장음표시 사용
111쪽
vel domus,vel exercitus, quia vacare euiuia agibili ex his potest esse vel bonum, vel melius ipsi operanti consideratis circumstantijs Personae, temporis,&c. Quatenus ergo prum dentia spectat hoc modo bonum commune, una virtus est specie specilissima, estq; ipsa Prudentia particularis , quae sub formali ratione boni ipsius operantis complectitur materialiter obiecta quatuor prudentiarum uniuersali ime 3 Posset quis putare prudeliam ut est circa bonum particulare operantis, & recta ratio agibilium particularium, no esse speciem ultimam , sed genus ad tres Prudentias. quia triplex est genus agibilium particularium triplicem virtutem moralem distingue lium, Iustitiam, Fortitudinem,Temperatiam. ergo & triplex Ratio horum agibilium , id est , p triplex Prudentia particularis. Dieendum tamen Prudentiam particula. rem non esse nisi unam specie . nam virtutes morales multiplicantur specie tum ratione subiectorum , ad quae ordinantur, quae sun erria, voluntas,appetitus irascibilis,& appetitus concupiscibilis; tum latione dissicultatii. quae speciales sunt in singulis obieetis,quora unum non dependet ab alio . at prudentia ad unum subiectum ordinatur, nempe intel lectum;& eius difficultas sola est in attinge. do vero practico, quae eodem modo se habet
in quibusvis materijs; si qua in hoc difficultatis diuersitas est, ea prouenit ex varijs affectionibus appetituum qu et impediunt rectum intellectus consilium,& imperium quae dissi-
112쪽
eultates superaretur a virtutibus moralibus: praeterea ut perfectum iudicium feratur de sagibili unius virtutis moralis, saepe pendet ex consideratione agibilium, quae spectant ad alias virtutes: hinc fit, ut non poliant distingui plures prudentiae ratione obiectorum . quia obiectum semper est unum, seu sub una ratione, nempe agibile rectum, quod ratione circumstantiarum complectitur omnia obiecta virtutum moralium . q ex quo intelligitur cur ars non sit una specie,ut prudentia particularis, sed multiplex: quia artium obiem non habent connexionem inter se, quam habent obieeta prudentiae.
- , De Ratioue Singularitatis, qua essis obiecto Prudenti . sue
De Circumstantiis. DIctum est supra q. . 'rop. 1. obiectum prudentiae esse agibile singulare. videnduergo nunc est quid ea fingularitas sit. Huius autem cognitio utilis etiam erit ad spontanei rationem melius intelligendam, quae maxime ad Moralis doctrinae obiectum attinet, ut intelligitur ex ijs, quae in q 3. disputata
sunt. a spontaneum autem definitur, Cuius principium est in eo, qui agit, particularia cognoscense,in quibus actio consistit. I ntelligitur er
go Oontaneum ex particularium, seu singur
113쪽
Iarium explicatione,quae Theologi Lireum. stantias appellant.
v .ar. 3. Circa quid , Quo, Cur, Ouomodo.
