장음표시 사용
521쪽
ipse Deus verax est Rom. III. q. mentiri non potest Hebr. VI. I 8. & imaginem suae veracitatis homini conservandam impressit In Decalogo praeterea sub falso testi nio omne falsiloquium comprehendi, unt; quia quisquis aliquid enuntiat, testimonium perhibet animo suo, & lingua, nobilissimum instrumentum , tali abusu foedatur. Bis Sanctus etiam Apostolus ad Ephesios cap. IV. 2s. Abdicato mendacio loquimini quia eterum es , snguli cum proximo suo, quia
membra sumus basdem corporis. Etiam ut Florentinus 2 quia natura cognationem quandam inter homines constituit. l. 3.
D. de ius. Os jur. Divus denique Petrus omnes dolos dc u-mulationes deponi praecipit I Epis. II. I. Ita Placaeus, Danaeus, Liglerus , Whiiby& multi Theologorum alii ratiocinantur, quorum antesignanus est Vir sanctus, Au ustinus, qui libris de Mendacio dc contra mendacium duo ous , Consentio nuncupatis, Priscillianistas, qui mentiri se pol- se , aut falsa loqui existimabant, vehementer impugnavit Is servandae veritatis officium cum . officio servandae castita. tis componit, ec sicut stupra dc adulteria per se mala sunt, ita nulla ratione fieri posse docet, ut falsiloquium sit bonum ; licet haereticos lucrifacere, vitam aut pudicitiam servare possimus. Mentiri non licet, nec pro Dei Iaude. Sunt etiam inter Philosophos, Oratores & Poetas gentiles, qui hanc partem rigide tuentur. Homero invisus est omnis. cujus mens aliud condit, quam lingua profatur, Iliad. Ix311. Simonides justitiam definiebat. non modo acceptum reddere, sed & verum dicere , apud Platonem lib. I. de Rep pag. 33 I. Cicero item, ubi utriusque sententiae pondera attulerat, ex omni vita simulationem dissimulationem tollendam esse concludit tib II l. de Ossic. c. I s. Verum enimvero sicut a dolo malo juridico bonae fidei simulatores a sunt proculdubio ; ita optandum erat, homines, Epaminon. dae exemplo, ne joco quidem mentiri velle: prius autem honestae atque innoxiae simulandi & dissimulandi artes vix proscribi poterunt, quam omnis malitia aut vecordiae in s
522쪽
pientiam & probitatem fuerit mutata. Donec id fiet, in
turbido hoc rerum humanarum pelaSo, qui recta portum tenere nequit, id ipsum mutata velincatione assequi tem bit.
S. VIII. Quinimo tota hac de re disceptatio in inanem abibit, nisi primo discrimen inter mendacium dc faviloquium.
tum jus circa sermonem. 8c collisiones legum recte obseris vcntur. Omne Memlacium est fulsi loquium . non autem contra. Illud est voluntaria loqucta: dc rei disconvenientia. contra obligationem instituta, dc cum detrimento proxim-
conjuncta Sic Philippus Melancilion , in finitionibus Thetalogicis: scendacium ait, esse petulanter, aut cupiditate nocem
di , aliud loqui, seu gesusigniscare, aliudsentire. Non enim nomino mendacia Auras, quibus ex probabili caussa aliquid 1egitur , quod non es necesse dici. Semper itaque ic omnino illicitum est mendacium ; quia repugnat instituto generis humani, praeceptoque Creatoris, ut ne nobis aliisque semmone noceamus, sed potius prosimus. Fal loquium vero alia vando prohibitum est, aliquando licitum & indisserens. od si enim quis alteri sensa animi liquido significare t netur, peccabit utique, si ambiguo sermone aut tacita r strictione alteri illudat. Sin ad silentium obligatus ab prave curioso interrogetur, aut silendum cst , aut sit nullatenus flere liceat, sermo ita sermari potest, ut diversum ab co , quod in animo est, exprimat. Denique si intra aequilibrium amoris alieni Sc proprii consistitur, vel in ncutram partem obligatio concureit, falsiloquium prospecteprudentiae aut i prudentiae est habendum. Poscit utique commodum societatis, ita clausum p eius per sermonem aperire, ut tuto credere liceat, nec falli timeamus. Qui vero sine causa fabulosa proscri, vanus merito appellatur, dc imprudens, aliquando dc injustus, intuitu honoris alieni. Haec de Dolo bono in verbis. Ad facta ic gestus pertinet Simalatio, quae actiones a mente aliena larmat ; Graeci οιον μιαν vocant; & dis alatio,
523쪽
quae iam mentem indicantia omittit. Quae de verbis dicta
sint , ad has non immerito accommodantur ; nempe malas non esse simulationes , nisi honorem Dei, aut reverentiam Superiorum , aut amorem proximi laedant. Hinc cessante
obligatione, utraque est mediae naturae, & in se indifferens, potestque non tantum injustitia carere, sed & vitio ac imperfectione, quin virtuosa & laudabilis esse. Nimirum falluntur , qui omnes simulationes ic falsiloquia in naturam hominis rationalem, ideo injuria esse clamitant, quod illi, quibuscum ago, potentia physica pollent, meum sermonem di gestus, quibus sermo animatur, intelligendi. Atqui a
