장음표시 사용
111쪽
9 PD a particularis. simplicissima, machina, inquam, in qua eaedem leges sunt pro omnibus planetis, eaedem pro omnibus selibus: satisfacit illud systema omnibus observationibus
astronomicis, neque repugnat cum principiis physicis: ergo defendi potest ut
Hypotnesis. OBIECTIONUM SOLUTIO. Objicies i. . Si terra moveretur ab O casu in ortum, aves non possent redire ad suos nidos; quippe dum in aere suo pensae pergerent versus occasum tellus motu vertiginis in orbem circumducta nidos secum adduceret in ortum : praeterea motus progeistorum, V. g. glotabombardilis, longe facilior esset versus orientales plagas, & ictum faceret validiorem quam versus occidentales , adjuvante scilice terrae vertigine Versus ortum, resistente versus occasum. Haec argumenta ad mulieres & pue-.ros, in quibus non est major difficultas quam si dicerem muscam majori celeritate
moveri a prora ad puppim quam a puppi
ad proram : enimvero aer simul cum terra abripitur ; quod probatum est celebri e
A quinquagintae annis , dum viveret Gassendus, vir eruditissimus, disputabatur quem motum habiturus esset gi
112쪽
Ph ca particularis. 93bus f ispensus e superiori Triremis antenna, ii incumbentibus remigibus triremem ad motum celerrimum incitantibus , dimitteretur in inferius tabulatum.
Erat opinio hommunis fore ut globus in illa hypothesi longepost triremem in aquam deciderer, praeterlabente scilicet trireme, dum interim globus in subjectum tabulatum dimitteretur. Gassendus autem cum paucis asserebat fore ut globus idem pun- istum decidendo altequeretur, cui perpen
diculariter ante respondebat: nec fefelliteVentus; parata quippe Triremis A B, globus C stab. I.) suspensus respondens perpendiculariter puncto D se jecti tabulati, dum qui incitatissimo motu Triremis agitabatur resecto fune dimissus, est globus qui duo aut tria minuta secunda in descensu impendit, ict ut interea punctum D motum sit in E. Globus C non descendit per lineam rectam
C D , sied per obliquam C F E, atque
idem punctum tabulati attigit cui prius
respondebat perpendiculariter. Hujus eventus facilis est ratio: dum globas pendebat ex C, mos triremi, motus est ipse aer triremi innixus : hinc globus perpetuo aeris contactu delapsus est
in anteriora, & accedente motu deorsum secutus est determinationem complexamox perpendiculari & horis tali confla-
113쪽
tam ; tamen ut remigibus visus sit des.cendere perpendiculariter , quia moticum trireme & aere horisionialiter non potuerunt observare quod erat determinationis horisontalis in illa dAerminatione complexa, sed tantum observare potuerunt quod erat determinationis perpendicularis ; vises autem sit hominibus e littore spectantibus describere lineam diagonalem , quia illi non moti cum tri- remi & aere potuerunt observare deter- minationem diagonalem conflatam , tum ex perpendiculari, tum ex horisontali. Objicies 14. Sit globus A pendens ex summa turri & respondens perpendiculariter puncto B , decidat globus, & isterim
donec terram attigerit, transferatur turris
sane ς si terra moveretur, ut Copernicani Volunt, globus A non attingeret punctum B translatum in D: etenim globus cum dimittitur habet impetum quem habebat pendulus, vi cujus fuisset translatus ex Ain C, & ideo arcum Α C descripsisset majorem arcu B D ; ergo cadendo debet attingere punctam E, non autem punctum D ; quod experientiae repugnat. 'Tantum abest ut hare objectio faciat aliquid contra Copernicanos , quinimo per eam ingeniosε explicatur eorum systema nam dum transfertur turris ex Ain
114쪽
' sca partisularis. e in C '& punctium D in B, globus A non
debet tendere ad punctam Ε, sed adi pumictum D. Enimvero dum turris transfertur, aer ipse innixus transfertur ; hinc columna quae est ex Α ad C . latior est ea quae est ex. B sin D, &. consequenter globus cadere debet versus D, non autem versus E , quia, si aer seperior iraestatus est ex A in C , aer. inferior translatus est ex B in D, non autem in E. Adde quod illa ruitis altitudo, quant cumque sit, quia nulla debet aestimari relative ad renae diametrum & atmosphae vae accis, adeo ut litat 'globus. A, decidens attingeret punctam E ι non aut .unetiim D, tament .pro insensili, discximine Dod est interi hujusmodi, duo pum sta, id non potest percipi. 'objicies 3 α. Sit.. bombarda e parallelo aliquo dire versus polos, ita ut seopus seu turris C sit in parallelo aliquo minore 3 supponamus quod globus bombardilix ut a parallelo. A B perveniat ad parallelum
