장음표시 사용
211쪽
tur. Ab hoc dilatandi effectu appellatur deis lectatio, Laetitia;& a signis quibusda exterio ribus dicitur Exultatio , & Iucunditas e qua nomina proprie Gaudio accomodatur, quod est hominis dele elatio; pecudum,&in anima. torum delectationibus metaphorice. 2. Dein lectationis effectus est sitis. Causat autem sitim actu desiderium, tum ex parte obiecti, cures, circa quam delectatio versatur, non explet semel appetitum , sed oportet rursum
illam usurpare : quales sunt omnes reS creatae . tum ex parte operationis, qua res delectabilis usurpatur; si operatio sit imperfecta, quantumuis res ipsa persecta sit: ita delectatio,quam de Deo in hac vita capimus imperfecte cognito, excitat sitim, & desiderium perfecte illum cognoscendi, & fruendi; quia possumus magis, ac magis in Dei cognitione,& amore proficere. Dicitur etiam omnis delectatio causare stim, &desid rium, si desiderium, & sitis sumatur pro vacatione a fastidio, qualem solent habere illi, qui adhuc cupiunt: ita se habet delectatio beatorum in caeso. 3. Effectus est Fastidium, qui proprius est delectationum corporalium : qui accidit
cum in operationibus modus exceditur, vecum quis multum comedit. spirituales delectationes non causant fastidium, nisi per accidens ratione alicuius operationi S corpora. lis concurrentis in usu operationum spiritualium. q. I Obtundere,ac minuere unam operationem, cum delectatio versatur circa aliam ; ut delectationes corporis intelligentiam minuunt. x contra vero Perficere, di
212쪽
aeuere operationem , de qua est delectatio ι eth.e. .&s. Hunc effectum causat delectatio, tum quia .Tbo. supra ipsa est complementum , & quasi terminus μ' 'operationis, tum quia sua dulcedine illicit operantem ad acrius Operandum. De Dolore, seu Trictitia.
s: Dolor, ut supra de Delectatione dicta est , potest lata significatione sumi pro quo- ,
cunque insuaui, & iniucundo sensu, quem secum afferre solet operatio vitalis, praesertim sensuum externorum, atq; in primis Ta eius, circa obiectum molestum, ut accidit taetiti dum sit separatio continui. stricte autem sumimus nunc Dolorem , seu Tristitiam pro Passione, seu actu vitali,per quem Appetitus sensitiuus cum quadam perturbatione, & in- inquietudine execratur malum iam praesens, siue secundum rem sit praesens, siue secundum apprehensionem . Ut autem Delectatio est: formaliter quies quaedam vitalis; ita Tristiti est formaliter quaeda perturbatio,& Inquietudo vitalis: quq quia incommoda est animo,& noxia , dici potest cum Cicer. q. Tusc. aegritudo animi, & morbus. Porro quatuor modis potest Tristitia cum Delectatione coisparari. I. Secundum rationem communem, quatenus una est Prosecutio , altera fuga svna circa bonum Versatur, altera circa maluis& secundum hanc rationem habent inter se contrarietatem Tristitia, & Delectatio , ac mutuo sese remittunt. a. Secundum ratio tionem particularem,quatenus utraque verusatur u
213쪽
rys Diss. 3 .suast. I. Prop. I.
fatur circa idem obiectum particulare,& sub eadem ratione . atq; ita sunt inter se maxime contrariae, ut non possint esse simul in eodem subiecto. non enim potest idem obiectum sub eadem ratione aestimari bonum,& malum eodem tempore. ex qua aestimatione sequitur Dolor, & Delectatio . 3. secundum rationem boni, & mali particularem diuersorum
obiectorum , sed assinium . & ita Dolor, &Delebatio possunt esse simul,& sese inuicem
augere;vt accidit cum dolemus de malo quia delectamur de bono ei malo contrario. se. cundum rationes partieulares boni, & mali disparatas .ita Tristitia,&Delectatio possunt esse simul. quamquam secundum rationem
communem sese mutuo remittunt.
