장음표시 사용
351쪽
minus commessus, quam aer in pede montis pontus, ideoque aer in vertice non iam premit hydrargirum stagnantem in vase quam aer in pede. Porro ii experimentum fiat in recipiente in quo sit aer aequaliter compressus, in quem proinde materia aetherea eamdem
vim facit ut dilatetur, cert8 si non possit
dilatari, manere debet ad eamdem altitudinem Mercurius suspenses ad quam maneret in aperto campo , quia cum sit aequaliter compressus nec possit dilatari
retentus vitro , certe aequaliter premit
stagnantem hydrargiram in vase ac si non adesset recipiens, licet columnae aeris in recipiente non sint ejus lem altitudinis cum illis quae sunt extra recipiens; sicut si columna ejusdem altitudinis cum a mosphaera premeret definito pondere globum terraqueum, eadem profecto ratione premeret, si divisa retineretur, nec posset eVagari: nam aer in recipiente est aequε compressus ac volumen aeris extra recipiens positum : retinerur autem a recipiente , nec potest evagari, dilatari :ergo recipiens praestat quod praestarent
partes aeris superiores, erat enim aer in
recipiente positus compressus a partibussiperioribus ; retinetur in eo stam a recipiente : ergo recipiens praestat a stipplet vices partium superiorum aeris, dum retinet aera in priore statu.
352쪽
Ph ica particularis. 3 Ex hac compressione orta I partibus seperioribus sequitur vim esse elasticam in
aere compresta qua ex omni parte premit sursum & deorsum horilbntaliter: nam materia aetherea vim faciens inter
illas partes ut ipsas dividat & dilatet,
certe facit ut partes illae versus quemlibet locum nitantur & iter suum arripient qua parte minus resistitur, unde si exhauriatur aere recipiente, aer exterior, si modo sit aliqua rimula , irruit per rimulam :unde ii igne rarefiat aer in aliquo cubiculo, tunc sebito aes extra cubiculum positus irruit per quascumque rimulas, &quidem eo concitatius & rapidius quo angustiores erunt rimulae: quemadmodum aqua rapidius fluit qud angustior est alveus & minus capax: porro maxime nocivi sunt aeres illi subeuntes per rimulas , praesertim iis qui fortius approximantur ad ignem. Hinc accurate claudi debent illae rimulae periculosae magis quam ingentes hiatus villarum agrestium.
Ex his aqua posita in amphora a latere Ierforata non essivit, si teneantur parauela horisbnti, quia tantus est aeris nisus a latere positi quantus est nisus aeris superne incumbentis: quod quidem experimentum oculis melius constat & postea facilius explicatur. Urgebis: Vis elastica nata ex compreς
353쪽
3 3 sica particularis. sone non est causa hujusce suspensionis: nam haec suspenso durabilis est & per-
ma : atqui vis elastica non est perpetuo futura: tandem enim debilitatur, imminuitur , imo perit, ut videre est in omnibus corporibus elaterio donatis; ergo &c. Dist. min. Debilitatur in aliis corporibus praeter aerem, C. In ipse aere , N. Itaque sunt corpora plurima quorum Viselastica frangitur, ut patet in virga ares
cente, in ipse calybe, cujus partes dis sectantur, sive cujus pori fiunt ejusdem
ubique capacitatis, in quantum materia
aetherea illos ampliat qua parte sent strictiores: sed aer, quidquid sit de aliis
corporibus, vim habet elasticam, quae nullatenus frangitur; quod quidem adeo
Certum est ipsis experimentis constantissimis, ut possit tanquam fundamentum eo loci constitui: enimvero hoc aeri proprium est ut facile dilatari & facile comprimi possit; hujus elaterium idem semperest, & constans permanet, ut videre est in selopetis pneumaticis quae post longum . temporis intervallum eadem vi globulos emittunt ac si recens agr fuisset intrusus. Ratio mechanica discriminis petitur ex diverse elate io: eatenus quippe caetera corpora simi elastica, quatenus materia aetherea cum aliquo aere agit in ipsas Partes aliorum corporum fluens per in
354쪽
Tum corporum poros: at partes aeris singulae breves sunt maxime Compactie, noque elaterium in aere oritur ex eo quod materia aetherea fluat per poros singularum partium, sed quod cum fluere non possit per illos poros, ideoque cum Pa
tes aeris resistant huicce fluxui , .fluat necesse est inter ipsas partes singulas, quas distrahit quantum potest & dividit: unde mobilissimus aer quemadmodum mobilissima materia aetherea, ide ue lic&partes singulae se invicem distrahantur
Per materiam aetheream, constantissimὰ tamen retinent suam figuram, ut patet in hydrargiro ; ideoque tenacius aer tuum retinet elaterium quam caetera corpora. Aer eadem ratione densatur qua incumbentis alterius corporis pondere comprimitur et mare si aeris moles quae a telluris stipexncie usque ad extremos atmos, phaerae limites patet, sit levior, cur aer terrae proximus rarior quoque laturus est 3 Unde cum in Barometro aer una
cum Mercurio includitur, tum ille dilatatur & Mercurium eb usque deprimit dum inclusiis aer & Mercurius pensiliscum externo aere librentur. Quare si Mer- Curius maneat in tubo suspems usque adi digitorum altitudinem,inclusus aer duplo rarior futurus est quam ante eXPerimentum.
