장음표시 사용
91쪽
elebatur, qua totius Ioel et rei, qua de agebatur, eondicionem explanavit. Expedito per plana Meessu Ieetor eo ge deduetum videbat, ut, quid scriptor senserit vel sentire debuerit, intelligeret, et si quid suberat eorrupteIae in emendandi viam ultro
Verum enim, quum omnis it Ia CRAMERI philologia et ieetionis industria hoo agebat, ut iuris Romani cognitionem usque, quaque persequeretur, tum ipsos eius iuris auetores eritiei atque interpretis instituto sibi pertinetandos sumpserat. Neque enimcRAMERus idem sequebatur, quod plerique nune omnes saetunt, qui ius civile profitentur, ut iuris Romani diseiplinam in loe auos descriptam explieent usumque demonstrent. Sed eius diseiuplinae sontes cognoscere, memoriam undecunque captare, auet res vulgatos ad eodi eum aliorumque testimoniorum fidem exigere,
eorum usum loquendi ae formulas diligenter observare, gententias enucleatissime exponere, hoe ille suum putabat; interpretis denique et quasi repertoria partibua sungebatur, non doctoria, qui repertam doctrinam suo iudicio dispensat. Huie igitur interpretia ossieto intentus ex ipsis Pandeetarum et eodicis titulis eum, qui de verborum significatione est, prae aliis quum edidit sua opera emendatum tum in ueholis academieis enarravit. Eodem studio Brissonii opus da verborum quae ad ius civile pertinent signifieatione nobilissimum suae lectionis copiis loeupletandum iam iuvenis auscepit. Et quum anno iam hui. saeo. Xllit' supplementorum Ruorum specimen publice edidisset, totum Brissonii volumen in novae editionis usum eopiose exornatum reliquit; exemplo quidem duplici, ut alterum euras seeundas inchoatas non absolui reserat. Neque tamen eius eura in eo substitit, ut singulorum voeabulorum signifieationes iurisque formulas illustraret, sed in verborum atructura, in temporum verbi modorumque usu si quid iuris auctorea peeuliare aequerentur, id quoque diligenter observatum Voluit.
Institutum autem, quod sequebatur, omne qui eum non in historiam iuris literariam eonverterit vel maximel Magna voluminae exstant eollectaneorum, quibus codi eis editiones reeensuit, Erbii quoque in ea re copiis quibusdam usus. Omnium autem in ore Rodudum in historiae iuris Romani reperta certissima relata sunt ea, quae de lectione eodicia vulgata veriora primus CRAΜ Us docuit. Porro quum glossatorum illam sectam inprimis animadvertere deberet, glossae integrae, quae ante Aeeursium fuit, notationea . Iibris manuscriptis, quos in chronicis indieavit, transeripsit. Simili autem opera quum eriticea instrumenta varia eouegisset, quid in eo genere e Mere posset, maxime eonseripta de Novellis commentatione, et iis ostendit, quae edito de verborum signifieatione
Titulo praefatua est. Sed properare narratio nostra quasi eum ipso ad illos debet, qui saeeulo sexto deeimo aditis auetisque iuris auctoribus insigniter meruerunt, et interpretandi eodicia artifices M. DuiliZ by GOrale
92쪽
iuris eivilis intelligentiam faeem posteris praeivierunt. Ex quibus quod CRAMRRUs cuiaeium sibi potissimum ad intuendum studi
sissime et imitandum elegerat, id nemo mirabitur, qui utrumque satis norit. Etenim quod ad animum quasi explendum studiorumque laetam felicitatem semper uberrimum eat, ut unum aliquem repererimus, sive inter vivos sive inter mutos illos magistros, quem tanquam vitae praesidem omnibus mentia animique studiis
amplectamur, id CRAMERO in Culaeto obtigerat. Huius sieut imaginem ab artifice aequali pietam quasi in larario posuerat, ae eorollis propemodum et vittis venerabatur, ita aeripta omnia tanta studii dietissimi euriositate Iegit et relegit, et eum eorum, qui aetat. et studiis illum attingerent, aeriptis tam aedulo e tulit, ut vel
in reconditos sensus aese insinuaret, et si quem ille non nomia natum obseura signifieatione perstrinxerat, eos CRAMERUs omnes in numerato haberet. Neque ea modo animadvertit, quae ad doctrinae studia pertinerent, sed de animo, moribus, omni vita Cui ii sui tam multa tamque Mute observata in Miacellaneorum,
quos sibi eon seripsit, laseieulos eontulit, ut ex his opuseulum, quod post laudatissimum Beniatum Spangenbergius de cuiaeio eiusque aequalibus eomposuit, insigniter augeri ornarique possit. Ac Miscellaneorum laseieuli, quos nuno amici summa eum Voluptate pervolutant, sunt illi omnino referti notitiis ex omni liter rum genere delibatis, aeripti vero ita, ut utrum doctrinae ubertatem an acribendi genus hilare et Iepidum magist amplectaris, saepe dubites. Assequutus est cuiaeti ille amor, quod appetierat: praedi eant
qui CRA MERUM audierunt uno ore omnes interpretationis artem, qua in iuris auetoribus versatus sit; saepe memorantes quae iu-terpretandi instrumenta attulerit, ut apte disposuerit, eallide adhibuerit, quam denique ad enueleatam perspicuitatem loeorum Intellectus perduxerit, adde, ipsa ratio quantam vim habuerit ad invitandos fingendosque in similes conatus auditores. Eam autem virtutem discipulis erectissimis atque ingeniosissimis maxime Pr.- .
