장음표시 사용
371쪽
sub gona torrida quam circa polos sed verisimile non est plures esse salinas rupes in fundo maris circa zonam torri dam quam circa polos: ergo haec salsedo non oritur ab illis rupibus. Quantum ad minorem, nemo vidit utrum sint nec-ne plures rupes salinae circ zonam torridam quam circa polos; sed tamen quia fieri potest ut sint plures, certes major illa salsedo alia ratione explicari non posset, supponi posset quod sint plures.
Sed Dist. maj. Et caetera non sunt paria, C. Et caetera sunt paria, N. Sic dist. min. & N. consequentiam. Itaque sub Eona torrida aqua maris salsior est quam circa polos, & tamen non habet fortasse mare plures rupes in fundo circa ronam torridam quam circa polos, sed caetera non sunt paria. i'. M tus maris est vehementior circa zonam torridam quis circa polos , proindeque circa hanc Eonam aquae magis corrodunt salinas rupes, dc ideo salis major copia hac in parce maris quam in altera. χo. Sol respondet semper zonae torTidae, & ideo plures particulae aquarum attolluntur in altum aera : porro qui attolluntur vapores non sunt salini, quippe salinae partes, ut benὸ loquitur Cartesius, sunt durae veluti columellae, quas fervidior solis aestus' non potest ad se adducere,. proindeque
372쪽
semper remanet in aquis marinis salinum Corpus : at Vero circa polos nulli fere
Ex quibus interim colligi potest cur
aqua pluvialis salsa non fit: enimverbialinae partes non attolluntur, ut dicetur ubi de pluvia ; & patet experimento domestico : dum offa calefit, attollitur vaPor ad operculum , qui quidem vapor inupidus nullum salem continet. His positis, sit Da MOTIB Us M R I S. Motus maris est dissicilius totius naturae phoenomenon, in quo perscrutando certa polliceri nequeo, non' sussicio, non a deo. Sed multum laboris & industriae cum aliis Philosophis, tum 1 eteribus, tum recentioribus adhibebo. Dicam quippὸ ingenue nihil allatum hactenus quod omnin5 satisfaciat nobis : ergo si aliquid verosimile attulero circa emctum tam multiplicem, ossicio meo bene functus videri idebebo. Porro motus maris duplicis sent generis , alii generales, alii speciales. Motus generalis is est qui in omnibus fere Oceani partibus deprehenditur. Distinguitur vulgo duplex; unus continuus in occasum, alter Vero reciprocuS.
373쪽
3s musica pinscularis. De Mora Muris ab ortu in occasum. Motus ille insignior est cites zonam torridam quam circa polos: hinc facilior
. est navigatio ex insulis orientalibus versus Asticam, & ex Africa versus Brasiliam, qu m e Betasilia versus Africam, & ex Africa versus Indiam: .hinc quia vix se silis est motus ille versus polos, id est, extra tropicos, eadem ferὸ facilitate abortu navigamus in occasum quam ab oe- casu in ortum. Ratio verb cur sit magis sensilis intra tropicos motus ille quam extra, venit ex eo quod major sit circumferentia aquarum quae positae sunt versus Zonam to ridam quam Verrus polos. l. .
