장음표시 사용
231쪽
magis praecipuae censemur alijs: eae sunt quatuor, nempe Gaudium, Tristitia, spes, Timor. Gaudium habet rationem termini , & cominplementi circa bonum , &Tristitia circa malum, ut bonum,& malum absolute sumuntur. vi autem bonum,&malum sumuntur cum ordine ad media, circa bonum habet ratione eermini spes,circa malum Timor. Audacia,&Ira, licet sint posteriores spe, non habent i men rationem quietis circa media,sed potius lant motus quidam ad illa, & effectus spei. Desperatio autem, quae spei res podet, non est ex praecipuis passionibus; quia non habet rationem coplementi, ae termini; cum ad ipsam adhuc consequi possit Timor ; qui vertetur eirca executionem medij ad malum, circa cuius ad 4llud vitandum media versata est Desperatio. Desubiecto passionum. x s. Videndum est ubi sint in homine passiones tanquam in subiecto, an in aliqua potentia cognolestiua,an in anima,an in volun
, L. Videtur non posse passiones subiectari in ulla ex potenti js cognosciti uis. Passiones. n. sunt actus vitales,ut patet, id est, actus entis,quod habet corpus organicum, hoc est, in diuersis partibus affectu diuersis dispositionibus,qualia sunt brutorum, & hominu corpora . vitaleε autem actus sunt immanentes, ut patet inductione, recepti in eodem subiecto, a quo producuntur. Iam passionu actus, quos
232쪽
quos hactenus explicauimus , non sunt actus cognitionum: quia, ut docet experietia, saepe cognoscitur aliquod bonum , & tamen non amatur. ergo contingit separari cognitione ab amore . & licet non possit esse amor sine cogniti nestamen interdum contingit amorem fieri intensiorem,& cognitionem minui, ac remitti. ergo distinctionem habent cognitio,& passio inter se. In subiectis agitur recipiuntur inter se distinctis saltem ratione. ut subtemim, quod passionem recipit, non recipiat illam quatenus cognoscitiuum est, sed
ut appetitiuum. a. o Subiectum adaequatum passionum videtur esse totum composi tum, nempe tu corpus, tu anima ipsa. I. Quia de ratione actuuvitalium, quales sunt passiones, est reeipi iueo, a quo producuntur: Passiones autem &producuntur immediate ab anima, cum actus vitae, quales sunt passiones, non possint esse nisi a vita, qualis est anima : & producuntura dispositionibus corporis, cum nulla sit ratio ad negandum quod dispositiones non influant ad eius sermae productionem,ad qua disponunt, & hoc modo melius intelligatur necessitas disponendi. 1. Quia passiones sunt quoddam genus vitae. Competit ergo
earum receptio tum animae, quippe cui maxime competit vivere , cum sit vitae principium; tum corpori, cui, cum est organicum, competit recipere vitam substantialem, neminpe animam 3 ergo & accidentalem, quales sunt passione S.
Obijcies r. Contra primam rationem
233쪽
posset diei passiones, quae sui actus vitae, pr . duci a cognitione, quae etiam est actus vitae. non ab anima. ergo non recipiuntur in anima. 1. Passiones sunt entia materialia, ac proinde extensa ; quia ut in prima ratione dictum est, influunt ad earum productionem dii positiones corporeae, quae no possunt pro ductione attingere ens spiritualerat anima in homine est 1oiritualis. ergo passiones in homine non hibiectantur in anima. Ad I. R. I. Cognitionis sensitiuae subiectum,ad quam passio consequitur, esse eere-hrum,ut suadet experientia,& probant Ani mastici. subiectum autem passionum est eor, ut suadetur tu ex eo,quod sentimus in eorde amorem, ira, audaciam, & ceteras passiones;
tum quod alterationes,& alij effecius, qui ex passionibus procedui, maxime sunt in corde, di a corde procedunt; tum si passiones sunt printi pia quaedam, siue instrumenta, quibus Q animal tendit ad bona sibi. ergo dehuit sedes
earum esse viventi commoda: maxime autem eommoda sedes est viventis medium, quod est cor. Iam tognitio, quae est in cerebro nofacile apparet qua ratione possit influere in passiones, quae sunt in corde. influit ergo an
ma, quae est in toto corpore. a. R. Etiam
si id passiones influat cognitio, adhue passio. nes quatenus a cognitione dependeat debere in anima recipi, quia cognitio sensitiva pa ei aliter in anima recipitur, ut probant duae illae rationes , quae pro passionibus allatae
Ad a. N. Nihil impedire quo minus em
234쪽
spirituale coexistens eorpori, ut si torum iatoto,& totum in qualibet parte corporis, utaeeidit animae rationali quatenus informat corpus; recipere possit, ac subiectare partialiter ens materiale,& corporeum. Vt enim
anima indiuisbilis est forma subiecti diuisibilis, nempe corporis: ita potest esse subiectu rei diuisibilis, si ei coexistat, ut paullo ante
