장음표시 사용
91쪽
mmadum dieimus potissimam, ac formalem Prudenti rationem positam esse . Probatur . Ex Arist.ðoe.iαμ13.qui ait non pos- A se quempiam prudentem asse, nisi bonus sit. i 1d Ηoc homini semper competit ratione imperi j,quia hoc neeessariam connexionem habet cum appetitu recto, a quo pendet. & cum actione rem voluntatis, quam specificat, ut supra explicatum est. non competit autem semper ratione aliarum actuum intellectus, ut confiiij, & iudici j, quia eonsultare, & iudicare bene etiam mali possunt. Praetere sε. eth. 9. Prudentia dicitur esse praeceptiua, o Aristoti L non indicativa. a. Prudentia definitur b Ha- α β bitus vera cum ratione activus. Hoc munus immediate exercetur per actum imperij. ergo ratio Prudentiae in primis conuenit habio Aristol. 6. tui, qui in hunc actum inclinat. s. e si quis ricis contra prudentiam pecce e sciens, & volens, magis peccare censetur: si quis autem contra artem aliquam peccat sciens, & volens, minus peccare putatur,quam si peccet ignoras. Id scilicet ex eo contingit , quod actio artis propria est in iudieado, cui opponitur igno. rantiae Prudentiae autem actio in recte imperando . imperio autem rem magis opponitur electio praua ex malitia, quam ex iso rantia. Atque hae rationes videntur sumcere in re morali. Porro quia Arist. 6.eth.c. s. &I l.Consultationem, & Iudicium dieit esse actus prudentis ; & solent prudentes dici, aeputari. qui recte deliberant, ac iudicant de agendis: ideo dicendum etiam actus consultationis Iudicar ad Prudentiam pertinereι
92쪽
non quidem ad rationem formalem illius,adruam spectat-imperium, ut rationes allatae uadent; sed ad rationem materialem, ut per tinet materia prima ad physicam hominis es.. sentiam 3 siue ad etationem potentialam , ut ut animae potentiat ad animam pertin&.quia ei deseruiunt in operando. d Dicendum ergo 'sut homo est quid compositum ex corpore, & anima rationali, & ut anima habet compositionem cum suis potentijs; ita perfectam Prudentiam esse habitum quemdam ex quatuor habitibus compositum, Eubulia, ιynesi, Gnome, Prudentia presse sumpta; quorum tres priores se habeant ut materia,vel partes potentiales, ultimus ut pars formalis, & ententia; illi enim ad hunc ordinantur, & huic deseruiunt. e Ebulia, est habitus, qui circa Ea 4 , rectam consultationem versatur ι f Recta uis autem consultatio est, quae & bonum sibi tabi finem proponit & media ad illum assequen- eth. ν. dum licita inquirit 3 nec praeceps in delibe vid. ru.rando est, quod ex vehementi cupiditate conis tingere solet; nec nimium tarda,sed matura, ae lente festinans;& tempestiue ad cosultandum aecedit, ne rei bene gerendae occasio di-
hitus inelinans ad recte secundum leges com g Aristoc. 6.munes, & ordinarias iudieandum de singula. xibus agibilibus, quaecadunt sub imperium dii. is θ' vPrudentiae. h Gnome, est habitus ioclinans Gnomead recte de singularibus agibilibus iudican h Ahistri.ι
dum praeter communes regulas secundum eth. i. altiora quaedam principia, seu secundum ra- s. Tho.suptationem naturalem . eum jex alia deficit. ad
93쪽
hune habitum spectat exempli causa iudieiude non reddendo impugnatori patriae deposito; & de venia danda quibusdam erratis 3 &Iudicia, quae ex aequo. & bono feruntur Ilitres habitus,& inter se, & a Prudentia presse sumpta, &a caeteris habitibus intellectualibus distinguntur. Differunt inter se,& a Prudentia tum ratione obiectorum, quae diuersa inter se sunt, & habentia peculiares difficultates,ut ex ijs, quae hactenus dicta sunt,intelligi potest; tum quia contingit interdum separari: accidit enim interdum aliquos esse hene Consultiuos, non Indicatiuos 3 aliquos bene iudicati uos secudum communes leges, non secudum altiora principia; aliquos cum haec habeant, non tamen esse activos per acta
