장음표시 사용
101쪽
adversus aestum largissinii pampini. I ritico,
ne a vermibus, quia terra proveniunt, inle- staretur, dati longiores calami, quibus in altum, Lerraque Procul injuriam fuserent. Rotae spinis arniatae, ne palliin, impuneque caryantur . Lilia. qua odore praegrandi, multoque onusta, crassoribus caulibus, thyrsique imposita , ne oneri cedant. Terra, quia naturae siccae, i olidaeque, tot sontibus, tot fiuviis ,
plubiisque rigata, Scire displic t nuditate, aut homini vilescat, quippe in limum elementum , 'tot storum illeccbris vestita, tot preciosis mctallis, Sc gemmis impleta,quodque mitissi renuncit, tam gravis, ingens tu moles , cui sustinendae non Alms, non Apennini, non omnium columnarum sulcim lata , licet aere aut adamante compacta suseficiant; ita uno Huncto , seu centro libratur ;ut licet in medio aere suspensa, licet tot hominum, pecudum, aedificiorum se urbium , montiumque oneribus praegravata in nullam partem inclinet, sed immota, inconcussapcrdumt ;. Cumque lex inimam pilam ne uno quidem momunto aer sustii at, sustinet tamen jam sexies mille annis ortam Terrarum impcr P . ndulum nunquam caducum, luc- collauto Iaci providςntia . Denique nihil non copiose, & affatim in finc s usuiqua suos intimetum. Eadem in corpus humanum naturae benignitas, quod tot mcmbris , tot libris, tot iaci vis, tot visceribiis, tot humoribus, tot venis distinxit, ut ei non. solum ad necessaria, scd ctiam ad jucunde, commodeque operandum nihil pcnitus desit . Dati oculi, ne impingeret; in N, ne caderet : manu ne torperet; os, dentes, si machus, nu inc dia conli inci ci ur: comae ,
ad ornatum, genae & iacies ad venustatem ;Vox , quae non tantum animi arcana tran funderet , verum etiam audientes cantu
mulccrct . Tanto mille alia divinae providentiae in animantes miracula, in quibus nihil desidcres. quod deceat, quod conducat, quod proiit, quodque immeritam Creatoris betaeiicentiam non mille argumentis Prodat - uis ergo, nisi plane desipiat, suspicari pollit, in omncs creatura& tam copi
sum, tam splendidum , in IoIos hominestam Partacar, modicumque sui: e , ut ei, ,
quae ad animae salutam neculiaria lunt, aut iubtrahat, auu tam inclcmcnt , avaIcque
suppeditet, ut dii scillime , aegerrimeque cor sequi eam ' polluat . Magis ergo bruta animatitia, imo creaturas inanimes diligat ,quanν animas immortales, suique inugine impressas ,&coelestis Regni haeredes Magis plantis providebit, quam filiis i magis curabit quae in obsequium, & famulatum hominis
condita sunt, quam hominem ipsum Oeaturarum omnium finem k mundique princi
t mi Plane id nihil aliud soret, quam n
ilissimam Dei perluetionem, quae aluor est, penitus deformare, & inordinatissimam rediare, quippe Rub minimis rebus maximam , curam, maximis vero minimam impc ndat., sicque contra liges Iullae charitatis viliu uia. impense diligat, pretiosisimaa vero, qualia
animae sunt, aut omnino nc gligar ,, aut cordi non habeat, puerorum videsicci amor imitatus, qui rerum ignari, immum prae auro, vitrum prae margaritis cligunt, ch
riusque habent. Cumque, ut dixi, homo sit
sublunarium creaturarum fini S , crcaturae vero sint media in commodum, obliquiumque hominis creata, ut eam videlicet aut v si iant, aut pascant. aut oblectent, aut m
dcantur, aut hospitio recipiant, si Deus, ii
quam, minus homini, quam aliis cruatiuis provideat , plane inconsultis iniim fac ict ,
qui py qui media fini piaeponat, perii uleo αagat ac si opulentius mus Princeps splenduli1- siniam Filio domum adornet, 1 anuliam prL-tiosi velle , penuariam cicctist mis cibis...
Aulas supellcctile Regia instiuat, Filio intelim Regni haende, ouantumque Domino gelu algente, seminudo, & vix lamcna tolarante. Quae si tam absurda sui .r, ut in nullum homi ncm cadant, quanto minus cadent in De una 3 aut ergo Dcus talis non est, iii
lem uobis & Scripturae , ta ratio dc pingunti;
aut si taliscit, non minus in homino, quam in aliae benignus, quae homini.' serviunt.
VI. Huc etiam spectant, quae Deus corpori, vitaque tam porali degcindae tam lar ge, alium.terque providit, ut omnem Pl ne admirationem vincat, de ex lix facile colligas, quid de anima scntiendum iit Hainto corpore praestantiod quanto Rox suo palatio, artifex suis instrumentis praestantior cit . Frgo corpori vestiendo , Ornandoque quot in avibus plumae , in piruibus
102쪽
purpurae, in cudibus pelles, .in vermibus 1erica, in mari uniones, in montibus me talia , gemmae lite Rarata ὶ Quotquot sores , herbae ue in rem dia morborum 8 quot
liquores sici, quot escae sami delendae per elementa dispersae r quid de illis diram, quae
tanto numero, tanta varietate, non ad n
cessitatem, sed ad delitias homini data 3 quot colores oblectandis oculis, quot soni demulcendis auribus t quot artes fallendo tempori inventaei Ethyc omnia adeo in
univcrsura genus humanum inlisa, ut nuru Iam toto orbe nationem reperiam tam ha baram, tam incultam, tam a vera Religi ne alienam . cui non remedia, non vestes , non cibi, non tecta . non oriania denique vendo corpori necessaria natura impense
providerit. Audi Senecam in hoc ipsum argumentum ita disserentem lib. . de Bcn
fictis: Tot arbusea non uno modo frugifera I
ras varietates ciborum per rotram ann timidi .