Hae cireumstantiae versu efferri solent,
Cur,2uomodo, ando. Eircumstantiae dicuntur comparatq ad humanum a mam, quia non sunt ipse principalis actus, sed ad ipsum spectant ut accidentia .e In Top. quaedam , seu c Adiuncta. Habent autem di in Partit. respectum ad ipsum, & ad ipsum adiunguntur, vel ut causa efficiens ipsius, vel ut obiectum,vel ut sublesium, vel ut instrumentum, vel ut finis,vel ut modus,vel ut locus, vel ut tempus. si in agendo harum circumstantiarum aliqua ignoretur ignorantia, quae dicitur Antecedens s id, quod per actionem fit, respectu illius circumstantiae ignoratet inutis tum, &inuoluntarium est: quia nihil est vo- Iitum, quod non sit cognitum, ut dictum est q. 3. PIOP I. Necessarium porro est ad pruindenter agendum, singulas actionis circum. stantias attente considerare, ac Perpende . . Nunc singulas explicemus. stuis, personam significat, quae agit. ad . rationem huius circumstantiae spectat agentis eonditio,vi quod sit doctus, vel indoAusa superior , vel subditus s nobilis, vel ignobi-liM
114쪽
Iis,&e.Hanc circumstantiam non ignorat is, qui agit, nisi mentis compos non sit. xuid, est actionis ellaetus, seu immedia tum obiectum. Ignoratur haec circumstantia,eu quis putans'se aliquid facere,efficit aliud; ut qui volens catapultae, seu balistae usum, Mferiendi rationem alteri ostendere, amicum percutit,dum in ea tractatione spiculum manu fugit. Cirea quid, seu In quo, est materia sue subiectum, in quo versatur actio . yt intersectio cirea seram, vel amicum, vel ho
ssivo, significat instrumentum. Cur, est finis, & cuius gratia fit actio
non finis immediatus, quia is est idem cum is obiecto actionis; sed mediatus, ad quem actio& actionis obiectum ordinatur siue ex se , siue ab operate. Haec circumstantia interdum ignoratur, ut cum quis sanare volens, occidit. contingit autem ignorari ex ignorantia conditionis, quae est in medio, ut cum ignoratur medicinam,quae adhibetur ad sanandu, habere vim occidendi xuomodo, si ifieat actionis modum Iqualis est in Percussione leuitas, vel vehementia. Vbi, est Ioeus, in quo fit actior Ioel eonditiones considerari solent, ut an sacer sit,an prophanus, an frequens,&c.
xuando, tempus significat. Inter has circumstantias no nurueratu quo in eo
115쪽
ties,seu numerus actionis; quia numerus noest actionum circumstantia, sed ipsae plures actiones, ac actionum substantiae. d Praecipuum autem in his adtuu moralium circumis stanti js locum obtinet finis ; quia moralitate habet actio ex eo quod est voluntaria: voluntatis autem motivum, & obiectum, est finis, a quo etiam habent immediata actionum is obiecta ut appetantur, ac proinde voluntaria sint .QMdquid. n.appetitur, aut per se appetitur, aut propter aliud. quod per se appetitur,ratione finis habet;quod propter aliud, rationem appetibilitatis habet a fine . Prae. cipua er*o circumstantia est finis. quippe qui & ad causam efficientem sphctat, & ad formalem Moralitatis. secundum locum habet, quid, seu obiectum; quia ipsam aetionis substantiam specificat. Ad clariorem eorum , quae de circumstan iijs disputari solent,intelligentiam, o sciendum est circumstantias posse comparari, vel cum actu interno voluntatis, vel cum a Aione exteriore, quae est obiectum actus interni. Respectu actionis exterioris circumstantiae habent simpliciter rationem circumstantiarum, quia se habent ut aecidentia illius,ue explicatum est. Respectu autem actus interni habent duplicem rationem, nempe tum obiecti, quia sunt per illum actum volitae ; & integrant cum actione unum completum obiectum illius actus . tum circum. stantiarum,scir accidentium, si comparentur Cum ea ratione, seu specificatione actus in-eterni, quae sumitur ex actioae externa qual.
116쪽
enim est obiectum, talis est actus , qui ab eo specificatur: at in toto obiecto actus interni, quod est aggregatum ex actione, & circumstantijs, actio se habet ut substantia, circumstantiae vi accidentia . ergo eae specificationes actus interni, quae sumuntur ex circum
stanti js, habent se ut circumstantiae, & accidentia respectu specificationis, quae sumitur
II. PROPOIITIO. Ingularitas obieeti moralis, circa quod prudentia versatur,est ipsa principalis
ratio eius, quod fit, cum connotatione circumstantiarum. Quod id,quod fit, seu actionum humana.