havit. Qui iidem si quid in caAΜxsto desiderarunt, id ne Cui acio quidem eoneedendum viderunt, cuius et ipsius virtus in sin- lis magis exigendis quam in eomprehendenda constituendaque
Iuris Romani qui etiamnum obtinet usum, non illum neglexit quidem CRAMERGA, sed sibi non ultra persequendum Putavit, quam ueholis academicis sufficeret. Nequo de quaestionibus forensibus quod publiee ederet, plus aeripsit uno responso; nisi in editia
multa passim intelligenter posita reperiuntur, quorum in caussi ausus est. Dispunctionum iuris eivilis librum editum anno auseanee. XCI. exorsus est a eritica interpretatione I. X. ο ult. D. do poenis, quae nune eommuni assensu omnium, qui de suppliciis quaerunt, comprobata obtinet. Atque ipse iunior intersuit collegio.
quod de iure respondet. In quo quum usque ad belli Germani i
93쪽
tempora pro virili meruisset, dilata per belli illius tumultus negotia
non repetiit, sed in singulis, quae ei dirimenda proponerentur, quid . verum esset, aeniper callidissime vidit. Quae eadem rerum intelligentia iudieiique promptitudo etiam ad antiquitatis Romanae eognitionem multum ei prosuit. Haec enim effecit, ut quae legum et institutorum veterum in vita vis et emeaeia fuerit, egregie perspiceret. Neque vero CRAMEntis non etiam illud abunde praestitit, quod iniurium peritis unum omnium maxime requirimus. In quem summo metito conseras, quod in Philippiea nona in Sulpieium Cicero, non magis iuris consultum quam iustitias fuisse. 1ustitiae sensum ut ipse in vita coluit, ita aliorum temporibus et eaussis non minori eum fortitudine adhibuit quam intelligentia; eam ut vindiearet et doctus et facetus esse, et vero os liberum illud et saeundum in promptu habere
didieerat. Grata ae velut reeenti memoria tenent eollegae, quum anno h. s. X lxx' Foederis Germani senatus in universitates literarum ea promulgasset, quae omnibus iniqua in nostram quoque aeademiam haud levis notae maculam eontieere viderentur, quo tum ardore primus C MERUs exstiterit, qui vindicias agendas censeret, et quum in eius sententiam itum esset , quam diserto stilo defensionem ipse exhibuerit. Responsum est tum ab iis, penes quos nostrarum rerum regimen est, uostram aeademiam ab omni labe immunem esse. Persequuti sumus non quantum voluimus, sed quantum et Iieebat et desiderio eorum, qui viri praestantissimi memoriam nobiseum colunt, aufficere videretur. Unum sortasse additum et eompositum velint, quod de vitae impigerrime aeta metu supe alite est. Si numeres, non ponderes, admodum pauea a CRA MERO
edita exstant; quibus qui laetum sit ut plura non adderet, id iis
qui ipsum viderunt non eat obscurum. Ae primum de extremis vitae annis, quum bibliotheeae publicae operam addixerat, nulla potest esse exspectatio cupidior. Eorum nisi fruetus ad nostram quidem utilitatem uberrimos exstare lateremur, 'ingratissimi essemu1; n que enim inter eam Oeeupationem aliorum operum conficiendorum otium fuit. Antehae autem quod aut inexpleta aviditate per acriptorum immensa spatia decurrebat, aut colligendi notandi qua industriam in longum ita iaculabatur, ut delibare quidem ex partiaeviis singula posset, confieere vero operis quid qualii maioris non posset, denique quod scripturire potius, ut ipse professus est, quam scribere consueverat: id si quis a defuncto aliter administratum velit, aut magis animi vota sequi quam defuncti naturam recte existimare censebitur. Et certe nos non nimium dabimus tristissimae Voci, quam Plinius in epistolis eloquutus est: si rationem
posteritatis habeas, quidquid non est peractum, pro non inchoato
est. Habebimus nos, quod summo eum fruetu intueamur, exemplum; neque deerit posteris, si in paveos UIos, sed egregios libellos, tanto, quanto par est, Etudio arae insinuaverint.
