장음표시 사용
101쪽
de per quae crescit, & conseruatur, Plura sui. ν valen.t.3. p I. Natura, tum ratione synderesis,quae cir- Φ. s. ca uniuersalia principia practica versa uir, quibus prudentia utitur ad maiorem propositionem formandam in suo syllogismo , per quem concludit, ac statuit de particularibus agendis. tum ratione temperamenti, quod iain quibusdam est: aptius, quam in alijs &ε gπho. t. a. ad consultandum, &ad iudicandum, & qadq.6 .ar. virtutes quasdam morales, cum quibus r ve .r Prop-3. supra diximus, prudentia connexionem ha het . tu ratione prouectie aetatis, quae ob diuturnum experimentum, magnum habet ad prudentiam praesidium. 1. Prudentiae prins A istos. α cipium est f experientia, quae de similibus, eth. e. 3. & aut dissimilibus casibus docet simili, aut dissi-ai. mili modo iudieare. Ad hoc principium at
e Idem ibid. tinet texemplum bonum,& eruditio Senio-C. . rum, ac sapientum, qui sua experientia, &β-Oxςg-Ns Iapientia iuniorum experientiam supplent. eobulum. Hoc principio Prudentia utitur ad minorem Cassi,n. eoil sul syllogismi propositionem formandam . n.c. o. 3. Principium est, Rectus appetitus affectus, acrip. P QR qui magna ex parte pendet a virtutibus mo- .e1.tue. ratibus . ab eo aurem prudentia pendet tum vom.is.' quo ad dei: berationem , & iudicium, tum sti Prop. 3. quo ad imperium, re ut supra diximus Qua re cum affectus in apvetitu rergant esse praui, prudentia corrumpitur , t raesertim circa praecipuum eius actum, quod est imperium . t ε.eth. I. In quo x prudentia differt ab M te; quia cum Artis piaecipuus actus sit iudicium , quod ex experientia pendet,ac memoria singularium,
102쪽
Ηabitus Aetis proprius obliuione, non P uitate affectus au sertur.
T vae videntur esse Prudentiae, ut circa se imperu actum versatur , praecipuae proprietates, Conformitas cum appetitu recto rectitudine morali, & Solicitudo.
Pro prima proprietate sciendum oem actu, di habitum intellectus habere toformitatem cum suo obiecto, quia est expressa representatio illius: & haec conformitas dieitur veritas, de qua in Logiea , & in Metaphysica disputari solet . sed praeter hanc chformi tatem cum obiecto,habet actus rectus imperis conformitatem cum appetitu recto,id est,eum sappetitu appetente, & intendente Bonum 3 quia eum ille actus imperi3 versetur circa media; media autem debeat esse fini congrue-tia:tunc censetur ille actus esse rectuS,cum est cirea medium ad finem, seu bonum, quod appetitur ab appetitu . si enim esset de medio, quod esset conforme alteri filat,no esset actus Prudens,ac proinde nec rectuS.esset autem rectus, etiam si a parte rei medium non essee conforme fini, modo secundum rectas regu-Ias rationis iudicetur conforme fini. rectitu-cto ergo actus imperij sumenda est ex ordine ad appetitum . st Quod quia etiam in Arto reperiri debet, nempe ut artis imperium ca-
103쪽
serme sit fini, qui intenditur ; ideo in Pro.
positione addidimus ea verba Rectitudine morali.) Moralis rectitudo est in appetitu,eu appetitur bonum morale, id est, bonum homini ut homo est. Proprium ergo prudentiet est habere conformitatem cum appetitu re cto rectitudine morali ι cum Artis propriumst habere cosormitatem cum appetitu rect rectitudine naturali,dum aliquod naturale honestum appetitur. Ratio porro,cur actus prudentiae sit rectus,& verus cum conformatur cum appetitu recto, etiam si a parte rei medium non sit conforme fini, ea videtur esse. Quia homo est agens intellectuale, quod agit cognoscendo a ac proinde dirigit media
aa finem, cognostendo conformitatem me diorum cum fine. Quare conformitas mediΟ-rum cum fine desumenda est, non a medijs,&fine vi sunt a parte rei, sed ut sunt sub homi nis cognitione. Recta ergo, ac vera est directio mediorum ad finem, etiam si a parte rei non sit conformitas eorum cum fine, m do cognitio conformitatis sit rationabilis,la est, formata secundum regulas rectas rati nis. is enἰm est modus agendi humanus. Quod autem Prudentiae proprietas, Ut ad imperium inclinat, sit solicitudo,id est, celeritas in operando, & exequendo id, quod est Consultatum a ratione, & definitum per actu iudicij, doeet Arist. ex aliorum sententia, qua non improbat,eum 6. ethic. 9.ait, Cito agenda esse, quae consultaueris; tarde vero,ac diu
di probatur ratione. Nam cum quid recte ita
104쪽
particulari eonsultatum,& definitum est, ni dii superest, nisi ut fiat. Pertinet ergo ad munus , laudemq; prudentiae sine inutili mora. illud voluntati, ac executinae potent: ae proponere efficaciter per imperium, Ut executioni mandetur. Cauendum est tamen ab inquietudine mentis circa superflua, & inutilia; circa quae tarditas potius laudatur,& cuinctatio,qualis in Magnanimo esse solet, ut indieat Arist. q.eth.c. 3.