potentia physica ad facultatem moralem non valet consequentia ; neque in veritate, ceu ossicii objecto , ossicium sermocinantium consistit, sed aequali ratione ista cum silantio ecfalsiloquio sese habet ad finem sermonis , qui est ut aliis Zc
nobis prosimus. Quemadmodum ergo non semper obligor ad loquendum, sic nec ad verum dicendum ; nisi alter ex speciali pacto, aut ex natura societatis humanae , aut indole negotii praesentis, jus habeat, convenientiam sermonis cum antino a me exigendi. Quod si his momentis necdum
praejudicia submoveri possint, dabo, Iegem esse , quae semper nos veraces esse jubet; sed & illi dabunt vicissim , incidere tempora, ut alia naturae lex fortior, cum ista concurrat, nec utrique tamen satisfieri possit: nonne tunc ex mente legissatoris, inseriorem superiori cedere necesse est 3 nonne gradus & ordo ossiciorum , in dijudicatione, crunt observandi λ Iam vero potentissima lex est, & sine excepti
ne, quae Deum colere dc amare jubet. Proxima huic est, quae nosmetipsos tueri ac conservare praecipit. Tertia, quae i homines mandat esse sociales. Atque huic demum quarta, veritatis curam injungens, tam mantiaste est su ruinata, quemadmodum instrumentum suo principali inservit. Quam obrem ex his liquere arbitror: Dei, nostri, societatis, addodi civitatis causam fortiorem ese i se, quae sermonem cum mente convenire praecepit. Haec igitur, Montamere negle-
524쪽
, legis rationem exuit, ob majorem utilitatem promo. tam . aut certe minima illa labes, graviore in adjuvanda Ra- publica aut amico honestate compeniatur , ut graviter Theophrastus disserit apud A. Gellium lib. I. Noct. Attic. c. . Cicero lib. II. de Invent. Primum leges oportet coniendere , considerando, utra lex ad mavores, hoc es, ad utiliores , ad hornesiores, ac magis necessarias res pertineat. Ex quo consscitur. ut s leges duae, aut s plures , aut quotquot erunt, conservari non possint, quia discrepant inter se, ea maxime conservanda ρο-
. tetur, quae ad maximas res Fertinere videatur.
s. IX. Non equidem dissiteor, Deum, qui absolutus vitae nόstrae est dominus . tam rigidam veri custodia in nobis injungere potuisse, ut potius moriendum sit, quam vel latum unguem ab ea discedendum. At sicut nuspiam id comparet, it praeceptis negati vis, quae hominum ossicia continent, extremae nccessitatis exceptio inest , adeoque explicanda sunt, cum sensu humanae imbecillitatis. Nec Divis homines compon re aequum est. Deus falsa non loquitur, nec emit, vendit, conducit; quia omni ex parte beatus est; ob nostram vero indigentiam . impotentiam dc impersectionem, permittit, ut in verbis & factis, ad falsiloquium vel simulationem conia fugere possimus, ad nostram vel communem utilitatem. Sed ut via & ordine S. VII. obmota diluantur; fateor, non esse faciendum malum , quantumvis secuturo bono; at malum non est, quo salus aliorum promovetur. Qxii majus scelus Perpetrat, ut minus bonum consequatur, is demum in hoc Apostoli, ut sunt, brocardicon peccat; sed minus malum, cum maiore comparatum. rationem boni induit, ex natura collisionis legum , 'in ut non possunt observari. In Decalogo falsum testimonium diccre prohibemur , , sed conIra proximum nostrum; qui jus habebat, ex communi legis naturalis praecepto ut vera loqueremur apud judicem aliosve, ad noxam ejus avertendam. Econtrario si sermo apertus d
culmentum ipsi allaturus est, ficto & colorato sermone uti u- cebit;
525쪽
cebit& gratias aget, si ira deferbuit, si crapulam edormivit. Lingua porro mendacio proprie sic dicto foedatur, de quo loquuntur Apostoli, locis supra allatis : at si quis prudenter falsiloquio utatur, hostem arceat. innocentem defendat, moderatio vocis vere fit conciliatrix humanae societatis,& instrumentu in publici boni Stuprum denique ex suapte natura in genere malorum censetur , & quocunque tempore, loco, modo est vitiosum : non ita falsiloquium & simulatio ; quibus accidere potest, ut etiam bona sint; qucmadmodum exempla capite sequente ostendent. Ipse Augustinus alibi, ut solet, varians, ubi contra Priscillianistas non disputat, dissimulationes probavit: Liret, inquit, veritatem occuliare prudenter , sub abius dissimulatione. dc rursus : Aliud est mentiri . aliud verum occultare. in can quaeritur I 4.ca . 22. qu. ii. In libro de mendaciis, jocos excipit, quia habent eu dentissimam, ex pronunciatione , atque ipso jocantis Uectu , signi-icationem animi, nequaquam fallentis . etsi non vera enuntiantis.