Doloris diuisio triplex. I. Diuiditur dolor in eum, qui sequitur apprehensionem a sensitivam talem,qualem possunt habere bruta ι& in eum, qui sequitur hominis imaginationem habetem connexionem cum ratione,
qui proinde est proprius hominis, & pecu
liariter Tristitia nominatur. atque ita se ha het Tristitia ad Dolorem, sicut Gaudium ad Delectationem. a. Diuiditur in interiorem, di exteriorem. Interior est, qui consequitur ad solam apprehensionem imaginationis. Exterior, qui non solum imaginationem, sed etiam apprehensionem alicuius sensus ex te rioris consequitur 3 ut accidit cum re ipsa malum aliquod laedit. 3. Tertia diuisio spectat ad Tristitia, quae propria est hominis. quae ramtione variorum conotatorum septem het species, teu quasi species. Prima est Misericordia, quae
214쪽
quae est Tristitia de malo alieno aestimato ut proprio. a. Inuidia, Tristitia de bono alieno aestimato ve malo proprio, quatenus per honum alienum apprehendimus nos ab alte. To supe rari. 3. a Nemesis,Tristitia de bono temporali alieno,quatenus iudicamus alteruesse illo indignum, q. b Zelus , Tristitia de hono alieno , quatenus nobis illud deest. s. Angustia, seu Anxieras kΤristitia sic aggrauans animum, ut nullum effugium superesse videatur. 6. Acedia, quae ita aggravat, ut etiam membrorum usum prohibeat,& afferae torporem. T. Poenitentia,Tristitia de malo
. Tristitiae e Causa in uniuersum est quidquid est causa ut nobis accidat malu aliquod, . vel certe ut nobis accidere seu vere, seu falso existimemus. ut ad singula descendamus, Causat tristitiam Amissio boni habitis Fru strari spe rei expetitae;Casus in malum, quod timebatur; Non posse vim superare, quae impedit eonsecutione,vel fruitionem honi concupitis Ira, quae non expletur,nempe cum vindicta sumi non potest; Desperatio, cum nulla apparet medium ad assequendum rem speratam; DiIatio in assequendo hono,quod expectatur; Memoria mali patrati. 6.d Ad cohibendam,& depellendam tristitiam valet plurimum depellere a nobis opinionem, & aestimationem mali, ob quod tristamur. Causa enim immediata tristitiae, ut Patet experientia, non tam est malum ipsum, quam opinio illius. Remouetur autem opinio mali, aut saltem misuitur I. Praemedi
215쪽
tando mala, quae nobis possunt contingere non qua si euentura sint, sed ne accidant ino, pinata, si contigerit euenire. Mala enim praemeditata multo minorem causat opinionem sui, quam inopinata. a. Cogitando,cum accidunt aduersa,vtilitates, quae colliguntur ex ipsis si moderate ferantur. exhibent enim occasionem exercendi patientiam,magnani mitatem,& alias virtutes praeclarissimas;qua & laudem habent, ac decus apud homines,&Dei beneuolentiam conciliant. A uocando cogitationem a malo,quod praesens est,&eonuertendo animum ad bona,que vel habetur,vel sperantur futura. 4. Putando humana esse, quae acciderint,atq; ideo tolerabilia, quae & tulerint, & ferant ceteri. s. Cogitando nullam esse in tristitia utilitatem. Non enim illa minuit malum, aut tollit, sed sui positione eruciat. 6. Recolendo praeteritam liberationem a simili malo, ut spes excitetur euadendi a malo praesenti, atq; ita leuiusseratur. 7. Adhibendo ea,quae delectationem afferunt; quia cu delectatio sit quq dam quies, quaecunque illa sit, temperat tristitiam , quae perturbatio, & inquietudo animi est. Caulat magnam deletiationem contemplatio
veritatis, praesertim rerum diuinarum. Causat delectationem amicorum consolatiosquia ex ea intelligimus nos ab amicis amari ; ma xime autem delectat Mnari. oritur etiam delectatio ex fletu: sed eum ille nec tollat, nec minuat malum, repellendus est, cum est
nimius , ut quid inutile. 3. Consideranda incommoda, quae ex tristitia proficiscuntur.