in ortum ex puncto A in punctum B, Globus vi pulveris pyrii transfertur ex parallelo A B ad parallelum C D , & t turn habet impetum vertiginis qui competit puncta A, vi cujus potest percurrere, arcum ΑΒ, aut illi aequalem. Porro arcu&rim. n. E
115쪽
mmica panicularis. A B major est arcu C D: ergo potest ferri longius ad ortum quam sit punctum D, & sic bombarda aberrabit i scopo ;quod est ridiculum Major videtur dissicultas, si supponatur aliquis vicinus polo terrae, qui diri- gat tormentum a parte G in polum F: etenim dum globus in polum transfertur, determinabitur in sua progressione ad sese accommodandum diversis parallelis majoribus & minoribus : impetus namque conceptus in pancto G, tab. 8. fig. . determinabat globum ad describendum arcum a G E '; & tamen in singulis punctis suae progressionis alium impetum con-eipit quo determinatur ad describendo arcus minores & minores, juxta minclaesparallelos decreicentes usque ad polum terrae in quo isti . paralleli desinunt in unum punctum, cessante jam quolibet motu vertiginis. Ergo si globus ultra polum feratur, rursus describet arcus majores & majores, quo magis recedet polo. Unde igitur globus explosus ad mo- tus tam diverses potest determinari 3 quod quidem dici debet de avibus per aera volitantibus , qui diverses etiam parallelos
majores & minores sim volatu percurrunt.
Eadem Glutio danse huic objectioni,
quae praecedenti data fuit. Enimvero a puncto quo emittitur globus bombardia
116쪽
Pbfica particularis. lis ad punctum quod petit, non est sensibile discrimen inter parallelum scopi ¶llelum loci a quo emittitur; videlicet propter terrae amplitudinem & differenti m deprehendi non potest: quin imbpropter terrae inaequalitatem fieri potest ut parallelus scopi major sit parallelo loci , a quo emittitur globus. Deinde vero, supposito quod differentia sit inter illos parallelos, recte dici potest quomod5 globus directus versus polum describat minores & minores parallelos , atque a polo recedens postea dein
scribat majores & majores; nimirum aer innixus terrae, qud magis accedit ad polos, ed tardius movetur, & quo magis recedit a polis, eo vehementius agitatur : itaque globus motu vertiginis des .cribere debet minores & minores paraulelos ad polum, atque poste1 majores esicque glisus nunquam aberrabit a scopo.
Objicies V. Si terra moveretur motu vertiginis, retardaret gravium descensum: nam motus vertiginis tam debet reta dare motum gravium quam motus h
risentalis; poreb motus norisentalis illum retardat: scilicEt globus bombardilis putisus horisentaliter per duo minuta secunda
manet in aere, quo tempore debuisset descendere per nonaginta pedes; hoc autem fieri non posset nisi motus horis-- E ij
117쪽
roo Phisica particularis. ealis globi bombardilis retardaret ejus descensum : ergo pariter motus vertiginis ipsi im retvi daret. Hoc autem repugnat experientiae ;Pamsi motus vertiginis retardaret gravium des censum, ubi major est vertigo terrae, ibi magis retardaretur gravium descensus: atqui ubi est major vertigo terrae, non est propterea tardior descensus grotum, v. g. Circa aequatorem quam versus tropicos &pol S. Nego motum hunc vertiginis retardare 4kscensiim gravium: scilicA dam motu proprio grave descendit, mora communi aeris rapitur; unde si versus arquatorem diagonalis magis accedat ad horis talem quam versilis polos, certε motus Verint inis in aere maior est versus aequatorem. . Objicies 3 Q. Si terra moveretur circi suum centrum, turres & Mificia deberent excuti, ut excutiuntur capilli inhaerentes rotae circulariter agitatae. N. Propositionem; nam aer ipse cum terra eodem motu abripitur, proindeque
nihil est quod resistat telluris motui.
