장음표시 사용
221쪽
D. Timor est passio Audaeie contraria , qua horret appetitus periculum imminens mali. seu, Est fuga vitalis a malo, quod imminet,ne accidat. est enim obiectum timoris non solum malum absens,ut abominationis; neque istum malum absens laturum, seu co- notans negationem mediorum ad illud vita-dum, quod est obiectum Desperationis a sed malum futurum connotans executionem du-hiam mediorum, quae illud inserunt. Dixi, Dubiam, . i. cum aliqua spe euadendi; quia fi nulla sit euadendi spes,aestimaturq; malum omnino euenturum, tunc non Timor excitatur , sed Tristitia, tanquam de malo iam praesente per imaginationem. Porro non timen- Aristotia. tur ea mala,quae facilet vitari possunt: b quae N MI cogitantur non imminere proxime, sed pro cul abesse,aut nullo modo timentur, aut PD
Est autem duplex Timoris diuisio, altera
in duo genera, Rationalem, & Irrationalem, vi de altis passionibus dictum est. altera in sex quau species.eae sunt I. segnities,quae est timor laboris vires excedentis; quo quis re tardatur ab opere. a. Erubescentia, quae est timor iamirae existimationis bonae ob turpe opus iam gestum. 3. Verecundia, timor iacturae mustimationis honae propter malum opus laturum , quod quis statuit patrare . . Admiratio, timor magni mali, cuius non
possit ealtus rereriri. s. stupon timor mali,
222쪽
De Timo e . a quod propter nouitatem, & inexpeHentiam
ingens videatur. 6. Agonia, timor mali,cui ipse timens nullo modo possit occurrere.Ηarum autem specierum nomina solent interda in alia significatione accipi. ut Admiratio solet sumi pro consideratione alicuius esse. Eius , cuius causam quis nesciat, & scire cupiat. i Timor omnis oritur ex amore honi,quod s 1.Th. m.
est contrarium malo, quod timetur. λ NOR tri.ea.t3.
enim est alia metuendi causa, nisi ne id, quod 'amamus, aut adeptum amittamus, aut non adipiscamur speratum . Causat etiam timore defectus facultatis ad malum vel auertedum, vel tolerandum fortiter.Timet enim quisque illud malum,cui non facile potest obstare . Quare eo quisqι minus est timidus, quo maiore facultate praeditus est ad resistendust malis. . 'Pellitur autem, ae minuitur Timor i. Pellendo ex animo amorem , ex quo oritur timor. a. Adhibendo eadem remedia,quq diximus pro cohibenda Tristitia. 3. Cogitando attentius, & mente pertractando speciem illam,& dignitatem virtutis,quae elucet in iis, qui quantumuis magno impendente ma Io, constanti, & magno, tranquilloq3 animo sunt. . Deponendo quantum fieri potest opinionem mali suturi, quae timorem essicit. I Deponitur autem cogitando, aut non esse I seaee. Lmalum, quod timetursaut non tantum,quan tum putatur; aut non euenturum. s. mCΟ- - .ibid.κgitando, etiam si verum, de magnum sit ma--71 Ium,& suturumιno esse tamς conuenies antς ,
223쪽
tempus excruciari, latis esse postmodum in adueniente torqueri. 6. Excitando sibi siduis eiae affectum in Deum. n ex pietate autem,& amore in ipsum Deum oritur is affectus fiduciae. Deus enim maxime opitulatur ijs,qui pij sunt,& amantes ipsius.
Timoris essectus sunt o r. Contrahere spiritus vitales,& remouere calorem natura- Iem etiam ex corde, ut docet experientia. fit autem ex desectu caloris,& spirituum, ut trem more corripiantur membra externa, ut ex plicat Arist. Rct.27. Probi; p.7. ex tremore autem operatio externa impeditur . Accidie etiam ob eumdem desectum, ut eor palpitet. a. Cum timor est moderatus, ut no pertur. bet nimium mentem, ρ habet eum effectum, ut exacuat rationem ad excogitandum, capiendumque consilium. exacuit autem rationem
per solicitudinem, quam inducit.