explicatum est. 3. Anima rationalis posito quod voluntas non distinguitura parte rei ab anima noest subiectum passionum qdatenus voluntas est,sed quatenus appetitus sensitiuus Anima enim est voluntas, seu appetitus rationalis quatenus mouetur ad appetendum praeui a cognitione rationali, quae nempe vel circa a obiecta spiritualia, aut uniuersalia versatur, ad quae non potest eleuata sensus; vel circa fingularia materialia cum discursu. est eadeanima appetitus sensitiuus qua tanus moue tur ad appetendum praeuia cognitione sensi, tiua;ut eadem est principium vegetandi quatenus concurrentibus primis quatuor qu a Iitatibus operatur circa alimentum. cum producuntur passiones, quae sunt entia materialia, ut dictum est, necessario praeit cognitio sensitiva: quia cum obiecta passionum ynt omnino materialia singularia, sunt prooinde obiecta apta, ut circa ea versetur cognitio sensitiva imaginationis.Proposito ergo animae obiecto singulari materiali, anima, quae quatenus forma corporis facit unum principium operationum cum corpore, Pro
ducet cognitionem talem, ad quam potest
235쪽
simul influere dispositio materialis ,' quae est
in corpore, nempe cognitionem sensitivam imaginationis. Ad hanc cognitionem consequi tur passio. non enim potest consequi ad cognitionem rationalem , quae ut rationalis est proponit appetitui obieetiam sub ratione abstrahente a materialitate, Sc singularitat a quia operatio materialis non potest attingere tale obiectum, & specificari ab illo.. Quod si contingat simul cum cognitione sensitiva formari cognitionem intellectivam apprehendentem obiectum materiale,ut materiale singulare est: quia simul eum ea cognition formatur etiam cognitio sensitiva, ut ratio paullo ante allata suadet; a cognitione sen, sitiva mouetur anima ad sormandum actum passionis, quae est materialis, non ab intellectiva immediate, quia actus materialis cumactu materiali, qualis est cognitio sensitiva, proportionem habet. verum ergo est quod principio dicebatur, Animam esse subiectum passionum non quatenus voluntas est, id est, quatenus mouetur a cognitione rationalis sed quatenus appetitus sensitiuus est, hoc est, quatenus monilis a cognitione sensitiva. De Morali passionum bonisate,
s. p Passiones ex se neque bonae, neque malae moraliter sunt: sed quatenus in .homine pendent ex imperio rationis, si moderatae sint, & coformitatem habentes cum ratione, bonae moraliter suae per denominationem
236쪽
extrinsecam acceptam ab actu rationis moraliter bono, quatenus ab eo sunt directe v
litae: sin actus ille sit moraliter malus, passio innes per illius denominationem mali moraliter stit. Quod passiones ex se neq; bone, neq; malae moraliter sint suadetur ex eo, g, eide in brutis reperiuntur, in quibus nulla moralitas est. Immo in ipso homine, quantumuis Vtete actu rationis potest accidere ut passiones sintactus indifferentes, etiam in indiuiduo, non' solum secundum speciem . quia potest interdum accidere,vi motus pastionum no subeat imperio rationis, Ut cum excitantur passiones repugnante ratione . tune enim non habent bonitatem moralem, quia non possunt recipere denominationem ab aetia rationis; cum non sint ab eo volitae: neque habent ma-
Iitiam moralem , quia licet fundamentaliter, di materialiter sint malae quatenus non sunt consormes rationi; non sunt tamen mali ma- Iitia formali morali, quia no adest ullus actus rationis malus moraliter, a quo sint νolitae, ac proinde denominentur moraliter malae. Id non accidit actibus internis voluntatis, gfiunt eum aduertentia rationis. hi enim eum pendeant immediate a voluntate, quae semper debet agere conformiter rationi, & in
ordine ad finem suum, qui est bonii hominis, ut homo est. nempe sejicitas hominis, ac virtus; non possunt esse indifferentes neque quoad speciem, sed necessario sunt aut boni moraliter,aut mali per connotationem rationis. aut per denominationem su raptam ab alio
praecedente actu voluntatis. Neque hic in diru
237쪽
serentia quo ad individuum accidit ijs acti-hus externis, qui nullo modo habent relatio. nem ex se ad bonum hominis, ut homo est,ut est actus eleuandi e terra festucam. hic enim actus,cum dependeat ab imperio rationis; si adsit aduertentia rationis, licet ex se sit actus indifferens , quia neq; ad bonum hominis ut homo est, neq; ad malum spectat: quatenus tamen aetu fit aduertente ratione quod est, , quatenus est in indiuiduo aut est honus determinate , nemee si ordinetur ad finem bonum s aut determinate malus,si aliqua circu stantia sit mala, aut ad nullum finem ordinetur, quod est esse actum otiosum. videda quae diximus de bonitate, & malitia morab d. i.
q. 3. Prop.ε. Operationum Diuisio.
