장음표시 사용
381쪽
Ph sica particuiaris. hoc repugnat experientiae: ergo iuxtI r tionem allatam dici non potest aestum marinum tam este Causam motus lunaris, quam motum lunarem este causam aestus marini. SEeυNDA PROPOSITIO. Luna ' est causa assis marini, quatenus ad nos accedit, is a nobis recedit. Pr. Nam eatenus luna est causa aestus marini, quatenus facit ut aquae maris imtumescant & detumescant: atqui eatenus facit ut aquae maris intumescant & detumescant quatenus ad nos accedit &nobis recedit: nam quatenus ad nos accedit & nobis recedit, ponit materiam subtilissimam in majoribus vel minoribus angustiis: atqui eatenus luna facit ut
aquae intumescant & detumescant, quat nus ponit materiam subtiliss1mam in m joribus vel in minoribus angustiis: nam eatenus luna facit ut aquae intumescant& detumescant, quatenus immutat Lotu clam & aequabilem aquarum circumfus rum terrae figuram, excavando ejusmodi aquas Versus aequatorem, it ut fiat i tumescentia Versus polos: atqui luna dum
ponit materiam subtilissimam in major,bus vel minoribus angustiis, immutat e
382쪽
tundam & aequabilem aquarum terrae cir eumfusarum figuram, excavando hujus. modi aquas versus aequatorem , ut in tumescentia perveniat ad polos: ergo luna quatenus ponit materiam subtilissimam in masoribus vel in iminoribus angustiis, iacit ut detumescanti aquae. & intumesi eant: ponit autem quatenta 3ccedit ad
nos δc a nobis recedit; proindeque luna est causa aestus marini, quatenti ad nos accedit & a nobis recedit. Haec conclusio facile demonstrari potest in hypothesi Copernicant : sit A, B .
C, D sfig. 6. tis. i 6.) nostri vorticis ovatus Vertex, in quo vortex terrestris & vortex lunarist 3 , , ο , 7, 8. designat materiari subtilem, quae est lunam inter Zc globum terraqueum. Sit circulus 1 , 2, 3, . designans aquas, quae, ut res fiat clarior, universam terram ambiunt: est enim eadem ratio ac si contentae in alveo spoctarentur: I designat centrum vorticis N centrum ipsus terrae. . Terra autem spectatur ut duplici motu circumactar uno communi circa selem Per annum, altero proprio,quo circa suum axem circumfertur per diem : videlicti,
ut olim dicebamus, planetae in hypothesi Copernicana coelo liquido circumfusi circa selem circumferuntur ab occasu in ortum& describure figuras ellipticas, sicut i,
383쪽
36 sica particularis. suxu fluminis, dum aqua in se sinuata varios efficit vortices, Corpora quaedam ut fpaleae, folia &c. motu aquae circumagun- 'iur & simul circa suum centrum torquentur , dum interim ab aqua rapiuntur communi vertigine; & quo propius ad centrum vortieis accedunt,eo citius gyros ab- silvunt, nec tamen persectos describunt orbes, sed circuitus quorum partes distantia a centro inaequali removerentur. Diximus Sc olim quod non tantum planeve circa solem moverentur, sed quδd satellites quidam hunc haberent motum circa planetas: v. g. quinque sunt ciresi Saturnum , quatuor sunt circI Iovem ;diximus & lunam spectari posse tanquam terrae satellitem; quippe quae circa terram per mensem moveatur & cum ipsa terra circa selem : denique putatur circa suum axem per χε horas ita circumduci, ut quo 'tempore luna & terra circa solem
communi circuitu circumferuntur, eodem etiam tempore circI suum axem terra tr
Centis quinquaginta-quinque circuitioni- hus deferatur : quo ergo tempore terra & eire selem & circa suum axem fertur, eodem luna & circὲ solem 3c circa terram ipsem rapitur. Prior motus lunae dici po- stest annuus, posterior menstruus: de motu menstruo p ilis agetur quam de motu
384쪽
Menstruus conferetur & cum coelo & cum terea : porro luna, quae compuata cum velocitate qua sertur terra circa coelum, immota cogitari potest, sua praesentia obstat quominns centrum N & Ι cen-rrum vorticis eodem simul loco existant readem luna emeit ut N paulo longius distet a puncto B : quia cum terra dc luna ferri nequeant tanti velocitate quanta est Velocitas materiae vorticis quo circum. funduntur , ideo praesente luna inter B& I centrum terrae N , ad punctum Daliquantulum accedat necesse est, ut terra paribus hinc inde coeli circumfusi momentis librata quiescat, nam sola hac Virtute terra sustinetur. Similiter luna ad punctum C existat, idem terrae centrum
ad punctiim A debet accedere ; & sic de
caeteris lunae locis propter eamdem ratio nem ; atque hic est motus quem vulgo dicunt terrae trepidantis et enimveIO ma
teria vorii cis A, B , C, D , ad majores loci angustias ponitur ubi luna praesens est, ut fit in aqua contractiori alveo ducta quae in his spatiis rapidius fluere debet .
