장음표시 사용
241쪽
cum neq; deficitur in materia, quae debelreddi, & in circumstantiis , neq; exceditur additione alicuius indebitae circumstantiae. Omnis igitur virtutis obiectum medi3 rationem habet inter excessum,& desectam. sed attinet ad materiam obiecti virtutum mora- lium, differt Ratio medi j, quae est in obiecto iustitiae, seu virtutum, quae versantur circa iniones, ab ea, quae est in obiecto virtutum, quae versantur circa passiones 3 quod ratio medii in obiecto virtutu,quae versantur circa passiones, praescribi debet,ac definiri a ratio.
ne,adhibendo discursum,& expendendo om nes circumstantias, praesertim ipsius operantis . quare contingit ipsam rationem medis pro varietate operatium,temporis,loci,finis,&c. mutari,ae variari. non enim eadem cibi quantitas mediocritatem habet omni tempore, neq; in eodem sumente. At ratio medi j in materia obiecti virtutum,quae circa actiones versantur, non pendet ex praescriptione rationis, sed ex commensuratione ad rem alte trius. Recta enim est secundum rationem materialem v.g. Redditio depositi, non ex eo conformitatem habet ad rationem ita praescribentem; sed ex eo, quod aequalitatem sae cit cum iure, quod alter habet in suum depositum. quamquam hoc iplum conformitatem etiam hahet cum ratione quae dictat reddendum esse unicuique suum. ι Atq; ad hoc discrimen indican cum, medium virtutum m ratium circa passiones appellari solet tantum medium rationis a medium autem aliarum virtutum, quae sunt circa alteruta, appellatur etiam
242쪽
Do medio eri obiecti visL 1 a I
etiam Medium rei. ex hoc autem distrimine oritur aliud,quod iustitiae,quae versatur cirisca alterum,opponitur solum vitium,quod fieperdesectum a medio. peccatum enim per excessum,licet peccatit hi, no tamen est contra iustitiam. quod fi contingat esse;vt cum plus uni, quam alteri datur; peccatur contra. institiam solum ex eo, quod dando plus uni, datur alteri minus, quam dari debet. At vir tutibus,quae versantur circa passiones,Vtruq; vitium opponitur tum*per desectum , tum quod per excessum eontrahitur. Ratio huius diseriminis est, quot virtuti, quae versatur circa medium,ea vitia opponuntur,quae Ver fantur circa obiecta destruentia rationem medii. cum autem medium in virtutibus, que sunt circa passiones, praescribatur a ratione, opponetur ei medio quidquid est contra praeseriptionem rationis.est autem cotra rationis praescriptionem tum excessus, tum deseerus. at medio, quod sumitur a re, non contrariam tu rid,quod fit per excessumaed intum quod per defectium . excessus enim, qui additur,no destruit quantitatem medij; sed ea relicta incorrupta, superaddit aliam quantitatem . Porro si rationem formalem obiecti virtutis moralis spectemus, nempe obieetiim ut virtutis moralis obiectum est 3 cuiusq; virtutis moralis obiectum, etiam iustitiae. medium irationis est; quia ut morale obieetium sit, pedere debet a diremone rationis, & eius di- Elamine , etiam secundum materiam obiecti. Contra doctrinam traditam de Mediocri
tate obiecti virtutum moralium obiΜi yo-
243쪽
test l. Virtu es sulci pere possunt magis, &minus ex Obiecto, circa quod versantur 3 ut, qui a pluribus ciborum generibus abstinet, temperantior dicitur eo, qui abstinet a paucioribus . ergo obiectum virtutis non habet rationem me dij. medium enim indivisibile est, quippe quod aeque distat ab extremis. a. Nagnanimitas inclinat ad magnos honores; magnificentia ad magnos sumptus, quibus liberalitatem excedit, Vt docet Arist. q. eth. c. a.& 3. ergo non cuiuscumque virtutis mora-ralis obiectum mediocritatem habet. 3. AIiqua obiecta non licet neq; mediocriter attingere, ut Adulterari. ergo non est de ratione obiecti virtutis mediocritas. 4. Arist. I.c qi. t. I I 6.ait Potentiam esse definiendam ex fine, seu ultimo excessus, ad quod potest tendere,. i. ex obiecto secudum rationem extremi excedentis. ergo & virtus, quae se tenet ex parte potentiae, habet pro obiecto, ex quo definiatur,non medium, ted extremum. sed non est a communi Philosophorum sententia di scedendum , sexundum quam generatim scribit Arist. a. eth. c. 7. In omnibus mediocritatem esse laudabilem; extrema vero neqi rem, neq; laudabilia, sed vitupera. tione digna haberi. Ad a. ergo Medium virtutis moralis
non esse medium mathematicum,ac omnino
indivisibile, sed Morale, quod latitudinem habet a quae quanta sit, non potest facile definiri. in hoc autem medio reperitur quiddam indiu sibile, aeque distans ab extremis; quod est quid excelletissimum in obiecto virtutis.
