장음표시 사용
311쪽
quaedam , quae aut falsum fignificant , ut si nunc adhiberentur ceremoniae veteris legissa ut ecclesia no vult adhiberi, ut si quis saeris admisceret prophana. Superfluus est,si iudicio proborum, & sapientum, neq; ad excita-dum: interlorem spiritum, neq; ad diuinanias gloriam pertinetis s. De Irreligiositate. '
. a. a. 7. f Irreligio sitas est, quae ei rea materiam, siue obiectum Religionis ita versatur, Ut ex propria ratione peculiariter ivam quasi vili pendat, & despiciat. quare videtur illam auersari, atque adeo quasi non attingere a &eatenus dicitur vitium contrarium Reli o ni per defectam . . Huius autem quatuor iunt Senera: Tentatio Dei,& Periurium. quibus Ipse Deus despiciturῶ Faerilegium,& hirpoma, quibus res diuinae, & sacrae, pertinentes
ad diuinum cultum, irreuerenter tractantur. Tentatio Deti est, per quam ex dubitatione
de aliqua pexfectione diuina aliqvid agitur, experiendi causa,virum Deus habeat illa opersectionem ,hec ne. Potest autem dubitatio.' esse vel expressas vel interpretati ua,& implicita, cum qui etiam si expresse non dubitet de diuina perscctione, id tamen agit, quod suapte natura ad nihil aliud pertinere, &referri posse videtur, quam ad sumendam experientiam de diuina persectione, quasi de illa dubitaretur 3 ut, cum quis neglectis me. dijs a diuina prouidentia constitutis, ali
quid agit , expectans effectum a solo Deo ο
312쪽
rtuna rationabili causa ad id mouente. Periniurium est, quo vel eum veritatis, vel eun defectu cuiusuis earum circumstantiarum tuoratur, quas Theologi ad i uramenti rem rudinem docent requiri. Sacrilegium, est violatio, siue irreuerentia rei sacrae ut sacra est. violatur autem res lacra ut sacra est , cum
quid agitur repugnans ei diuino cultui, ad quem res est destinata. Pro triplici autem rerum fac rarum genere, nempe Personarum, Rerum, Locorum, triplex est genus sacrilegiorum. Simonia,est voluntaria, & deliberata emptio, vel venditio rei spiritualis, aut
alicuius,quod si rei spirituali annexum.
- - Do Auaritia, ' Prodigali are.
8. a Dictum est supra Liberalitatem ess
mixtam virtutem,duplicem inclinationem.
habentem, alteram ad moderadum passiones ei rea diuitias, alteram ad largiendum. Huie ergo mixtae virtuti duo quoque mixta vitia opponutur, nempe Prodigalitas,& Auaritia, siue Illiberalitas. Prodigalitas mixta est ex desectu afictionis erga diuitias , habens eris ga illas minorem solicitudinem, quam deberet;&ex excessu largitionis, plus debito diuitias largiendo. Avaritia mixta est ex excessu affectionis in diuitias, nimium in eas amorem,& desideriu, ac delectationem habens s & ex defectu i a largiendo. Itaq; tum Prodigalicas, tum Au ais ritia opponutur Liberalitati, utraq; secunda
313쪽
dictum est . solet autem interdum Avaritia i sumi pro immoderata acceptione,& conseruatione diuitiarum, quatenus eae aequiruturi ultra debitum, aliena surripiendo,uel retine-do . & secundum hanc acceptionem Avari. tia opponitur Iustitiae commutatiuae, seu iu
stitiae, ad quam spectat facere iustum arith
De vitiis Magnificentis oppositis.