adeoque haec materia redacta ad majores angustias debet subjectam tum aquae, tum aeris stiperficiem pressitis urgere: unda cum aer 8c aqua sint corpora liquida, quae idcirco compressa effluunt, propterea aer & aqua debent efiluere ab aequatore ver-
385쪽
. Vin im quamvis luna. comparata cum terra videatur quiescete, ipsa tamen sium quolibet mense circuitam Circa terram per
ficit in vortice A , B, C , D, ita ut vigea 6mam ferε octavam partem Conficiat quovis die: unde eadem luna sex horis labentibus aliquid spatii inter B & C interjecti conficit ; ex quo fit ut pars Inon nisi senis horis cum duodecim circiter minutis ad altiorem aqua perveniat,& sic de caeteris; it ut diurnus aestus comparatione ejusdem meridiani una ferε hora
Melastruus autem lunae circuitus A, B C, D, non est rotundus, dicitur ellipticus tquare si duobus diametris sese ad angulos restos intersecantibus dividi stipponatur orbis lunaris, jam illae 'diametri non erunt aequales, , sed unus i erit brevissi mus, Ac altere longior e in i breviori . luna reperituri per novilunium & plenilunium iin longiori r peritur per quadratos aspectus, ex quo fit ut luna per plenilunium& novilunium propior terrae comprimat magis aquas quam per quadratos aspectus, quia tunc remotior est: unde circa noviluntas 3c plenilunia majores videntur esse aestus quam circa quadratur . . . Non tantum terra circa suum axem per diem, & luna circa ipsam terram per memsem, verum etiam utraque circa selem
386쪽
per annum abripitur; luna quidem secuncium planum ecclipticae, terra Vero secundiim planum aequatoris: quo fit ut luna& terra vere & autumno parum, aestate
Vero & hyeme multum inter se distent: si enim luna & terra lineis parallelis abriperentur , vel ambae secundum planum aequatoris , vel ambae secundum planum ecclipticae, eadem & aequali semper distantii annuum cursum peragerent, nec magis se comprimerent una quam altera tempestate; sed cum luna secundum planum ecclipticae obliquae, terra verb secundum planum aequatoris recta abripiatur quotannis , fit ut luna & terra quobus
aequinoctiis magis & duobus solstitiis minus ad se accedapi: unde vere & autumno luna magis comprimente, seu potius ponente materiam aetheream in majoribus angustiis, majores sent aestus; hyeme vero& aestate eadem luna ponente eamdem materiam in minoribus angustiis, minores sunt aestus. Quidam quaeiunt quare stagna & lacus non patiantur hanc intumescentiam cum comprimantur aquae stagnorum a materia aetherea posita in majoribus angustiis. Facilis est responsio , quia nimirum alvei non sunt satis ampli ut aquae magis
Comprimantur ex una parte quam ex altera.
Licet sunt quidam lacus, v. g. Quebeci
387쪽
368 Pb ea partisularis. in America, prope loeum dictum D Bais
des puanis, est lacus qui inturnescit & de-nimescit bis in die. Est lacus qui dicitur unctorius in America . septentrionali, altior superficie maris secundum quingentas exapedas ; & tamen intumescit Mdetumescit aliquando usque ad altitudinem duorum pedum , aliquando trium , sliquandZ quatuor : exoneratur fons iille cadendo in flumen S. Laurentii: distat mari secundum ducentas &semiaginta leucas : poreb hanc intumescentiam in hisce stagnis & sontibus non ita facile explicare possunt Physici: ala qui afferre conabor ubi de fontibus. De Motibus Maris aperialibus. Motus specialis is eth quo aliquae dun-
Iaxat Oceani , partes agitantur motu sibi proprio.
