장음표시 사용
171쪽
tionatum . excitat autem , quia sentitur ab
anima, in qua subiectatur, & a qua producitur; quae simul est subiectum & intellectus,&intellectionis, & eausa efficiens illius.
s. Deus est causa mouens voluntatem tri bus modis. h l . Eo modo , quo dicuntur grauia,& leuia moueri a generante et quia X generante habent potentiam,qua moueturas suos motus naturales. Ita voluntas dicitur moueri a Deo, quia cum anima creata
fit a solo Deo, a Deo habet potentiam , seu appetitum, quo mouetur ad bonum, qui est
voluntas. 2. Deus mouet voluntatem,qua tenus ad omnem eius motum cocurrit Deus
ut causa prima. est autem necessarius talis Dei concursus ad singulos essectus, Primum, quia omnis effectus est singularis, ergo indi get causa, per quam eius singularitas producatur. Non potest autem p oduci,nisi a causa,quae eminenter contineat omnes singula. laritates, saltem eas, quae in ea specie, in qua est effectus,producibiles sunt;& quae sit libera, ut se determinet ad hane potius, quam ad aliam singularitatem producendam. quia nopotest afferri ratio cur haec potius, quam alia singularitas producatur, nisi libertas pmducentis. Non apparet autem ulla causa, quεhate duo praestare possit,nisi solus Deus. Deinde,omnis creatura est ens ab alto,ergo debet dari ens a se, nempe Deus, a quo una saltem ex creaturis caeperit esse, seu dependentiam habuerit quo ad existentiam . eadem autem est natura rerum , & vis in fieri, & iancto esse . ergo illa creatura,quae dependenae
172쪽
De obiecto motivo, is prepou. I 3 t
iam ha it a Deo in heri, adnue illam depe- dentia habet a Deo in facto esse. ergo ea creatura non potest producere aliam, nisi dependeat a Deo in producendo: quia modus operandi sequitur modum essendi. ergo ad Omnem productionem concurrit Deus. Praeterea ens creatum est essentialiter ens ab alio. ergo quado actu est dicit essentialem ordine actu ad id, a quo est. ergo quando actu est, necessario ponendum est id, a quo est, ut teris minus ipsius, a quo eius transcendentalis orindo specificatur . at nullum ens creatum necessario ponendum est, ut existat aliud ensereatum a Deus autem solus est ens necessa- rium. ergo quaelibet creatura cum actu est, dicit ordinem dependentiae ad Deum. erisgo ad productionem cuiuslibet effectus conis currit Deus. Postremo, Deus est agens intelis lectuale infinitae sapientiar. ergo agendo agit dirigendo ad finem . ergo quatenus infinitus in sapientia, cum produxit mundum cognouit omnes effectus futuros; quatenus agens, illos direxit ad os fines: at no apparet quomodo omnes effectus,qui fiunt in mundo,dirigi possint in fallibiliter ad fines, quos Deus a principio decreuit, nisi ad productionem
singulorum esse, tuum concurrat Deus, 3. Deus mouet voluntate proponendo ei obiecta appetibilia, & bono hominis conuenienistia. Nam Deus ijs,quae producit, dat propen. sonem,& De uitatem ad acquirendum bonu, quod est ipsis conueniens. ergo cum produxit hominem, dedit ei propensionem, & fa cultatem ad bonum ipsi ut homo est, quod est
173쪽
is 1 Disin .ssiuas. 3. Prop. I.
