장음표시 사용
391쪽
37α musica pinicviris. resionibus, tamen verisimile non est tot esse petrosias rupes quot stat sontes salsi tergo salsi sunt aliqui, quia ducunt originem a mari. Fatendum tamen est pluviam & nives res lutas multum facere ut augeantur fontium vires: nam, experientii teste, sontes fere omnes per aestatem imminuuntur& aliquandb arescunt: imb quidam sunt fontes minutissimi neque omnino profundi, qui veniunt ex imbribus & retolutis nivibus, si modo terra apta sit iando fho, ut aquas colligat & servet: nonnulli etiam veniunt ox fluminibus ; nam quemadmodum sunt canaliculi per quos
aqua marina essest intra . terrae viscera,
sic supponi possunt canaliculi per quos laqua fluminum pariter effluit. Hinc quando hunt fluminum exundationes, loca propiora fluminibus v. g. fossae replentur aquis. Prima tamen origo aquarum aliter exisplicanda est, fuit enim aqua pi imum facta intra terrae viscera mechanica aliquando CXponenda. I
, Objicies 1 Aqua fontium plerumque dulcis est, maxime si fontes sint a mari remotiores : atqui posito quod aqua me
392쪽
rina per angustos canales in interiora terrae . sese cursim insinuet, jam non posset exinplicari quomodo aquae fontium sint duides.
N min. Nam dum aquae marinae per
canales illos angustos se insinuant vel reo linquunt partes salinas impeditas in canalious, vel attritu vario a ctio partium salinarum mutatur: hinc aquae fontium
videri debent dulces ; sicut pluvia per ῆ-lem educta ex mari est tamen dulcis, ex eo quδd aut Ele partes educantur quae dulces sunt, aut ex eo quod partes salianae eductae figuram amittant. Objicies Fontes sunt in cacuminibus montium altiores ipso mari, imo omnes fontes mari altiores sunt: nam ad mare 'tendunt Omnes, proindeque viam decli-Vem tenent: porro posito quod fontes illisnt mari altiores, concipi non potest quomodb aqua marina par canaliculos ducta perveniat ad montium altitudinem : nam in hac sententi fontes & mare erunt quasi syphon s crus unum amplum est, aliud autem minus capax : porro in syphone aqua est ad eamdem altitudinem
in unoque crure, ut demonstravit Pascadius: ergo &c. Fateor altiores esse mari fontes , At dico aquam marinam poste pervenire ad Cacumina montium , in quibus aliquando' reperiuntur fontes: enimvero si luppona,
393쪽
tur quod teri a interior montis spongiosa lita ane concipi potest quomodo aqua pos
sit pervenire ad cacumina montium : sicut
si panem calidum aliqua sui parte imbibas liquori, assiirgit liquor altius & sese
insinuando attollitur, totumque penetrat
panem: atqui satis probabile est terram montium interiorem esse spongiosam: nam videtur illa aquam bibere avidius & reci pere: ergo aqua marina, si terra spongiosa fit, potest ascendere ad cacumina
Sed quomodo ascendat liquor per sponsiosum corpus difficultas est satis magna, quae dependet a mechanica spongiosi corporis : nec enim possum dicere esse in corpore spongioso facultatem attractricem sive qualitatem sucisicem, atque in exemplum afferre panem calidum, nic enim modus Oxplicandi non faceret nos doctiores. Itaque id unum dico : in corpore spongioso esse plurimos poros in quibus aut aer magis est dilatatus, ut in pane calido, aut quorum pororum partes sustinent aeris columnas, proindeque faciunt ut aqua in
illis poris non sit adeo compressa; unde his partibus suffusta attollitur, ut patet in filo: quod si aliqua sui parte immergatur aquis, fit madidum ultra aquas, imo usque ad . extremitatem, si immergatur spiritui vini, Lec ratio confirmari potest si dicamus
394쪽
Ph ica particularis. 37sin quibustibet cor'stibus partes esse aliquas tenuiores' & leviores, quae ab aere compressis declinando inllis ascendant, quae tandem partes simul adunatae essiciunt corpus sensibile : . hoc videre est in vaporibus seblatis in altum, qui tandem varia corpora seissilia effciunt adunati: porro quis non videat paries illas tenui
res aquae marinae per canaliculos .repemtis esse in majori copia ., quae tandem adunatae & collectar in cellulis montium Mnt origo sentium His adde aquae partes in poris comtentas attolli debere ad montium cac mina , quia impreninae calidioribus terrae
partibus de calore subterraneo excitatae attenuantur in vapores ι adeoque perve-άiunt ad spis montium verices.