Cicero denique, & in loco supra nobis obmoto, & aliis , ubi. omne mendacium , in rebus contrahendis, tollendum esse docet, de pernicioso mendacio, vel de versiua dissimulatione. quae fit emolumenti ic lucri caussa, loauitur: aut certe doli odio, cum Antipatro suo, latius aliquando provectus, quam opor- tehat. Crudum nimis ejus dictum esse , censuit Grotius. Quid multa λ Ipse Tullius aliquod mendacium honesum'mi sericors vocat, pro Q. Ligario, nec in hanc partem auctoritatem ex prcssam defugit lib. I. de Ossic. pertinent ad vesritotem, negare interdum justum. Referri enim debet ad justitie fundamenta , primum . ne cui noceatur, deinde, ut communi uetilitati Iersiarur. Alibi Socratem in omni oratione simulatorem callidum, & Maximum facile tacentem, & dissimulantem probat. Rursus in Laelio , sive de Amicitia, si Caput amicorum aut fama agatur, cum Theophrasto, quem sequitur, de via declinare permittit: est enim quatenus amici.
526쪽
' . f. X. Quod si ad Sacrae Scripturae oracula mentem convertae mus, nihil divinius cst illo Salvatoris: Simplices ut columbae afuit ut serpentes. Veritas ubivis non tantum praecipitur, sed & inculcatur, tanquam nota civis c estis , & viri boni. Zach. VIII. I 6. Psalm. XV. Prov. XIV s. Eph. VI. et . Contra abominatio Domino est omnis illusor Prιυ. XLI. 22. perdit loquentes mendacium, p. quia pars
est veteris hominis, abjicienda piis Dbef. XIV. s. diabolus
auctor eius vocatur Joh. . & nullum vitium mendacio est decantatius Lev:t. XIX. II. Prol. VI. I 6. Ephes. IV.2s. Coloss. III. 9. Nec tamen promiscue omnes fictiones &simulationes illicitae habentur ; sed illae demum, quae vel hi gloriam divini Numinis injuriae sunt, vel reverentiam erga Magistratus laedunt, vel jus proXimo perfecte aut imperfecte debitum tollunt, aut cordis denique vanitatem proadunt: cete fere, quibus nulli fit injuria, sed malum ingens vitatur , aut bonum aliquod procuratur, interea, quae vitio verti possu fit, non numerantur. Quae vero Scriptura non increpat, corum nos non debere ficri accusatores, jam olim monuit Irenaeus. Exemplorum magna nubes est , sed quae excutere nostri non est fori, quum inter ipsos Theologos lis sit, & facta Patriarcharum non omnia ad imitatio nem trahenda esse . nec ipsos absque peccato vixisse, certo sciamus. Ρor indicem tamen nonnulla adferre lubet, libero de iis cuilibet sentiendi arbitrio relicto. Abrahamus icIsaacus Patriarchae nuptias dissimulant, uxores sorores suas Vocantes, Genes. XII. Io. XXVI. 7. Jacobus, homo a πλοιςος- , 8c minime fictus, dolo accepit benedictionem , c nef. XXVLI. 12. Josephus fictis criminationibus anxios diu habuit fratres, furti &'explorationis scelera iis inurens Genes XLII. o. Obstetrices AEgyptiae Pharaonis tyrannidem elusiae, Dei timore, qui eis benefecit. Exod. I. I9. 2o. Moses & Aaron sacrificia triduana in deserto praetexunt, de fuga nihil Exod. LII. L8. Rachab occultatos a se explorat
527쪽
res pulcro dolo servavit χή. II. cui geminum in muliercula exemplum est 2 Reg. XVII. Eo. Michaia silmilacrum veste tectum aegrotare dixit I Sam XLX. I s. David exul simulavit dementiam I Sam. XXI. 3. idem Achisum ambi- guitate verborum delusit. e. XXVII. io & a Ionathane exe- git, ut patri de se mentiretur c. o. 6. Eliisus copias Syriacas, ipsum quaerentes , Samariam duxit a. Reg. VI. I s. Iehu, ut regnum ab idololatria liberaret, Baalis cultorem se fore fingit 2 X. I 8. Ieremias obsidionis eventum