De Potentialibus Prudentia partibus . .
PILudentiae partes potentiales tres, E
bulla, Synesis,Gn me. Quae ad huius Propositionis explicatione
faciunt, petenda sunt ex explicatione Prop. i. s. . in fine,ubi habentur singularum partium rationes, & differentiae,& innuitur ratio cur potentiales appelletur, nempe quia respecta prudentiae presse sumptae habent se ut potentia ad actum , seu materia ad formam, a qua perficitur. actus enim illarum ordinantur adactum imperi j, ut ad ultimum, a quo perficiuntur in esse eraetico . veI habent se ut potentiae ad essentiam 3 quia actus earum deleruiunt imperio, qui est actus prudentiae presse sumptae, ut potentiae deseruiunt essentiae. His potentialibus partibus proximis, &immediatis, adiungi possunt tres aliae magis
remotae, Phusica, Dialectica, Rhetorica. quia F a rar
105쪽
ratiocinatio ex demonstratione,que pertinee ad Physicam generatim dictam& ratiocinatio ex probabilibus , quae pertinet ad Dialecticam 3 & ratiocinatio ex coniecturis, quae pertinet ad Rhetoricam , nonnumquam ad Imperium ordissantur,atq; ita prudentiae de seruiunt presse sumptae.
De Prudentia partibus integrisbus
Druidentiae partes integrales octo, Μ moria, Intelligentia,Docilitas,Sole
tia, Ratio, Prouidentia, Circumspectio ,
Cautio. α Has partes numerat s.Th. 22. q. 48. DLcuntur autem integrales no proprie, sed per similitudinem quandam. Nam ut partes integi ales alicuius corporis proprie dicstur eae, sine quibus corpus non constat perfectur L rita partes integrales prudentiae dici possunt eae metis iunctiones, sine quibus non est perfectus usus prudentiae. Nemoria,est Cognitio praeteritoru. Quod haec requiratur ad persectam usum prudenti probatur, a Quia prudentia pendet ex eXPerientia, ut Prop. . dictum est: experientia est habitus ex frequentatis experimentis re lictus: b experimentum autem ex pluribus memorijs pendet, id est, ex pluribus cognitionibus singularium, quae eodem modo con titerunt.Hinc fit,ut qui sunt male memore ,
106쪽
fini minus prudentes ; ut in senibus deerepitis contingere solet. Praecepta ad memoriam firmandam e legi possunt apud I.Tho. A. a.
Intelligentia, est Cognitio praesentiunias. Haec cognitio,& habitus ad hanc cognitione inclinans,& Intelligentia siue Intellectus dicitur, & Mens, & sensus. Mens, & Intellectus, quia immediate cog scit singularia contingetia, sine discursu. 5ppellatur autem sensus, etiam si ad intellectivam animae partem pertineat, quia versatur circa singularia contingentia, circa quae veriantur potentiae sensitiuae. Intelledius hoc modo acceptus dif-lari ab intellectu, que supra Prop. I. g. 2.inter, quinque habitus intellectuales, qui ad verum inclinant, primo loco numerauimus3 quia ille est de obieeto uniuertati, quod aliter in habere non potest; hic autem de singulari,&contingente; d Ille de primis principijs,hic. de extremis; ille, ut synderesim coplectitur, seu ut est de primis principijs eracticis, est de fine in communis hic de fine in indiuiduoaille contradistinguitur a prudentia, hic prudentiae pars est . Non potest autem esse pe sectas usus prudeliae fine hoc intelleictu, quia non potest esse perfectum iudicium de agendis, & praxis singularium, nisi intellectus rectum sensum habeat de illis. e ut enim fines uniuersales, ita & particulares se habent ut principia, e quibus deducitur praxis circa illos. Docilitas, est Cognitio per alterius do .ctrinam, siue Habitus inclinans ad suscipien-
107쪽
ciam eruditionem aliorum. Suscipitur autem illa vel voce, vel scriptis libris. Docilitatem . hanc requiri ad perfectam prudentiam intelligitur ex dictis Prop. 4. e Docilitas secun dum aptitudinem est a naturas sed perficitur studio,dum sollicite, frequenter,ac reuerenter inducitur animus ad audiendum, aut legendum documeta malorum, nec ea ex igna. uia,vel superbia negliguntur. Iolertia, est Cognitio per propriam inue tionem bene coniectando.seu f Bona,& v Iox coniectatio. seu Habitus inclinans ad repente inueniendum quod congruit. Differt a consultatione, quia illa est cum ratiocinationes Coniectatio autem non ratiocinatur. Iuuat autem prudentiam , quia iuuat rectam. Consultationem. Cum . n. particularia, circa quae prudentia versatur , non sint satis nota,
coniecturis quoqi in illorum dijudicatione