Imperij,& cum cetera sint illis facilia, habere tamen magnam dissicultatem in exeundo in actum actionis. Quid autem hi habitus differant a ceteris habitibus intellectualibus Hare intelligitur ex i js, quae supra in hancnprimam Propositionem diximus de intellectu speculativo,& practico.Nos in posterum cum sine addito Prudentiam nominabimus, intelligi volumus aggregatum ex his quatuor habitibus, Eubulia,synesi,Gnome,Pru dentia presse sumpta. Solet etiam Prudentia dici quaecumq; veri cognitio, quae humano studio comparari potest, siue ea sit practica, siue speculativa, quae etiam sapientia nominari solet. sumitur interdum pro Ethica . staseientia morali. Nobis de his amplis Prudentiae significationibus agendum non est. Nunc
vltimas Propos particulas explicemus. s. Ciri '
94쪽
' s, Circa ea, quae & bona, S mala homini sunt. Ηis verbis explicatur differentia, qua Prudentia disteri ab Artes de qua differentia dictiam est βNunc videndum esset An Prudentia virtus sit, & cuius generis . sed de his commodius infra cum de diuisione virtutum. Pergamus ad reliqua, quae faciunt ad Prudentiae naturam melius intelligendam. ea sunt, obieetium, quod eausae formalis rationem habet, Finis, subiectum, Efficiens, Proprietates.
PRudentiae obiectum est,Singulare agi bile conforme appetitui recto,seu Medium ad fines , quos intendunt virtutes
i r. i Quod versetur Prudentia circa singularia probatur I. Auctoritate Arist. 6 eth.C. 8. ubi docet Iuvenes non esse prudentes,quia in rebus singuIaribus Prudentia versatur, quarum cognitio usu comparatur: & Prudeistiam non esse scientiam, quia scientia uniuero lium est, Prudentia singularium. a. Ratione, Quia prudentia est habitus activus: amo autem circa singularia versatur. & quamuis ab omnibus singularibus abstrahi possit conceptus communis:non respicit tamen prude-tia,ut activa est, sua obiecta secundum illum
conceptumi sed ut singularia sua is quia tenu
95쪽
' dit ad illorum exist etiam, quae non est nisi eudeterminatione rei , ac singularitate; qui quid enim existit, determinatum, ac singulare est. Non solum autem secundum a etiam imperij, quod immediate praxim attingit, Prudentia circa singularia versaturi sed etiasecundum actum Deliberationis, & Iudi iij rquia hi actus,quamuis interdum aliquid uniuersale enuncients neeessarium tamen est ut ' ultimate ad singularia descendan r; cu inquirendum sit,& iudicium serendum de medi js, quae venire debent in praxim, quae non possunt esse nisi singularia Dicet quispiam, Iegislatorum Prudentiam circa uniuersalia versari, quia leges, circa quas condendas eorum Prudentia versatur, uniuersale obiectum ha - , hent. Respon. Legem, ut est obiectum Prudentiae , quae est in regi satore, esse quid sin gulare. Deliberat . n. legislator an his, & his circumstanti js positis haec lex condendμ sit,
di statuit esse condendam. totum autem ho singulare quid est . vi autem lex hanet ordinem ad alios, quos dirigit, ipsa particulare obiectum cum ni ad legislatorem compara- . ta, habet obiectum uniuersale, quia in communi praecipit quid agendum sit. 1. Quod obiectum Prudentiae sit agibile, intelligitur ex ijs, quae supra diximus Prop. j.