stae r jam animalia omnis generis , alia in sic--, solido rue , alia in humido nassentia , alia persublime aemissa, rut omnis rerum naturae pars tributum aliquod noois eo erret'. Undei Anna , quem trahis spiritum ' unda Gam , Dor quam acrus visae quae disponis, atque or Anas lucem I nnbsanguinem , eujus curis ML salis calor eontinetur i, tinue i a palatum tuum
saporibus exquisitis laeessentia e risque enim necessitatibus tantummodo no bis provium est , que in delicias amantur. Si ergo quae ad conservandum, recreandumque corpus necessaria liunt, desiderari Deus a nullo mortalium voluit; quanto miniis id de anima. bus voluisse cicendus erit φ Quid enim aliud
est corpus, quam animae instramentum fSi ergo adornando instrumento tanta cura laboratum est , quanto ma3is laboratum
fuerit, ne quid deesset artifici Z alioquin quid pingendae imagini prosint exquisitissimi coloics, cocco, & manco Pictorei aut conficiendo bello acutissimi & limat isti mi gladii, Ianguente , invalidoque milite rCum ergo Deus animas hominum aeternae felicitati condiderit, in eumque finem corpori vellit instrumento adstrinxerit, plane studium instrumento impensum maniscitissimo argumento est, multo magis curatum esse, ne quid ad hunc finem: obtinendum artifici, hoc est, animae deesset.
VII. Accedit, nihil causis maxime intellectualibus tam naturale , insitumque esse , quam ut opera , quae ab ipsis procedunt , commendatissima habeant, tantoque magis. quanto illa nobiliora sant, pretiique majoris . Si quis peregrinum fiorem in horto domestico manu fila consevit, aut vivacissimis colo ibus, summa lire arte imagincm ad umbravit , aut ingenti studio poema confecit .
quam anxie, quantaque cura laborat, ne pereant , ne grandine , ne Pulvere , alioque casu corrumpantur Ita Caesar Commenta
Hos , quos nocturnis horis elucubravit, ne Naufragus quidcm, ac hoste persequente , dimisit . Ita Parrhasius , domo incendio conflagrante, nihil aliud, quam Adonidem suum servari optabat. Ita res quoque sensi carentes, arboro exempli causa, poma a se producta & sinu serunt, & succo alunt,& sint iis, tunicisque corticum vestiunt, & non prius di inittunt, carpique patiuntur, quam jam matura, suisque numeris absoluta. Quid ergo de Deo dicemus, inter cujus opera nutal pulchrius, nihilque praestantius anima humana, & immortali , in qua divinitatis imago velut in tertissimo crystallo non sculpta , non picta, non Oseere plumario intexta , sed nat raliter ingenita et florescit: hoc, inquam, tam regium opus, nulloque pretio animabile , Deus non cordi habeat , impenseque custodiat VIII. Sed praesertim haec ratio convincit , lood in hominis structura , non peritissimitantum Conditoris & Artificis, verum etiam amaritissimi Patiis ossicium, ac pati cs sustineat Dcus: Cum enim tarnalis pater modicam tantum 1 anguinis sui portioncm corpori sol mando praestet, circa animam vero hi hii penitus agat, solus est Deus. qui paterni sanguinis indigestam massam elaborat , distinguit,& in tot organa, persectum lite conpus coitiponit, idque multo nobiliori rati ne, quam sciniptor ex riidiariarmore statuam, aut pictor in nuda. rasaque tabula pulche rimam Helenam fingat . Quanto ergo justiori titulo statuarium, & pictorem dicimus,non qui savum, & tabulam dedit , sed qui eam sculpsit, pinxitque; ita longe magis pater vocandus est, qui corpus humanum tam stupendo opere ex paucis humani sanguinis guttis consecit , quam qui guttas F , ipsas
103쪽
ipsas suggessit. Animam vero quod attinet , praeci puam videlicet hominis partem, ea solius Dei opus, & speciem est, ut proinde sve corpus, sive animam spectes , nemo ita
hominis pater, ut Deus est. Cum crgo tantam videamus esse hominum in suas proles esuritatem , tamque iis alendis , educan dis, custodiendis, augendis iue solicitudinem, tantam quoque in eos clementiam, si erratorum poenituerint , sinumque pate num repetierint ; quis haec ipsa non multo magis in Deo agnoscat omnium patrum maximo, & praestantii limo; Illa, qui amorem filiorum omnium hominum . imo omnium Leonum, Tigridumque animis impressit, il. Ie, inquam , filios sum non amaviti aut si
non amavit, non serio , non ossiciose, non
effcaciter: sed vel simulate, via perfunctorie tantum Sicque in illo amoris afectu, quo nullus innoceator, nullus justior, vinci se ab hominibus, imo a brutis, & serpentibus f ret Plane tam haec sunt Deo indigna, ut ne cogitari de illo quidem sine scelere possit. Esego si Deus omnium Pater, imo si magis Pater, quam reliqui hominum ; sequitur, ut omnes serio, ossiciose, & emcaciter dili attia si diligit, ut omnibus affatim, copioscque provideat; nec enim Pater esse potest, nisi vehementer diligat, nec vehementer diligere, nisi vehementer quoque provideat , &curet. Aut ergo Pater non est, aut si ςst, non utcumque, non perfunctorie, sed flagrantis
IX. Sed nihil aeque hunc Dei in hominesse ficentissimum amorem, ut opus Redem. ptionis ostendit: Si enim amantis est, ain
to uniri, eique similem fieri, quae major unio, non dico repetiri sed vel cogitari illa potuit , quae cum di vina, humanaque natura intercessit, quaeque in Sacra Eucharistia singi lis Fidelium offertur ρ adeo ut caro, sangui S, de Divinitas Redemptoris, carni, sanguini, natui aque hominis fidelis vere misceatur :atque ut hac iplun unionem Deus o rimanciparct, quot miraculis , quot modi giis actum Deinde: quae major similitudoessingi potuit, quam ut I cus, deposita, aut potius velata Majestate , uon solum nat ram, verum etiam miscrias, inopiam, Ia- vcs. lacrimas, ipsamque hominis mort
