febrem judicavit et levavit. Atque hi casus videntur frequentissimi esse in praxi. Nam plerumque eodem tempore, et eae eadem ratione Colatoria Superficiei operiuntur, simulque illud solvitur et naturae molimine climinatur, quod vel O8titS VASorum morbose impa tum fuit, vel salubri secretione ab ipsis adhu rcirculantibus humoribu S Sepuratiam. 442 Haec jam phenomena QVaCuatoriae Cri-SiS, atque levaminiS Simul incedentis, quod quidem jam fuit memoratum g. 246 ), Certi S Ρlexumque quibusdam d i e b u S, quos Criti QOS 11 Ἀ-

140쪽

TERMINATIONES

minant, comparere Solent, Sive Uno deciSivo actit,sivo pluribus interci Sis crisibus sebres judicentiae. Et quidem propterea certis plerumque diebus

comparent , quoniam exaCerbatione S , quibus adducuntur, Certis fere diebus Sunt adstrictae. 443. De causis horum dierum Criticor u in tum ab antiquioribuS, tum a recentioribus mediois plura abSurda et ab Sona, quam talia, quae ad veritatem accedunt, prolata leguntur. Etenim quidam eorum ordinem aStris, horumque Situi tribuerunt, CujuS .ententiae auctores Sunt Astrologi

modici. Pythag'rici, quos inter falso a quibusdam relatu8 eSt Hippocrate S, numeri quaternarii et septenarii Vim et potentiam AgnoVerunt, quibus tamen ab Ari Stotele jam responsum

pior fuit veritati Averrhoe S, qui ex certis febrium circuitibus ordinem hune demonstrare nititur. Et revera, adnuente jam Hippocrate, quivis febrium dies criticuS QSSe poteSt, nam quo viS exacerbatio Critica irruere potest. Sed illi, quibus frequentissimae criSes Contingunt, jure quodam praerogativo critici dici possunt. Hos constituit typus quotidianu S, tertianu S, quartunus g. 248 ). Quae ergo de periodo invasionum in febribos intermittentibus valent, valebunt etiam