장음표시 사용
261쪽
4. Quoet ad virtutes Cardinales attiret,stiendum est quatuor illas virtutes, Prudentiam, Vistitiam, Fortitudinem, Temperatiam, duobus modis considerari posse. I. ς secun - . dum principium formale irtutis, a quo virtus moralis specificatur quod est actio recta, seu bonum morale. Ad hoc bonum duobus modis homo inclinare potest per habitus virtutis, nempe vel cognoscendo, vel appet edo. rsum hoe bonum aut est operatio,aut passio. Passio autem, ut sit bona rationi, debet esse talis, ut neque impellat ad contrarium rationi, neq; retrahat ab eo,quod ratio dictat. Iam habitus inclinans ad actionem rectam cognoscendo, est Prudentias inclinas ad operationem, seu actionem erga alios, est iustitia ; habitus reprimens passionem, est Tem. perantia, habitus firmans hominem ne rece dat ab eo, quod est rationis , est Fortitudo. Illae ergo quatuor virtutes Prudentia, Iustitia, Fortitudo , Temperantia, secundum haἐquatuor communes rationes formales sum-prae. Cardinales, & principales appellantur, id est. generales:quia omnes virtutes sub illis quatuor rationibus,ut sub imis generibu S, . ponuntur. a. d Considerari possunt illae
quatuor virtutes ut circa peculiares actus principaliter versantur. ut Prudentia, non circa consilium , & iudicium principaIiter, sed circa imperium versatur, ut dictum est supra d. j. q. q. Prop. j. lustitia circa actionem in commutationibus , vel distributionibus, quae sunt ad alterum cum aequalitate. Tempe petantia circa Laenationem delectationum tactus
262쪽
tactus, ut maxime dissicilium ad reprime u. Fortitudo circa cohibitionem timoris ita periculis mortis, contra qua dissicillimum est stare. Hoc modo hq qua tuor virtutes non
sunt generales,ut diximus esse secundum primam considerationem, sed speciales ab alijs
distinctae. Dicutur tamen Cardinales,ac Praeci puae ratione materiae, seu obiectorum, circaque versantur,quae sunt in obiectis virtutum moralium praecipua. o Porro aduertendum
est appellari solere Prudeliam rectitudinem discretionis in quibuscumque actibus; Iustitiam, eam animi rectitudinem, qua homo operatur quod debet in quacumque materias Fortitudinem,eam dispositionem,qua firmatur animus contra omnes passiones, ac labores; Τemperantiam, eam animi dispositione, quae modum quibuscumque passionibus, vetoperationibus imponit, ne ultra debitum e S.
ferantur. sed licet rectitudo rationis ad so- , Iam Prudentiam spectet a tres tamen reliquae rationes non constituunt distinctas virtutes.sed simul omnes cuicuque trium reliquarum virtutum Cardinalium coueniunt. unaquN; enim illarum quatenus habitus est, firmitate animo tribuit; quatenus virtus, disponit animum ad agendum, quod agi debet; quatenus moralis, inclinat ad seruadum modum rationis. Ita unaquaeq; est tum Fortitudo, tum Iustitia, tum Temperantia. Quare ad distin- p uendas virtutes Cardinales pon hae generλ-les rationes sum edae sent;sed aliae,quas pauIIo superius explica uimus.
263쪽
Do Connexione Virtutum moralium
Poprium est virtutum Μoralium, ut
sunt in persecto statu,connexionem habere inter se: ut nulla persectum statu habere queat sine societate ceterarum.
a. Hactenus de virtutum moralium ratione formali, obiecto,subiecto,essiciente, gene ribus dictum est: nunc de Proprietatibus agendum. quod erat ultimum principio Propositum ad disputandum. Praecipua autem virtutum moralium proprietas est, versari in medio; de qua supra egimus. nunc agemus de earum connexione, aequalitate, duratione . Ac primum dicimus virtutes morales in statu perfecto connexionem habere inter te. Duobus enim modis quaelibet virtus moralis considerari potest, nempe vel secundum e se sentiam, vel secundum statum perfectum. Ita tus perfectus virtutis moralis est , ut ob nullam dissicultatem,sive ex propria, siue ex ex tranea materia illa proueniat, a suo munere' deficiat. quod est recte se habere circa rationem formalem sui obiecti, & immutabiliter, ac certo circa illam in quolibet casu versa ri. virtus moralis secundum essentiam potest esse sine societate aliarum : in statu autem perfecto non potest. Hoc posterius ita prohatur: f Ut aliqua virtus moralis sit ita προ secta, ut in nullo casu deficiat a recta actione,
264쪽
debet in intellectu esse persecta prudentia, quae in quolibet casu sciat consiliari, ac imperari quod rectum est: at perfecta pruden-' tia ita explicata pendet a recta dispositione appetitus rationalis 3 g quia ut docet experientia , unusquisque iudicare solet de rebus agendis, prout in se dispositus est : recta autedispositio appetitus rationalis ad omne agi in bile habetur ex positione omnium virtutum moralium . ut ergo aliqua virtus moralis sit in statu perfecto, debet esse coniuncta cum ceteris. Pr terea qui inordinate sertur aliqua passione circa unam materiam,dissicile est ut non interdum inordinate feratur eadem passione circa aliam materiam . ut ergo circa unam materiam semper ordinate feratur,deinhet ordinate ferri ea passione circa omnem materiam . Ferri autem ordinate circa omnem materiam non potest qui non est bene dispositus secundum omnes virtutes. sed contra I. si omnes virtutes morales essent inter se connexae,sequeretur non posse produci unam, nisi simul producerentur ceteraerat videtur fieri nullo modo posse ut per unum actum producantur omnes virtutes. a. Multi censentur persecte probi, & tamen carent :aliqua virtute v. g. Magnificentia, si sint , inopes . ergo virtutes morales neque in statu perfecto sunt connexae. 3. UirtuteSintellectuales, quae perficiunt intellectum, nosunt connexae, ut patet. ergo neq; morales, quae perficiunt appetitum. sed nostra sententia est Aristol. 6. ethic. c. I a. &I3. quem sequitur s. Thom. I. a.