244쪽
De medioer. obiecti viri. a 2 3
ut autem in qualitatibus v. g. in calore, licet octauus grastus sit summus,&optimus; eius tamen nobilitas non facit, quin alij gradus non ita nobiles sint veri gradus caloris : ita illud optimum, quod est in medio virtutum
moralium, non facit, quin sit vera virtus ea, quae recedit ab illo, modo intra medi j latitudinem versetur. Bonus ergo est,qui medium
attingit, lice; possit ex accessu ad illud optirmum fieri melior. . Ad a. R. Vnamquamque virtutem habere in obiecto suam mediocritatem. Potest aut id, quod est extremum respectu unius virtutis,esse medium respectu alterius. Ita magni sumptus habent rationem extremi respectu Liberalitatis; respectu autem Magnificentiae
habere possunt rationem med ij,quatenus te indit in eos magnificentia neq; plus , neq; mi nus,quam oportet; sed quantum oportet,pe- satis omnibus circumstantijs. ergo id, quod est extremum respectu unius virtutis, quatenus spectandet sunt quaedam circumstantiae, quae illud non exigunt; respectu alterius virtutis est medium , quia spectandae sunt aliae circumstantiae,quae illud exigunt. Ad 3. H. Aliqua obieetii esse obiecta iactus fugae aliqua actus prosecutionis. Adu terium est obiectum fugae: R ideo ne medioeriter quidem licet illud prosequi. In ipsa
autem fuga, ut fiat ex virtute, debet esse mediocritas. sugiendum enim ut oportet, nem- caute,sine tumultu,&c. Omne ergo obiectum actus virtuosi mediocritatem habet.
Ad 4. Extreaeum ibi sumi ab Aristot.
245쪽
pro summo, ad quod potest tendere potεtia. ut ad leuandum pondus centum librarum. Miscundum hanc extremi acceptionem, illud excellentissimum,quod est in medio,ad quod virtus moralis inclinat , extremum appellari potest. ex hoc tamen non sequitur virtutis obiectum non habere rationem medij.
Virtutes morales eirea voluptates,
ct tristitas versari. s. Ex his, quae hactenus disputata sunt,
habetur virtutum moralium obiectum esse tum passiones,tum actiones, seu operationes. Cur autem Arist. a. eth. c. . ait virtutem mo ratem esse circa voluptates, & dolores Dicendum virtutes morales dici versar; eirea voluptates, ac dolores I. Quia omnis virotus moralis aut circa bonum aliquod versatur, aut circa malum: circa bonum actu prosecutionis, circa malum actu fugae. omnis
autem actus prosecutionis delectatio quaedaest, & actus sugae tristitia ; si dele ctatio, ac tristitia lata significatione sumatur pro actu, qui suave sua positione sensu viventi asterat, vel insuauem, ut diximus supra cum de Dei ctationis , ae Tristitiae passionibus egimus.
