Institutiones practico medicae, rudimenta nosologiae et therapiae specialis complectentes ...

91쪽

FEBRIUM IN GENEBE. 'DISPOSITIO, SIVE CAUSA DISPONENS.287. Sine propria organismi dispositione non

Oritur febris, Causa occasionali utut accedente. In quo autem proprie illa diSpositio ad februs lateat, non facile definitur. 233. Si sobrina linice ConsideramuS 'IUR mor-hum SyStematiS Circulatorii, qualis Omnis febris 5Jmptomatica est, tune in irritabilitate cordis et

Brte rictrum , momentum hoC internum praediSpo-NeΠS omnino quaerendum est, quod aCCedente Stimulo quovi S alieno, organa haec irritabilia ad frequentiores et vivaeiores actioneS ΡΓΟVOCHntU, ad febrem producendam omnino Confert. 289. HOC reSpectu ad febrim Symplomaticam

quivis hominum dispositus e St, qui vel Sana, imo qui et morbose imminuta irritabilitate praedicto.

rum organorum gaudet, dummodo violenta aut absolute irritati S CuuSa egerit, V. g. traumatiCa laeSio. 29O. In morboSe aucta autem irritabilitate cordis ae arteriarum hoc momentum ad Symptomaticam febrem disponens eo frequentius erit quaerendum, quoniam tunC et relativo Solum modo irritanteS CauSae, eneque iPSae leViores, augmentum CirCuli humorum facile producere valent. Positis Saltem causis relative agentibus, relativa

quoque dispositionis febrilis conditio datur, in organorum circulo dicatorum irritabilitate diversa

29 i. Si vero febrim couSideramus quis mor-

92쪽

bum virium omnium organiSmi vivi, tunc quoquc in aliis momentis quaerere oportebit hanc dispositionem 3 cujus ratio magi S ab SCondita omnino est. 92. 'Videmus enim manifeste, dispositionem, saltem ad Similem febrem Subeundam , per ipsam febrim abeuntem interdum auferri 3 et quidem aut in perpetuum, uti in febre variolosa, aut pro tempore, uti in febribus typhosis. Quibus consideratis facile eluCet, auctam cordis et arturiarum irritabilitatem non sistere unicam in febres omnes dispositionem. Nam irritabilitas horum organorum per febreS has non tollitur, 1mo exaltatur plerumque pro aliquo tempore. 293. E Contrario observamus in aliis febribus, dispositionem eisdem ad similes subeundas

non tantum non auferri, Sed adhue majorem, et non raro perennem indu Ct. Ita post febres catarrho SaS, rheumatiC9S, ErySiselaCEAS, intermit

tetit S.

294. Ex quibus observationibus omni die confirmatis patet, praeter ipsam irritabilitatem auetam CordiS et arteriarum, aliaS adhuc conditiones in organismo vivo latentes ad sobrina disponere debere, et univei S in non sola illa organa ad dispositionem hanc Contribuere, quae Viribu Sre agentibuS pollent, Sed uti Videtur, sy Stema praecipue Culaneum silermaticum) . absorbens et nerVOSUm, quibuS CauSae OCCaSionaleS proprie suscipiuntur, ad hanc diSpositionem Conferre 3 quod confirmat Seti Siliorum Subjectorum major in

93쪽

febres proclivitas, et vice versa animi roboris , fiduciae in medicum aut medicamina , imo Superstitionum in praecavendis nonnullis febribus enficacia. Vix ergo negari potest, in omni principio vitali, ac praeter fibras irritabiles, membranas contractiles, fluida elastica etc. in ipsis nervis quoque dispositionem ad febres quaerendam PSSe 3 utut Obscura Sint illa momenta, quibus dirigitur. 96. Quae quidem obSCura eouSque erunt, quousque indi S positio 11 es quorumdam hominum ad Certas febres, explicari neSCiuntur. 29 . Neoterici, qui incitabilitatis nomine

Communes vitae vires Comprehendunt, atque in interno hocce vitae momento, febrium, uti omnium reliquorum morborum diSpOSitionem quaerunt , non felicius ac alii rem hanc dilucidant. Nam Our mlasmatis variolosi incitamento non incitatur amplius ille, qui variolam aut Vaccinam jamjam passus fuit 2 Oporteret in hac explicatione ab

Surdo modo ad obscuras Obscurarum qualitatum qualitativas modiscationeS recurrere.