265쪽
r 4 Des'. et suaest. I. Prop. 7.
q.6s .ar. I. i & alia scholastici, ac Patres Ad 3. N. Productionem unius virtutis in statu perfecto supponere comproductionem aliarum virtutum. vi autem unaquaeq; virtus secundum essentiam diuersa est ab aIta, ita unaquaeq; producitur ab actu diuerso. quare non est necessarium, ut per unum actum Producantur fimul omnes virtutes . oportet aut exerceri circa omnium virtutum materias hene operando, ut acquirantur omnium viro
lutum nabitus, atq; ita singule sint in statu perfecto, qui supponit coexistentiam relio
quarum. 'Ad a. H. E Cum de persecto statu virtutis loquimur, intelligimus de eo statu, qui communiter contingit esse in hominibus . is autem status non requirit necessario contui ctionem cum quibusdam virtatibus, quae co- petunt eminenti cuidam statui: quales sunt Magnificentia,& Magnanimitas. Requiriturta inen in communi illo statu, ut sit ea dispo- filio in affectu, ut per hominem non stet,qu minus in illis etiam virtutibus status eminentioris se exerceat, si suppetat materia . Habetur autem ea dispositio per habitus virturum similium a vi per habitum liberalitatis habetur dispositio ad Magnificentiam. Facile enim acquirere potest magnificentiam qui liberalis est. D secundum hanc rationem diei potest liberalis magnificentiam habere. Id. n. habere dicimur, quod in promptu est, ut ha
, Ad 3. D t Virtutes intellectuales q versantur εἰ rca coaelusiones, habere dependensi.
266쪽
IDe viri. morat aquai. 24sab habitu principiorum, Si conexionem cum illo:quia omnia intelligibilia ordinem habet ad prima principia. Habitus tamen principiorum non dependet ab habitu conclusio.
nui L. At virtutes morales dependent a Pr dentia, & haec a virtutibus moralibu , ut Iur . Pra explicatum est. Ideo virtutes intellectua.
Ies non habent connexionem inter se, ut h3- - . . . hent virtutes morales. - Da virtutum moralium equalitate.
VIdendum est an sit maioritas,& minoritas in virtutibus moralibM. Quod pluribus m
dis considerari potest i. comparando virtutes inter se quo ad nobilitatem. a. Comparando eadem virtutem ad seipsam quo ad inclinationem ad obiectum, seu quo ad extε-sionem. Num eadem virtus semper atque pateat, an interdum quo ad ipsius obiecta latius se extendat. 3. Comparando eandem virtutem ad seipsam quo ad intesione . num eamdem semper intensionem habeat.
