Artis medicae principes, Hippocrates, Aretaeus, Alexander, Aurelianus, Celsus, Rhazeus

261쪽

bos, quibus non adsueti sunt, quamvis mali non sint; consimili modo & potus. ' Et quaecunque multus quidem carniS esus pr.eter consuetudinem adsumptus facit, aut allia, aut laserpu

Sirit US pC dita facultatibus propriis. Minus utique miretur quis, si quae sunt ejusmodi, dolores ventriculis magis quam alia, inducunt. At si didiceris, quantam maga & turbationem , & tumorem, Sc flatum , Sc tormina ventri afferat, praeter morem comessa ab eo, quIpane vesci solet; aut qualem panis gra Vitatem& tensionem Ventris , magam edere folito ; vel qualem panis ipse calidus devoratus sitim indu-Cat, & repentinam repletionem, tum quod ex sic Cet, tum quod tarde descendat. Et quam diversa inter se efficiant panes purimini Se confusan ei, sive cibarii, pr inter consuetudinem in cibo adsumpti : itemque maga pr9eter morem arida,

aut humida, aut viscida: de quale quid polentae

efficiant recentes non adsuetis , aliaeque iis qui recentibus adsueti sunt; ' Vini, Sc aquae potu S praeter consuetudinem vicissim derepente permutatus ; & aquosum vinum , & meracum derepente praeter conluutudinem epotum. Illud qnim insu pariore ventre humiditatem eaecrementitiam, Scin inferiore statum inducit; hoc Vero Venarum palpitationem, capitis gravitatem, & sitim. Tum etiam vinum album & nigrum, praeter Consuetudinem immutanti, etiamsi ambo vinosa fuerint: multa tamen in corpore alterarint; ut proinde minus admiratione dignum esse aliquis dicat , dulce Sc generosum vinum 1aola eandem eiscaciam habere , si ab uno ad alterum repente tran-11tus fit. At adversariorum sententi9e, sic aliqua

ex parte favendum est, quod his aegris victus

262쪽

HIPPOCRATI smutatio facta sit, corpore neque ad robur, ut cibos adjicere , neque ad infirmitatem, ut cibos demere Oporteat, non immutato. Ad haec autem& virium robur conjectandum est , & morbi cujusque modus, & hominiS natura, R COI1suetudo , & aegri victus , non in cibis solum; Verum etiam in potionibus.

CAPUT III.

Conjecti da ad diaetam tuto aegris praescribendam. Oportere autem initio m0rbi sorbitionibus agros nutrire , V stisanae crem0re s inque morbi .g0re tenuictima diacta utendum ese.

MUlto, autem minus ad additionem procedendum : quandoquidem ipsos detractione omnino subducere saepenumero conducit, ubi suffecturus est aeger , donec morbi vigor mites cat. In quibus autem hoc faciendum sit, scri-hetur. Multa Vero etiam alia productis consimilia quis scribere possit. Hoc tamen melius est testimonium. Non enim solum rei, de qua plUri mus a me sermo habitus est , cognatum est: sed res ipsa opportunissimum est documentiam. Nam

quidam per morborum acutorum eXOrdiu, NON- numquam quo tum laborare coeperunt, die cibos comederunt ; quidam etiam postridie, nonnulli quoque quidvis sine delectu, alii etiam cyceonem sorpserim t. Sane haec omnia deteriora sunt, quam siquis aliter victum instituerit: sed quae hoc tempore prpeter legem sunt, & peccata committuntur , minus damni adserunt, quam

siquis primis quidem duobus, vel tribus diebus

263쪽

DE VICTUs &c. LIBER II. omnino vasi exinani erit, moX quarto , aut quin to talem cibum exhibuerit. Deterius etiam ta-- men est , siquis totis his diebus vassis praevacuatis , polibrioribus deinceps diebus ita victum in stituerit, priusquam morbus concoctus sit: sic enim aperte plurimis mortem adfert, nisi mitis quidam omnino morbus extiterit. Quae vero ab initio errata fiunt , his non aeque incurabilia sunt, sed multo facilius curantur. Hoc igitur maximum reor cile documentum, quod primi