De Ira at 3. Ira, est appetitio reddendi malum . seu inserendi malum ei, quod malum infert. Compensatio autem , ac retributio accepti mali rationem quandam boni habet . qua rolicet obiectum materiale, nempe malum inferendum , sit vere malum; ratio tamen foris malis, sub qua malu appetitur, est ratio qua dam boni, ut dictum est. Porro licet obiectu, circa quod versatur odium inimieitiae, coue niat cu obiecto Irae, quod in utroq; obiectoro materialis sit malum aliquod coniunge dum malo.i .ei, quod malum intulit ι & ratio formalis sit ratio conuenientiae, quae apprehen
224쪽
henditur In ea toniunctione mali cum malo: disserunt in inter se, quod in obiecto odi1 cc iunmo mali cum malo spectatur absolute vecoueniens; in obiecto aut irae spectatur ut co-pelatio,& retributio. Praeterea in obiecto iret includitur ordo ad executionem;executi . n. vindietis appeti turrat obiectum odij abstrahit' nb ordine ad executionem. q Preterea alteruextremu obiecti Irae, nempe subiectu, cui appetitur malum, semper est aliquod singulare, ut socrates,Callias: subiectum aut in obiecto odi j, solet etiam esse commune aliquid,Vt calumniator , fur. omnes enim oderunt furem, calumniatorem. Potest autem Ratio conue
trientiae, qnar est in obiecto odij inimicitiae,&ratio retributionis lin obiecto irae, duobus modis apprehendi,nempe materialiter ipsa is Conuenientia, & retributio, & formaliter ut Conuenientia,& retributio est. virouis modo apereti edatur, concitat aepetitum ad odium, di iram. Prior modus & in brutis, & in hominibus repetatur . Posterior in hominibus tantum: quia apprehensio formalis conuenientiar, & retributionis non potest esse, nisi ab intellectu. Diuiditur ira r. In Rationalem, & Irrationalem , ut de aliis passionibus dictum est.
a. r In Fel, Maniam, Furorem. Fet,est ira subito excandescens. Mania, est ira permanens,& diuturna. Furo est ira nunquam conquiescens, donec sumatur vindicta. Arist. q. eth. e. s , vocat eos, qui prima irae specie coiscitantur Acutos , qui secunda Amaros, quitertia Diffleues. Disserunt Rutem haec tria
225쪽
genera non essentialiter, sed aecidentaliter ex parte diuersarum subiecti dispositionum. Causae iram concitantes sunt x. Ex parte irascentis variae passiones , ac in primis tristitia. f Non enim insurgit ira, nisi ob ali- ruam tristitiam illatam . Debet etiam adesseesiderium, & spes vleistendi; alioquin ira
non sequitur tristitiam . a. Ex parte rerum extrinsecarii causant iram incommoda,& iniuriae illatae. ι Causant aut haec maxime iram in homine sub ratione contem eius , seu Parui pensionis. appetit enim maxime homo propriam excellentiam 3 quare maxime irascitur,cum putat se contemni. . u Inde fit, vequo quis maiore excellentia praeditus est, eo facilius,& vehementius ratione iniuriae illatae irascatur. quamquam desectus excelletiar, ut ealamitas, morbi, & similia, solet vehementer iram concitare 3 quia procliuem reddit hominem ad tristitiam,ex qua proxime ira nasci solet. x ino autem vilior est, qui iniuriam infert, eo solet vehementior ira co- citari, quia contemptus est maior. ηValet ad aliorum in nos iram auertedam. a. Dare locum irae,id est, No resistere irato, neq; velle statim atq; eius ira inflammatur, eam restinguere. ut enim flamma, cum inges est, ventilatione magis accenditur 3 ita ira imaginatione obiecti laesiui, quae obiecti eo memoratione, quam facit, qui vult iram restingere, magis augetur. I Remouetur ira, remouenao suspicionem contemptus; ex qua scilicet existit ira . Remouehis autem
eam suspicionem. si dixeris te ignora die, auo
226쪽
De Ira. 2 strate Iaesisse, aut ob bonum finem 3. Eeni
tur humili,paeatoq; semMne; a & agnitio- AiH.ibliane, poenitentia, deprecatione culpae, cum in alterum peccatum est. His enim modis tolli
Μodus autem compescendi in nobis iram, eum ea non est secundum rectam rationem, est r. a Nihil nec verbo, nec facto tentare a Pi livia tun eum ira concitamur, sed quiescere do.