a. Dicuntur virtutes morales versari circa
Delectationes, ac dolores, ratione Termini: quia quaecumque aliae pastiones, di actiones terminantur Due ad delectationem, siue ad dolorem. omnis enim passio, & omnis actio vel delectationem, vel dolorem causat si
homine, a quo fit. ex quo fit ut homines ad regu
246쪽
regulam voluptatis,&doloris actiones diri gere soleant, alij magis, alia minus. Probat Arist. viridiis moralis obiectum esse delecta. tiones, tristitias. I. Quia quoties male agimus, & praeter rationem, id accidit, vel quia ob voluptatem quae mala sunt, di con-γtraria rationi appetimus,uel quia ob dolore, es displicentiam ab ij siquae honesta sunt, a stinemus . ergo ad virtute pertinet mali causas arcere. i.deleelationes, ac tristitias mode rari. a. Quia vitia vel circa fugam doloris, vel circa pro .cutionem voluptatis versantur. ergo circa eadem versantur virtutes viiijs contrariae, quibus eurantur vitia. 3. Quia habitus versantur circa ea, a quibuS gigsua-turr at virtutes, ut & vitia, a prosecutione
voluptatis,& fuga doloris gignuntur . ergo.
Obiectum irtutum habere rationem ardui. xo. Hoc erat ultimum in Propos a. quod nunc explicandum est, obiectum virtutum moralium habere rationem ardui. i. omnentia virtutem moralem versari circa arduum. Explicatur,& probatur. Nam omnis virtus moralis versatur circa actionem rerum: rectM autem actio non est, quae non sit conformis recte rationi secundum omnes circumstantia se consor mari autem recte rationi secun - . dum omnes circumstantias, res est ardua,--
247쪽
' y Irtutum moralium secundum raticia V nem formalem virtutis acceptarum, subiectum ea hominis pars videtur esse, quae ratione praedita est. Prudentiae quidem intellectus, ceterarum virtutum sodes est appetitus rationalis. Quamquam sunt etiam in appetitu sensitivo habitus quidam, qui virtutes morales comitari isolent; & virtutes morales dici possunt, non ut habentes intrinsece rationem sor- , . malem virtutis, u sed quatenus dispo tiones quaedam sunt respectu virtutum quae sunt in appetitu rationali, & ut pars quaedam materialis illarum,& ut particupantes directionem rationis.
I. Quod virtutes morales proprie dictae, ει quae secundum rationem formalem virtu tes sunt; non in sensu, sed in sola parte hominis rationali subiectentur, ita suadetur. Vir tus moralis est habitus inclinas adactionem rectim, ut supna in I.&χ. Prop. probatum est. specificatur ergo virtus moralix ab actio ne recta. Actionis autem rectae obiectitan est idem cum obiecto prudentiae.Prudentia enim praescribit unicuique virtuti suum obiectum, obiectum autem prudentiae est medium ad
finem hominis ut homo est 3 seu singulare
248쪽
Cirtum stationatum, ut explicatum est disp. r. q. q.& s. Tale autem obiectum est rationale, ut patet;& transcendens limites potentiarum sensitivarum,& earum actuum, & habituum, qui sunt materiales, etiam in homine. ergo non possunt habitus appetitus sensitivi tendere, & inclinare ad tale obiectum ut sie, nec
ab illo specificari. ergo non in parte hominissensitiua,sed in rationali,sunt virtutes mora Ies secundum rationem formalem. a. AEsti- matione communi non censetur iustus, & te
peratus, qui iusta. R temperata agit: sed qui auste,& temperate, id est, sciens,& eligens,& propter tela iusta,& temperata . habitus aut
ad tale obiectum inclinans non potest esse habitus sensitivus. 3. Virtus non potest inclinare ad actum neque materialiter malum. ut probatum est supra Prop: I. at docet experientia habitus, qui sui in appetitu sensitiuo, inclinare indifferenter ad actum bonum, &malum. Nam exempli causa,ex habitu abstrumentiae, qui est in appetitu sensitivo, sentimus facilitatem ad abstinendum, etiam si ob
vanam gloriam abstineamus. 4. Aristotio eth. c. a. ait Virtutem moralem esse habitum electivum, id est, inclinantem ad bonam electionem. Habitus autem materialis non potest esse electivus. electio enim fertur. i sobiectum ronale , quatenus supponit deIiberationem rationis,& iudicium de medio praealijs eligendo in ordine ad finem. Actus,& habitus appetitus sensitivi sunt eiusdem rationis in hominibus,& in brutis:at in brutis non habeat rationem virtutis.