293. Aeque hallucinantur illi , qui disponens ad omnes febres momentum quaerunt in debilitate. Qualitativae enim Causarum ΡΩΓCCΡ-tiones, ac definitae in definitas causas recepti-Vitate S ac reactioneS morbosae, inde non intelli

299. Tantum igitur solummodo SCimUS, pro I. F

94쪽

8RAETIOLOGIA. gignendis sobribus certam in Corpore constitutiois nem requiri, quae mox relativo modo relativis tantum cauSiS Obedit in febre producenda, mox positivis causis febrificis unice excitatur, aut ipsa-met pOSitiva, Certarum CauSarum febrilem esseC-

3Oo. Frequentissime autem dispositio ad febres, praeSertim epidemicas, in diathesi quadam organismi morbosa pedetentim inducta Consistit, opportunitati S morbosae nomine potius digna; quae accedente levidensi Causa Oxcitante in febrim ipsam crumpit, quaeve aucta levi SSimis momentis, ipSam Causam proximam febris jam praebet ; atque febri exantiata adhuc persiStens, proclivitatem in relapsum ponit. Ita diathosis et dispositio in febres inflammatorias, biliosas et intermittenteS, quam durantem Saepe pluribuS mensibus, genius inducit epidemicuS annuus, Ita et illa perennis diathesis et di SpOSitio, quam Catar-xhOSae, rheumaticae et erySipelaCeae febres Certa tempeStatum ratione ad dia Curit. 3oi. Temporaria autem et minime perSiStens diathesis sobrium est, quam miasmata ContagioSagenerant. Hinc exantiato morbo opportunitas ad illas tollitur omnis, et cum opportunitate diS-

gnitae quidem sunt, quam dispoSitionis ratio.

95쪽

FEBRIUM IN GENERE. 83

DES , Deo tamen et liae CauSae omnes Sensibus manifeste subjiciuntur.3O3. Sunt autem numerΟSiSSimae. Nam quidquid vitale principium ad morboSaS reactioneS ex Stimulare valet, CauSam SiStit excitantem febris. 3ο4. Ut sub tanta copia in aliquem ordinum redigantur, a Variis auetoribus varie dividuntur; in univer Sale S et Singulare S, Seu ΡΟΡulares et domestica S; in externa S et in

3o5. Quoad agendi rationem optime distinguuntuae in materiales, et immateriales. Priores physico , posteriores dynamico modo

agunt. .

3o6. Materiales causae adtributis CorpOxeis in materiem denuo, Seu in organismum di-veCto modo agunt, atque nonnisi per illum ad vires vitae actionibuS Suis pertingunt. Rite Sub- dividi possunt in mechanicas et Chemi Ca S. 3O7. Mechanicae agunt mole, figura, Consistentia Sua, viribuS impulsae physicis. Hisce violentiis inducitur febris CompreSSione, Contu-Sione, ConcuSSione, diStenSione, laceratione, mutatione SituS, Solutione unitatiS partium organi

carum.

3o8. Spectant autem ad haS potontias mechanica S tum instrumenta externe laedentia, prementia, Curitiandentia, pungentia, SCindentia , distorquentia, lacerantia, unde diStor-Sione', luxationes, fracturae, Vulnera etC. t tum

96쪽

interna multa, Ρondere, tritu, AC diversa organicae stri Cturae Violatione peccantia, uti ingesta quantitate excedentia , Venena mechani Cain opto ita dicta, Calculi, verme8, orgoniCAI Umpartium vitiCSa moleS, durities, extuberantia, humorum morbΟSe CongeStorum ponduS etC. 3o9. Che micae Caia Sae Agiant, Vel organipam maSSam destruendo, adrodendo, vel proceSSum Vitae organico - Chemicum alterando, vel saltem vitales partes irritando. Harum tamen actio nundum sufficienter explicanda. 316. Pertinent ad has potentias Che- micas diversis vii S agenteS, Omnia Corpora caustica et CorroSiva, irritamenta metallorum Oxydatorum, Salina , aromatiCa , aetherea, Spiri- tuosa, acria 3 Si Ve per OS adSumta, titulo pravorum alimentorum, mediCaminum , Venenorum 3

sive externe adhibita , Stimulo rodente , inflammante, exulcerante agentia. spectant huc acria irritantia, in ipsis organicarum partium internis locis collecta, bilis, pus, ichor. Ipsa electriCitas stimulis Si non chemicis, saltem physiciS adnumeranda Venit; quemadmodum Caloricum, atque, ni omnia fallunt, etiam frigus, quod positiva actione Sua febres frequenter generare Videtur. Prae aliis vero latic referri merentur aeris

atmosphaerici, tum per pulmoneS, tum PQΓ Cutim in organiSinum agentis, qualitateS HOCivae physico -chemicae 3 praeter electriCitatem , Calo-xem ot fulgus, in siccitate, humiditate, vicisSi-

97쪽

tudine repentina, heterogeneorum Contentorum ac pravae principiorum miscelae Conditione va-xia quaerendae. In quibus etiam communissimae, tum epidemicae, tum endemicae febrium Causae habentur. Denique huc et miaSmata Con-ictgiΟSa Sunt recen Senda, quae Specifico quodam Stimulo organismum irritant ac febrim inpendunt,

atque in ipsis organicis partibuS Bluntur, CXPδN-duntur , multiplicantur 3 proprioque, qUem indu-Cunt, proCeSSu morbo So Chemi CΟ - organiCo, Sui Simile reproducunt 3 formenti adinstar. 31 I. Immateriales Causae sobrium dynamiCO, Ac propterea Summo occulto modo Bgentes , ipSas vitae vires dire Cte, atque Serit S ΟΓ-gani Smum indirepte alterant; quemadmodum phy-SiCae Causae organismum prius adficiunt, atque

per illum indirecte ad vitale principium pene

trant.