216쪽
Illa ex tristitiae effectibus intelliguntur. Effectus autem Tristitiae sunt plurimi tum
in animi nocumentu,tum corporis. Impedit,icum ea est immodica, oem operationem,pri . . sertim intelligentiae, ac rationis. e Est enim e s. Τh. sepactus vehemens intentionem, ac vim omnem
animi ad se trahens,& absumens spiritus animales . quamquIn cum tristitia est modica, studium acuit, saltem eius operationis, quae ob illam suscipitur. f Porro omnium pas' ff.Υho.ihia, sonum maxime nocet corpori tristitia ratio. M.A. ne motionis,quam caussat in corpore,quae est maxime contraria vitali motioni corporis. vitalis enim motio corporis est conformis motui passionu,quae sunt proseeutiones boni consormis corpori: passiones autem,quae ha-Jbent rationem fugae causant motiones conistrarias dictae motioni vitali.in his maxime contraria est motio, quae causatur a tristitia.
si spes est appetitio boni suturi ardui pos
sibilis ad obtinendum. Ad hac appetitionem 'formandam non est necessarium ut futuritio appwhendatur.Bruta enim habent hanc pas- sioni m,nec tame futuritionem apprehendue. si n.eq; arduitas apprehedatur, adhue spes est P assio a ceteris passionibus distincta . Neces. Larium autem est apprehendi Possibilitatem; ut spes differat a Desiderio, quae est appetitia Boni absoluti. Porro etiam bruta possibilitatem apprehendunt. apprehendere enim pos.
217쪽
media ad bonum , quod appetitur, habentia
conuenientiam, seu proportionem cum pse tentia executiua: bruta autem apprehendunt media ita proportionata, licet non appreh&dant ut media, neq; ut proportionem habentia cum potentia , . Diuiditur autem spei
in Rationalem, & Irrationalem, ut supra de Concupiscentia,& Delectratone diximus. Causant spem, & augent ea , quae suppe ditant facultatem ad bonum arduum asse quendum, vel certe aestimare faciunt seu vecre,seu falso, possibile esse bonum aliquod ad obtinendum I His autem contraria spem minuunt. Inexperti, ut iuuenes, solent esse bene sperantes;quia non habet cognitionem difficultatum. Interdum experientia spem exeitat,cum usu tompertum est difficultates posse superari. spei essemis praecipuus est,operationem
expeditam reddere. .Facit autem hoc excita.do animi attentionem ad illam. excitat auteattentionem tum proponendo bonum pol hile, quod allicit ad se animums tum causan do deIectationem per aestimationem boni possibilis quasi praesentis;delectatio autem trahit animum ad operandum.
ro. Desperatio est motus quidam,quo a vpetitus quasi victus dissieultate adipiscendi
poni, refugit ab illo aestimato ut impossibili. obiectum ergo desperationis est honum im
218쪽
ter fuga quaedam, ut patet,bonum autem noust obiectum fugae, sed proseeutionise manifeste eo ligitur rationem boni non spectare ad rationem formalem obiecti Desperationis. Rectat ergo ad rationem formalem impossibilitas,quet est defectus facultatis ad assequedum bonum arduum. qui desectus eum ha
heat rationem mali,ut patet,obiectum est iu gae. Refertur autem is desectus ad bonum . arduum, seu habet respectu ad illud, ab eoq; honum arduum denominatur impossibile . Compositum ergo bonum arduum cum impossibilitate,& quasi ei substratu, est obiecta
materiale desperationis, cuius ratio formalis est impossibilitas. Cum autem haec passio duplicem ordinem habeat, nempe ad bonum , M ad malum; notior autem nobis sit ordo ad bonum; ab hoc ordine Desperationis cor mea desumptum est.