s. v Magnificentiae obiectum,ut supra diactum est,est opus magnum ob finem honestu, di magni sumptus, pro ut magno operi faciendo congruunt. Contingit autem ab hae obiecti mediocritate recedere tum per desectum, intendendo paruos sumptus,seulparum pro/pare faciendo consumere a ad quam intentionem consequitur paruum opus et tum per excessum , excedendo in sumptibus proportionem, quam debent ad opus habere secundum rectam rationem . vitium per deis ctum Parui ficentia nominatur, vel Indecora Parum Onia 3 vitium per excessum graece βαναυσια Banausia dicitur, . r. fabrilis, Est vilium opificum in sumptu faciendo indecetia, vel απειροκαλια Apirocalia, id est,elegantiae inscitia, seu vacuitas honestatis, ac decori. De Adulaesone . ac Litigio. Io. x Asfatalitati, quae iucundum honestis in alios offlcijs conuictum intendit , duo vitia opponuntur, 'dulatio,ac Litigium. Adam. latio,
314쪽
alio, excedit in delectando verbis, vel factis
in communi couersatione. Contingit autem multis modis excedete I. Cum propter aliquod bonum exequendum,aut malum vitandum, debet quis eontri itare potius alios, qua deletiare. a. Cum laudantur res malae , aut non certae. Cum ex laude timetur inanis
gloria. 4. Cum dςlectatio adhibetur solae antentione delectandi, nullo fine honesto . Serui ita delectat appellatur Placidus. s. Cum electatio adhibetur intentione lucri. & qui ita delectat dicitur Blandus,& Adulator,stri. Ete sumpto adulationis nomine. - Litigium deficit a medio astabilitatis estq; vitium, quo quis contrariatur ijs, quibus co-tiluit, neq; veretur eos contristare, no ex deinfectu amoris,quia talis contradictio pertineret ad discordiam; sed tantum via non curae contristare.
De Mendari', Simulatione, Iactantia, Ironia ..1 . I Potest quis veracem se a Iteri ex hubere aut circa seipsum, prae se ferendo dictis, vel factis talem, qualis re vera est; aut cir-xa alia, ita sermone, vel factis signifiean. do ea esse, qualia vere sunt, aut saltem qualia ab ipso putantur eri . Vitium, quo quis significat verbis se, vel alia alio modo se habere, quam re vera se habeant, Men dacium appellatur. Hoc idem si non ver- his , sed factis indicetur, Simulatio nomi-viatur. Requiritur autem ad formalem ratio ε
315쪽
nem tum med acit, tum simulationis voluntas euntiandi,& significadi falsum. ea voluntate posita tum mendacium, tum simulatio vitia sermaliter sunt:quia contra rectam rationem
est sumere signa externa, quae instituta sui ad cogitationes indicandas, ad aliud significandu m , quam cogitatur, idq; animo fallendi. Cum autem veritas medij cuiusdam rationem habeat, contingat autem vel eam trans. gredi in maius, addedo ei aliquid falsum; vel ab ea deficere in minus, detrahendo aliquida vero: inde fit,ve duo sint mendaci j, & simu lationis genera, alterum per excessum, alteruper defectum. vitium, quo quis peculiariter circa se ipsum excedit, maiora de se verbis enunciando, quam re vera ea sunt, peculiari nomine iactantia dicitur: Id si factis fiat,dicitur Arrogantia: Simulatio autem illa, qua quis simulat personam alterius , ut cum Re cator simulat personam iusti, appellatur Hy pocrisis . vitium, quo quis a veritate deficie minora de se verbis enucians, Ironiae nomen
habet; Dissimulationis, si id e factis significet.
De Scurrilitate,ae Rusticitate.
Io: Σ Vrbanitas, euius obiectum sunt
Ioel concinni,& secudum rectam rationem, media est inter scurrilitatem, & Rusticitate. scurrae sunt. qui sibi modum in ridiculis non adhibet, vincliturq; cupiditate ridicula dice- die quare, ut risum moueant, nec sibi parcunt, nec alijs r taliaq; in te, ac alios dicunt, qualia honesti hominis aures no serant. Agrestes
316쪽
eontra, & Insulsi, nec ipsi quicquam sestiue ditare queuis&ias, qui dicunt, stomachatur.