94쪽
96쪽
Do Iuris Quiritium et Civitatis discrimine.
Aeriter Iatrum memoria dueeptatum eae do diaerimina ruria Quiritium at Ciuitatis Romanae. Ea quaestio, mota primum nphilologis, excepta deinde est a Iurisconsultis et .mNissima or tione disputata, necdum tamen adeo explicata et eomposita, ut non Ileeat eaeterorum eoniecturis novi nonnihil superaddere. Eius rei perieulum faeturi . quoniam totius uertaminia principium et suu- dum Plinii Iunioris Hiquot et Traiani epistolae eonstituunt, parumque spatii oecupant, habita tqmporis ratione, quo ordine se excipiunt, Ieetorum in primis commodo ante Mesos ponamus. Sunt autem hae:
Proximo anno, Domins, πιτνissima valitudins usqua ad periculum vitas vexatus, iatralipten adsumat, euiua golioitudiniat Mudio, tuas tantum indulgentius benineio referre gratiam pos-aum. Quars rogo, des ei Civitatem Romanam. Est enim peregrinas conditionis, manumis3u3 a peregrina. Vocatur jas immoeror patronam habuit Inermuthin Theonis, quas iampriadem defuneta est. Idem rogo, dea Ius Quiritium libertis -loniae maximillae, oreatissimae feminae, Hetiae et Antonias Harmeridi. Quod a te, petente patrona, peto. C. Plinitia Tr aiano ).
Ago gratias, Domina, quod et tua Quiriti .m libertians Marias mihi feminas, et civitatam Romanam Harpocrati , Miraliptas meo stas mora induisisti. Sed quum annos et censum, sicut praeceperas, ederem, admonitus sum a peritioribuo, , debuisse ma antra ei Alexandrinam eivitatem impetrare, dein Romanam, quoniam esset Aegyptius. Ego autem, quia inter Aegyptios, eaeterosque peregrinos, nihil intremas credebam, eon- 'lentus fueram hoc solam acriaers tibi, eum acilicet a peregrina manumismum, patronumque eius iam pridem Moeraisae. Da qua
97쪽
DE IURIs QUIRITILHignorantia mea non queror, per quam aula, ut tibi pro eodem homina gaepius obligarer. Rogo itaque, ut benescio tuo legitime . frui possim, tribuas ei et Alexandrinam civitatem et Romanam Annos eius et censum - na quid rursus indulgentiam tuam moraretur Iaertia tuis, quibus iusseras, misi. Traianua Plinio S. Ciuitatem Alexandrinam, secundum institutionem priseipum non temers dare proposui. Sed cum Harpocrati, ἐαtraliptae tuo, έam Civitatem Romanam impetraveris, huic quoque petitioni tuas negara non a tineo. Tu ex quo nomo sit, notum mihi faeero debebis, ut epistolam tibi, ad Pompeium Plantam, pr-- feetum Aegypti, amicum meum, mittam. C. Plinius Traiano γ. Primere, Domine, verbis non possum, quanto me gaudio ad cerint epistolae tuae, ex quibus cognovi u Harpocrasi, iatraliptas meo, etiam Alexandrinam e vitalem tribuisse, quamvis se- eundum institutionem principum, non temera eam dare proposui aea. Eos autem Harporean vota Μεμιφιτμου indiso tibi. Rogo ergo, indulgentissimo Imperator, ut mihi ad Pompeium Plantam, Fraefectum Aegypti, amieum tuum, aio, ut promisisti, viato- Iam mittas.