249쪽
a. Quod prudentiae subiectum sit intelle.ctus, communis est Doctorum sententia eum Arist. r.eth. ubi prudentia inter intellectuales habitus numeratur. & ratione probatur: Nain eo subiecto est habitus, in quo est actus, a quo habitus producitur. Producitur autem prudentia ex actu imperii, qui essentialiter est actus intellectus, ut diximus disp. I. q. q.
3. Quod ceterarum virtutum moralium sedes non sit intellectua, sed appetitus rationalis eodem modo probatur, quo supra Propoca. β.ls. probatum est passionum sedem is, non esse potentias cognosciti uas,sed appetitum sensitivum.
4. Quod in appetitu sensitivo sint hahItus
quidam virtutes morales comitantes, & eis respondentes, Probatur I. Quia appetitus sensitivus producit suos actus circa obiecta sensibilia tum per se solus, ut in brutis, tum Concomitanter cum appetitu rationali: at nonpn est maior ratio, cur actus appetitus rationalis relinquant habitum post se,& nominyelinquant actus appetitus sensitivi.ergo datur habitus in appetitu sensitivo. a. Qui . experimur ipsum appetitum sensitiuum magis procliuem esse ad actus, postquam illos frequentauit, quam prius. ergo signum est ab actibus praecedentibus relictum habitum. s. Iam Doctores aliqui hos habitus, qui sunt in appetitu sensitivo, virtutes morales appellare solent. Quamuis enim secundum oratipnem formalem virtutes morales non sinis
250쪽
sint,vi suadent rationes at Iatre β. I . negari ta men non potest secundum rationem materiain Iem ad virtutes morales pertinere. Nam que
admodum matreia debite disposita, Sc organica spectat ad essentiam hominis, ut pars materialis illius: quia cum anima rationali
componit unum principium opera tyonum
quae fiunt ab homi se . ita illi habitus, qui
sunt in appetitu sensitivo respectu opera. tionis rectae, quae est oblaetium virtutum moralium, integrant unum principium cum habitibus eis respondetibus, qui suntIiα appetitu rationali. Prae .erea ut habitus, qui sunt in appetitu rationali subdulux directioni ratio tris sita & hi, qui sunt in appetitu Se sitiuo Quare si hi habitus accipiamur se aeci se,& secundum se, non sunt dicendi virtutes morales; ac proinde a pyetitus sensitiuus noupotest dici subiectium virtutum morallum . si vero sumantur ut compozentes viau priu-cipium cum virtutibus, quaesu ut in appetiturationali ; quia totum copositum virtus moralis est, potest appetitus sensitiuus dici subiectum virtutum moralium ; non quidem omnium, sed earum, quarum natura est moderari passiones: quarum sedes est appetitus sensitivus: quales virtutes sunt Fortitudo, α Τemperantia. x Porro quidam Doctores ab κs.Υho. ra. solute dicunt subiectum Fortitudinis, ac Te, perantiae esse appetitum sensitiuum, An quia effectus harum virtutum, qui est moderatio passionum,fit in appetitu sensitiuo Ibi aute s