dies hac vel illa sorbitione non lint privandi, in his, qui paulo post his aut illis sorbitionibus usuri sunt. Funditus igitur ignorant, qui hordeacea ptisma utuntur, quod ab ea male habeant, quum duobUS , aut tribus , aut etiam pluribus diebus antea exinanitis Massis , sorbere coeperint. Neque etiamnum qui cremore utuntur, quod sorbentes laedantur, intelligunt , ubi non recte sorbitioncm inchoaverint: hoc tamen ca-Vent, & adgnoscunt magnam adferre laesionem, si aeger, priUsquam morbus concoctu S fuerit, ptisanam hordeaceam sorpserit, cremore uti assuetus. Omnia igitur haec magna testimonia sunt, quod Medici non recte aegrotantes ad cibos adducant; sed & in quibus morbis vasa exinaniri non oportet, his, qui sorbitionibus uti debent, vasa evacuant; & in quibus ex vasorum inanitione ad sorbitiones transeundum non eis, in his transeant; & -plerunque absolute; utiquando vero iis occasionibus. eX vasorum inanitione ad sorbitiones transeunt, quibus Ape a sorbitionibus ad vasorum inanitionem accedere prodest , si ita morbum exacerbari contigerit.

264쪽

Θmplomata depravata diaetae, in principio morbi esse lethalia: exercitii G otii rationem iis smi lene esse , quae ad uisum spectant. Νterdum autem & cruda a capite adtrahunt tur, ' a thoracis regione biliosa; vigili que

his accidunt, ob quas non coquitur morbUS, pertristes amaria lenti evadunt , delirant, &splendores ipsis ob oculos obversantur, aures sonitu implentur, & extrema perfrigesculat, Urinae tenues & crudae, sputa tenua sunt, salsa, &colore sincero tincta, & ex ua; sudores circa cervicem , ct jactationes, & spiritus in ea, qta peiurium fit latione offensans, creher, RUt mdgHUS valde, supercilia gravitatem sortiuntur, praVM animi defectiones , vestium a pectore rejeetationeS, maHUS tremulae ; interdum Vero labium inserius concutitur. Haec a Diem in principiis apparentia vehementis delirii sunt indicia, & plerun-que aegri) intereunt. Qui Vero effugiunt, aut cum abscessit, aut sanguinis e naribus profluvio, aut puris crassi exspuitione evadunt, aliter utilem minime. Neque enim horum ita peritos video medicos, quo modo debilitates in morbis digno Leere oporteat. & quae ob Vasorum eVacuationem , ' quae ob aliud quoddam irritamentum , a quae ob laborem, & ab acumine morbi oboriantur , qUOS-que adfectus , ac diversas eorum species natura

nostra, & habitus singulis pariat ; & quidem

ha et cognita aut ignorata, salutem aut mortem

adferunt. Majus si quidem malum est, siquis oblaborem, & acumen morbi, debilitato potum ,

265쪽

DE VICTU 8 yc. LIBER ΙΙ. ssut sorbitionem copiosiorem , aut cibum , eXhL. beat , Ob vasorum vacuationem imbecillum cliearbitratus. Indecorum autem est & ob vasorum vacuationem imbecillum non cognoscere, Victu opprimere : periculum siquidem aliquod adfert Rhic error, multo tamen minus quam alter; sed multo magis altero risu dignior hic error et f. Nam ii medicus alius, aut etiam plebeius Iccelserit, & quae contigerunt, cognoverit, dederit que tum ciboS, tum potu S, quos alter prohibuit, aperte auxilium ad tui ille videatur; atque is a maxime arti l ce s apud homines infamant : videtur enim ipsiis qui accessit medicus, aut plebeius, hunc tanquam mortuum suscitasse. Propterea Rsigna scribentur, quae de horum singulis haberi

debent. Sed tamen & haec sunt iis, quae ad alvum spectant, consimilia. Etenim sit univerium

corpuS praeter consuetudinem multum quieverit,

non statim robustius evadit. Si vero sane & ubi diuturniori tempore otiatum, ad labores repente Venerit, manifesto damno evicietur : ita vero Rin lingula corporis parte. Nam pedibus quoque& reliquis artubus, laborare non solitis, eadem evenient, si longo post tempore derepente ad laborem accesserint, eadem ceΙ te pel petientUr OCU-li, Cc dentes, & quricunque tandem pars. Quandoquidem & lectus pineter consuetudinem mollis laborem iacit , itemque praeter solitum durus. Quin & sub dio cubile praeter solitum corpuSindurat. Sed & horum omnium exempla scribere

satius est. Siquis enim accepto in tibia Vulnere , neque admodum periculoso , neque valde bel .igno, cui neque admodum diificile, 'eqae admodum facile vulnera sanentur, itatim prima ab initio die decumbens curetur, & nequaquam cru Smoveat ; sic sane vulnus instam mationis expers

