장음표시 사용
311쪽
a 92 Phus a particularis. Eadem lacryma disrupto apice in m china pneumatica . confringitur quidem , sed partes comminutae non procul dissiliunt.
Sunt ista mirabilia phoenomena quae a dispositionibus mechanicis pendent; unde quaeritur quaenam illae sint. Quidam voluere Lacrymam Batavicam pedunculo rupto disrumpi per vim elasticam aeris intra poros L paries interiores compressi: quia cum, fracto pedun- Culo, aer reperit exitum, nititur se liberare& celerius partes vitri dilatat & frangit: alii voluerunt liaec oriri phoenomena, quia rupto pedunculo, canalis aperitur materiae aethereae irrumpenti per suum canaliculum, quae materia liberiore curia fluens in partibus interioribus lacrymae, postea reducitur ad angustias, sicque vim facit& vitrum dis umpit. Quaenam sententia vincat, ex sequentibus accipite.
Phaenomena quae sunt circa Lac mam Batavicam non veniunt ab elaterio aeris
inclusi. Pr. Haec enim sententia non satisfacit experimentis omnibus. 1' Cum lacryma fuit recocta , fracto pedunculo , non fit
fractio lacrymae: porro si fiatruo foret ab
312쪽
Phsica particularis. 293 Haterio aeris inclusi , deberet fieri fractio
quando recoquitur vitrum , quia tunc aer
inclusus antea compressus frigore, tunc ignis vi dilataretur, sicut aqua dilatanir in vapores 'calore ignis in arolipyla , quemadmodum aer ipse in bullis vitreis inclusus dilatatur calore ignis ; ita ut non sine crepitu parietes vitri quibus concluditur distrum pat. Et certe disrupto pedunculo lacrymae in pneumatica machina , partes non dii siliunt tam longe quam extra machinam in pleno r atqui si disruptio veniret ab elaterio aeris inclusi, partes comminutae deberent longius dissilire: nam machin Pneumatica expurgata aere crassis, aer exterior ambiens lacrymam tam resistitius uptioni quam extra machinam. Denique ut phoenomena venirent ab Haterio aeris inclusi, aer ille inclusus deberet esse compressus ; poreb tantum abest ut sit compressus, quin imo sit maxime rarus, ut patebit. SECUNDA PROPOSITIO. 'Haec omnia phaenomena veniunt ab irruente
materia subtili per foramen apertum rupis pedunculo. Pr. Haec enim admitti debet opinis quam dispositio mechanica partium cor
313쪽
poris persuadet, quaeque satisfacit phominomenis : atqui dispositio mechanica partium lacrymae & phoenomena, persu dent materiam subtilem irruere per for men apertum, nam i durissima estiuaec Iacryma in ima parte, quod partes exteriores frigore correptae & subith condens atae instar fornicis aliae aliis innixae se
ao. Si cauda lacrymae eδ loci frangatur ubi jam apparet perforata, sive ubi partes interiores incipiunt esse fungosae, vinc in minlutissimum pulverem dissilit, quia cum vitrum aquis instillatum est, partes quidem exteriores obriguerunt, &ad supe ciem facta compactiores arctiΩsimo viliculo sibi adhaeserunt, tenuissimis duntaxat meatibus intercisae, dum interea paries vitri interiores ob caloris agitationem mala colligatae & sese contiguae, manserunt grandioribus intercita meatibus ibidem interceptis; ita ut materia subtilis, si quando iuuat, facilem invenire possit aditum ; quemadmodum fracto lacrymae pedunculo in ea parte ubi jam apparet perforata, aether subtilissimus ir-
' ruens Sc abunde admissis inter poros frandiores partium male cohaerentium facile fluit; at inde offendens partes superficiei magis compactas quarum meatus sunt angustiores, tuac ni rapidior α
314쪽
difica particularis. 293 non sine impetu fremituque illas dividit,
non secus ac aqua liberiore cursu per alveum leniter profluens, rapidior evadit& valentior dum pontem offendit, compressa nimirum & coacta ad cursus angustiores. Jo. LacrFma non comminuitur nisi disrumpatur ad eam partem qu ae perso
rata est, quia si solida sit pars quae frangitur , poros habet angustissimos, quales habent partes illae quae sunt versus cimcumferentiam ; proindeque largam aetheris copiam non admittunt, sed qui subit aether penetrat ipsam sine ulla offensione, neque dis umpit partes, sed integras permeat, ut permeadat prius disrupto no dum lacrymae pedunculo : ergo ad comminuendum vitrum necesse est in ea parte stangi ubi jam cauda apparet perforata.' M. Lacryma reco sta igne non minutitur , nec dissilit in pulverem, quod vitri meatus caloris vi reserentur & ampli res fiant, it ut si Dacto pedunculo materia subtilis in interiores partes lacrymae irruat, abundantius habeat exitum tib riorem per ampliatos & quasi distentos vi caloris poros superficiei.