apud Proceres dissimulavit Ier. XXXVIII. Et quae id genus alia ex Vetere Instriimento infra sparsim proserentur. Multi majore subtilitate', quam soliditate , .inania hic effugia quaerunt; quibus carere possent, distifictione , inter. dolum bonum dc malum probata. Econtrario Rabbini circumventionem dolosam, & mendacium manifestum, in exitium Ebraei apostatae permiserunt; in gentilem vero promisia vafra , modo cum injuria ejus non essent conjuncta. Vide Sel-den. de jure Gog juxta dis. Ebr. lib. IV. c. i 3. N VLe. 3. Iudicium Celeberrimi Clerici, in Commem. ad Genes. XII. I . hac in re, non spernendum.videtur; est autem tale : Non videntur Hebraei unquam innoxia , imo utilia , ut ingentia mala vitarentur , aut ut bonum aliquod inde oria' retur, sM contumelia aut injuria cujusiquam , sne veri ullius 'dogmatis abnegatione , mendacia , inter ea, quae vitio verti pos
Non me fugit . Hugonem Grotium, cum in notis addicta Iosiae & Samuelis loca, tum lib. III. deI. B. N P. c. I. S. Eo. existimare, ante Evangelium salsiloquium viris bonis salutare, culpae datum non fuisse, & laudari quaedam , ut
illis temporibus congruentia, ad Ebraeos X p. I. Jacob. II. as. Christianis vero simplicitatem non tantum imperatam'. sed & vaniloquentiam interdictain esic Matth. X. I 6. XLI. 36. Verum quod universaliter 8c suapte natura vitiosum est, a
fine, temporis, loci aut personarum circumstantiis licitum Tit 2 fieri
528쪽
fieri non potest. Praeterea Evangelium sui ipsius conseris vationem nulli adimit; quamvis majorem perscct ionem re, quireret, ut ille perperam contendit. Et ipse Grotius denique varians, non omnem in vitio ponendam esse simulationem . multis argum ciatis edocet ad Lucae XXIV. 28. cuis
jus verba statim proferemus. Nil vero cauta est , cur ad dubia quaedam exemplai in novo foedere confugiamus: dccum aliis, v gr. ad defendendum dolum bonum , trahamus, quod ipsa increata Sapientia Christus, apud comites Ema
Untinos πώοσεποι ιτο ire longius dict. p. 2 . nec enim simulabat, fingcbat, dicebat, se ultra progressurum , sed habitum prae se ferebat illi, pro quo habebatur, convenientem;& fortasse constituerat progredi longius, nisi, ut maneret. instanter rogaretur. Cons. Gen. XIX. 2. Matth. VIII. 7.. Marci VI. 8. Nimis sane durum est , quod Hiero-xyinus scripsit: Chrsum simulasse ignorantiam, γ' humanos mentitum esse assectus , ab Erasino eapropter notatus. Lubentius huc referrem, quod Paulus Timotheum circumcidit propter Iudaeos Actor. XVI. 3. Licet enim hac nota eum. Judaicis ritibus obligare noluerit; sperabat tamen multos Iudaeos ad Christum ita conversos iri, qui hominis incircumcisi conversationem cane peius & angue aversabantur. Atque sic Paulus, ceteris Apostolis perfectior, implebar, quod de se scribit, Judaeis factus sum tanquam Judaeus, ut eos lucrifacerem. Unum enim illud anhelabat bis sanctus vir , ut omnium gentium salutem procuraret ; ideoque mox extollit legem, mox dejicit, pro temporum & locorum opportunitate, varius & multiplex, non astu mentientis, sed affectu compatientis. Alibi autem Petro, eadem fere facienti, restitit in . faciem . & simulationis graviter accusavit; quia scandalum gentibus praebebat. Gamobrem Clemens, Chrysostomus, Theodoretus, aliique merito hoc
dispensationis profundum , dc ν ααοπι οικονοθMαν του κπι ποειδευτου, admirantur. Male autem nonnulli,
ad hanc classem pertinere, crediderunt illud ejusdem Apostolii
529쪽
et. ad Corinth XII. God sum callidus, dolo cepi:
υποκεχων πανήργος , δολοψ υμας ελαζον, est enim mera ironia ex
peribita obtrcctatorum loquentis. Nonnulli quippe suggesserant. Paulum Corinthios magna pecunia cmunxisse; quamvis nullam ab iis mercedem accepi sici, ob Evangelii prae dicationem. Hoc ergo est , quod sortissimc negat interrogando versu seq. Numquid per aliquem eorum, quos misi ad vos, circumveni vos Z Interim Patres Christiani, Origcnes,