honum morale. ea tacultas est voluntas , Mintellectus proponens voluntati bonum morale. At innumerabilia sunt, praesertim amor
Proprius, quae perturbant intellectum,& imis Pediunt perseetum usum rationis, & sensus trahunt illum ad obiecta sensibilias ut nece serium sit ut plurimum intellectum errare in proponendo voluntati obiectum conuenies, aut non intelligere quid proponedum sit, nisi ab alio agente inuetur. Hoc agens dicimus esse Deum, qui vel per se, vel per alia agentia proponit intellectui obiecta conuenien-ε Aristoe.'. tia. i Praeterea saepissime multa casu sensibus Moral. Εu- obijciuntur, per quae mouetur intellectus : aedem. f., nihil casu fit respectu Dei, cum ad omnem is
effectum concurrat Deus, ut supra dictu est. ergo illa obiectorum propositio fit a Deo. Praeterea saepissime mouetur intellectus, ut experimur, sine ulla praeuia sensuu, vel ipsius
intellectus motione: nullii autem agens creatum extrinsecum potest intellectum,& volutatem mouere immediate: quia agens creatu, KRTho. r. s. aut est corporeum, aut spiritualer k corpo et ' M. F. reum no potest agere in 1pirituale, qualis est
intellectus,& voluntas, nisi excit ado sensum per obiecta lensibilia,ut facto actu sesiationis, qui subiectatur in anima , excitetur intellectus ad cognoscendum:agens autem spiritua-Ie,ut est Angelus, nihil potest in alio producere, praeter motum localem, ut Metaphysici, ac Theologi docent; nihil autem est in intellectu,s motum localiter causare possit intellectionem. ergo motus illi, qui fiunt in inteu
lactu sine ulla preuia motione, a Peto sunt.
174쪽
sque obiectum,neque intellectus,neq3 intellectio,neq; sensus, neq, Vllum homini extrinsecum, neq; ullus volunt iis actus, est causa essiciens eius motionis, qua voluntas mouetur; sed sola voluntas,& Deus vi causa prima. Libere autem suae motionis actum voluntas producit. :
r. Quod obiectum non concurrat effcieis ter adactum volitionis, Probatur i. Quia saepissime contingit, cum fit volitio, obiectu non esse praesens,& interdum non existere . . Quia si qua esset necessitas' concurrendi obiectum L ssicienter in volitionem, ea sufficienter suppleri posset per actualem intellectionem obiecti, quae est vitalis representatio obiecti, & semper voluntati praesens, cum sit actus volitionis. 3. Quia saepissime contingit obiectum esse ens materiale : ι at ensmateriale non potest attingere effcienter e sectum spiritualem,qualis est volitio. m Potest tamen ens materiale influere effetenter in sensus,producendo in illis qualitates, alterationes, inclinationes, di species sensibiles, quibus positis fit sensatio , per quam ex citatur intellectus ad proponendum voluntati obiectum sensibile ut conueniens , aut
disconueniens,ut dictum est Prop. I . ρήε. Di-
non possitas necenitare voluntatem hominis vid. defin. acelec& seripluxa. apud valen. Diuitiam by Coosl
175쪽
eumdem ar- Lumenta in contrarium sae solation. . s. n . . a. de verit. aralla. Capreol. in a.d 23. q. unica a. 3.in Resp. 2.ad 1.
ces: sensatio subiectatur in anima rationali. ergo est ens spirituale. at sensatio attingitur emcienter a specie sensibili , quae est ens materiale . ergo ens materiale potest efficienter attingere volitionem. Respon. sensationem esse actum materialem a subieetari autem in anima rationali non ut anima rationalis est formaliter spiritualis , sed ut est eminenter sensitiva,& coexistens subiecto materiali: at volitio est ens spirituale, & subiectatur in anima rationali ut spirituali. a. n Quod intellectio, ac proinde multo minus ipse intellectius, non concurrat efficienter ad actum voluntatis, probatur, Quia, voluntas est essentialiter inclinatio ad omne bonum . ergo se sola potest producere inclinationem elicitam, seu actum circa quodlibet bonum. Nulla autem apparet ratio, quae Pro bet esse necessarium ad eum aetium concurrere etiam efficienter intellectionem. Dicet quis r. Ad intellectionem specifieandam concurrit efficienter species impressa obiecti. ergo ad volitionem specificadam concurrit efficienter intellectio. a. Ad actusormale imperi j, quod explicari solet per vocem, Fac, necessario consequitur volitio. erisgo ad eam volitionem concurrit efficienter
actus imperi j. Ad i. speciem intelligibilem impresi
sam non requiri necessario ad specificandam intellectionem nam multae intellectiones fiunt sine propria specie intelligibili, ut sunt eae , quae fiunt circa, obiectum nunquam alias
intellectum. ad has enim specificandas satis sunt
176쪽