I. Iustitiam esse in voluntate probatur 1. Quia Arist. s. eth .c. r. ait Ipstitiam nominari eiusmodi habitum, quo homines iuste agunt, volvtq; iusta. a. Quia supra Prop. . dictum est Iustitiam esse habitum , quo quis constanti, ac perpetua voluntate ius suum vnimique tribuit. quod etiam habetur in Iustitiae definitione apud Vlpianum in I. ustitia ff. de iust.& iur. 3. Quia voluntas tendere potest per actum ad obiectum iustitiae, nempe ad aequalitatem faciedam eum altero, di ad bonum alienum. ergo ex tali actu relinquitur habitus in voluntate, ac facilitas ad 1uperandam dissicultatem, que in iusto alteri reddendo soIet aecidere. Excluditur porro firone subiecti Iustitiae sensus, no solum ex eo, nulla formaliter virtus potest esse in sensu ob rationem allatam q. I. Ied et quia Iustitia inclinat ad bonum alienum,reddendo iustum alteri debitum, ut debitum alteri est; cum tasqnsus semper inclinet ad bonum proprium. Dices: Retardatur homo a reddendo alie no per passiones erga bonum propriu: ad vi tutem autem spectat cohibere passiones: palis
317쪽
iustum. ut, quia iustum distributivum nor a solu exercere potest Princeps, quatenus ipbe distribuit sua, vel communitatis bona inter' subditos secudum proportionem Geometri
cam; sed possunt etiam exercere ipsa subditi, quibus ea bona distribuuntur, quatenus non plus ex ijs bonis quisque accipit, quam ei debentur secundum proportionem Geometricam, & si quid plus accipiat, reddit alteri, 'cui debetur: inde fidi, ut Iustitia distrubutiua non solum possit esse in Principe, sed etiam in subditis. Quod autem ad diuinam volvu-tatem attinet, ut intelligamus qua ratione
in ea sit Iustitia , sciendum est r. Uirtutes
non esse in Deo per modum habitus: quia ha bitus est accidens quoddam,& compositione facit cum subiecto, in quo est: at in Deo neq3 vllum accidens est, neq; vlla compositi sut ergo virtutes in Deo per modum Attributorum, id est, sunt Persectiones quaedam nullam imperfectionem includentes, sola nostrara. . tione , nostrisq; conceptibus ab ipso Deo, &Inter se distinctae. a. .ciendum ex dictis su- pra, Iustitiae vii tutem , ut Iustitiae virtus est, specificari, ac formaliter esse talem ex ordiisne, seu quasi ordine ad iustum alteri debit d. . Vt ergo in eo, qui reddit aliquid alteri, sit v . ra Iu stitiae ratio. necessarium est ut inter ipsum,& eu,cui aliquid redditu r,sit vera alteri tas,& in eo,cui aliquid redditur, sit vera exim gentiae ratio ad id, quod sibi redditur, ut id, quod redditur, fit vere ei debitum. Atq; haec
satis esse videntur ad veram rationem Iusti m. tiae: quia haec iussicienter eam distingunt α
318쪽
a virtutibus , quae non sunt ad alterum & Evirtutibus , quae licet sint ad alterum, non a tamen habent in suo obiecto veram rationem iusti debiti , sed tantum dehi tum decen tiae. vera ergo iustitia est, si haec adsint etiamsi inter eum,qui reddit aliquid alteri,& eum, cui redditur,no sit omnimoda alteritas, dummodo sit vera alteritas seeundum ea, quae ditia sunt Prop tk.s .etiam si is,qui reddit aIi-- quid alteri,no habeat veram rationem debiti ad reddendum , modo res ipsa sit vere debita ei, cui redditur. His positis intelligitur qua ratione in Deo sit vera iustitiae ratio. Quamuis enim creaturi intellectuales non habeant omnimodam alteritatem a Deo ; quia quidquid sunt, Dei sunt: habent tamen veram al- teritatem , quatenus suppositis distinctae a Deo sunt, & quatenus dominium habent in suas actiones ratione liberi arbitri j, multaq3 Deus relinquit earum arbitrio. & quamuis Deus ex se nulla habeat rationem debiti ob absolutum dominium,quod habet in res oe'se multa in possut esse rebus ipsis debita, siue ex
lege naturalj,quia ea exigunt naturae rerum; siue ex Dei dono, quo a Deo ea tributa sunt creaturis;siue ex Dei pacto cum ereaturis,ex quo pacto creaturae acquirunt aIi quod domi.