266쪽

HIPPOCRATIS fuerit , multoque celerius sic sanus evaserit , quam si obambulans curaretur : si tamen quinto, aut sexto, aut etiam prius surgens ambulare V luerit , tutac magis utique aegrotabit, quam si statim ab initio oberrans curatus fuisset. Quod si repente graves labores susceperit, multo pejUSassicietur , quam si illo modo curatus, aut ipsis 8iebus multa subito laboraverit. Haec igitur omnia inter se perpetuo testantur, res Omnes, qUae d repente supra modum in haec vel illa magnopere

mutantur, Ossicere.

Noxiam esse mutationem a diumrna vacet alione ad

cibi copiam , θ' a dii turno otio ad Uehementem laborem: hujus mutationis o Bitionem pr0desse.

De sorbitione cremoris hordei , deque vigilia somnique s impl0matibuS. Is Ultiplex itaque ventri affertur damnum, si

4 V; ex multa vasorum inanitione derepente quid plus justo exhibeatur. Quin & reliquum

corpus si ex multa quiete subito ad majorem de- Venerit, multo magis laedetur, quam si ex multo cibo ad vasorum inanitionem transeat. Compus sane his quiescere oportet, imo si ex multo labore derepente ad otium ac ignaviam exciderit: oportet autem & his ventrem a ciborum copia qLiescere ; sin minus , corpori aegritudinem adfersit, y totius corporis gravitatem. Ρlurimus it

que mihi sermo habitus est de victus rationis in haec vel illa immutatione, quod haec nosse valdest utile , cum ad omnia, tum ad id etiam, de quo erat oratio ; quod in moxbis acutis, eX V

267쪽

DE VICΤUS &c. LIBER III. et*ysorum inanitione, ad sorbitiones aegros transire jubent. sic enim transeundum est , ut jam anteptaecepi ; deinde sorbitionibus non utendum, priuS-qunm maturuerit, aut signum aliquod aliud apparuerit , vel in intestinis vacuatorium, Vel proritatorium , vel in hypochondriis, qualia signa scribentur. Vehemens vigilia potus cibosque tum crudos , tum incoctiores essic t : ac rursus quae in contraria fit mutatio, corpiis diisolvit, & excoctionem ac capitis gravitatem inducit.

HIPPOCRATIS

VICTUS RATIONE INII ORBIS ACUTIS

LIBER TERTIUS. PRT FATI O.

Douit de potulentorum in morbis acutis essPacia, aquae i iis, quam multis improbat neque ego unquam ferre potui ) mulsae , Ox mellis , vivi, quod liberaliter propinat, ad langu0res p0tius reservandum de balneis.

268쪽

Vinum quale, V quibus conducit. AT vinum dulce , & vinosum , & album, Anigrum, & aquam mulsam, Sc aquam, Rucetum mulsum, his notis in morbis acutis dis tinguere oportet. iob Dulce quidem vinoso minus caput graVat, L .minus mentem ferit; magisque sane quam alterum , intestinorum dejectiones OVet; Viscera vero magna lienem jecurque facit; non igitur amara bile scatentibus idoneum Hisce etenim siti serum est; quinetiam superiori intestino fatum excitui; non tamen inferiori intestino pro flatus ratione est inimi crines, etsi non admodum penetrat, qui a dulci vino est flatus; sed diutius circa hypochondria moratur. Etenim sane hoc in universum minUS , qUdm VinO-

sum album, urinas omnino mOVet. Sputum Ve-TO altero potentius educit, quod dulce est. Et quibus epotum quidem sitim facit, his minus,

quam alterum vinum, educit; quibus vero siticulosum non est, his magis quam alterum edueit. At vero vinum album vinosum jam pluriumUm ac maxima eae parte laudatum quidem, MVituperatum est iii vini dulcis enarratione. Ad Vesicam autem altero magis penetrans, & quum Urinas provocet, ac semper perriam pat, multum his morbis contulerit: nam etsi ad alia altero mi-NUS est idoneum , quae tamen in vesica ab eo fit purgatio, liberat, si quale oportet, propellatur. Bonae hae conjecturae sunt de vini utilitate , ADOXa, quas me seniores non didicerunt. Fulvo autem Vino, & nigro austero in his morbis, tum quidem utaris , si capitis gravitas non affuerit, neque mentis perculsio, neque sputum ab adscensu