Nee est quod dicas in syphone aquammon ascendere altius per crus angustiusquam per capacius ; nam 19. Si aqua sit magis compressa versus orificium majoris quam versus orificium minoris, sane ascendit altius per crus angustius quam per crus capacius : porro probabile est totam superficiem Oceani esse magis compressam ab aere quam aquas repentes per cavitates & cellulas terrae in quibus non est aer nisi rarefactus c
a Quando crus angustius capillare est,
395쪽
3 6 mdifica pantieusaris. aqua ad majorem altitudinem ascendit ut experientia patet: imb si tubum capita
larem utrinque apertum immergas aquae, jam aqua ascendit per tubum altior in tubo: porr5 crura Per quae aquae marinae repunt capillaria sunt, nec enim ducitur per canales amplos & latos, sed liotius per continuam aquearum particuarum progressionem , ut ita loquar, in materia terrestri. DE QUIBUSDAM FLUUIORUM PROPRIETATIBUS.' Postquam egimus de fontium origine, tractandum est de quibusdam proprietat
Fluvii quidam in medio itinere subterram se condunt, & rursus egrediuntur , quales sunt in Mesopotamia Tigris, in Normannia Rilla. Quidam variorum metallorum, min ratium & corporum oleo rum particulas secum deferunt: v. g. sunt fluvii auriferiiri Japonio Sc alibi. Rhenus lutum aureum defert. Sunt in ditione Tyroliensi circa Germaniae Alpes rivi & fontcs qui aurum
Nulli leguntur fluvii argentiferi, non qudii desint qui argentum ferant, sed quia dissicilius discernitur.
396쪽
Pb ea particularis. 377 Fluvii quidam certis temporibus adedaugentur, ut extra alveos egressi terras vicinas inundent. Celeberiimus inter eos
est Nilus, qui adeδ crescit, ut totam AEgyphi terram, exceptis collibus, tegat: fit inunciatio circ. i . Iunii diem, crescit illa per o dies, & diebus totidem in alveum se recipit flumen, ex qua una inumdatione pendet totius AEgypti salus : nam terra sterilis est aut serax, prout coplinsor vel parcior est influxus seu inundatio. Veteres causam hujusce inundationis
quaesiverunt, sed frustra, quia sontes Nili non erant his testribus coMiti: jam explorati sunt a Lusitanis, Belgis & Anglis commercium habentibus in regnis Congo, a quibus est aeceptum fontes Nili ei se lacum Zalae, cujus vicina simi juga montium , quos dicimus lunae montes & jugum Seth; iste autem lacus est ab aequatore versus austrum sub gradu decimo ride ue clim nos habemus aestivum tempus, ibi hyems est: pored hyems respeetii illarum gentium frigida non est propteri arvam ab aequatore distantiam : sed inocum nivis cadunt quotidianae pluviae duabus horis ante & post meridiem. Nubes nunquam fere permittunt solis Conspectium , juga montium iis temper tecta conspiciuntur : hince maxima nivium C
pia supra juga montium, hinc imbres serὸ
397쪽
continui cadunt, & torrentes ex montium jugis, qui confluunt in lacum, ex lacu in alveum fluvii, inde exundatio Nili. DE AGIIS MINERALIBUS ET
Aqua Mineralis est ea quae continet ini se particulas terrestres, quibus insignem, habet proprietatem : multiplicis autem est generis, nimii um pro diversis fundis simidiversa mineralia & metalla, V. g. lapi- des, sales, alumen , vitriolum, serrum,
euprum &c. quorum partibus manet imp emata.
i Q. Quaedam aquae sunt salsis, V. g. sontes propiores lirroribus maris, quia aquae marii ue per canaliculos non fuerunt satis detersae a suis selibus: imb quaedami sunt sellae in continentibus a mare remotissimis, v. g. apud Sequanos ad urbem quae dicitur Salins, quia nimirum ibi sunt selinae rupes. 2o.' Sunt quaedam acidae : imb sons est in Sicilia , cujus aqua aded est acida, ut sit pro aceto incolis: adde fontem ad oppidum S. Baldomari in Agro Lugdunensi, cujus ama supplet vini penuriam,& si . quarta pars vino misceatur , Vinum nihil semeis deperdit: si affundatur, farinae , sermentat: Glubris est, & rarb incolae utuntur medico.