Quaerunt Physici causam hujuste gen
resis motus, sed missis variis eorum optinionibus, nostram sic expono : Sup nimus aquam simul cum terra circa 1blem moveri: porro motus iste hlobi terraquei est ab occasis in ortum: verum quia liqv quae est corpus liquidum, non movetur ea velocitate qua m*vetur terra, ideo videtur habere motum ab ortu in occasum , qui quidem motus augetur a vento
orientali: enimvero aer non movetur eadem velocitate ab occasu in ortum quamOVetur aqua, aqua quam terra, proin-
374쪽
deque videri debet aer habere motum ab oriente in occidentem ; idem motus aquarum ab ortu in occasum augetur, ex eo quod figura masia elementaris sit elliptica : porrδ ratione illius figurae, aquae quae continentur sub minore diametro magis comprimuntur; atque ideo mare videtur habere motum ab ortu in occasum. De Motu reciproco. Praeter motum ab ortu in occasum est motus a zona torrida versus polos & apolis versiis zonam torridam : ided verbmare patitur eos motus, quia intumes, cit aqua & detumescit: neque enim est alter motus quam motus ab ortu in Occasum : sed quia aliquando major fit aquarum intumescentia , aliquando detumescentra, ideo aliquandiu xetrogradividetur aqua, id est, ire a zona torrida versus polos, & a polis redire ad Eonam
Quaeritur causa hujusce intumescentiae& detumescentiae aquarum , sed prilis exponi debet varietas quam patitur aestus ratione locorum & temporum. Ratione temporis aestus vel est diurnus, vel est menstruus, vel est annuuS. Diurnus in eo consistit quod mare intra 24 horas ad idem littus bis acce-
375쪽
316 Phdifica partisularis. dat & ab eo bis discedat: nam in nostris Galliae littoribus aquae Oceani per sex
horas sentim crescunt: tum per quartam Circiter horae partem moratae decrescunt sex horarum spatio, donec per horae quartam pariem moratae similiter' redeant, ea
lege ut aestus sequentis diei sit una fere hora tardior. AEstus menstruus in eo consistit, quod diurnus per mensem bis crescat nempe circa novilunia & plenilunia, bis autem decrescat in quadratis lunae aspectibus. Annus in eo consistit quod menstruus singulis annis bis sit fortior, nempe circa aequinoctia, & bis deficiat, nempe circa utrumque solstitium; hac tamen lege ut
aestus crescat etiam post unum , alterum& tertium novilunii & plenilunii diem
Pro diversitate locorum aded varius est aestus, ut vix nec vix quidem diversitas recenseri possit; videlicEt stab zona torrida, inter tropicos maxime se prodit, in plaga etiam indica juxta Gangem & Indi sau-CeS, nec-non in fretis atque sinubus quae ostia habent protensia ab oriente in Occidentem : secus in fretis, in sinubus, quorum ostia porriguntur ab Occidente in Orientem. Hinc vehementior est aestus in freto Magellanico quam in freto Gaditano : hinc in mari ultra terram igneam
376쪽
occidentali aestus est vehemens; at vix sentitur in toto mediterraneo, minimus que est ad Africae littora, aliquando Massiliae& in sinu Veneto, propter rationem a nobis afferendam. .Estus ille aliquando vehemens deprehenditur & varius, ita ut aliquando fi mina retrocedant aestu , v. g. Tamisis in
Britannia, Betis in Hispani,. Observari debet idem spatium temporis non insumi ubique: nam in Lusitano Oceano senis horis intumescit mare & detumescit: ad Garumnae fauces in Aquitaniae littore septenis accedit Oceanus, & binis horis refugit. Ad Eritreum Africae promontorium
ternis accedit, ochenis regreditur : adoram Guineae tantus est impetus aestus marini, ut tres anchorae vix queant impedire ne abducatur navis. In littore Cam-ba1ae ad Indi fauces mare binis horis triginta circiter leucas accessit obtegit, binis totidem secessu detegit: atque adeo tanta rapiditate agitur , ut homines mirsu Vix evadant ingruentem undam; ne Ver incautos abripiat aestus, tympani senitu
His positis, quaeritur quaenam sit causa hujusce intumescentiae & detumescentiae. Parsim referret aliorum sententias his exponere & resellere, sufficiat illam quae iam bis verostasior videtur oculis subjicere.
377쪽
3 13 PMfica particularis. u. Causa Uils maritimi reciproci.