312. Hisce potentiis dynamicis adnumerare oportet, vires ipsius Organismi abnormiter operantes, evolutioneS phISiologiCAS a Πού- mali conditione aberrante S, mUSCUJΟΓum HC DCΓ voxum o Ctiones nimis impetuo Sas , pathemata animi vehementiora etC. quibuS omnibuS, prae

sertim data opportunitate, februs facile generari PDSSunt. Aia sors morbosa actio fluidorum imponderabilium huc etiam recensenda 8313. Ex conspectu omnium harum potentia' Tum ΠΟCentium facile patet, causas febrium CSSU Vel Bb Solutas, omnem qualemcunque dispositio.

98쪽

nem irritantes 3 vel relativa S. lavente, ad quam allidunt, dispositione febrim facientes. 314. Patet inde, causam febris mox uni CameSSe ΡOSSe, mOX plures etiam ad febrim produ

315. Patet quoque , sebrim inde oriundam

si amoveri potest, s Cile fugandam; mox vero sub occulta Causarum actione directis auxiliis non auferendam, Sed indigentem vitae actionibus instimulum amovendum , iiSque Solis devincendam, atque Criticam eSSe. Prior per stimulos validos sub quavis dispositione artificialis produci ; posterior autem Dulla ConStrui poteSt arte 3 atque utut naiasmatum inSitione parari interdum queat, nulla tamen hujuS constructionis ratio intelligitur sufficienS. 316. Inde denique patet, causas febrium omnes di Ctas et cognitaS, StimuloS SiStere vere incitantes s atque illaS febres, quae sub stimulis levioribus in debilibus oriuntur Subjectis, potius dispositioni ad morbosas reactiones avidiori adscribendas eSSe , quam de Ctui Stimulorum , aut reali vitalium reactionum in debiliores stimulos debilitati. Neque ex vitae ConatibuS, Saepe potiuSimpeditis, quam debilitatis, tuto concludere liceret ad stimulorum in itantium in febribus absentiam.

31 . Quidquid ergo vitale principium ad

reaptioneS morboSe BUCt9S provoCat, id Causam febri iam excitantem in genere Sistit. Atque po-

99쪽

318. Cognitio causae disponentiS , CRUSarumque excitantium, ducit ad notionem esse tuum morbosorum inde Oriundorum in organismo ViVO , tum primariorum, tum et Sepundario modo e primariis proficiscentium. Qui omnes Simul Cum Causis remotis computati constituunt

319. Haec ergo, pathologis omnibus Consentientibus, idem est, quod morbus ipse. Theoriam morbi justam unice sistit, et therapiam ejuS rationalem unice dirigit. 32o. Ita et in febribus. Sed mutationes mor-bOSae Causis praegressis organismo vivo inductae, neXUS 'Ille effectuum horum cum causis suis, in criticis febribus, quae morbi omnium Virium Sunt, eo magiS ignorantur, quo minus innotuit adhuc virium vitalium in sano Statu ratio. 32 I. Hine omnes Omnium aevorum mediciunanimiter fatebantur, febrium proXimam CaUSam Ρrofundissime delitescore, utut hi morbi ab antiqui SSimis temporibus ObServati, atque generi humano Coaetanei sint omnino. Unde in proverbium quondam abivit, sapientissimum quemVis, tamen febris naturam ignoraro. 322. Multa tamen, dum libenter delectetur Tatio humana causis rerum naturalium indagandis,

100쪽

circa naturam et CauSam febrium proximam cogitata et conjectata fuerunt omnibus temporibus ;imo somniata multa, luxuriante imaginatione , atque hypotheses inde Structae , tum ingeniosae nonnullae, tum fatuae et abSurdae plurimae. 323. Horum aliqua, quae digna sunt mentione , missis deliramentis , adnotare juvabit commenta , Subjungendo dein illa, quae Severiorixatio Cinio Sunt quaerenda, et quae, Si non Certa, veritati tamen Sunt propiora.

324. Philosophi graeci antiquissimi, rationalis medicinae fundatores, bilem exaltatum nec mirum, si climatis ratio habetur) pro proxima febrium, praesertim aCUtarum, CRUSR Hgno Verunt. Caste tamen abstinuit ab omni Conjectura Hippocrates, in libris genuinis morborum historiis totus occupatus. Atque dogmati Cime dici serius, ad mentem denuo prisCorum philosophorum, diversitatem febrium a diversis humoribus cardinalibus, iisque diverse praeva-Iontibus derivarunt. 325. Praxagoras vero febris universim sedem et Causam posuit in vena CaVa, quoniam horroris Sensus, qui febrem initiantem comita-

mi , in dorso percipitur. Asclepiades Bithynia S partiCulas in poros morbOSe impactas pro

causa febrium universali agnovit. Celsu S Cum Erasistrato transfusionem cruoris in Brterias, quas aerea VPSn putarunt. Soranus Soliationem, VisSoriam et viarum raritatem. Caelius Aure-