i Varip sunt illi motus, atque diserim
Dant aestum reciprocum ; v. R. adeo validus est motus maris circa littora Africae versus occidentem, ut dies aliquot requi- raritur ut naves littus appellant, licet alittore tantum distent secundum unum milliare: hoc oritur ex eo quod plurimi fiuvii quos inter reperitur fluvius Zaire se projiciant in mare summo impetu. Motus alii veniunt aventis, a fundo
388쪽
Pblica particularis. - 3 ς' maris, dispositione littorum, ab aere quodam delitescente & irruente per fo
Motus qui sunt ventis sitiat maximὸ irregulares ; imo sunt ita vehementes aliquando , ut mare contra generalem m
tum fluat: id videre est ad insulam Iava in freto Calappa, tunc enim mare m vetur ab insulis Maldivis versus Indiam. Motus speciales qui sunt a fundo maia ei, & a littoris dispositione saepe circulares fiunt, & vortices appellantur seu gurgites : quidam in gyrum duntaxat circumaguntur ; quidam certis horis absorbent & certis horis refundunt & r spuunt: nonnulli abarbent & refundunt. Vortex celebris est prope Graeciam, qui dicitur Euripus Calcidicus; ille recipieaquam certis horis & aliis expuit: alterest Normanniam inter & Angliam, prophChereburgum , ad quem naves huic proximae mira velocitate seiuntur , sed factae viciniores repelluntur: alter est omnium celeberrimus ad Norvegiam, cujus medium occupatur a Pelia quam incolae. vocant Mouses : porrd illa vorago sex horis abserber omnia vicina, aquam, Ba-
tidem horis eructat & evomir. , Causa eorum gurgitum nulla assignari
potest nisi fundum ipsius maris & cave . V
389쪽
nosa quaedam loca anfractuosa quibus aquae inter se Communicant, ita ut per varias oscillationes aquarum fiant itus de reditus : hoc quidem non satisfacit, fateor; sed mirum non est si loca a sensibus nostris adeo remota nos .lateant. Motus qui sint a spiritu agitante aquas,unt' faciente iri ipsis ebullitionem, dicun- ur concussio & tremor. Est motus hujusmodi iiii loco- dicto sop Breton) mare ubi tersus Aquitaniae littora me ullis ventis indeo turgescit, ut mare videatur exundans,aratumque ad littoris inundationem. E FO N T I U M ORIGINE.
i '. Antequam loquamur de hoc argumento, vorurridam, vocabulorum notiones prae
- : Fluvius est aqua satis copiosa fluens oblonga via juxta alveos a certo teres loco versus alium locum. - Alveus est cavitas in qua continetur aqua depressa magis quam littus. ν,- Rivus dicitur aquarum copia quae non - habet eam profunditatem & latitudinem ut possit 'navigia admittere. '
- - Torrens est in aqua cum impetu finens ex montanis locis. ι'. - Confluens est locus ubi fluvius in alte eum sese exonerat. I
390쪽
ph sica parti alaris. 37IBrachium fluvii est pars quaedam fluminis suens per alveum distinctum. Fons est aqua scaturiens ex certo loco terrae de profluens in declivia. Puteus est aqua in profundo scaturiens collecta , non vero fluens. Plurimae sunt opiniones circὲ aquarum originem. Nostram aperiet
Priecipua fontium erigo es ipsum mare. Pr. Nam illud est origo fontium quo
posito, explicantur phoenomena ad fonte pertinentia: atqui noc posito, explicantur phoenomena illa. 1 . Si necessario debeant esse canaliculi per quos aqua marina essiuat intrὲ terrae viscera, sane fluatium aqua ex illipcanaliculis potest resultare: atqui debent esse plurimi canaliculi per quos aqua
marina effluat intra terrae viscera : videlicet per annum tanta aquarum copia immittitur in mare , ut totam tellurem se-peraret nisi forent ductus illi & meatus. Reperiuntur sontes salsi, & quidem eo frequentius quo loca sunt mari, propiora : porro licet quidam ex illis fontibus sint a fundo salino & petrosb, inquantum sunt rupes salis in quibusdam