I7. Hactenus de altera duarum obiecti virtutum moralium parte, nempe de passione dictum est, quae est actus appetitus sensit tui: nunc de altera parte, nepe de oneratio ne, dicendum s quae est actus appetitus rationalis, seu voluntatis. Diuiduntur autem actus volutatis generali diuisione in Voluntatem, Intentionem, Fruitionem, Electionem, Con- sensum, Usum ι de quibus diximus d. r. q. q. Prop. I. u. . Hi actus quatenus ei rea obiecta operabilia versantur ad bonum hominis spectantia ut homo est, operationes morales sut& in duo genera diuiduntur pro duplici genere obiectorum operabilium ad bonum hominis ut homo est spectantium. Omne autem
238쪽
honum o per abile, aut ipsius operantis bonuest,aut bonum alterius personae ab ipso operante distinctae. Operationes morales , quae circa bonum operantIs versantur, Passiones nominantur 3 non quidem proprie, sed metaphoric . Proprie enim passiones sunt
actus appetitus sensitivi, de quibus supra dictum est, quatenus transmutationem pertur halivam causant in corpore . operationes autem voluntatis, de quibus agimus, metaphorice passiones dicuntur, aliquae quidem ex affinitate,& connexione,quam habent cuactibus appetitus sensitivi. cuius generis sue
eae operationes,quas volutas facit circa obiecta sensibilia uniuersalia, aut circa sens bilia fingularia ab intellectu proposita quibus actibus voluntas complacet, fugit, de uderat,deIectatur, tristatur, & alios actus facit actibus appetitus sensitivi proportione quadam re spondentes. ad quos Vluntatis actus eonsequi solet actus appetitus sensitivi, & per hos perturbatio in corpore. Aliquae autem V luntatis operationes metaphorice passiones appellantur ex sola similitudine . quam ha bent eum passionibus proprie dictis; etiam si differant ab ijs in ratione obiectorum, quae sunt spirituat ulta similitudo autem in eo posita est; quod sicut passiones non spectant bonualterius, sed proprium: ita hae voluntatis ope. rationes spectant bona spiritualia ut bonis ipsi operanti . atq; ita actus voluntatis circa spiritualia denominari solet nominibus pansonum, Amor, Odium,Delectatio, Tristitia, Ira, spes, dic. Immo haec nomina extenduntur
239쪽
tur etiam ad actus voluntatis circa bonum alterius. Passionum ergo metaphorice dicta. rum duo sunt genera , alterum, quod spectae bonum sensibile operatis; alterum,quod circa eiusdem operantis bonum spirituale versatur. Operationes autem morales, quae circa bonum alterius versantur,ut sunt actus iustitiae, comune omni virtutum moralium obiecto nomen sibi vindicant ut proprium,dicue Aristot. a. turq; Actiones . q atq; ita Doctores dicere eth. c.ε. solent virtutes morales, id est,eae, quae spectat bonum operabile hominis ut homo est , aut circa passiones versari, aut circa actiones. aut eniti inclinant ad operandum iuxta reis tam rationem actus passionum siue proprie, siue improprie dictarum; quod est recte operari circa bonum proprium:aut ad recte operandum circa bonum aliorum. virum; aut honum medij cuiusdam rationem habere diximus in secunda nostra Propositione inter defectum,&excessum; quod restat explicandum. Maneat nunc operationum morais
Ilum esse duo genera, nempe passiones metamphorice dictas,& Actiones. De Mediocrisate obiecti passionum.
ct actionum rectarum . o Aristol. 2.
I 8.r Quod Bonu operabile, est obiectum passionum, & actionum rectarum, ac proinde
virtutum moralium, mediocritatis rationem
habeat, siue medi3 inter excessum, &defectu, Probatur r. f Quia obiectum actionum rectarum, ac proinde habituum , qui circa rectas actiones versantur, id est, virtutum moralium
240쪽
De medioer. obiecti Cirt. a Is
ralium,est bonum morale: bonum autem morale est, quod est conforme rectae rationi. er
go quod difformitatem habet ad rectam rationem, malum moraliter est. Oritur autem
difformitas aut ex additione materiae, vel cir cumstantiae non debitae ; aut ex desectu materiat,vel circumstantiae debitae. nihil enim est aliud, ex quo difformitas oriri possit. obiectum igitur passionum,& actionum rectaru, siue virtutum moralium, medij rationem habet inter excessum, & desectum. a. Idem ' probatur inductione . omnium enim virtutu, ietiam intellectualium , Obiectum rationem habet hanc me dij. Nam in virtutibus intellectualibus obiectum habet rationem veri quε est res ipsa cognoscibilis ut est. Non cognoscitur autem ut est, cum aut aliquid de ea iudicatur, quod iudicandum non est; quod est excedere: aut aliquid non iudicatur, quod tu dicandum est; quod est deficere. In Prudentia, & grte, quae sunt virtutes intellectuales practicae, obiectum habet toformitatem cum appetitu recto. a qua co formitate receditur, cum Ratio aut imperat aliquid, quod conformiter appetitui recto imperandu non est aut non imperat. quod imperandum est. quae sunt excessus quidam,& desectus, ut patet. Actus temperantiae in cibo tum est rectus, cum neq; plus cibi, neq; minus sumitur, quam conuenit sumenti; neq; circumstantia indebita ad- ditur,finis, temporiscloci, qualitatis, &c. neq3 demitur debita. Rectus censetur fortitudinis actus,cum quis neq; plus timet, aut fidit,neq;