litatem induerct i Plane tanta haec sitit, tamque prodigiosa similitudo, ut neque re ipsa
parem unquam habuerit, nec etiam omnibus Poetarum mendaciis fingi par aliqua potu rit : nam quod Achilles, & Hercules Amia carum gratia, positis armis, toῖam, & c Ium, Omatumque muliebrum induisse fingantur , quid, rogo, id est, si cum Mysterio
Incarnationis componas λ Quanto enim major inter Deum, & hominem, inter naturam,& tunicam distantia , tanto major quoquc magisque stupenda Dei cum homine con, cito : quid Achilles, & Herciales ad Ucum tquid palla muliebris auro, scmmisque inte ta ad ipsam . veramque hominis naturam l id aliquorum dierum scena, & ludus nec enim Achilles , & Horcules semper tami- mmc gerunt 2 ad perpetuam, ta hypost ticam Unionem quanquam nec mirum est, plus fecisse Deum, quam Poetae fabulari se tuerint ; cum istorum fingendi facultas finiata sit, infinita vero potentia, & dilectio GLQuem ergo majorem amorem, & sinit it cinem cum amato illa velis, quam nec fin-
do, nec mentiendo quidem assequi ullus minum potuit Rursus, si certis uni
amoris argumentum est pati, quis magis , aut plura passus est , quam Deus pro hom ne i micrat enim vel uno suspirio , uir que Iacrima , imo ves unico verbo nomines redimere , sed ut amorem, di milerico diam suam testaretur, utque maximos Et iam peccatores ad maximam fiduciam invitaret, neque magnitudine scelerum spem veniae d
ponerent, voluit ea ferire, quae omnem n cessitatem, omnemque modum, & cx
plum sit perarent: voluit, Inquam, mari , quod potuit gutta voluit non suffcere es nitati , quod suffciebat Redemptioni; v luit totus in nostros usus expendi. Utque nThomas Villa novanus eleganter exclamat e Dilexilli me Domine supra modum , dilexim
me sine modo. Et qui omnia in numero, ponde
re, O mensu fecisei, in me diligendo omnem modum , Vindus , O menturam excessi ii. Et
tamen post tot amoris argumenta , & Pignora, quaeris adhuc anxius , & disputas , ac velunt de re incerta , & nuper ex Iudiis audita, frigide interrogas , an verum sit , Deum amaret perinde ac si quis algens, Uis. tuque condictus, postquam diu igni assedit, calore relectus est, circum lames pcr otium
104쪽
interroget: an verum sit, quod Aristoteles,& Philosophi passim testantur, ignem calidum esse s quid ex Philosophis,&Theologis quaeris e ipsum , N nescia totics, ac tanti
pretii accepta, ac ranguine in ero te Venis ona.
nibus sparsum interroga, &asta quovis Philosopho re Theologo melius, erit usque testimonium amori in homines dabunt . Quid enim est serio, es culictim amare, si illud non ibiti aut quae tu dabis veri amoris paria
exempla Plane aut nemo unquam serio ama. vii , aut amavit Deus. Postquam vcro, ut amorem suum hominibu probarct, etiam in eorum pretium Unigenitum dedit; optime infert Apostolus: Quomodo non eum illo omnia nobis dona est i Quasi dicat, quid negavit Deus petenti, postquam etiam non petenti
Unigenitum 1 ponte donavit 3 qui plantam integram dedit, negabit pomum i qui thesaurum profudit, circa micam rixabitur 3 Et plane quid sunt omnia bona ,& beneficia creata, si cum Dei Filio comparentur, quam micae,
reguttae t ergo guttam non dabit, qui dedit maret hoc est, non dabit gratiam, qui dedit Filium 3 Plane aut ratio, di Apostolus fallunt ; aut Deus donato Filio negare nihil amplius potest X. Et denique id psum experienti constat: Quis enim gratias, & adminicula numeret quibus Ecclesia abundat, Christianis pantim 1anctificandis . partim explandis, partim in accepta gratia conservandis, sicque ad oternam vitam promovendis . Quot Sacramenta 3 quot libri, quot Templa, quot exempla,quot Sacrificia quot conciones, quot c techel ὀs quot Sacerdotes, quot Missi arii, quot Indulgentiae,'quot Collegia utriusque
laxus, vel tuendae, Vel recuperandae innocentia: quot Religiosorum cohortes juvandis peccatoribus promptae Denique mille mo di, mille artes repertae, quibus & sanis, & imis firmis, & morientibus subveniretur. tanta opia, tanta varietate, tanta ille illecebra, de condimento pietatis, ut seia mirum sit, i Ira tot praesidia, & blandimenta virtutum Perire aliquem posse: Heu suot sunt ad salu- rem pia, exclamat Chrysostomus, S: Augustia
nus in Psalm. Io I. voeat uia ue ad correeris nem Mat undique ad panisontiam, vocat beneficia voeat per Leerorem, vocat per tracta orem ,
corisuι Iouis. Et Propheta legis Evangelicae felicitatem depingens Isa. s. siis sunt, imquit, in deserto aquae, o tomen res in solitudine , G quae erat arida, erit in stagnum , . sitiens λfontes aquarum a in cubilibus, in quibus innis draeones habitabant i litur viror calami, jun- εἰ, o epis ibi semisa. via, ct et Iasancta voca. bitur, O ho eris villa directa via , ita ut stulti non errent per eam. Plane si vel centesimam e
rum partem Christiani faciant. ne secreant, quae iaciunt,ut pcreant; nemo illorum scatus non esset,ut merito scripserit eloquentissimus Salvianus lib. 3.ad Eccl. o caecitas, . insania' quaniostidis infelicissimi hominum id e citis ,
ut in serrimi in aetemitate siris, Ῥod minore eura , mia ore ambitu id vobis raestare potui Z.s ,
ut semper beati e e possetis. Quod si Chri ili