Srsr EMA COPERNICANUM- explicatum a Girtem. Non modo mundum praesentem se
posuit Cartesius constitutum qualis a Co-
118쪽
Phdifica particularis. pernico instituitur, seii etiam vias aporit simplices quibus potuerit & debueris
nasci. Antequam rem aggrediatur, postu'lat ut ea quae proponit habeantur tantum ut hypotheses, iiiib satetur nonnullam se assumi quae constat esse falsa ; quibus positis, quatuor postulat quae jam obiter retulimus & ex quibus concessis videtursbi hujuscemodi genesim demonstrasse. Io. Postulat ut a Deo creetur materia γlaomogenea & uniformis, divisibilis quiadem & mobilis, sed nondum divisa &
2 . Postulat ut illa materia dividatur a Deo in partes fere inter se aequales, magnitudine mediocres , inter eas ex quibus astra & coeli componuntur, quae quidem Partes non potuerunt esse initio sphaericae ;alioquin deberet admitti vacuum, quod est omnino impossibile. 3'. Postulat ut partes illae moveantur ea quantitate molias quam Deus produxit in prima rerum genesi & quam etiam
4'. Postulat ut omnes illae partes & singulae moveantur circa sua centra, plures Urb circa centrum commune , ita ut tot sint centra communia quot Tunt stellae
fixae & planetae. His quatuor datis, sibi videtur Caris sus explicare posse quomodo fuerit natus
119쪽
ioa Phesica particularli. mundus Copernicanus, sive sibi videtur line facere mundum Copernicano simi-em: enimverδ ut primum partes illae agitatae sunt ctrca rua centra & circ Kentrum Commune,mtelli tur angulos illarum partium fractos fuisse, contritos attritos ; inde partes illae factae sunt sph Ticare ramenta vero partium replevere i terstitia quae necessarid concipiuntur imter partes sphaericas, iis ut ramenta illa figuras suas subinde mutarent pro ratione loci occupandi. . r En jam duplex materiae genus, scilicrimateria sphaerica seu globuli, & ramenta seu materia subtilis nata ex contritione angulorum. Materia subtilis primum est Cartesio elementum , globuli vero secum dum : tertium aliquandδ nasceturi Porro dum globuli pergunt circulariter moveri, nasci debet aliud Phoenomenon. Nam haec est naturae lex: quidquid circular iter movetur, recedit a centro sui
motus , s potest : possunt autem globuli
.Tecedere a centro sui motus: enimvero dum sic moventur perpetuo, mutuis frictionibus & collisionibus a iquid ex eis abraditur, proinde fiunt minores; ergo miniis si tum occupant : ergo pollunt
recedere a centro vers circumferentiam: ergo recedunt.. Animadvertit Cartesius globulos om-
120쪽
bdifica particularis. I rines non mansisse ejusdem magnitudinis, natos licet ex partibus sere aequalibus, quia pro variis angulis quibus donabantur illae partes, major in quibusdam c pia filii abrasa, in aliis minor ; sic vero eos globulos a centro recessisse putat, ut centro cujusque vorticis proximi sint mi- 'nimi & celerius moveantur , V. g. qui positi sint versus d , e, f, S, , qui Vero t. s.
Iuni remptiores gradatim sint majores,& tardius moveantur , donec veniatur ad certum terminum, v. g. ad superficiem: haeroidis H N QR, ultra quam Omnes n. s.
Hint aequales & e contrario celerius mo- Ventur , quo ab eadem superficie remo- Verentur versus M Y.
Globulos intra sphaeroidem positos esse
aequales inter se & celerius moveri, quo magis a sphaeroide removentur, utile videbatur Cartesio, ut suum systema de cometis , quo contendebat ipsos esse perpetua sydera supra Saturnum semper P sita, quae ex uno coelo in aliud coelum migrant, facilius tueretur : hujus verb rationem physicam reddit; quia , cum Vortices non sunt accurate rotundi, fit ut n.gr.
spatium interjectum inter H & M fiat
angustius compressione vorticum circumiacentium , qui non sunt aequales: porro clim fluidum corpus transfertur a Ipatio latiore in angustius, majorem acquirit --γ