355쪽
Objicies Σφ. Sit experimentum quis primo sumatur tubus unius librae affixus extremitati vectis. 20. Impleatur hydrar-giro , cujus etiam pondus sit unius librae, unde & tubus dc nydrargirus stat duarum librarum : porro si hydrargirus m nerei sitspensus in tubo & in aequilibrio
a columna aeris externa, ceres una tantum requireretur libra in altera extremitate vectis ut aequilibrium fieret cum tubo: atqui contra experientiam Consequens,
nam duae postulanmr librae in altera e tremitate ut fiat aequilibrium: ergo Me Curius non manet suspensus & in aequilibrio propter vim actis externi. Certissima est propositio minor & co stitit nobis experimentis pluries tentatis,
sed major ne pari debet: revera tubus est unius librae, si velis, & ut sit aequilibrium, poni debet pondus librae in alia extremitate : revera pondus Mercurii in rubo erit unius librae, & tamen duplex libra in altera extremitare desideratur licet, Mercurius suspensus sit in aequilibrio a columnis aeris externi prementis stagnantem hydrargirum : quia nimirum antequam tubus unius librae impleretur hydrargiro, aer erat in cavitate tubi astinens partem impetus columnae aeris incumbentis tubo, proindeque haec columna non ita agebat
valide quam agit tubo repleto hydrargim
356쪽
unde praeter columnam agentem in tum . ibum, quae sustinetur una libra, est colun ina agens in hydrargirum, quae sustineri, jdebet altera libra, adeoque experime , tum favet nostrae sententiae, tantum a st,
Objicies 3 o. Si ascensius gravium tribui
deberet aeris gravitati, i aqua expurgata desineret effluere per syphonem, cum aeg- crassior extractus est e recipiente : contra experientiam consequenS. N. maj. Clim enim aqua expurgata.
est , sufficit, ut continenter fluat, quod sit in recipiente aer purior, qui licet nullis .machinis educi possit, multis tamen se prodit effectibus: unde si duo marmora. tersa & levigata, illita, agglutinata sint vel oleo vel spiritu vini, quia aer ille subtirilior non invenit aditum inter marmora, aliquando marmora non divelluntur a se invicem, sed fit aliquando ut ex oleo Scspiritu vini facilius emergant aereae bullae, inter commissuras quae cum habeant vim elasticam, marmora, cohaerentia divellunt. Objcies V. . Si ascensus vel suspensio gravium trib*antur. aeri compresso, stiblata comp*essi me, nulla debet esse aspenasio , sed contra experientiam consequens: nam si tubus fit in recipiente plenus aqua expurgata, exhausto aere, manebit aqua pensilis : imo tubus Mercurio expurgato,
357쪽
plenus, immersus vasi Mercuris hidem e Iurgati, non modo ad altitudinem con-
uetam, sed ad 6o digitos di amplius suspensum tenebit hydrargirum, licet aer
Omnis crassior fuerit exhaustus: ergo se . pensio aquae & Mercurii non venit ab aere externo compressis. iN. min. Nam I Q. experimenta probata 'non sunt omnino constantia,& tentata plu- lfies felicem non habuerunt exitum. Exin tracto aere crassiori, semper manet aer pu-xior : porro licἡt aer ille purior non possit tenere suspensa Mercurium dc aquam mi- . nime expurgata , potest tamen tenere sus. pensa, si nullus aer crassior residuus fuerit in aqua vel in Mercurio: nam si Mercurius & aqua expurgata plane fuerint, , tunc non est intrὲ partes illorum corporum aer compressis: qui a veris non est intra partes aer compresses, certe nulla fit dilatatio , nulla explicatio, actio nulla in partes aquae expurgatae seu Mercurii: inde aer purior potest sestineres corpora fin eodem statu proindeque uspensa: tum quia partes aquae & Mercurii expurgatorum intimius adhaerescunt parietibus vitri, & ideo sustinentur ab iis et quM autem nulla sit actio aeris in partes aquae expurgatae seu Mercurii, quod aqua sis. pensa maneat, patet ideo quia aqua accendit per tubum ' capillarem ex utraquea l
358쪽
Phsica particularis. Parte perforatum : quia aer crassior facil8 non agit in tubo capillari: unde si paululum succutiatur machina, statim cadet
hydrargirus seu aqua , quia nihil est quod
stineat utrumque corpus: nunquam autem caderet, si aer foret compressias in reucipiente, quantumvis machina saccutiatur .
Objicies sis. Si ascensus aut sitspensio
gravium tribuerentur 'aeris gravitati, quo major esset aeris gravitas, eo major ellet
suspensio , dc viciss1m Quo minor esset, eo minor esset suspensio ; sed aliud experientia videtur demonstrare : nam si experimentum Toricelli fiat tempore sereno
altius ascendit hydrargirus quam si fiat tempore nimbose , sed aer videtur etri
gravior tempore nimboso quam sereno ergo &c. Experimentum certum est; sed inde concludo aerem magis gravitare tempore sereno quam pluviose : nimirum haec est liquorum mensura ut vinum dicatur aqua levius, quia Mercurius ad majorem alti tudinem ascendit in aqua qu es in vinololeum vino levius est, quia ad majorem altitudinem asturgit in vino quam in oleo. Ratio vero mechanica cur aer magis gravitet tempore sereno quam nimboso& obscuro, naec potest afferri, quia tempore sereno vapores a terra ascendunt,
aer itaque deprimi debet: sicut aqua deia
359쪽
s o Ndifica particulam. bet deprimi cum vinum inserius aqui assurgit stipra aquam : porro si deprimatur aer , ergo magis compressus eit: at 'vero obscuro tempore vapores descendunt, ergo paululum attollitur aer: si1 paululum attollitur, ergo minus com- Primitur, ergo minor suspensio tempore pluvioso quam tempore sereno, Sc major per idem tempus ferenum aeris gravitas. DE A RU A. Aqua dicitur a Peripateticis elementum
frigidissimum & insigniter humidum.
Verum ista definitio non est adaequata, multas quippe omittit aquarum proprietates tam essentiales aquis quam sint frigus aut humiditas. Itaque , ut definiatur aqua, observandum est ipsam sumi vel essentialiter, vel integraliter. Sumitur essentialiter , si ectetur aqua
secundum illud quod eam facit differre
quovis alio corpore. Sumitur autem integraliter, si spectetur haec immensa aquarum copia, qua globum terrestrem circumfluit & alluit. Porro , ut gradum cognoscamus , qui
facit differre aquam ab aliis corporibus, ipsius ,quae principia & formatio explicari debent: aqua vero, meo judicio, sic
360쪽
'difica particularis. . 3 I formari potuit: sunt in globo terrestripori plurimi & diversae matrices in quibus corpora compinguntur & suam mensuram accipiunt: per istos poros plurimae repunt minutiae & plurimi globuli: porro & minutiae & globuli in istis muris obliquis & transversis, in longum protensis, circumvolutiones multas patiuntur;
atque ita comprimuntur simul & agglutinantur , ut tandem aqua facta fuerit r& aqua ad superficiem terrae pervenit, quia motu vertiginis terrae a centro ipsius
recedit: haec est aqua sumpta essentialiter, quae definiri potest fluidum constans ex partibus partim globosis, partim extenus in longum, & instar anguillarum lubriciS. Αqua spectata integraliter definitur corpus diapnanum , liquidum , humidum , communiter frigidum, terrestrem globum circumfluens, suis undique ponderibus librarum & aequatum. I Dicitur corpus diaphanum : est enim luci pervium , ut constat, ideoque minutiae & globuli e quibus aqua estormata est poros plurimos perforatos tenue runt , per quos lux continuata serie pro
pagari possit, & revera propagatur. χQ. Aqua dicitur corpus liquidum : videlicet satis facile cedit manibus obviis et Partes enim ejus concine sunt, flexibiles,