Si lacryma in aere concrescat, non frangitur , nec dissilit, quia cum partes diutius maneant molles, arctius inter se devinciuntur omnes, & aequabilius con
315쪽
rextae sunt non lum versus extimam siris perliciem, sed interitis & per totum: ex ouo fit ut fere sint inter se aequales ubique meatus, atque adeo materia subti-l1s aditum habeat & exitum ubique pariter faciliorem ; proindeque nulla debet fieri vehementior aetheris irruptio, qui liberius primum irruens, deinde compres sus oc coaetiis vitrum comminuat ; sed Per aequabiles meatus it, reditque, subit re egreditur sine collisione & fremitu.
6'. Cum lacryma atteritur arenula stam-
pensi, tum cepe dissilit, cum ad majores bullas pervenitur : scilicet tunc materia subtilis cum impetu irruit, & tandem Compressa vitri partes disjungit; sed ubi Smiridis pulvere subtili cum oleo mixto atteritur, tunc nulla ut plurimum frachio sibsequitur, quod sebeunti abundantius aetheri non pateat sussiciens aditus propter ramosas olei partes ipsiun occludentes, eo ferὸ modo quo duo marmora laevigata oleo illita sese mutuo sustinent, ex eo quod externus aer subire non possit. 7o. In machina pneumatica disrupto apice, lacryma quidem comminuitur, sed partes non procul dissiliunt, quod in machina pneumatica non sit aer Crassior qui una cum aethere intrὲ poros fram cuspidis vehementius irruat, sed solus aether subtilis, qui aere crassiore destitu-
316쪽
Phesica partisularis. χ' tus, Acilius pervadens meatus angustiores tanta vi non concutit vitrum ; sicut aqua durioribus & crassioribus corporibus onusta , majore impetu concutit pontem obvium' quam si sola per alveum
8'. Materia quaedam spatium in lacryma medium occupat, quae quidem materia nilii, aliud est quam aer rarefactus, non vero compressus & condensatus, ut putabant prioris opinionis assertores; cum enim circumstans frigus primum constringat lacrymae partes ad seperficiem posi-tas, dum partes interiores concepto adhuc calore aliquantum Iaxantur, Certε interceptus aer calore rarefactus sese recipit intra medias & intimas vitri partes, superstite adhuc calore fusas, quo fit ut hujusmodi bullae medium istud spatalium occupent qbi liberior est situs. Adde quod si corpus aliquod condensetur 3c gelascat, partes quae minus gelascere posisunt sese in medium spatium recipiant; patet in vino Remensi, cujus pars rob stissima & spiritibus foeta sese recipit in medium : ergo dispositio mechanica partium Lacrymae BataVicae, & phoenomena, probant materiam subtilem irruere perforamen apertum.
. Dices: Si meatus angustiores positi versus ovatam lacrymae partem simul col-
317쪽
lecti viam faciant tam patentem, ut exeat materia irruens, quanta est via ut intromittatur per apertum foramen, certe di . ruptio non oritur a materia irruenter verum consequeras, ergo & antecedens. N. min. Nam meatus superficiem versus eXteriorem tam sunt exiles de atausti, ut ' Viam tam patentem nori essiciant quanta est la via per foramon apertum einde finge tibi poros huiusce lao ymaemiasi totidem infundibula, ita ut foramina quae respiciunt partes interiores lacrymae sint patentiora, quae verδ sunt in partibus exterioribus sint angustiora ; unde quia perpetud irruit materia concitatissi-mὸ agitata , vim facit in latera pororum,
& ad angustiasredacta subiti, partes dividit.
SE RARITATE , RAREFACTIONE, DENSITATE ET CONDENS
Rarum dicitur corpus quod siub magna dimensione parum nabet materiae pr priae : hinc lac ebulliens rarum dicitur , quia tunc sub majori dimensione contianetur eadem substantia quae prius continebatur sub minore: raritas ergo est status corioris quo corpus habet porum materiae propriae sub magna dimensione ;kleoque rarefactio est vis qua acquiritim
318쪽
Ph sica pcrticularis. raritatis status, seu qua fit ut eadem substantia incipiat apparere sub majore di-
Densum dicitur corpus quod sub paruis dimensionibus multum habet mater propriae: sic ferrum relativὸ- ad lignum densum est, quia sub, parvo volumine materiam habet sibi propriam ampliorem ; densitas igitur est status densi corporis ; condensatio Vero est vis qua acquiritux densitatis status, seu qua fit ut eadem substantia incipiat apparere sub minore dimensione. Disputant Philoseolii cur corpus idem modo sub minoribus dimensionibus , modo sub majoribus contineatur, sine
augmentatione Vel imminutione materiae propriae.
Difficultatem hanc ut quidam selverent , dixere quasdam esse qualitates quibus extenso cujuslibst rei ab luta possit& augeri & minui sine augmentatione vel imminutione materiae propriae. Gassendistae cum Epicureis voluerunt rarefactionem fieri aliquando intrusione materiae alienae, & aliquandδ dilatatione pororum : condensationem verδ extrusi ne materiae, ut aliquando restrictione v cuolorum. Contra sit
319쪽
PRIMA PROPOSITIO. Materia augeri non potest fel minui in 'ratione propria sua massa fine augmen ratione vel imminutione materia. Ph. Scilicet non Concipitur eamdem massom sine imminutione sui posse occupare spatium minus, nisi admittatur
penetratio Corporum: atqui penetratio corporum non datur, saltem naturaliter; ergo, &c. SECUNDA PROPOSITIO.
Corpora non sunt rara ampliatione vacuo-lorum, is densa restrictione. Pr. Ex antedictis, ubi explosimus omnino illa vacuola , non ergo possi int esse causa condensationi, vel rarefactionis.
Rarefactio fit per intrusonem materia vel magis vel minus subtilis; condensatio ιιὼ per ejusdem extrusionem.
Pr. 'terminorum expositione : via
delicA corpus rarum est quandb sib di-
320쪽
mens e majori apparente habet partim materia: propriae: porro cum introducuntur corpuscula heterogenea, magis est apparens corporis dimensio , nec tamen major est materiae propriae copia'; ergo intrusione alienae materiae intelligitur corpus rarum : intelligitur etiam densum extrusione , quia densium sub parva dimensione apparenti eamdem habet propriae materiae copiam quam habuit sub majori limerisione apparente: porro posito quod materia aliena extrudatur, tunc dimenso apparens 4ncipit esse minor, licet tamen eadem sit materiae propriae copia : ergo posita nostra sententia, rect 8 intelligitur rarefactio & condensatio. Hinc V. g. rare- fit spongia dum aqua subit poros ejus, quos dilatat & ampliat; condensatur autem , cum extruditur aqua ab ipsius poris: idem fit dum panis recens compri- .mitur, qui postea dilatatur, quia materia subtilis exclusa poris agit in aera interceptum inter poros; sicque dilatatur aer, proindeque partes paniS.
Objicies 1 Corpus extraneum , cujuSextrusione rarefactionem fieri diximus,
est fictilium : vix enim concipi potest quomodb corpora solida sint ex omni parte