. Cartesius docuit aestum reciprocum maris esse a luna comprimente aquas subjectas, proindeque cogente ut majori copia effluant: unde aestiis varietatem ratione dierum , mensium & annorum , Petit ex illa compressione globi lunaris, ita ut diversitas ejusdem aestus ratione locorum petatur a littoribus, fundo maris , ventis, insulis, fretis, fluviorum
Sed etiam, juxtὲ Cartesii principia, nollem dicere lunam comprimere aquas subjectas: dicerem potius materiam aetheream lunam inter δc aquas positam in angustiis premere, tum ipsam lunam, tum ipsas aquas, quae proinde per 6 horas fluunt Versus polos, donec recedente luna ab hac maris parte, aquae detumescant & videantur refluere a polis versus lineam isqui
noctialem: quibus positis, sit
PRIMA PROPOSITIO. Luna causa est astus marini sise intumes centia ct detumescentia aquarum. Pr. Nam quoties corporis alicujus motus & affectiones praecipvie habent ma
378쪽
Pbfica particularis. 3nifestam . cohaerentiam cum alterius Co
Poris motu, ita ut utriusque motus discriamina inter se perpetua quadam vicissit
dine cohaereant, admodum verisimile est unum corpus ab altero moveri: sed magna deprehengitur intumescentiae & detumes. Centiae maris cum lunae motu vicissitudo,& motus lunae niarisque discrimina per
IO. quidem, per dies cohaerent lunae marisque discrimina: sicut enim lunae motus divisus est in quatuor partes juxtὲ quatuor coeli portiones , id est , in quatuor puncta, scilicet ortum & occasum, verticem diei & verticem noctis, ita singulis diebus mare quater cietur, bis intumescendo & bis detumescendo: nimirum quoties luna nostrum meridianum circulum, sive supra, sive insea nostrum horisontem subit, toties Oceanus crescita meridie ad septentrionem : quotieS vero eadem luna oritur vel occidit, hoc est, ascendit supra aut descendit infrὲ hori- sentem , toties Oceanus decrescit & videtur refluere a septentrione ad meridiem :hinc quia luna ab uno ad alterum ex his punctis non nisi per sex horas accedit, idcirco mare seriis horis. primum intumescit, & senis itidem primum detumesicit: ' tum- senis aliis horis iteram ii.
379쪽
3 6o Phlifica particula s. mescit, & aliis senis iterum detumescit: xursus quia luna , meridiano diei vertice
non regreditur ad eumdem nisi spatio a horarum cum quinquaginta circiter minutis , propterea quotidianus aestus hoc eodem spatio tardior est, ita ut si hodie mare aestuet hora nona, non debeat crastina die aestuare nisi post nonam cum quinquaginta circiter minutis: ergo per dies coli rent motuum lunae dc maris dis.
2Q. Per menses coliarent lunae & maris discrimina: nam sicut luna per mensem pro quadruplici forma fit crescens, quadrata, plena, quadrata decrescens, sic per mensem quatuor sunt aestuum diurnorum discrimina: nimirum aestus maris major est luna crescente, quadrata
minor, luna plena iterum major, luna decrescente iter minor: hinc sane quia circa novilunia & plenilunia luna est in
minore diametro : at vero dum quadrata est, est in majore.
o. Per annum quoque cohaerent motuum lunae & maris cliscrimina : sint enim luna per annum quatuor habet diversias cum terra habitudines pro quatuor anni tempestatibus, nempe aequinoctio verno, solstitio aestivo, aequinoctio autumnali & solstitio hyberno, sic quatuor aestus menstrui per annum discrimina.
380쪽
m ica particularis. 36 Inam aestus novae lunae & plenae lunae major est, tum vere, tum autumno, minor est
tum aestate, tum hyeme: quippe in aequinos iis luna est in parte magis Perigaea minoris diametri, in solstitiis autem reperitur in parte magis apogael majoris diametri r ergo per dies, per menses & annos cohaerent inter se motus lunae & aestus maris: ergo admodum verisimile est i nam esse causam aestus maritimi. Dices: tam motus marinus dici potest causa motus lunaris propter rationem allatam , quam motus lunaris dicitur causa marini aestus: ergo ratio allata nihil probat.
Dist. ant. Si caetera sint paria, C. Si sint imparia, N. Proindeque ratio allata nitui probat si caetera sint paria : sed quia sunt imparia, aliquid probat. Nam cum luna sit in fluido,certε bene intelligitur quomodo
ad nos aliquando accedat, aliquando. recedat a nobis se & quidem juxta tempora assignata. per dies, menses & annos : at non concipitur undenam foret aestus ille marinus qui faceret ut luna re
cederet a nobis & ad nos accederet juxta tempora jam assignata.
Alii prorsus negant antecedens, quias marinus aestus foret causa motus lun xis, tantum abest ut luna nobis foret propior, dum aestus est major: imo foret remotior , quia vehementius repelleretur: