장음표시 사용
81쪽
ab homine habente appetitum rectum age da,vel non agenda sunt. ι Dicitur ergo recta ratio, seu iudicium verum ex contormitate cum appetitu recto. Rectus autem appetitus ille est, qui appetit Bonum hominis ut homo est. Hoc autem Bonum habet rationε finis, quia spectat ad ultimam perfectionem naturalem hominis ut homo est . Cognoscitur autem is finis per iudicium synderesis. Quare ratio, qua Prudentia utitur, recta, seu vera est ex consormitate, quam ultimate hahet eum hominis fine, seu cum iudicio synderesis. eade eroportionaliter dicenda de Arte, cuius iudicium verum dicitur,cu conformam tur cu appetitu appetente honu hominis naturale, seu fine, quem artis Idea praescribit.
. q. Inclinans ad recte stituendum peractiim Imperij) ut haec melius intelligam.
tur, intelligendus est ordo actuum tum volutatis, tum intellectus, quibus homo progredi solet ad actionu praxim. principio autem explicandi sunt ipsi actus. Appetitionis, seu prosecutionis actus in voluntate sunt, voluntas , Intentio, Fruitio, Electio, Consensus, Vsus. m Voluntas proprie dicitur ille actus, quo appetimus aliquod bonum absolute, non referendo illud ad aliud bonum quod bonudicitur Finis, siue ex se referatur ad aliud,siue non reseratur: quia a voluntate appetiatur propter se, saltem in actu exercito. Deis nominatur aute ille actus volunta S, a poten- itia, a qua est, quia simplex est , &abiluto tendens a potentia in obiectum n Intenti est actus voluntatis circa finem ab intellecta
82쪽
propositum Ut prosequedum per aliqua meis dia. Dieἰtur actus voluntatis quia Intendere est in aliud tendere; id aut motum dicit. mouere autem se , & alias potentias ad finem prosequendum ad voluntatem speetit . quia finis habet rationem Boni ; Bonum autem inest obiectum voluntatis. Dicitur esse circa finem, ut prosequendum per aliqua media rquia tendentia in aliquid tanquam in terminum, per media esse solet. o Fruitio, est de F uitio: Iectatio de bono, quod possidetur. Delecta o Aut ..tio autem de bono posseta, nihil aliud vide- doct. ehristiatur esse,quam quies quidam amoris . qua ro na c.4.&libis Fruitio ad voluntatem spectat, quia amor 3ο- ω Trinoactus voluntatis est. eonfirmatur. Quia Frui t ho. ,.Mtio, ut & Fructus, habent quandam rationem q. is .ari. vltimi eonsequentis ad ceteras operationes. Habet aut magis rationem ultimi voluntatis factus, si intellectus; eum voluntatis actus no fit, nisi consequatur ad actii intellectus. Atq hi tres actus, Voluntas, Intentio, Fruitio,iune circa finem,sive sit finis ultimus, siue medius. .
Electio, proprie est ille aditis, quo lepetitus mo samplectitur illud medium, O intellectus 'ni- maduersis allas medijs ad finem, concludit pdiscursum prae alijs esse amplectendum. Obiectu ergo electionix est medium, idq; quod in
nostra est potestate', ut habet Arist. 3. eth. a. quia electio est de medijs ad finem prosequendum ; non prosequimur autem finem , quem prosequi non est in nostra potestate ex quo etiam colligitur electionem esse eorum,quae per nos agunturiquia finis vel est aliqua nostra actio, vel alia res, circa quam aliqua
83쪽
nostra actione versamur. Posset autem,ele .ctionis nomen latius usurpari, ut eligi dica, tur omne illud, quod ratio cocludit esse ali j squomodocunque anteponendumis& sic etiam actiones per alios exercendae possunt cadere in electionem; immo etiam res aliqua absoω Iute considerata abstrahendo ab actione, ut si quis deliberaret utra res sit perfectior it se, & amore dignior . Ex dictis colligitur, electionem , licet sit actus voluntatis circὶ medium; p con notare tamen duo, nempe adi Iudicium intes lectus de medio ex multis eligendo,& actum intentionis circa finem per media prosequendum. Posset autem contingere , ut non sit nisi unicum medium ad aliquem finem, & ut intentio circa finem no fit actu cum est actus appetitus ςirca m*dias. in utroque casu non videtur negandun . eam medij appetitionem esse veram electio nem, modo ita praecesserit intentio finis , ut
inteIligatur implicite in appetitione medii. non enim est appetitio medij ut me dij quod requiritur ad veram electi'nem)nisi id,quod
3ppetitur, actu, vel virtute reseratur in finem; quod fit per actualem, vel implicitam connotationem intentionis finis. q. Cqnsensus est actus voluntatis, quo illa se applicat ad id, quod est ei per tonsilium ab intellecta propositum tamquam ςxpetendum. Idem a sit videtur esse a parte rei consensus, quod ele-οio; quia veraque est de medio,quod per co-silium proponitur expetendum. Disserunt aut ratione; quia eademiappetitio quatenus abso
late sequunt iudicium intellactus, dicitur
84쪽
eo sensus.quatenus vero est potius huius meis dir, quam aliorum, aut simpliciter est ei rea medium, & quatenus connotat intestionem finis, electio appellatur. ν Usus est actus voluntatis, quo illa potentias applicat ad operandum,& assumit aliquid in facultatem sua. seu, est volitio efficax,qua volumus aliquam
potentiam exercere opcrationem suam. ex
quo intelligitur obiectum usus esse Mediu, quia id, quod ad aliud refertur, medij rationem habet. Porro potentiae, quae a volunta te applicantur, sunt tum inteli octus,tum inseriores potentiae, tum ipsa mei voluntas .
Quamuis autem & usus. & electio sint ei rea medium; non sunt tamen semper idem actus, tum quia usus potest interdum esse ante electionem, ut cum voluntas applicat intellectu ad consultandum de med ijs s tum quia cum usus est post electionem potest contingere,ve facta electione nondum applicetur potentia ad exequendum , seu operandum obiecta
electionis. Quod si quando contingit actum
esse eumdem electionis, & usus , ut cum in intellectus utrum qi simul proponit, medium,3e
executionem eius: tunc idem actus voluntatis urit electio, ut tendit in medium utile ad finem; usus, ut tendit efficaciter in executio-uem eius atq; ut electio, spectat executionem praecise ut medium; ut usus,directe te
dit in potentiam, impellendo eam ad exerci otium operationis. Iam ab hoc aetu volunta tis,qui praecipue, ac proprie usus est, denominantur etiam usus tum actus intellectus,
quo usus voluntatis dirigitur cintellectus. n.
85쪽
iudieio, & imperio suo voluntatem drrigit, ut potentiss utatur tum operatio aliarum Potentiarum, quatenus dependet ab usu, seu applicatione voluntatis. Est & alius volun - . tatis actus, qui Velleitas appellatur. est auteVen i- f Velleitas complacentia quaedam de actutas. Voluntatis futuro sub conditione, id est, quis adier. va- fieret si aliqua conditio adesset,vel si res esset lem.t a.d. a. possibilis; ut est is actus: vellem volare, si . p. in si fieri posset: qui actus est complacentia de voluntate volandi, quae non est, sed futura
esset, si volatus mihi esset possibilis . Venia in imus nunc ad actus intellectus, quibus adactionum praxim plogredimur. ij sunt, Co- filium, seu Deliberatio, seu Coni ultatio, &Cons- Imperium. ι Consiliu duos actus habet, u Iliam. stionem, seu Inquisitionem,& Iudicium: in- ι Caiet. i.,. quisitio, est actus, quo supposita intentione q. iviani ' finis, ratiocinamur circa media, inquirendo illa , & examinando quid valeant ad finem . Iudicium, est actus, quo posita inquisitione, per rationem cocluditur quid sit agendum.