Ratio, est Cqgnitio per illationem unius ex alio, seu Habitus ad bene argumentadum inclinans. Pendet autem ex illa perfectus pradentiae usus, tum quia prudentia versat cim ca singularia,quae non sunt satis per se nota; quare oportet illa per alia notiora cognosci. g tum quia eonsultatio, quae est prudentiae pars potentialis, non est sine ratiocinatione. h Prouidentia est ordinatio aptorum me diorum ad finem, seu Habitus ad hac ordinationem inclinans. Differt ab imperio, quia prouidentia formaliter posita est in ordinandis ad finem medi js recte consultatis,& iudicatis; issiperium autem positum est in praecis plen-
108쪽
piendo executionem huius ordinis. Quia vero hoc praeceptum, qui est praecipuus pruindentiae actus, supponit ordinationem , ideo prouidelia est pars valde necessaria prudelit: est pars praecipua, quia iuuat actum praecipuum a & ideo solet interdum prudentia deis nominationem sumere ex hac principali parte integrante imperium, & appellari prouidentia. Circumspectio , est accurata consideratio circumflantiarum. i Quae necessaria est ad ν s.Th: a. . perfectam prudentiam , quia prudenti. versatur circa singularia contingentia, quae ut habeant debitam mediorum conuenienistiam cum fine , pendet a circumstantiJs: necessaria ergo est non solum prouidentia,quae ordinat media ad finem; sed etiam circumspectio, quae comparat id, quod ad finem o dinatur, etiam cum i js,quae illud circumstat. Cautio, est prouisio quaedam, & machinatio aduersus mala contraria, quae obstare bonis consilijs possint. λ est necessaria pruden- s.Th.ibi tiae, quia in contingentibus operabilibus,ciris ea quae prudentia versatur, bona plerumq; impediuntur a malis, & mala habent bono. rum speciem:quibus cautione occurritur.
De Prudentia partibus subiectivis.
I DArtes prudentiae subiectiu id est, de ι Arist. quibus prudentia praedicatur,ut de speciebus sibi subiectis, duae sunt,nempe, F P a.
109쪽
m Prudelia particularis,quae versatur circa bonum particulare proprium ,&G bernatiua multitudinis,quae per se vers tur circa bonum commune aliorum a d Rursum Gubernatiua quatuor habet species subiectas: Prudentiam militarem , qtiae versatur circa bonum comune exercitus; Oeconomicam, quae versatur circa bonum commune Domus 3 Politicam regnatiuam,quae est in Principe circa bonum commune Ciuitatis,uel Regnis P liticam simpliciter dictam, quae est in subditis circa idem bonum commune Ciuia talis,vel Regni. I. Haec prudentiae diuisio facile intelligi.gitur ex ipsius prudentiae ratione. est enim Praeceptiua, & ordinatiua mediorum ad fine, atq; ad hoc utitur deliberatione, ac iudicio. Contingit aute media, ac proinde actus prudeliae, qui circa illa versantur,& ab illis spe .cificantur diuersa esse pro diuersitate boni, ad quod ordinantur. valde autem diuersinnest bonum proprium cuiusq; a bono communitatis. ει ergo & praeceptio, ac regimen, id est, prudentia circa media ad haec duo bona, diuersa est. Rursum diuersa est ratio gubernandi familiam, & exercitum, & Rempublicam,& gubernadi se ipsum in ordine ad bonum Reip. o & in obediendo principatibus & haec non sunt eiusdem laudis,& dim evitaintis, sed omnino diuersarum ; & ratio se recte
habeudi in his pendet ex experientijs inter se q
110쪽
se diuersis. 'ergo & diuersae. sunt prudentiae species,quae circa haec versantur. Ab omnibus autem his speciebus abstrahitur ratio prude-tiae in communi, quae 6.eth. c. s. definitur generatim, Recta ratio agibilium. i. Dices: Recte consiliari,& agere circa bonum commune,est de perfectione maxima ipsius agentis. ergo est bonum agenti. ergo eadem prudentia i pecis est, quae versatur circa bonum particulare bonum commune. Respon. Prudentiam diuersificari specie ex bono, quod spectatur in agendo. cum autem prudenter agitur circa bonum commune, spectatur absolute bonum commune, non particulare .
Quare licet ex hac actione perficiatur ipla agens; quia tamen in agendo, eam perfecti omnem no spectat per se, sed bonum commune: ideo diuersa est prudentia a prudentia partim culari. Praeterea satis est ad diuer ficandam prudentiam Ratio directiva diuersa circa diuersa agibilia ut supra dictum est, quae non habent connexionem debitam ad constituendum unam specie prudentiam. Quae ratio diuersi a g ibi lis facit vidistincta specie sit politica in subditis, a regnatiua, licet utraque spectet idem bonum communesquia prudentia versatur circa agibilias ergo ab his specificatur. . a. Porro saepe contingit prudentiam, ut habet pro obiecto bonum particulare, Pro-Prium operantis, ratione illius boni spectare
bonum commune ; ut contingit decernere
cui nam potius agibili sit huic vac1dum hic, di nunc, particulari ne, an communi, Iegnia Vei