C. Plinius Traiano ε).'Proxima infrmitas mea, Domino, obligavit vis Postumio Marino medico: cui parem gratiam referre benescio tuo possum, si precibus meis, ex consuetudine bonitatis tuae, indulseris. Rogo ergo, ut propinquis elua dea Civitatem, Chrysippo Mithridatis, uxoriqua Chrysippi Stratonicas Epigoni, item liberia eiusdem Chrysippi, Epigono et Mithridati, ita ut sint in patris potestate, utque sta in libertos geruetur tua patronorum. Item rogo indurugeas Iu a Quiritium L. Satrio Abascantio et P. Caesio Phosphoro, et Pancharias Solaridi. Quod a is, volantibus patronia, peto. . C. Plinius Traiano Imp. S. ). , Arius, Domino, Paullinus, gravis uno, ius Latinorum I Ριἐn. Ep. X, 23. - M PIin. Ep. X, 1. - M Plin. Ep. X, s. LM Pιin. Ep. X, IM. - , .
98쪽
suorum mihi raliquit: eae quilua rogo tribus interim Iua
Quiritium des. Vereor enim no sit immodicum, pro omnibus pariter invocaro indulgentiam tuam; qua debeo tanto modestiua uti, quanto pleniorem experior. Sunt autem, pro quibus peto,
C. Valeriua Aestiacus, C. Valerius Dionysius, C. Valerius her. Τr a i anus Plinio S. ). Quum honestissimo iis, qui apud fdem tuam a Valerio muta
Iino depositi sunt, consultum velis mature per me; ita interim, quibus nunc petisti, ut scias dedisss me Iu a Quiritium referri in commenturios meos iussi, idem facturus in caeteris, pro quibus petieris.
Rogatus, Domine, a P. Accio Aquila, centurions cohortia sertae equestris, ut mitterem tibi Iibellum, per quem indulgentiam pro statu filias suae implorat, durum putavi negare, quum sciarem, quantam soleres militum precibus patientiam humanitatemque praestare.
Libellum P. Meti Aquilae, centurionis cohortis sexi equestris, quem mihi misisti, legi: cuius precibus motus dedi filias eius Civitatem Romanum. Libellum rescripti, quem illi redderes, misi tibi. Consentiunt eruditi et Plinium et Τraianum sollicite a Civitate Romana discernere Ius Quiritium. Neque enim viceruulatque in sui gententiam quemquam deduxerunt unius tubellae Grono vii et Cellarii, digerimen omne penitus abrogantes, nec vincere potuerunt, nisi Plinium ac Traianum, inanis ae vitiosae rhetorices sectatores, iudicium reprehensionemque, qui de scribendi arte praecepta dederunt, sprevisse eontendas. Quanam autem in re disserentiae ratio ponenda sit, id vel maxime non quaeritur modo, sed diversimode disceptatur. Primus qui huic ignorantiae obviam ire ausus est Paullus Manutius ), Runia-I Videtur igitur Fideleommissaria Paullinis Latinis, eaque plena Iibertas relicta, sub hac lamen conditione: Si herea voluerit, de qua est apud Ulpianum cap. 46. Dig. de sidete. libertat. - 2M PI in. Ep. X, I 06. - δὶ Plin. Ep. X, I 07. - PIin. Ep. X, 108. b, de iure einuatis Rom. in Thea. Antigu. Rom. Tom. I. p. II.