VIII. PROpOIITIO. ortutes morales,secundu nobilitatem V inaequales inter se sunt: secundum autem extensionem, & intensionem, diuerso respectu squales, & inaequales pos
sunt esse. m si nobilitatem in virtutibus moralibus m s.Th F. spectes intrinsectin, di essentialem ; illae non q-εβ.M., α . a suae '
267쪽
sunt aequales inter te. Pobilitas ex participatione rationis . non ncs autem virtutes aeque rationem partici- :Pant.Ideo non omnes pares in nobilitate suci
Quare Prudentia praetertur alijs virtutibus, quia maxime rationem participat: secundum, autem locum nobilitatis obtinet Iustitia . . RDLibid. ob eamdem rationem . n si vero extensio. - nem virtutum moralium consideres e quaelibet virtus moralis quatenus est in statu imperfecto susceptiva est maioritatis quo' ad extensionem. non enim statim ac inclingit, extendere se potest ad omnes partes ut obiecti r quia nec habet omnes partes ipsi debitas , quippe quae a paucis actibuSest producta , quae versati fuerunt circa paucas partes obiecti totalis; nec habet Prudentiam persectam, a qua dirigi possit,in omnes sui obiecti materias, & circumsta tias. In statu autem persecto videtur quiadem non recipere maioritatem quo ad exte- sonem: quia in eo statu ponitur societas alia rum Virtutum, ae in primis Prudentit per feeta, quae dirigere potest virtutes alias ei rea omnes ipsarum materias; quare circa omnes materias cuiuscunque virtutis appetitus rationalis facilitatem sentit. Revera tamen illa facilitas non semper oreur ex peculiari habitu ad illam materiam inclinante,circa
quam sentitur facilitas: quia accidere potest ut nunquam alias fidius su erit actus cire a se Iam materiam , a quo pruduci potuerit habi-
ις .. .' tuS: sed oritur eX appetitu rationali, qui quatenus per alios habitus est recte dispositus.&. , excib
268쪽
eaeeitatur per actus illorum habituum ad materiam eis similem, circa quas illi actius versantur , sentit Deilitatem in formando acta
circa materiam amnem, & similem, ac spe Etantem ad obiectum totale. Quare revera etiam in statu persecto virtutes morales re . Cipere possunt maioritatem, quoad extensio- .nem,etiam si no videantur suscipere. Ex quo intelligitur in statu perfecto virtutes morales videri quidem aequales, re Vera tamen posse esse in et quales quo ad extensionem, tum ad alias virtutes comparatas eodem tempo re, tum ad se ipsas diuerso tempore. Ad exte-sionem virtutum moralium videtur attinere Iatitudo illa,quae est in medio,circa quod singulae versantur. Cum autem contingat modo ob meliorem naturet dispositionem, modo ob maiorem iudicij perspicacia,modo ob maiorem assuetudinem, aut ob alias causas, magis ab uno si ab alio,& ab eodem magis, ac magis accedi ad mediu illius latitudinis inde fit. ut etiam respectu huius latitudinis virtutes morales & in diuersis , & in eodem subiecto possint esse incequales quo ad excensiouem. Quo ad intesionem autem, si id in virtutibus moralibus spectes. sest ipsis quasi formaIe,
nempe prudentiam, a qua diriguntur; o m. . s. Tiasium
nes virtutes in eodem subiecto a quaIes inter se sunt, quia eamdem prudentiae intensionem habent.Si vero spectes id,quod est ipsis quasi . . materiale, id est, intrinsecam cuiusque virtutis entitatem , possunt inaequales esse quoad intensionem, siue singulas cum alijs conseras codem tempore, siue ad seipsas diuerso tem
269쪽
Pore. oritur enim maioriis intensio mi ex ι actuum frequentatione, qui magis interdum Dequentantur ab una, quam ab alia virtute, indeq; oritar inaequalitas.
TΤΙrtutes morales semel aequisitae, si n6 V accedat vitium contrarium, A quo e pellantur , perseuerant etiam in animi vparata. 'Haec propositio probatur ex eo,quod om- . ne, quod corrumpitur, aut per ablationem subiecti corrumpitur, aut per remotionem a causis efficientis conseruantis & influentis in illus. virtutum moralium subiectum est ani ma rationalis, visu pr dictum est quae semper perseuerat: CRusa efficiens conseruans virtutes morales videtur nulla e sse , Praeter Deum,qui ut inductione colligitur, nihil desinit conserus re, ni si ad positionem alterius incompossibilis . Respectu autem virtutum moralium non apparet aliud incompossibile, Praeter vitia virtutibus contraria. Quare non desinunt virtutes moxales, nisi ad positionem vitiorum contrariorum. , Hactenus de virtutibus moralibus in communi: de Iustitia, Fortutudine, Temperantia .einceps agendum est. - ,
270쪽
CVM virtutum moralium duo sint prima
genera, ut supra dictum est q s. Prop. s. alterum earum , quae circa astiones, alterum: earum, quae circa palliones versantur: incinimus de primo genere agere , in quo praecipua ast Iustitia, ad quam dicunt analogian a, ceterae virtutes , quae sunt ad alterum . Age mus autem de ijs, quae a Philosophis morali-hus agi solent: cetera quae ad hoc genus Vir- tutum spectant, re ij cimus ad sacram Theologiam. Dicemus autem de Iustitiae nomine , Obiecto, rone formali, generibus, virtutibus iustitiae affinibus, viiijs contrarijs, subiecto.
a Vilitia dicitur tum habitus, tum etiam ., A aetus faciens iustum. Iustum autem, sue ius dicitur aequalitas unius cu altero.
I. Quod Iustitiae nomen tum de habitu, tum de actu dicatur, qui facit iustum . prob3tur ex commuiti loquendi more . videtur aut Iuttitiae nomen dici a Iusto. Quare ex varijs. Iussi significationibus variae nominis Iustiti et significationes colliguntur. Iustum autem ,-irue. b Yocis concisione, Ius, est aequalitas