II. Audacia est tendentia vitalis in honum dissicile ad obtinendum ut obtineatur. obiectum enim audaciae non est tantum bonuabsens,ut Desiderij; neq; tantum honum ab sens possibile, seu connotans media, quibus acquiri potest,ut spei: sed bonum absens coinnotans media non absolute, sed ut dicentia
ordinem ad executionem. Fertur enim mo tus audaciae in executionem mediorum, ut
obtineatur bonum , quod speratur. & quia talis motus magis eIucet cum bonum est difficile ad obtinendum, seu cum executio me.
219쪽
diorum subjacet periculo, si contempto periculo tendat appetitus iq executionem; idem addita est in definitione Audaciae partieula illa, Dissicile. Sed si bonum non esset dissicile,adhue distingueretur Audacia a Desiderio.& spe,ut iam explicatum est, nempe per
Connotationem executionis mediorum./ireti autem aliquo modo diuerset rationis sit auda Cia, quae cois notat executionem sine periculo, ab ea, quae connotat cum periculo , & ad quam significandam videtur Audaciae nomen impositum: non est tamen tanta diuersitasne diuersa passionum genera constituant; quia earum obiecta sunt eiusdem rationis, nempe executio medior ut facilitas,& dissicultas solum materialiter se habet, ut maior,& maior facilitas,maior, & maior dissicultas. adde, .dissicultas non addit in obiecto, nisi negationem facilitatis maioris,& in ordine ad appetitum non essicit aliud,nisi illum retardaret . ab actu prosecutionis, quod non est actum specificare.' Non enim sertur appetitus actu audaciae in ilIam negationem, ut actu despem rationis fertur in negationem medioru r sed
in media habetia paruam facilitatem, & ideo
requirentia vehementiorem actum. Vt execurioni mandentur. verum quia interdum actus audaciae fit cum contemptu periculi imminentis; ratione contemptus, qui connotatur,
quiq; fortasse est idem actus cum actu apperitus exequendi media; licet sit specie diuersus actus audaciae, qui pericula connotat, ab
eo, qui non con notat 3 non est tamen tanta
diuersitas, ut debeant constitui diuersa genera i
220쪽
aera passionum. vel potius dicendum eonte. Pium periculi, ut periculum est,& specificas diuersum actum , non esse actum appetitus 'sensitivi, sed intellecti uti ac proinde non spectare ad passiones, de quibus agimus. Porro diuiditur Audacia, ut & Concupiscentia in Rationalem,& Irrationalem. g Ir' g s.Tl .s rationalis, id est, ea, quae solam imaginatio-nem consequitur sine discursu rationis , initio praeualet, sed paulatim remittit motum suum . Contrarium autem accidit Audaciae Rationali,id est,ei, quae in executionem meis diorum tendit praemisso discursui rationis. Ratio huius est, quia pericula, quae non prae uidentur, cum sese offerunt, deterrent appe titulus cum autem praeuidentur, ut accidit in audacia rationali, rationes excogitantur, quibus obuiam periculis eatur, & saepe ipsa experietia comperiuntur esse minora, quam 3 fuerant mente cogitata. Audaciae causae sunt eaedem, quae Spei: quia audacia tendit in executionem mediorum ad
assequendum bonum, quod speratur. Quare quo quisque in Deo fidentior est , ed est a claeionfidentior aute est, qui melius se. habet erga Deum, quia certius sibi pollicetur auxilium diuinum, per quod omnia possit.Causat
etia Audaciam ira,tum quia calorem excitae circa Co qui audaciam iuuat:tu quia mouet appetitum ad appetendum executionem eo.