norum aliquem etiam perditissimum interr ges,an expertus ipse non fuerit mille Dei beneficia mile gratias,mille internas externat'; inspirationes, occasones poenitendi Z fatebis tur. Si porro urgeas: an ingenue, naque fide
dicere possit Deum sibi defuisse, aeque justam de illo conquerendi causam habere t negabit: idem secundus, idem tertius, idem quartus ,
idem alii omnesque respondcbunt.Si ergo nemo in Coelo, nemo in terra, nemo in inferno repertus , qui causam suae damnationis adscripserit Deo qui gratiam accusaverit; cur ergo nos quoque non omnium testimonio ion e
Perimentis,non oculis, & conscientiae propriae credimus, sed vanis cavillationibus circa fontes Nili rixamur , nodumque in scirpo quaerimus, hoc est ea insequimur, piae inveniri non possunt,ea omittimus, quae in oculis ,&manibus sunt' Constat,inum posse; constat, Deum velle et constat, Deum dare; constat, Deum usque ad sanguinem' mortem tibi sanando laborassesonstat te lanitatem. ac remedia nollet; & adhuc causam tuae perditionis quaeris, gratiamque incusas quasi omnibus contentionibus nostris fieri possit,ut vera non sit illa Prophetae sententiat Perditio tua ex re
Israe ex me tantum auxiliam tuum. Duo sunt
ergo hominis fines: perire, & salvari, hoc d bemus Deo, illud nobis . . . - .XI. Quae omnia licet in Christianis maxime appareant, in caeteris quoque mortalium,
quamvis infidelibus, & barbaris suo modo uitelligenda sunt i Si enim Milui, Ciconiae,
105쪽
hirundines AEgyptum, & plagas suas, viasque norunt , quibus mari transiusso hyeme protegantur; si ades suos flores, Aquilae suum Solem, magnes suam Stellam, Cervi, Graculi, Merulae, Ursi dictamnum, laurum ,
Mandragoras, herbasque alias medicas, quarum gustatu sanantur: si omnia fiumina situm mare, omnia Elementa sum sentrum agnotant, quo nemine docente rapiuntur, M in quo denique qui ei cunt, quis credat, tot hominum myri aetas esse, qui Deum, finemquestum, & inedia, ad illum perveniendi, n sciant; sicque brutis, & saxis stupidiores se
quod nullum istorum latet , ipsi tanto num ro, tantoque tempore Unorenti Sr nulla Natio tam remota, tam barbara, cui non Sol, non Stellae, pluviae . non omnia ad vitam corporis necessaria suppetant, quis credar necessaria ad vitam animae defutura Si omnibus iis Angelus tutelariis datus, quis credat, hunc cessaturum ea sutam re, sine quibus salvi esse non possinu di pro illis quoque, Npassus , tantortuus est Christus; qui credat se non iis , & illa omnia daturum , sine quibus stra lanFinem. & vita:ri dedisset i Nemo tam imperitus, qui visa puIcherrima domo non continuo intelligat . fuisse aliquem Ar-ehitectum, qui struxit. Nemo, qui procul audito dilicissimo, de ordinatissimo cantu, ac
voce, S fidibus mixto , non cogitet, esse Mi quem Musicum. vocis, senique author m rvitoque corpore, quod movetur , quod iis qui tur , peditasirin non habeat, ilIud vivere, animoque constare, quamvis nec vitam, nec animum', nec Musicum , nec Architectum vvleat. Ita omnino sentiendum est, nullum
sn Europa nullum in Asia, nullum in Africa se Americaque hominem osse, qui , viso pulcherrimo hoc Mundi opere, non quodamnaturali institiinu ad Opificem cognoscendum, amandum se colendumque moveatur Aut si fingas , contra quam in brutis experi. z. tantum hominis naturam, & rationem
non pose; quis dubitet, Angelum singulis da.
rum , ipsumque Conditorem ut in aliis r . bus .. sta in hac quoque tam necessaria de clivia naturae suppleturum t Audi Augusti.
illo principio omnibus naturaliter impresso
vitam conservandam esse, nemo non intcli
git, esse comedendum, esse bibendum, manum opponendam ,& Perdendam esse , se ro capiti imminente , idque citra dii μsumi, milloque Mapistro r ita ex illa P priamaque regula omnium honestarum adtionum , quamquam natura nullum non docuit , videlicet r quod tibi nou vis sierI , a teri ne feceris , n o non agnoscit , parcntes, de Magistratus observandos ς homic dia sine justaraula, furta, adulteria vitan
da; quae, si contra naturae, ac rationis imperium fiant , etiam nullo teste, nulloque vindice , mox apud Barbaros quoque cor scientiae flagella, timores, ociniique cami bces . nullum enim scelus . iacet ΠΙ- fortuna eornet se muneribus suis impunitum est, qu-niam sceleris in scelere supplicium es inquit S neca Epis. y8 . Denique sciat inter tot hominum millia nemo mir, qui totam vitam dor miendo egerit ,. nunquam experrectus';. ita multoque minus ueertus aliquis, qui Deum S ad salutein necessaria semper ignoraverit :hoe enim est animae ignorantia , quod cor pori semiius,, nec hic esse perpetuus, necis iapotest a I
Id ipsum ex Sacris Litteris ostendi potest r
nam ad Rom. r. ita de Gentilibus loquitu C
Apostolus r Quod enim notum est Dei , man se mes in alia , Deus enim illis manifesta visa invisibilia enim is M a creatura Mundi per ea, quae factas , , conspiciuntur . sempi
terna su N; ejus vistus , O Divinisa ita Dasint inexeusabiles, quia cῶm cognovusnt Deum, non mur Deum glor caverun ι , aut gractas
egerunt. In quae verba Doctor Angelicam; considerandum est, inquit , quia Deus hori
ni duplieiter aliquid manifestat a unσ moda infundendo lumen interius , per quod homo es. gnoscit: altero modo proponendo sapientias esigna externa , videlicet sensibiles erea rara a
o magnitudine petiei ., O creaιννα, gnoscissiliter Durar creator earum videri,
In quae verba S. Augustinus lita io: Con.
106쪽
qua p. .ἴι 'ns und73M mRI dicunε , ut te ror I nonne verisimiater, aut potias Meess amen , nee resant dicere omnum , ni sinι inem ri. de Paιre , edi conditore , nee non Re orec abii.s. Et fierim et x. de Wmp. Revela- cogitabit S. Damascenus Lib. . Orthod ιαν Ira Dei super amnem implatatem . Quid es xae Fiddi cap. I. ristitia Dei omnibtis a natust romuem , monsulia superIudaeor ius Dei πas insita, neque id aliisuli ratione tireni lan Legem acceperunx A veram ariam sver Im in rare potes . Et Tcrtulliala. in Apologet. talem Gentium , Uangam, quod norum est Dei, cap. I . Summa es delicti nolentium agna manifestum est tuis . manifesum t ad- sere quem ignorare non possunt. Vsi Gent hue audi i Deus illis manifestavit . Si quo Dι idit sum fassi sunt , nam , ut quam ur ris , quomodo marisse vir, quibus legem non mos ali praeteream , Tri Wisini In P--- dediti audi quomodo 1 invisibilia enim ejus a do eam . cum statuam absine fabro , P eanstitutione Mundi per ea , quae facta sunt ., μου femi nullMs agerere audeat, miram h a intellecta renspiciuntur. Quare ergo inexcu- Mundi constitutioncm sine conditore constitus fabilest quia cognossentes Deum, non ιι Deum rutasimus 3 Tullius lib. I. de Legib. I itillargiori Laisrunt. Non dicit, nectiem.s Deum , Gina V sam immansueta , qua non , etiamsi sed cognoscentes . Unda cognossem/s 3 ex bla , igno et, qualem Deum habere deceat, tamen qua suis . Interroga pulchritudinem terrae I habendum sciat . Sicut ergo nulla Natio est interroga 'lebraudiaem Maris I interroga tam barbara , tamq; ab humanis moribus ali pulchritudinem dilatari , Odis si oris; I na, olimus ibi notitiam, tanquam primamrerroga pulchritudinem oti interroga ordi- resudam, Primumque principium omnis m nem Siderum et Interroga Solem pnterroga D - Ialis, & honestae actionis , seu naturae , seu
nam : Interroga ista respondent stat omnia e gratia instinctu non indiderit ; ita quoque ecce pulchra fumuir pulchrlando eorum, eo es nulla est, quae illum colendum, invocamsio eorum ess . Vapulchra mutabilia quis fe- dum esse ignoret ;Zid erim. ex primo nat eis, nisi Incommutabilia pulcher In se stiri res iter sequitur; sicut qui novit, hunc pa- Sanctus Prosper lib. 1. de Vocat. Gent. cap. trem tuum csse, mox liuellisit, amandum, 1. Quod es testimonIrum , quod semper Domi. di honore prosequelidum este. Et ideo beneno de Ivit , O nunquam d. Hira bonitate , observat Tertullianus, hominibus in na m potestate coniaeuis , n tortas, nai λη- fragio, aliove periculo .consi iraitis, spontemareabilis pulchritudo , o inenarrabilium be- quadam naturae. nihil eae tantibus dimaee siriorum Hus diυes, o orianaia largitis a precationes excidere: M sit mihi Deus t orer quam humanis eordatis quaedam κοῦ α Deum immortalem t Deus Midet . Guia Legis tabula praebebantur , ur is paginis Ela, enim , inquit , Tertullianim , ejusmodi ex
memorum , O voluminibus semporum . m- priones anima non putaveris doctrisam essema
Iudaeus lib. de Monarch. Si quis in Γώ- tio Dei cst praecipuum , certissimumque
ratem veniar legibus optimis constitutam , quid medium , reliquas omnes gratias ab eo com
aliud suspicabi: ur, nisi regi ab optimis MagL sequendi, juxta illud Apostoli: Dives In ο--
'atibus uamarem qui Am magnam in- nes , qui invocant illum ad Rom. I o. Et corroseris .civiratem , Mundum videlicet , AL lebre illud Augustini: Semel aecla.., O in que contemplatus fuerit aeris remperiem , an . tellue e mon traheris ' oraretur traharis. Panuarum rempestarum conversianes , Solem , teterso, nullum esse Mortalium, cui Deus Lunam, Stellas, diei noctisve moderatrices, non sollim qualemcumque gratiam, verum edi cWeorum errantium, Dorumque sidarum, etiam media, clavemque dederit, ma rem
107쪽
eaulari inopiam possit, si clavcm ad thesau- colent ignotum t & nisi ament, te colantrum accepit ue dicat, loca, quae supra ex quomodo post hanc vitam obtinebunt 3 ois Sacris Litteris attulimus i non de omnibus si fingas , aliquem ine tam rudem, cus ne omnino fidelibus sed de Philosophis, &p - ad hanc quidem tam obviam veritatem incipuis eorum Masiluis esse intelligenda, qui genium suificiat, quid aliud sequetur, quam studio, solarita, discursusque humano ad Dei Deum . qui omnes ad se cognoscendum
cognitionem pervenerunt. Nam primo ob- amandumque creavit, aliunde, ut in simi
stant Sancti Patres, & quos laudavimus, di libus solet, deiectum naturae supplaturum 3 quos deinceps laudaturi sumus, qui non de Sic Globis coelestibus, quia motu proprio aliquibus, &Philpsophis tantum, sed om- carent, datae Mistrices Intelligentiae, a quinibus omnino loquuntur. Deinde obstat quo- bus diu, noctuque volucrentur: Sic Luna
que huic exceptioni ratio Scripturae ; haec propriae lucis experte, imperatum Solis ut enim docet, Deum invisibilim per creaturas radii suisVacuam implaret: sic nocti, qrila visibilis cognitum esse a Sicut ergo non Phi- obscurae, datae mille iaces, de siclis' quialosophi tantum, ita indoctissimus quisque , bus umbram temperarent: sic brutis, quia
visis statua, imagine, domo, navique ple- mente, ac ratione carent, provisum a nanis velis undas sulcante, continuo intelligit , tura, ut aliae squaminis, aliae testis, aliae laeta aliquem sculptorem, qui sculpsit, pie nis, aliae plumis vestirentur: aliae contra in rem, qui pinxit, Aichitectum, qui struxit , re- sdias, aut cursu, aut cornu, aut dolo, aut unctoremque, qui navim gubernat; ita non Phin guibus , aut dentibus, aut spiculis armatae r
Iosophi tantum, sed quicumque momitum, Ualinae, quia Visu imbecilli, ne ad scopulum viso pulcherrimo hoc, nux imoque Mundi impinῆerct, additus custos , qui duceret ropere. ignorare non potest esse aliquem, qui coturnicibus, quia mole corporis graves , defecit, de hunc Deum esse; neque enim aliud hostium incursibus impares, Paratus auster, Dei nomine, quam Mundi Conditorem. & qui transiretantes levaret, viditaeque volu-Gubematorem intelligimus: nam quod ali- crum cohortes, quae comitarentur, & prae. qui negaverint . id tam non obstat notissimae dones arcerent: sic gypto , quia pluu ias huic veritati , quam non obstat candidista non habet sereno semper Coelo, & nubibus molitio, ab aliquibus, qui regio morbo lx vacuo, subventum innundatiodibus Nili rant, non candidum vidcH; scut enim id singulis aestatibus, miraque ratione, nec ii vitium oculi est,idieno colore inlicti ; ita u. ctenus comperta in terram Excurrentis . Iud est vitium animi. Deum testcm , vindi- Quid ergo mirum est, si dicamus Deum id cenaque scelerum metuentis de idco negantis; cum hominibus iacere, quod cum brutis, Munde optime dixit Augustinus in Ioan. traei. inanimatis facit 3 An illi minor de hominia
Ic s. Excepιis patuissin quibns Lartirie ni- bus cura, quam de serritiis hominum t aut ii m depraevata es , universum genus hu- major corporum, quam animarum pro vi
manum Deum Mundi hujus fatetur ocum. dentia i Refert quidem Molina, sibi a. mu --. tis narratum, Brasiliae incolas, priusquam a Nursis quaero ex te: cur Deus non PAil Lusitani docerentur, nullum Deum cogno.
sophis tantum, verum etiam cuilibri mom- visse: Sed aliud est, Deum ignorare saliud Ilum facultates videndi, loquendi ainbulam invincibiliter, citraque culpam ignoram, atui, primasque illas notiones,& regulas agen- ita Barbaros ignorare, quis Molinae nare dorum impretarit, videlicct: p ia sibi ιν ii vit 3 Deinde cum Deus nulli creaturae vires ,
sieri non melit se e se aliis oriendum, parentes & facultates negaverit , quibus sinem pro esse colendos e. cur, inquam, haec omnibus , prium conseque Iur, ut supra ostendimus .
de non Philos phis tantum t respondebis : quis cetaci, id soli homini negasse omnium quia fine istis vita mortalis degi non potesta: sublunarium creaturarum nobilitanae e Atatqui multo minus degi potin sine notitia cimus, ita ignorasse; id quoque magna b Dei vita timorialis, ad quam non Phil neficii, & gratiae pars fuit: Cum enim mol hi tantum, sed omnes omnino homines catum sit essentialiter ossensio , di injuria conditi stari: quomodo enim amabunt, α Dei, sublata Dci cognitione, necesiariosequi-
108쪽
sequitur, nec injuriam, nec peccatum , nec aeternam poenam esse. Ergo cum hac ignorantia impeccabiles redderentur , alioquincertissimo peccaturi, si agnoscerent, sequi.
tur , hoc ipsivis beneficium essit, juxta il
lud Apostoli : Melius enim erat Illis non eo. gnoscere viam iustitia , quam post agnitionem retrorsum converti ab eo , quod illis traditum esssancto mandato . 2. Pa. I. Ergo sive Ba
bari agnoscant, sicque invocare illum, de 1alutem consequi possint: sive penitus ignorent , & ideo nec possint peccare I semper verum erit, ne illis quidem misericordiam deesse. Sed ne videamur haec nostra sponte , N judicio comminisci , audiantur Auῖustini, ejusque nobilium Discipulorum lententiae.
Sanctus ergo Augustinus Lib. 2. de Sermon. DOm. cap. t s. Nulla anima est , quam vis perversa , quae tamen ullo modo ratiocinari potest, In cuius eorde non loquatur Deus. Et in Psalina s. Dedit eos Deus in repra um sensum ilnam ea est ea iras mentis I in eam quiseriis
datus fuerit , ab Interiori Dei luce secluditur , sed non penitus , dum in hae lita est . Et in
Plalna. i8. ῶm autem Verbum etiam ears
Dertim est , O habitavit in nobis , morta-ιitatem n ram suscipiens , non permisit, rel. lum moralium excusare se de umbra mortis ; lasam etiam penetravit Verbi calor . Et in Psalm. si . Pion cessat Sathanas suadere motam , sed nee Deus re at admove re bonum . Sathanas autem non cogis invitum t in tua potestate est, consentire , aut non eo en-aire . Sanctus Prosper Lib. 1. de Vocat. clan. ca R. II. ω 2s. In extremis mundi partibus sunt aliquae Putiones , usibus: nondum gratia Sasiatoris illuxis , quibui tamen illa mensura generalis auxilii , quae defu- per omnibus semper hominibus ea praebisa ,
non negatur . . . . Ut neqne ulli pereuntἰum
ei fatis suppetat de obnegato lumine veriaraiis . Et cap. I . Pierwe ob hoe inexcusabiales funa aliae Pisitiones , quae alienatae a con versatione Israel , spem non habentes , O ne Deo in hoe mundo ob ignorantiae tenebris perierunι , quia haec abundantia gratia , qua nunc universum mundum rigat , pari antea largitare non fluxis r adhibita enim sempers universis hominibus quaedam superna men-
fura doctrinae , quae es parrioris , occultiori ue gratiae fuis , fusicis tamen fui Domnnus judicavit quibusdam ad remedium , omnibus ad resimoniam . Et cap. l. Elab ratum est , quantum Dominus adjuvit , res non soliιm in nrii smιs Lebus , veram etiam in eunctis retro faeculis probaretur , gratiam Dei omnibus hominibus a uige ; quoniam ve maniferire , sive occulte , ipse est , ut δρο- solus ait , Salvator omnium hominum , maxime fidelium . Et Lib. r. de Vocat. Gent. cap. 1s. Sive igitur novissima eontemplemur saecula, seu prima, seu media', rationabilia ter creditur, omnes homines salios fieri Deum velle, semperque voluisse r O Me non aliunde monstratur, quam de iis beneficiis , eaque providentia Dei , quam unisersis Nationibue eommuniter, atque Indiferenter impendit fu runt enim, ae sunt eiusmoda dona Ita gener tia , ut per ipsorum resimonia ad quaerendum verum Deum possent homines adjuvari . Et capite x3..de Infantibus loquens : Ion I religiose, arbitror , creditur , quod isti pau- eorum dierum homines ad illam pertineant gra-.tia partem, quae semper universis es impense Hationatus , qua utique si bene uterentur , est. rum parentes , etiam ijsi per eosdem juvare
Paulus Orosus , qui , Hieronymo, de Augustino viventibus , Librum Apologe licum scripsit de Arbitrii libellate , ipsique Au tulino inter carissimos fuit , pae. 3sq. distriissime suam , quam utique ab Augustino didicit sententiam , his verbis exponiti Mea semper hae est fidelis, O indubitata sententia r Deum adjutorium suum , non fili m in ostri ore suo , quod es Ecclesia , cui specialia ob eredentium fidem dona largitur ,
verisin etiam universis in Me m δε Gentibus prurer lqnganimem suῖ , Memamque elementiam subminiyrare , non ut tu asseris i eum
Discipulo tuo Caelestia . in sto naturali b In idero arbitria generaliter tin versis unam gratiam contributam , sed si elatἰm quotidie per tempora., per dies , Per momenta , per atomos , O eunctis , O singulis mini rare e ex quo evidenti sime decim ratum est , nemini hominum deesse ad Morium
Dei , praesertim eis m , O seductor assisto , edi his Infirmitas.
Sanctus Fulgentius Epist. r. ad Vena tim
109쪽
8. Me in aliquo vulnere , nee in cibiliter ignorari posse , quales sunt de ει- calesiis potest demera media charistia , Necessitate Baptisini. Sanctus Anselmus in cap. I. ad Rom. Dominus illis manifestatis, id es , non solum
naturalis ratio profuis, sed Deus quotidia a juiis , ne sola naturas Pere videretur. . Sanctus Thomas Epist. ad Hebraeos cap. xx. Lect. 3. Deus tuis omnes homines salvosmia , .ct ideos ita selli des, sed omnibus , qnμntum in se est, se communicas . Et in cap. s. Joan. cor humanum ex se ad inferiora re dens , non potest sursum elevari , nisi troesum , si vera non elevatur, non eri defectus ex parte trahentis, qui quantum es in se, nu Iidseis, sed est propter impedimentum eius ,
qui non ιrahitur I Deus enim omnibus ad trahendum manum porrigis, quantum infe , O quod pli ι es, non solum attrahis manum reciariantis , sed etiam aversos ad se convertit. Ex quo Q Deus paratus est dare omnibus Oariam , ct ad se attrahere I non impuratur eῖ , F aliquis non meipio, sed ei, qui non accipis AEt quaest. et . de Veritat. artic. I r. ad i. Galiquis nutritus insiliis, pel inter bruta an malia ductum rationis sequeretur in appetitu boni, OD a mali , certi me es tenendum , quod ei Deus , vel per internam inspirationem remelarer ea , quae sunt ad credendum neesaria , vel aliquem fidei praedicatorem ad eum
Gm S prorsus ignorari, ac prael nim il- Iumne ex istentia , Lultuque alicujus Dei , plane negamus; cum sine Aac cognitione nihil homini supersit, Huo finem suum , ad quem conditus est, valeat adipisci . Sive ergo id naturae , sive gratiae instinctu homines a noscant , simpcragnoscunt, & licet modo nos lateat , suibus modis qui sique secretis spiracies is Deus etiam Barbaris lucem , & gratiam sinam infundat , certum est , insundere , cum illi nec bonitas desit ,
ut velit, nec Omnipotentia , ut possit . Sicut ergo nullus terrae sinus impervius Soli, quo calorem suum non mittat , di metalla , Mae producat ; ita nullii sinus con cientiae impervius Dco , quem gratia , de radio veritatis non i leat; modus quidem , & ratio non patet , scd aliquando parebit , tunc videlicet, cum , ut docet Apostolus , Dominus illuminabit abscondi
tenebrarum , O manifestabit tonsilia eardiam
.r. ad Corinth. 4. Et ipse Christus Matth. R. Diso autem vobis , quod multi ab oriente , ct
oecidente veniam , O recumbem cum Abra
ham , O Isaae , O Iacob In Regna caeli-νum . Nec Elias credere potcrat , toto Israele in Idololatriam prolapso , septem inalia virorum fuisse . vi genua Baal non dirigerersicut mim Petrum ad carnelium . Et euriaverans.r Nec Ionas mrsualum ha - I ' c. ' n bat , in maxima illa civitate rentum viginti millia hominum di re , qui nesciebant . quid inter dextram , Osinimam esset ; de tamen utrumque verum sirit . Ita Sanctus Iustinus Martyr. cap. 28. Apologiae Socratem Philosophum non tantum sal vlim , V rum etiam Martyrem esse doceri , quod unia cum Deum profusus morte ab Atheniens bus punitus suerit . Et orar. ad Antonin. Im.
perat. insigniores Philosophos , & quotquot do Gentilibus cum ratione vixerunt , Christianos appellat. Idem de Platone , neca , Tris me sto , alii dicunt . Sic
raue Melchised hum, Jobum , Jetrum,
Ne Gentillum salutem obi nitisse ex Scripturiscolligitur . Sanctus quoque Di
nysius cap. de calesti Hierarchia resere ,
multos Gentilium Angelorum ministes io , aut eis ad salutem necessaria revelaverint',ilvatos esse . Reserunt quoque Pantu 3 Di ad x ibidem : Quamvis non sit in potestatem,stra , e gnoscere ea , quae sunι Dei ex nobis Um ; tamen si nos fecerimus , quia In nisis est , ut scilicet ductum naturalis rationis se quamur , Deus non deficio nobis ab ea , quod nobis ea necessarium . Idemque repetit Lect. 3. P. I o. ad Romanos , additque : Sed ramen hoc fum , quod aliqui faciunt , quod in se es , convertendo se scilicet ad Deum , t Deo est , movente orda lasertim ad bo-mum . Ubi si apponit Sammis Doctor, hanc gratiam faciendi, quod in se est , omnibus dari . XII. opponἰtur prἰ- a Docet Sanctiis Thomas , aliique Theologi , dari infideles aliquos , qui laborant infidelitate pure nega.
riva, hoc est inculpabili , re in vincibili j
non ergo omnibus ad eam infidelitatem vii cendam datur gratia .
Respond. Aliquos Fidei articulos in vi
110쪽
onus GL 13. s ebertus, O Genebraνdus In bullitii ad fidem chronico ad Annum s6. sub Constantino Sexto , & Irene Imperatoribus , cadaver Platonis cum aurea lamina ad collum &hac inscriptione reperium esse : chr ui ex Vangis. nascetuν , o ego in illum creta r Ois Sol sub constantino , O Dene I eratoribus iterum me videbis . Alia ergo sunt hominum , alia Dei judicia , qui ubique terra. rum , & apud omnes Nationes aliquos habet , qui eum agnoscunt, S colant, ejus
sue gratia , & beneficiis filiuntur , juxta
nuis . Nulla ergo gens , nullus populus , sino nulla hominum tribus, ex qua non co- Ionis , & delectus in Coelam ducantur . Plane praeter onmitim opinionem , ob praecedentia aliqua bona opera quamplurimos vitam aeternam consequi , dubium non est ,
quamvis adeo oceultis modis , secretisque rationibus , ut humanum animum fugiant , cujus vel unicum specimen ex lib. Divin. Rnuar. eap. 3o. In Vita S. Geri rudis, S apud Blosium in Monai Spissiua ea . ro vi dere est , ubi : eum S. Virgo Gerreudis au
qua ἰBarbari cognotant , Deum esse : vel est naturalis , veI est iii maturalis non
enim Praesupponis eunitἰσnem naturalem , si
cui gratia naturam : sol quia hujusmodi notitia , praesertim apud Barbaros, de rubes, eli nil nis vaga , conflasse , & univcrsalis ;propterea a Deo , iupplente desectum naturae , ea per gratiae inspirationem magis completur ad ipsum Creatorem , velut rerum humanarum principium , dc bonorum, malorumque remuneratorem cognoscendum , invocandum , colendum , timcndumque o Et haec est illa fides inchoata , sine qua nemo placere Deo potest , & quasi bene aisquis utatur, ad complatam quoque , & Christianam fidem perventurus est XIII. σποnsitur seunta r sanctus AugustInus saepius docere vidctur , hcmbal gratiae auxilia deesse , quibus legem , tamandata observet, nec ideo tamen culpae immunem esse , quia volens , libensque in
hujusmodι se necessitatem conjecit , indigniumque gratia reddidit sicut homicidium ebrio imputatur , quia liberum in sua cau-ii , idemque Sanctus Thomas contra
semer cap. r . numeri & S. Bonaventura in T. Distinct. 18. an. r. quaest. 2. docere videmur .
Respond. primὸ , Nihil hoc cum sententia nostra pugnare r Esto enim , ali uo casu gratia careaς, quia sponte impcdamentum
posuisti, v. g. tam longa & obstinata inebriandi cbnsuetudine te ipsum obligasti , ut usu in naturam verso citra gratiae prodiagium c quod Deus exhibere non tenetur explicari , & evolvi non possis, sicque minralem quandam peccandi necessitatem incidi. fit; at poteras non incidere , si videlicet si,
gratiis usus esses , quas toties , tamque copiose a Deo acceperas ; non ergo Deus ti
bi , sed tu Deo , & gratiae desuisti ; nec
magis conqueri de illius bonitate , & ct mentis potes, quam conqueri de amico possit . qui , isto rogante , ac prohibente, se
naturalis , quia hacnon sufficit ad inchoan- ipsum in mare pracipitem dedit, mersus
dam salutem , cum . De impiabile sir Deo Iacere . Non supernaturalis ; quia Deum esse , cognoscI naturaliter potest . Resp. eam quidem cognit sonem naturalem esse , cum , ut observat Sanctus Thomas r. pare vaest. v. articul. ad i. sit magis praeamque est . Talis aliquando Angustinus suit , qui Lib. s. conses. eap. s. de se ipso haec habet: Suspiratam ligasus non ferro alieno, sed