sunt intellectiones fame circa alia obiecta sex quorum cognitione arguitur aliud: inter dum fatis est actus imaginationis, ut docent Animastici Esto autem cum adest species, concurrat efficienter ad intellectionem, vevidetur suadere maior facilitas, quam experimur in intelligendo obiectum, cuius speciem habemus : non tamen sequitur ex hoe etiam advolitionem concurrere efficienter intellectionem. quia species habet magnam conuenientiam cum intellectione, quippe casit semen obiecti , cuius representatio vitalis - est intellector at intellectio non habet con-- uenientiam cum volitione , quia volitio non est obiecti representatio , sed tendentia quaedam ad illud, & unici cum illo seu meta proportio vitalis ut potentiae cum actu, sine ulla obiecti representatione. Ad intrinsece ergo specificandam volitionem coὁcurrit kIa voluntas; quae sufficienter determiratur ad talem specie volitionem producendam ex in tellectione talis obiecti, quae subiectatur eadem radice, a qua procedit volitio, nempe in anima rationali. suis ciens autem est vo Iunias ad omnes diuersas specie volitiones naturales producendas , quae sunt elicitae inclinationes ad obiecta: quia ipsa, seu anima rationalis,est ex natura sua naturalis inclina
tio ad omne bonum. Intellectio in m requi rityr ad proponendum volutati obieet quia voluntas non potest serri tu incognitu Quare intellectio solum se habet ut conditio. sne qua non fieret volitio : vr id, quod a
Proximar agenti subiectum , circa quod aga
177쪽
. agar, se habet ut conditio , sine qua non fi rei actio. Ad a. Ex necessaria positione voliti
nis ad positionem imperij, non recte colligi
concursum causae efficientis in imperio respe, ctu volitionis. Cum enim voluntas in agen- do sit libera, ut infra dicetur, non potest vo- Iitio, quae est a cito voIuntatis, aliunde necessitatem habere, nisi ab ipsa voluntate. Habet autem necessitatem suppositionis,id est, Posito quod a voluntate producitur , necessario. Disp.i.q.4. est pro eo instanti,quo producitur. o Dieen .erv. dum ergo etiam ip um imperium , ad euius positione sequitur necessario positio volitio. nis,ut patet experientia, pendere ab ipsa voluntate , quatenus in eo instanti, quo anima se determinat ad producendum actum volitionis per voluntatem, naturali quadam conis
sequutione pr8ducit actum imperi j per in .
V tellectum: quia est quaedam naturalis conne. xio voluntatis,& intellectus, ut simul cum actu volutatis semper fiat aliqua intellectio, per cuius obiectu specificetur aetus voluntatis , & per quam voluntas videat quod apprehendit. 3. Quod neque sensus, neque aliquid homini extrinsecum, influat essicienter in volitionem, ij idem argumentis probari potest. quibus de obiecti, & intellectionis influxu. Probatum est . ex quibus intelligi poterit qfalsa fuerit opinio eorum, qui dixerunt caelu in voIuntatis actum essicientiam habere . , . Quod una volitio non influat essicienter in productionem alterius volitionis sua. detur
178쪽
detur ex eo,quod nulla apparet ratio, quae illud sufficienter probet. s. De influxu causae primae probatum est supra Prop. I. u.s Sed contra hunc Dei influ.xum ob ij ci potest l. Quod eo posito tollitur voluntatis libertas in operando. a. Quod eum actiones sui moraliter malae, earum malitia tribueretur no solum homini. sed etiam Deo, qui ad illas concurrit: atque ita Deus esset causa peccati. Ad r. Ex Dei concursu ad actum vo Iuntatis non tolli a volutate libertatem. quia Deus ita concurrit,ut non praeueniat voluntatem suo influxu, sed comitetur, eamq, v lentem operari coadiuuet, quae se sola nihil agere potest. Ad a. R. In malitia morali ineludi rationem voluntarij, ut de Moralitate dictum est d. r. qu st. 3. Ei ergo malitia moralis alicuius actionis tribuenda est ut agenti, respectu cuius est voluntaria. est autem malitia moralis priuatio, siue desectus quidam rectitudinis. Desectus autem non tribuuntur ut a Senti,
nisi ei, qui potest, & debet eum impedire, &non impedit. Deus autem non debet impedire defectius morales voluntatis humanae non concurrendo ad eius actus e immo potius secundum leges ordinarias debet ut causa prima concurrere quoties voluntas vult agere: quia causae primae concursus est naturaliter debitus omni agenti naturali: alioquin tolleretur ab agentibus naturalis eorum agendi modus, ac proinde a voluntate modus
agendi liber,quoties volvatati libuerit. De
179쪽
ergo influenti in actiones malas non tribui. tur earum malitia neque ut Privatio est, neq;
ut Positio in subiecto rationali entitatis pri- rectitudine debita e quia neq; priuati illa, neq; positio entitatis ut priuatae rectitudine, est respectu Dei voluntaria sed tantumenritas,& positio actionis sine ordine ad priuationem: quia ad talem entitatem vult conis urrere Deus vi causa prima est, cuius concursus est necessarius omni agenti creato.