. u. .cu electionis,& consili, rationes explica- remus. Porro singulare agibile dicit continis gentiam;quia quod agibile est, potest esse , . & non esse. Quod autem contingens est,pe det ab agete, loco, tempore ine,& alijs, quae circumstantiae nominantur. Quare fingulare
96쪽
. agibile non solum dicit id, quod eadit subactionem, sed etiam omnes eius circunstan tias. De his infra dicetur q. s. 3. Ratio formalis obiecti Prudentiae est Conformitas eum appetitu recto, ut explicauimus Prop. I. si . 3. Rectitudo autem, cui de-het conformari obiectum prudentiae, est illa, quam habet appetitus ex nabituali prosecurione finium, quos synderesis praetcribit. M - Φdia enim debent esse conformia fini, ad quem
tendunt. Prudentia autem versatur circa mem
dia, Vt mox explicabimus. . Dicimus obiectum Prudentiae esse media ad fines, quos intendur virtutes Morales. k t. Quia haec est differen ria inter syndere valent.e. ἰsim,& prudentiam, quod tu utraquesit habitus d. q. s. p. I.
intellectualis, qui versatur circa agibile, illa fines virtutibus moralibus praescribit, i haec ι ,.Tho. a.MNedia;vt explicauimus Prop. I. β γ . a. Quia . q. Γυε, docet Arist. 6.eth. c. I a. Virtutum moralium
obiectum esse finem,Prudentiae Media: Oput,
inquit, is ex Prudentia , , ex morali virtute perficitur . Ursus enim propositum scopum: Prudentia,qua ad ipsum redunt,recta efficit. & c. I Peruieuum, inquit, est is Prudentia esse opus, sim Prudentia is virture esse electionem rectam .. non posse : eo quod hac finem p illa, qua ad sinam undunt,ut agamus, facit. 3. Quia ex Aristoris .eth .c. s.&7. Prudentia circa ea versatur,
suae inconsultationem cadunt;&non cadue in copsultationem , quae non possunt aliter se haberer at sines non possunt aliter se habe. Te; & eerti sunt,cum tamen quae in consulta
tionem cadunt sint dubia. Prudentia ergo
97쪽
non versatur circa fines, sed circa media . quod Arist. aperte docet 6 eth c. 7. dum ait, Prudentiam non esse de ijs . Fornmmis aliquis
s. sciendum autem duplex esse genus mediorum . alia enim media sunt extrinseea fini a alia intrinseca,ut sunt actiones,& actionum materia, in quibus ut in subiecto est ipsa formalis ratio, ac bonitas finis . m subiectum enim , seu materia ordinatur ad forma suam tamquam in finem,propter quem est,Vt quoddam medium. Circa utrumque medioμrum genus Pru dentia versatur; circa extrin. feea,dirigendo illa ad finem; n eirea intrin-stea, determinando in cafibus particularibus ouae sit cuiusq; virtutis mediocritas, seu medium inter excessum, & defectum. ex quibuS fit, ut licet finis no sit directe obieetiam Prindentiae ; respiciatur in a Prudentia ut terminus,ad quem dirigit media congruentia; atq; ab illa subiective attingatur, licet no forma I iter, ratione materiae, quam Prudentia praeteribit. Formaliter autem attingere finem, ac directe, esset eius rationem formalem praeserthere, ac definire; quod Prudentia supponit factum per syndere sim ; ut scientiae habitus prima principia, quibus in rocinando utitur, supponit per intellectiqs habitum appraehela.ά Atque haec de Prudentiae obiecto, ac fines ex quibus intelligi potest quae sit in Prudentia Methodus. Progrediendum enim est ex fine ad inquisitionem mediorum illi congrue
elum;& hinc ad iudicium medij prae alias eligendis indeqs ad actum imperij.