a s. eth.y. u Materia, seu obiectum Consultationis. vedocet Arist.3 .eth. c. 3. est Bonum contin Senssium in potestate nostra, arduum, quaelitum re sup Ps. Ob finem. Bonum, x quia bonum omnia ιη' 's' appetunt. Contingens, quia de ijs, quae aliter sieri non possunt.non est consultatio. situm in nostra potestate; quia nemo mentis compos, consultat de rebus fortuitis, aut ijs suae pendent ex arbitrio aliorum , quod nos impedire non possumus . Arduum, quia de leuioribus, vel facillimis , & notissimis, ve
plurimu deliberat nemo. Quaesitum pr*Pter
86쪽
finem . nam de fine non est deliberatio ι nisi
ordinetur ad alium finem,& tunc se habet vemedium. Poxro ordo, quo Delaberatio procedit , est Rssolytorius, id est, ab essectu ad principium ipsius, nempe ab eo, quod est in executione ultimum, & in intentione habet rationem finis, & primi, ad primum, a qua debet executio incipere,ut sequatur effectus, qui intenditur, id est, finis. Proposi o.n.fine
aliquo,dubitat mens quid agendum ad ilIum assequendu,& inquirit varias vias, quo Vsqginueniatur potissima, & ibi sistit inquisitio; indeque incipit executio. Imperium, est Impeis . actus intellectus, quo cum intimatione qua- ri rdam sibi homo proponit quid agendum sit. ' .. Qui actus differt a iudieio, quia iudicium. dicit tantum quid sit agendum, & exprimitur per verbum indicatiui modi,Hoc est bonum, Hoc fugiendum et at Imperium est pro- xime, ac immediate activum, & fignificatur
Per verbum Imperativi,Fa m. Quamquam autem ea intimatio est essentialiter amis intellectus,quia intimare est ordinare,quod est cognitio exercitij , seu actus a potentia executiua in praxi ponedi. semper tame est con- coniuncta eum actu voluntatis.Nihil n. pret-cipitur faciendum, nisi voluntas illud ve-ὶit praecipi, ut omnes experimur.Quare ea intimatio quo ad exercitium, seu in genere causae efficientis pendet a voluntate. Non enim format eam intimationem intellactus,
nisi motus a voluntate. Mouet autem voluntas, quatenus vult exire in actum secundum,
seu elicitum volanditia non potest cu ipsa sit
87쪽
e ca) nisi simul adiit cognitio obiem. Eo erago modo,quo volutas eit prineiptu sui actus, est simul prinei pium actus intellectus inti
mantis. ex quo sequitur,ut simul tempore snt actus volendi & intimatior sed voIuntasia in genere causae efficientis, seu mouentis est prior natura actu intimationis.Intimatio aut In genere caulae formalis est prior natura voIitione, quia illam specificat. ex his colligi muri posita intimatione, necessario ex hypothesi poni actum volsitatis; quia simul uterq; actus fit,& pendet ab eodem principio, nepeu Muor. voluntate. e Porro duplex ea intimatio est, V te t. s. altera quae eoneomitatur omnem simpliciter voluntatis, necessaria voluntati ye Exire possit in exercitium volendi, ut explicatum est. Altera,quae eonfilium, & electionem consequitur a quae intimatio execution1 mandat, q'od per electionem est volitan . atque haec intimatio nobis est magis nota--s quia fit post eohsultationem, multis prius abibus praecedentibus; priorem autem vix aduertimus,quia subito per eam nos determinamus ad appetendum qmpliciter,uel intendendum finem, siue obiectum . Rursum po
sterior intimatio duobus modis se habere P. 'D - test . vel enim intimamus voluntati quid ab ipsa tantum agendum sit, vel simul quid per ipsam sit agendum ab alijs potentiis. In hoc
secundo modo intimationis saeptis me contingit separari usum ab imperio, id est, non fieri actum usus,cum fit actus imperij: qui non semper consequitur actus aliarum potentiarum ad imperium intellectus . Non a
88쪽
potest autest diei proprie usus, nisi eum actu
adest id. quo uti volumus;quod in casu posito est exercitium aliarum potentiarum ;quodno adest eum est actus imperii. ea porro quq imperantur , seu actui imperi; subijtiuntur,
sunt a r. Omnes actus intellectus, quo as.ΤM.ε. ad exercitium. Pendent enim omnes a no- q. T. arastra libertate ut fiant. Quo ad specifieatione 7 3 mautem, id est, ut actus intellectus sit assensus, vel dissensius , non pendent a nostro imperio