nium in illa. est ergo in Deo tum Iustitia legalis, quatenus tribuitereaturis ob bonum
uniuersi ea, quae creaturarum naturae exigui,
quae exigentia est lex naturalis; tum iustitia distributiva, quatenus unicuique creaturae tribuit ex suis bonis dona secundum uniun. cuiusque dignitatem , & meritum,seruando
319쪽
in distriutione proportionem Geometrica 3i tum Iustitia commutativa, quatenus ex paeto quod interdum ob suam bonitatem Deus iniecum suis creaturis, reddit ratione actionum sibi a suis creaturis exhibitarum iuxta pacta initum,praemium illis actionibus debitum , seruando quadam proportionem a tithmeticam;& quatenus culpas vindicat, & poenas peccantibus iniungit secundum demerita Idi quatenus suis legibus, & praeceptis iubet,
ac ipse curat ut fiat iustum commutatiuum initae homines. Porro summa ratio dnij, quae semper i n Deo est ad res creatas, quantumuis eas promittat, & donet creaturis, & ditium, quod habet ad ius, s habet . creaturae ad alias res, quatenus ab ipso met Deo illud est,& dominium quod semperi habet in ipsas creaturas, quibus aliquid donat, & cum quibus paciscitur non tollit,ut paullo ante dictum est, veram rationem Iustiti et in Deo:quia semper
est aliqua vera ratio alteritatis inter Deum & creaturas, ut supra explicatum est,& vera ratio debiti inter creaturas , & res , quae eis tribui debent: ergo est vera ratio iusti .ergo vera ratio Iustitiae in faciente tale iustum , id est, in Deo. Iumma autem ratio domini I, quae est in Deo, sesum facit, ut lustitia, quae est in Deo sit eminentioris rationis, quan in creaturis, & sine ulla impers ctione, quae oritur ex limitatione dominis, & trassatione in alterum. A Deo enim, & ex eius liber M. voluntate est dominium , quod habent crea turae in alias res 3 di quamuis Deus tribuat
eale dominium creatum, adhuc ipse rema
320쪽
net Dominus eius dominis. Constri Quia Resp qui exercet veram Iustitiam distributuuam, de interdum commutatiuam cum subis ditis,adhuc habet ius quoddam imbona, quae ex Iustitia subditis tribuit, quantumuis illis tribuat 3 quatenus semper habet ratIΟnem totius remeetia subditorum, ae proinde eoru chona semper sunt Reip. debita ad ipsius con. γ seruationem. quamquam iResp. tribuendo bona subditis priuat se peculiari quadam ratione dominij in ea bona a quod non eon. tingit eum Deus tribuit bona, & dominium
QVoniam dictum est de virtutibus, qua
circa actiones sunt, & alterum spe inciant: dicamus nunc de ijs,quae circa pam nes versantur, ac proinde fune in primis ad bonum ipsius agentis ., Proprium enim ageptis rationalis bonum est recta ratior a, quo bono remoueri solet homo per immo deratas passiones. quare virtutes , quae circa moderandii passiones versantur, circa ipsius a s.Yh. 1.,. agentis bonum sunt. a Duo autem sunt, aras .ar. a. quibus maxime remoueri solet homo a hono . rationis, nepe pericula alicuius magni mali per passionem timoris,& sensibile maxime
delectans per passionem delectationis. ad o sistendum primo est virtus Fortitudinis 3 ad moderandum autem passiones circa secunda