Clemens , Fcrtullianus Lactantius, Chrysostomus, Hieronymus, & alii hujusmodi exemplis nixi, falsiloquium. quod pro salute dicitur, paene omnes probarunt ;. ut ipse Augustinus fatetur quaest. 68. ad Levit. Utrum haec aliqua compensatione admittenda snt, magna quaesis os; Inu amendacio paene omnibus videtur quod ubi nemo Leditur, frosalute meruiendum est. f. XII. Ut res clarior evadat, juvabit ipsa Patrum nonnullorum verba adscripsisse. Primas dabimus Clementi Alexandrino lib. VII. Stromat. hunc in modum di illarenti: Qui cognitione praeditus es , vera simul senili γ dicit, nisi quando loco medicinae , ut medicus ad aegrotantes , ad eorum , qui laborant, salutem mentietur, aut Ialsum dicet, ut sunt sophisae. Ecce enim Timotheum praeclarus circumcidit Aposolus, cum vociferaretur scriberet, circumcisionem, manu factam , nihil odesse : sed ne repente a lege aveth ns ad eam, quae es ex Ide cor dis circumcis em , adhuc reluctantes eos. quι aussiebant, Hebraeosὐa Θηnoxa sese cogeret disrahere, se Pu is accommodans , factus es Iudaeus, ut omnes lacri ceret. Qui ergo propIer proximorum salutem, quibus se accommodar, se demittis, is nullius smulationis omnino' cogitur esse pay Iiceps, prop/er. periculum , quod imminet justis , ab iis , qui eis invident. Propter sum aurem propinquorum utilitarem , faciet quaedam, quae primario non ferent ab eo. I non faceret illorum causa. Non minus iucunde rem eandem explicavit ChrIsostomus, cujus verba
530쪽
dis quidem magna vis, modo ne fraudulento ea animo fatequam ipsam tum ne fraudem quidem nominandam putaverim, verum oeconomiam quandum potius, ac sapientiam , artemque, qua possis e mediis , iisdemrue impe/ viis de peratarum rerum angustiis difficultatibusque, correctis emendatisque animi vitiis , evadere. 'Neque enim Phinees illum homicidam ego unquam appel. Iaverim; quanquam is plaga una corpora duo sustulis: quemari modum neque Heliam, vel post milites centum,'una cum ducibus
suis, interfectos atyue adeo post magnum illum santuinis torrentem , quem eorum nece, qui monum sacerdotes erant, fecit
excurrere. Nam si hoc dederimus , o rea ipsas ter se gulas,
nudas ab auctorum suorum conssio pr ostroque separatas, expendere quis volueris, nemini sane non licebiι, vel braham ipsin parricidii accusarer item illius tum nepoI- , tum abnepotem δε-ti ac maleficii reos agere. Sic enim ille jus fbi primogeutium usurpavit ; hic autem e raptioris opes in Israelitaruis eastra transtulit. Sed non est ita , non es ita. Facessat hinc tantaisa impudentia e neque enim solum eos, quos modo nominavi, calpa I rbe famus , sed etiam eosdem, vel hoc nomine , admiramur :quandoquidem LM ipsi, hoc demum nomine, gratiam a Deo magnum inierunt. serothde illusoris deceptora que nomine dignus fuerit, quisquis re ipsa, iniquo ac nocendi animo , abutitur ; non
qui recto conflio id praeset, alioruin sepe namero profuit dece- , O potissimum arte, in maximis rebus, alteri opem subsidiumque tusese. Ceterum qui recto semper calle ingreditur,
de eo nanquam desectens; saepe si, ut ei etiam, cui non astum aliquem fruxeris, malorum incommodorumiae quamplurimorum auditor si . Succedat Hieronymus , vir maXimae eruditionis, qui non modo in epistolam ad Galatas. c. 2. utilem simulationem , & in tempore assumendam , Iehu & Davidis exemplis probat; sed de lib I. Apologiae adversus Rufinum c. q. ex Origenis lib VI. Stromatum, haec habet: Plato in terris de Republica libro z Veritas, inruit, sectanda magnopere est: s enim Deo indecens , lautile mendacium est.