nec ardor ille per se remittatur. a. b Mi. : 'ς'e nuere quo ad neri pomt,in nobιS opinionem Ira i.3,ciam existimatre iniuriae. saepe enim fallimur,iniuriam reputantes id, quod non est, aut non tantum, ut ob id irasci debeamus. 3. o C - a Plutiis. stare nos aliquanto post tempore alio mo-o sensuros este de iniuria, quam sentimus nunc, cum ira concitamur. Agendum ergo nunc,quod aliquato post tempore ageremus. . a Proponere nobis miseriam eius, a quo a inrisos patimur iniuriam. valde enim miser est, qui Φ. male agit. Nemo autem in miserum irasti- pi ζω. tur: .Reputare incommoda,quae multo maiora sequentur, si velimus iniuriam ulcisci. . 6. Paucis contentos esse. hoe enim modo substrahitur irascendi materia. 7. Nolle
perquirere ea,quae cognita, iram prouocantis in σε. Iracundorum societatem vitare. 9. Mansuetudinis dignitatem considerare, & vim ad certius assequendum quod assequi per iracundiam vellemus. Iot o Proponere nobis ζ ςh ad imitandum praeclara mansuetorum homi- o' a' αnum exemplas praesertim Christi Domini. saui. II. Irae turpitudinem,& foedos eius essectus cogitare. II, Putare non opulesse statim
227쪽
irasci; semper futurum tempus iuste ulcisce adi. 13. Adhibere eadem remedia , quae pro frenandis alijs passionibus dicta sunt. oritur enim ex alijs passionibus ira, potissimum ex amore, concupiscentia,tristitia. Effectus irae sunt r. Delectatio. f Causatur autem delectatio per Vindictae, quae ho-inum quoddam aestimatur quatenus iniuriam illatam tollit,praesentiam . quam vindictε pret. sentiam inducit ira, siue realiter; & tuc perfecta est delectatio, quia olo iniuria tollitur: siue per imaginatione cogitando de vindictar siue per spem, quia no insurgit motus tiar, nisi adsit spes vindictae, ut supra dictum est. Bonui autem vindictae, quod per iram inducitur, noest absolute bonum , sed quatenus tollit ma- Ium iniuriae 3 g atque adeo se habet vi medi.
cina tollens morbum . a. Efrectus est iraeh Feruor sanguinis, & spirituum circa cor. Causatur autem feruor ex calore; quem cau
8t ipse actus appetendi vindictam. Habet
autem ut is actus calorem causet, quia ad repellendam iniuriam requiritur vigor, &activitas. calor autε est valde activus. Porro etiam amor calorem causat. 1ed calor, qui oritur ex amor est remissior,& similis calo. ri aeris, qui admiscetur sanguini, quem transmittit Iecur ad eore calor autem ex ira est vehementior, & acrior, similis calori ignis, admixtus colerq, quam evaporat sel. Inde fit vi sanguinis seruor in ira sit vehementior, αι cum magna cordis perturbatione, ac alio. rum membrorum . q. Ira plus ceteris pansionibus rationis usum impedit; quia plus ceteris
228쪽
teris perturbat organa, e quibus pedet actus, phantasiae; a quo actu magna ex Parte pedet operatio rationis propter connexionem,qua habet intellectio cum imaginatione q. Ira modo locutionem inducit, modo silentium. Inducitur locutio ex cordis feruore. Inducitur silentium,cum tam magna est irae pertur: halio,vt linguae motum impediat. De Comparatione,ae ordine Passionum interseo, i . Vt Passiones clarius intelligantur,co- parandae illae sunt inter se. I. secundum contrarietatem. k sunt aut Passiones motus quiv K ur a. .