99쪽
nuos et libertinos distinguendo, quod ad ingenuos quidem attinet, nihil interfuisse decernit, sivitate, an Iure Quiritium donati su rint; in libertinia autem digerimen laetendum; peregrini, an Romani, hique rursus Latini Iuniani fuerint, an iusta manumissionee servitute in libertatem vindicati. Illos, ait, nunquam nisi Civitatem, hos post manumissionem et indultam manumissione Civitatem, iura quoque Quiritium, ut ingenuis nequa conditione essent,
beneficio principis impetrare debuisse. Et in hac quidem opinione, nobilius quid ac praestantius suisse Ius Quiritium, quam civitatem, plerique postea haeserunt, et in his praecipue Onuphrius Panvinius, Vonchius, I'rehellius, Conradi, verum hi omnes diversa
ratione. Namque Onuphrius quidem, cives novos, sive ingenuos, sive Iibertinos, putat, habuisse tantum Civitatis iura, antiquos autem cives romanos et nobiles Ius Quiritium ne praecipue hoc, ut non tam gravi tributo atque illi onerarentur. Id diseriminia excogitatum post Legem Iuliam, qua omnis civitas Italiae data est, sibi ipsi parum constans, mox, ait, incognitum ante Caesaris dictaturam, mox ab Augusto inventum, postea neglectum fuisse. Vone hiua contra, Quiritium iure et plena adeo civitate his opus suisse eontendit, qui nuda Civitate, nec optimo maximo iure uterentur, neque cunctis privilegiis, quibus ingenui Romae nati ac domicilium habentes muniti erant, sive ii essent ingenui, veluti municipes, coloni Latini aut peregrini, sive ex servitute manumissi. Non multum discedit Trehellius δ), existimans, post Legem Iuniam Norbanam singulari aliquo sensu uuiritium iure, complexum commodorum civitatis romanae, , quae Latinis, sive colonariis, sive Iunianis et Libertinis adhuc' deerant, quominus essent Quirites sive cives romani, appellatum esse, ut adeo Ius Quiritium eum iure Latinorum simul sumtum universum ius Civitatis romanao complecteretur, eo tamen discrimine, ut
Latini libertini per Ius Quiritium illa tantum iura consequerentur,
Ii de Imper. Rom. cap. 9. - 2 eo. MiseeII. cap. 2 . Accesserunt Resex ad Theoph. p. 1093 sq. Putimann ad Mascor. inuae. P. I 08. J Ieyer za Adam HanGueh der Rsim. Alereth timer. B. I. p. 80 sq: Zν MIeci. Aratiqu. Ρ. I. e. IV. I. 36 sq. Libellus hic, a paucis usurpatus, plane capitalis est in re antiquarta, nec ullus e quo rectius difficillimum illud ius Latii atque Italiae cognosci possit. Adolescentum
100쪽
quibus gauderent ei vea romani libertinae eonditionis, Latini vero ingenui ea quoque quibus adnuerent ei ves ingenui flebei. Eandem viam paullo post, incognito praecessore Trehellio, Fr. Car. Con-xadi i) et, neutro laudato, Geba uerus ) terserunt, in eo uno diversi, quod Iuris Quiritium formulam ad solos e Latinitate liber tinos restringerent, neque, quod ille Deit, ad Colonarios quoquo porrigerent. Hi igitur omnes plenius aliquid ae praestantius in iure Quiritium sibi visi sunt reperire. Neque tamen defuere, qui, ut est in proverbio, elitellas bovi imponerent, atque idem ius, Civitate longe deterius suisse arbitrarentur. Huius aeciae post I o. Bodinum in primi a fuit AI ex. ab Alexandro δ), et longius praeedens Buehnerua ), qui Latii ius et Quiritium eonfundit. Intolerabile hoe, et erroris plane insantilist Non multo melior, doetior licet et splendido apparatu instructior Christit viri eteroquin aeria iudieii, coniectura Visa est intelligentibus, quando Ius Quiritium nihil .Hiud fuisse studet evincere, quam ius plebis
Tomanae antiquissimum, quod Romae. eascis moribus atque ante
XII Tabulas obtinuerit, multoque angustius fuerit iure civitatis. Suspicionum agmen elaudat Sigo uti q) sententia, a summis viriseertatim adoptata et expoIita , nec tamen ipsa firmiore talo eo naistens. Is autem Ius Quiritium continuisse adfirmat, iura Romanorum privata, videlieet Iibertatis, cognationum et gentilitatis, aerorum, connubiorum, patriae potestatia, tutelarum, testamentorum, dominii, nexus, mancipii et usucapionis; Civitate contraeomprehensa fuisse iura publicae , eensus, militiae, honorum,auffragiorum, tributorum denique ae vectigalium. Carptim retulimus variarum opinionum commenta, quae qui fusius exposita legere avet conradum adeat, qui tamen non ubique auctorum gententias satis adsecutus videtur. Sunt quaedam in his hona, pleraque a vero longe aliena. Singula denuo sub incudem vocare, et Iubricitatem ac tenuitatem argumentorum, quibus etiam quae vero proxime accedunt austinentur, pleniore bucea efferre, nee tempus patitur, nec animus, eertus, in re tam obscura et in eerta in primis modestia et pudore ingenuo opus esse. Praeterea,
Diss. de rure Quirit. a Cinit. Rom. non diverso. Heimst. I 34. 2ὶ Exeura. ad Inst. II. p. 217 sqq. - 3ὶ Gen. Dier. Lib. IV. cap. X.
4 ad Plin. X, 6. - b) in Metib. Mad. Obs. VI. - 63 de antiquo iuri Cis. Rom. Lib. I. eap. VI et XIII. - Praecipue a Spanhemio in Orba Rom. EA. I. eup. 9 et Ex. II. e. 5.