269쪽

DE VICTUs &c. LIBER III. 2 Iprohibeatur, neque urina supprimatur, sed dejectiones humentiores , & ramentosiores tuerint 3 in his sane ex albo mutationem facere decuerit,& quaecunque his limitia sunt. At insuper nosse oportet, li dilutius vinum fuerit, superiores quidem partes, & quie circa vesicam sunt, namUS laedere; sit vero meracius, iis quae circa intellina sunt, magis proaesse.

Aqua mulsa, quibus c0ndi cibilis, qAibtis n0u. AT qtiae potui datur mulsa toto morbi decursu, eae acutorum genere in Universum quidem , tum amara bile redundantibus , tum quibuS tument Viscera, minus, . quam non talibus est idonea. Sitim tamen minus, quam dulce Vinum, infert. Etenim pulmonem emollit, ' sputum mediocriter educit , tui linque lenit : habet nanque detergens quoddam, quod ii modum eX-

cedit, efficit, ut jasto vis coitus reddat. Urinas quoque mulsa sum cienter ciet, siqua visceram assuetio non prohibeat. Sed & biliosa exesumenta magis subducit, interdum quidem bona, interdum Vero magis quam deceat colore satu rata, ac spumantiora; idque biliosis magis & magna viscera habentibus , contingit. At sputi quidem eductionem , ac pulmonis mollitionem dilutior mulsa magis edicit; spumosas vero dejectiones ,& plus quam convenit sincera bile coloratas , calidioresque. meraca mulsa, quam aquosa, magis ducit. Talis autem dejectio habet quidem Ralias graVes noxius: neque enim hypochondi iorum ardorem extinguit, sed concitat; gravem,

270쪽

Η1PPOCRATI 8a a molestamque membrorum jactationem facit , intestina vero ac sedem eXulcerat; sed horum auxilia scribentur. Si igitur hisque in morbis , abs que sorbitio tribus aqua mulsa pro alio potu Utaris ; ut multa feliciter consequaris, ita non multum successu frustraberis. Verum quibus danda sit, & quibus non danda, & quas ob caiisas non danda, maxima ex parte dictum est. Damnata vero est ab hominibus aqua mulsa, quod ipsa nabibentes prorsus debilitet, ac propterea mortem accelerare exi timata est. Quod quidem propter eos, qui de vita per inediam discedimi, dictum est: nonnulli enim sola mulsa in potu utillatur, tanquam nimirum talis sit. Verum non prorsus ita

se res habet ; sed si mulsa sola bibatur, aqua

quidem multo valentior est, nili alvum eXturharit. Sed & v1tio albo, tenui, parum aquae se-

Tente , & in odoro, quodammodo validior est, Se quodammodo debilior. Multum tamen differt tum Vini, tum mellis meracitas, ad utriuSque robur. Nam etiamsi duplam vini meraci mensuram quis hiberit, ratione mellis quod delinxerit, tamen a solo melle multo validior fuerit, nisi al-VUm turbaverit. Nam & multo plus stercoris ipsi prodibit. Si tamen pro sorbitione piis a Utatur, insuper Vero aquam mulsam bibat, hunc Velie menter replebit, ac flatus concitabit, & hypochondriorum visceribus erit noxia. At si ante sorbitionem mulsa bibatur, non ut superepota laedit, imo etiam aliquo modo opitulatur. Cocta autem liqua mulsa adspectu quidem quam cruda longe praestantior est. Splendida namque & tenuis , alba, & pellucida est: sed quam ipsi virtutem attribuam , qua crudum antecellat, non

habeo, neque enim cruda est suavior , si mel probum esse contigerit ; cruda tamen est imbecil-