398쪽
Ph ca particu s. 37'30. Sunt plurimi sontes amari, V. g. ad littus Coromandelium, imo Mare
tuum : hine est quod in illis aquis sint
admixta bitumen impurum , sulpnur, nutrum , cuprum; videlicet aqua in vase cu- preo diu relicta amarum acquirit tapor .
o. Quaedam aquae stat oleosae dc pingues : sic est fons in Scotia duobus milliaribus ab Edimburgo, alter in Bavaria,
cujus superficiei innatat oleum , quo tanquam pice utuntur incolae; illud oritur quia reperitur materia bituminosa, cujus partes aquis admixtae calore stibterraneo liqucfiunt.1 . Quaedam sunt aquae venenosae: sic Mare Mortuum, sic aliae plures ad Alpes: haec oritur quia quaedam ex illis per te ras arsenicales δc antimoniales fluunt, quarum particulis impregnantur. 6φ. Quaedam habent colores insilitos, v. g. ad urbem Chinon aqua profluit subflava ex specu, dc maxima pars in i pidem concrescit. Causa coloris varii est a terris per quas aquae fluunt; ideo vero concrescunt in lapidem , quia majorem
copiam partium similium gypso advehunt; quod quidem in plurimis aquis reperitur ; hinc ab annis quinque in canali sontis Sancto Michaele repertus est intus canalis alter lapidosus, formatus nimirum a lapillis, quos aqua repens secum advehit.
399쪽
To. Sunt quidam sontes omninδ frugidi ; unus est non procul a Vienna , Gallicae ditionis , tantae frigiditatis ut ora intuinescant bibentibus ; non procul a
culma scaturit aqua quasi fervens. 8'. Quidam sunt alternatim GlIdi,
alternatim frigidi, alii nos' calidiores quam die , alii hyeme tepidi, a stati sese
gidi , quae quidem sensatio varia n moritur omnino 1 dispositione aquarum , sed etiam a corpore nostro pendet, ut vidimus ubi de calore. Sunt sontes, dicuntur vulgδ the mae ; sed ex istis quidam non ebulliunt, quidam autem ebulliunt. Ebullitio fit ex eo quod in certis locis sint plures 1piritus subterranei, qui partes aquarum in sensiles in motu perturbato ponunt &expansivo, itI ut cum issae sint volatiles, ex aquis emergant, de ided eas attollant.
Haec & similia explicanda sunt per disimstior es mechanicas. Ἀδd si fuge tent nos illae dispositiones, fateamur potius nostram ignorantiam qu m ad certas qualitates recurramus Peripateticinum, vel ad corpuscula Epicureorum de se ca
lida , de se frigida; hujusmodi enim phi
losephandi ratio cum ignoratione superbiam conjungit.
400쪽
mdifica particularis. 33IDE TERRA.Sumitur hic pro Globo visibili quem
pedibus calcamus, in quo plures fodi- .nae, Variaque sunt corporum genera; qui montibus de vallibus est asper, ornatus est plantis , de animalium mater habetur. Suam dedit Cartesius de sormatione terrae opinionem seu potius hypothesim, quam in ejus operibus legere juvat. Sit OPINIO NOSTRA CIRCA TERRAM. Datur in centro terrae ignis positus &conclusus qui sit sons & principium c Ioris terrestris in partibus terrestribus defitescentis; imo 1.pr ignem datur aer cum terrestribus particulis, datur & aqua ;unde non immeriὰ quidam putaverunt terram esse supra caetera elementa : quapropter si in aere super terram posito descendat, certe si fiat ingens fossa, tu maxime retardatur ejus descensus.
20. In globo terrestri partes seperficiei proximae sunt satis fungo , rarae & sponsegiois, in quibus sunt pori plurimi, canaliculi , nec-non matrices aptae seminibus formandis, vegetandis 3c transferendis alimentis. Denique est media regio, .ujus partes sunt magis compacta, m