rum effecta connotenteircumstantias uus tum est dubiumsquia contingentia sunt. conintingentia autem cum fiunt, & causam efficientem connotant, & finem &c. Quod autem actionis circumstantiae ad obiecti moralis singularitatem spectent,& innuit Aristotis 3.eth. c. I; cum spontaneum definit, cuius principium est in eo, qui agit, particularia cognoscente,in quibus actio consistit. particularium autem nomine intelligit circumstantias,ut clare colligitur ex toto contextu.& probatur ratione. Nam singularitas i a aliqua re nihil aliud est, quam ipsa entitatis rei determinatior obiectum autem morato
in ratione obiecti moralis, id est, voliti a voluntate cum aduerten ua rationis, in sua
117쪽
determinatione, ut sit tale determinatum volitum , non solum includit effectum, qui per actionem fit , sed etiam circumsta Atias squia rationale agens non solum considerare debet effectum actionis,sed etiam circumstatias; quare eum vult effectum, Vult etiam,aut saltem intelligitur velle etiam circumstantias illius. ergo etiam circumstantiae ingrediuntur rationem obiecti voliti, seu voluntari i, seu moralis, cum voluntas sertur in es-fectum . ex quo intelligitur circumstantias in ratione voluntari j non esse meras circussantias, sed integrare ipsam determinati nem, ac singularem rationem obiecti: ha re autem rationem merarum circumstantia rum comparatas ad effectum, & ad actione,
f In per quam fit effectus. f Porro obiectum t..ic μ' tribuit speciem actui 3 ergo Circumstantiae
Valent t. a. cum habeant rationem obiecti, tribuent spe- u. a.q 13 P.4 ciem actui, ac proinde honitatem, & malitiam', quae consequitur ad esse specificum morale. Cui autem actui tribuunt speciem, Tum ei,per quem sunt volitae, aut subintelliis guntur esse volitae, id est,actui interno: tum
actioni, per quam fit effectus, qui connexionem habet cum circumstanti js s quia effectus talem speciem tribuit actioni,qualis ipse est:
at est circumstantionatus, seu connotans ei cumstantias. ergo speciem circumstantionatam tribuit actioni,per quam fit, seu speciem conotantem alias species morales sibi adiim-ctas, ut accidentia quaedan s.
Ex dictis intelligitur, unde habeat actus tum internus, tum externuo bonitatem, re
118쪽
malitiam moralem 3 nempe tum ex obiecto, tum ex circumstantijs. g Nam bonitas, & Is rho. r. 7 malitia moralis in actu est consermitas , vel Pii. .a. q. difformitas cum ratione, ut di etiam est q. 3. Prop. q. Habere autem posIunt conformitatem, & difformitatem Cum ratione tum obiectum,tum obiecti circumstantiae. Porro appetitus rationalis munus est, appetere honum hominis, ut homo est, & media ad id honum. Bonum autem hominis ut homo est, sunt virtutes, & felicitas. est autem rationis munus dirigere media ad illud bonum. Qua re quoties homo eum aduertentia rationis operatur,debet versari circa obiectum,.sithonu homini, ut homo est,aut medium ad il- Iud . h Hinc fit, ut in actu exercito nulla sit Abho.cti actio,quet vel bonitaet, Vel malitiam morale q. 28.ar. 3. non habeat.quia licet cotingere possit,ut ali epy qua actio ex se, &ex suo obiecto neq; con. R 'r' a , formitatem , neque difformitatem habeat Cum ratione, quia ex se neque spectat ad honum hominis, neque ei contraria est, i ac se
proinde ex se indifferens sit, neque bona , .h 'formaliter, neque mala,Vt festucam humo tot Ierer tamen ut est in actu exercito, id est, vecirca eam actu versatur homo cum aduerα
tentia rationis quod est esse singularem, &in indiuiduo, ut locuntur Theologi , nostsupra explicauimus ini hac propontione ,
necessario aut bona, aut mala est ex aliqua circumstantia, saltem ex fine: quia vel a raotione ordinatur in bonum hominis , &itata bona est ex fine; aut non ordinatur, &mal
119쪽
tellectam, etiam si cum a tio fit non fit uua actu ea ordinati .
120쪽
HActenus de natura tum Ethicae.
tum Prudentiae , & de praecipua obiecti, circa quod versantur, ratione , quae est Μoralitas: nunc deprimaria obiecti parte disputandum, quae finis hominis, ac felicitas est. Necessaria autem est huius cognitio tum ad persectam Ethicae doctrinam, a tum ad pra- Nim dirigendorum mediorum ad finem, Quae est munus prudeliae. Agemus autem primum de Ratione formali felicitatis, tum de Proprietatibus,postremo de Ca se essiciente.
Do Ratione formali Felicitatis.