ij,qui habent eausas necessarias,& conuince-xes mtellectum. nemo enim potest non assentiri primis prinei js, & conelusionibus deo
monstratis per illa. Pendet autem a nostro arbitrio assentiri, vel dissentire cum non suppetit eausa conuineens: atq; ita pendet a nombis relinquere opinionem magis probabile, di adhqrere minus probabili a nisi per errorem putemus rationes opinionis magis proinhabilis esse neeessarias. a. Imperari possunt actus voluntatis, ut patet experientia. 3. A ctus appetitus sesitivi imperantur quidem, sed non omni ex parte. Imperantur quate nus pendet ab imaginatione, quae subest imperio rationis; quare adhibita, vel remota imaginatione possunt concitari,& remouerti Non omni ex parte imperantur, quatenus no his inuitis interdum conet tantur, & nobis volentibus aeoq concitantur. 6. Actus memohrorum exteriorum,qui pendent a potentiis sensiti uis,quantum est ex se omnino subduntur imperio rationis, quia cum non sint mε-hra capacia eognitionis,non habent obiectu, Per quod remoueantur ab obtemperando' B a ra
89쪽
rationi. sed quatenus membra mouentur immediate per potentias sensiti uas, potest contingere ut potentijs sensiti uis non obtemperantibus rationi, neque membra obtemperent. Actus autem animae vegetatiuae no imperantur,nec membra vi pendent a potentiis eius animae; quia nihil est capax imperii, nisi capax sit apprethensionis: non est autem capax apprethensionis haec anima. Quamuis aue actus huius animae, ut Nutritio, non sint in nostra potestates est tamen in nostra potestate applicatio appetitus sesiliui,membrorum,
di aliorum, quq ad animae vegetatiuae actungrtinent. Iam sciendum, quamuis imperia ricto modo ita sumatur, ut hactenus explicatum est, sumi adhue latius pro Actu, quo superior aliquis imperat suo subdito, ut aliis quid faciat; atq; haec imperii significatio est primaria, ad quam analogiam dicit r. Qui
uis actus voluntatis, aut rationis, ex quo alius actus humanus consequatur . ita actus
iudicij, & omnis actus voluntatis, qui impe Ilit ad alium actum, imperium appellari potest. secundum hane acceetionem solemus' dieere unam virtutem alteri imperare, cum ex unius virtutis actu, ut charitatis, impellimur ad exercendum actum alterius virtutis,
ut Misericordiae. x. Analogiam ad imperiusuperioris dieit ea intimatio . qa. supra explicata est, quae modo magis stricto Imperiuappellatur. Haec intimatio,cum ad electione consequitur, Prudentiae actus est, quam in Propositione diximus in elinare ad recte statuendum Per actum imperij, &e. Quod an tequam
90쪽
eequam pro in Aognoscendus est ordo, Cest in actibus tum intellectus, tum voluntatis. quibus ad electionem,& actionem progredi inmur. Actionem nunc voco actum ultimum Amri
voluntatis, qui consequitur ad imperium, g, 'fit post electionem,& specificatur ab illo; ite
operationem quarumcunque potentiarum ab eo voluntatis actu pendentem. Ordo ergo actuunt is est. r. Apprehensio finis, id est, rei alicuius absolute secundum se. a. Iudicium,quod ea res sit conueniens, id est, bona. 3. Voluntas, qua placet homini, siue probatur res ipsa. o. Appraehensio, quod ea res sit possibilis ad consequendum. s. Intentio, quae est appetitus eam rem conseque-di. 6. Vsus , quo voluntas applicat intellectum ad consultandum de medij s. quam qua hic actus non est semper explicitus 3 sed subinintelligitur. 7. Consilium , quo consultantur media, & concluditur quod sit alijs praeis 'aserendum. 8. Consensus voluntatis, & electio. 9. Imperium, quo intimatur voluntati ut utatur potentijs exequuti uis. Io. Vsus, quo voluntas applicat efficaciter potentias ad executionem. II. Ipsa eotentiarum exe-:cutio, quae, si peream obtineatur finis , est. realis consecutio ipsius. aa. Fruitio, siue delectatio,& quies appetitus in re iam obteinta. Ante omnem autem actum voluntatis,
seu simul eum omni actu voluntatis est prior illa intimatio, de qua supra dictum est. I ahoe actuum ordine ultimus actus, qui ad intellectum spectat, est imperium, quod ad ei ctionem eonsequitur. ad hoc imperium recte