do philosophandum est,quo in contrarietate motuum, seu mutationum. est autem duplex contrarietas in motibus a una secundum accessum, & recessum respectu eiusdem termini;ut Generatio est accessus ad formam,corruptio recessus ab illa: alia secudum contra-Tietatem terminorum, quae in motibus saeit
Contrarietatem proprie dictam: ita dealbatio est contraria denigrationi, quia albedo , &nigredo sunt termini inter se contrarij a eodem modo in Passionibus animet duplex contrarietas reperitur, una secundum contrarietatem obiectorum, alia secundum accessum,& recessum ab eodem obiecto. Bonum,& malum absolute sumpta causant primam cotra-Tietatem 3 quia au bonum ut sic non est nisi accessus,ad malum ut sic non est nisi recessus. At bonum ut arduum, seu cum dissicultat
unus terminus existens causat secudam cons
229쪽
trarietatem secundum accessum ad ipsum, Mrecessum ab ipso, nempe spem, & Desperaistionem; Audaciam, & Timorem. quamquam Bonum diffelle non secundum eadem rati nem causat aecessum, & recessum. causat . n. aecessum ut bonum est,habens media possibilia I eausat recessum ut habens negationςm mediorum. a. Comparatio Passionum inter se est se- cudum ordinem generationis, quatenus aliae
ex alijs excitari,& sese consequi possunt. si ad particularia obiecta,& partieulares casus respiciamus 3 quaelibet passio potest a quali. libet oriri, quia quodlibet obiectum potest ad quodlibet ordinari. ut qui motum habet irae, potest eoneitari motu coneupistentiae alicuius boni necessari, ad sumendam vino 'aho. . . dictam;& sie de alijss ι si vero respiciamus
I'- δ' ad-appetitus naturam, & ad obiecta secundu se considerata a ita passiones concum
piscibiles sunt priores passionibus irascibili hus,&hae in illas c saltem quo ad prosecutionem ut in finem ordinantur. Nam concupiscibiles spectant honum , aut malum abso-- lute irascibi les autem respieiuni bonum, Mmalum cum ordine ad media.at appetitio,& proseeutio mediorum est posterior appetiis tione finis. m Inter ipsas autem passiones concu scibiles eae,qui sunt prosequutioneri sunt priores ijs, quae sunt fugae: idemq; ordo' - est in passionibus irascibilibus. Ideo.n. fugi tur malum , quia amatur bonum. Rursum in concupiscibilibus,prima est Amor,deindet L sequitur cocupiscentia, postremo desectatio. Prius
230쪽
Prius.n.est appetitus finis 3 tu motus ad illu. qualis est desiderium;postremo quies in illo, qui est Delectatio. Ide aut ordo est passionuhis oppositarum, nempe odij, abominationis, tristitiae. In irascibilibus,prima est spes, secunda Audacia, postrema Ira. quia prius est
appetitio mediorum, tum motus ad executione,postremo expulsio impedimetorum, si ea oecurrant. Desperatio, & Timor disparate se habent. Nam, ut Desperatio no consequi. tur ad spem, quemadmodum odium ad am rem quatenus odium versatur etrea malum hono amato contrarium; & ut Timor non
per se consequitur ad audaciam, sed disparate se habet rita neq; Timor sequitur per se ad desperationem; sed disparate se habet. ergoespectata appetitus,& obiectorum natura, priama passionum est Amorivltima Ira. Tertia Comparatio passionum est secun- - dum dignitatem, & persectionem. I. Pasissiones concupiscibiles videntur perfectiores irascibilibus. quia finis dignior est me-
dijs. eoncupiscibiles autem circa finem, iraia scinites circa media versantur. a. Quae hahent rationem prosecutionis sunt persecti res ijs, quae habent rationem fugae. quia ae- cessus aci terminum est persectior recessu a
termino contraIlo; ut apparet in motu na
turali, ut Iapidis deorsum,qui est velocior in fine. & suadet ratio', quia per aeretam irinterminum acquiritur aliqua perfectio; per 'recessum autem remouetur tantum impedies persectionem. 3. n Illae, quae habent ratio-