o. Quod voluntas in hac vita sit libera quo ad exercitium cuiuscumque sui actus circa quodcunqs obiectum. Probatur I. No.stra experientia . Experimur enim proposito quocumq; obiecto posse nos abstinere ab eliinete ado abum circa illud . a. Ex communi omnium sensu. Actus enim hominum voluntari j,cum sun t mali, omnium opinione puta. tur vituperabiles; digni etiam poena,vel preomio . laus autem, & vituperatio ; poeta, 8 premium in libertate agentis iundantur, ut diximus d I. q. 3. Prop.vltima. 3. Probatura priori ex natura ipsius voluntati .est enim voluntas appetitus quidam uniuersalis , habens pro obiecto quodcumq; bonum habens
proponentem obiectium potentiam et Iam uniuersalem, nempe intellectum, cuius obie
si est omne ens. ergo respectu nullius obie.cti,quod ei ab intel ectu proponatur, ita est determinata, ut non possit suspendere adium circa illud : cum possit etiam circa alia obie versari, & habeat in promptu intellectsi, quo potest uti ad propositionem aliorum
obietiorum. ergo non necessitatur ad actam
180쪽
De modo, quo volun . mou. Is seliciendum,nisi circa obiectum quod ei clare
proponatur ab intellectu ut habens omnem rationem boni: quia tale obiectum sufficienter voluntatem determinat, cum contineat totum illud donum,ad quod essentialiter appetitus rationalis ordinatur:quod solum beatis accidit, qui Deum vident, ut est in se, ac proinde nec tantur ad eum amandum, quia Ille omnem voluntatis capacstatem adaequat,
nullaq; proponi potest voluntati ratio boni,quq in Deo non sit modo persectissimo. Alia, quae ad hunc locum spectant, ut de libertate
voluntatis quo ad specificationem actuum, dic. vid .apua Physicos,ubi agunt de causa libera. Nunc illud aduertendum est, volunta tem non esse liberam circa obiectum sbi co- ueniens praesertim ad felicitatem acquirendam, ita ut possit circa illud elicere aetium fugae; nisi viderit in illo aliquam rationem mali siue realis, siue apparentis: ita odio interdum habetur vita cum ea est aerumnosa , di interdum fugitur beatitudo ob labores in /ea comparanda. p Aduertedum etiam illud, p Th. Posse interdum ex vehementi motu sensuum a opprimi iudicium rationis, aut non relinqui 'Iiberum, id est, indifferentem, & habilem ad ea opportune consideranda, quae ad rem speetant:& tuc, quia intellectus nihil aliud proponit , nec Proponere potest, quam quod est in potenti js sensitivis , voluntas non habetvsum libertatis a & cum non possit uti intellectu ad videndum an in obiecto sensibili sit vlla ratio mali, sed solam boni sensibilis ra- 'tionem habeat obiectam, necessario quo ad