98쪽
PRudentia vera,& persecta in solis h
nis reperituriin Iuuenibus autem persecta esse non potest.
vera Prudentia dieitur, quae virtus est; Fal si,quae non ad bonum, sed ad malum finem, per imitationem verae Prudentiae, solerter,&provide idonea media adhibet. Prudentia persecta est tum ratione actus, quia non sistit tantum in confilio,& iudicio, sed ad imperiueffieax progreditur ι tum ratione finis, quia non in una latum actione, aut negotio bonus nem sibi proponit,sed in toto humanae vitae instituto. o Hanc veram, & persectam Pru' ovalenti et dentiam dicimus non reperiri in hominibus d.f. q.7. . malis, sed tantum in bonis, id est, in iis, qui habent in appetitu omnes habitus virtutum moralium, laltem precipuarum,&qui ad omnes pertinere postunt. Probatur I. Quia ad persectam Prudentiam i pectat in quovis casu de quouis agibili secundum rectam rationem in particulari constituere: at experientia docet,& Aristol. 3. eth. c. . ita unum. quemq; solere in particulari aliquid sibi bo. num esse iudicare,ut est affectus ad illud. ergo nisi ad omne bonum agi bde sit 'affectus, habetur per virtutes morales , per quas homo bonus fit, non potest circa quodvis agibile prudenter ia quouis casu iudicare. GOn-
99쪽
firmatur, quia ut prudelia recte praefigat meo dia uni virtuti, debet spectare fines aliarum virtutum, ne illis ulla ratione ea media sine disconuenientia ι alioquin ea essent deserenda,quippe non contona rationi: at,ut rectum iudicium de ea discouenientia feratur, debet homo esse etiam bene af&ctus erga fines alia. tum virtutum . ergo persecta bonitas requioritur in homine , ut persecte prudens sit. Probatur a. Quia actus imperii rectus semper est eoniunctus cum actu appetitus recto. ut intelligitur ex ijs , quae supra dicta iunt Prop. I. g. de Imperio. ergo prudenti a,quae in omnem hominis actionem se extendit qualis est prudentia perfecta,est cum appeti 'tu recto circa omnem actionem,qualis appetitus in solis bonis reperitur. Prudentia ν , autem veram imperfectam posisit etiam mali habere,ut patet experientia, nempe eam,quae s stat in solo Consilio , & Iudicio, aut unum aliquem particularem finem respiciat. iod erudentia persecta in Iuuenibus esse non possit, docet Aristol. 6. eth. c. 8. &eius ratio eis, quia Prudentia est habitus, qui versatur ei rea singularia,uc diximus Prop x. empo acquiritur per actus frequentatos circa
sngularia ; qui actus alio nomine dicuntur
experientia: t experientiam circa omneS c a.
sus particulares, qualem persecta Prudentia requirit, longitudo temporis affert, quae pro inde in iuuenibus esse non potest. ergo ne Cperfecta prudentia.& quamuis seniorum doctrina multum iuuet; experietia tamen opus
est, ut prudentia existat persecu.
100쪽
Quid autem de subditis dieendum An 3j possunt esse prudentia praediti λ Videtur . n. negare Arist.3. Polit. c. 3. Prudentia, in q uit,
propria virtus eis prasidentis. nam ceterκ quidem nutes videntur commvnu tam eorum, qui pra- sunt,quam eorum, qui subsunt: at prudentia non
os virtus eius , qui subsit, sed opinio vera. qui .n. subest ut is ea, qui Dalam facit. qui vero pras, ut is, qui utitur fistula. Dicendum videtur in subditis non esse prudentiam quatenus subinditi sunt, id est, quo ad meram exequutione imperi j, quod eis fit a superiore. nam pro prius prudentiae actus est imperium, ut supra dictum est a subditi autem ut sic, non habent actum imperi j; sed ta nium executionem, qua uis ut sic,habeat opinionem veram, id est, iudieium verum de ijs,qus superior imperat. iudicium requiritur in subdito, id est, ut executioni mandet imperata. In subditis autem. non ut subditi sunt modo explicato, sed vepars Reipublicae, bonum commune spectantes,& ut particulares homines spectantes bonum morale proprium, potest esse vera pru detia tum politica, tum monastica, de quibus infra. nihil enim impedit.
P Rudentiae principi Maura,Experien-- ti a, Affectus rectus. P udeliae principia, ex quibus ipsa oritur, ruper