장음표시 사용
531쪽
medicamine , nam dubium est , quin hujusmodi licentia medicis
danda si , ab imprudentibus removenda: ergo cis Principes urbium . A quibus ζ, aliis hoc ιonceditur, oporIer aliquando mentiri , vel contra hostes, vel pro patria, vel pro civibus. Ab aliis vero, qui mendacio titi nesciunt, auferendum es omne mendacium. Hacilenus verba PDIonis recensuimus. Et nos igiIar u. tius praecepti memores : Loquimini veritatem. unu quisque , cum proximo suo; non debemus dicere, quis es proximus nicui 3 sed Uderare , quomodo Philosephus, carie dixerit, Deo indecens j inutile mendaciam, hominibus interdum arto , quod ne pro dispensatione quidem putandus si Deus aliquando mentiri. . . Homo autem , cui incumbit necessitas mentiendi, diluenter aris rendat, tit sc uiatur mendacio, tanquam condimento tar medica mine , ut servet mensuram ejus, nec excedat terminos, quibus
usa est rudith contra Holofernem, θ' vicit cum prudenti simulatione. Imitetur Eser , quae Artaxerxis sententiam, diu tacita gentis vervate correxite inprimis Patriarcham: cob, quem legimus benedictiones Patris artiscioso impetrasse mendacio. Ex quo perspicuum es, quod nisi ita mentiti fuerimus, hi magnani
nobis ex hoc quaeratur bonum , judicandi sumus quas inimici ejus, qui ait: Ego sum veritas. Eandem doctrinam, totis ingenii viribus, hac in parte secutus est Cassianus, Chrysostomi in plerisque discipulus , Collatione XVi I. c. II. graviter
monens, non rigida animi obstinatione , sed judicio & ratione temperandas esse definitiones, ne irrationabiles videamur: tum subjungit: Daque ita eo utendum es, quas natura ei insit ellebori, quod s, imminente exitiali morbo, sumtum fuerit, si salubre a ceterum absque summi discriminis necessitate praeceptum, praesentis exitii es. Ita namque Ianctos ac probari mos Deo viros veniabiliter legimus , usos fuisse mendasio ; sc- ut Rahab, cujus cum non stam nulla virtutum, sed etiam impudicistae monumeneta commemorat friptura, pro rati mendacio , quo exploratores maluit occultare , quam prodere , a mi seri populo Dei aeterna b nedictione promeruit. Addit; Quosdam per Mendacium justificatos, alios per veritatis assertionem pecca-
532쪽
tum perptiuae mortis incurrisse. Zacobum instiganti ad men .cium matri laudabiliter acyuievisse: quia videbat, ex hoc majora sibi lucra benedictionis atque justitiae, quam per simplicita. iis observantiam , confe/enda. Denique Ambrosius, vel quisquis est auctor Sermonis XV. de S. inctis, Ambrosito adscripti , Sanctum Euli bium Ucrcellensem Episcopum commendat: Quod haereticis mentitus si, ut de haeres stium ιι. raret. Mitto Athanasium . qui ministris Juliani Imperato. ris ipsum quaerentibus . & interrogantibus, quantum inde Athanasius abesset, respondisse Drtur : Eam non longe abesse. apud Theodoretum lib. III. Hist Eccl. c. 8. Cui non dissi.
milis est Felicis Nolani responsio. ad paganos, ipsum sibi ignotum interrogantes, ubi esset Felix: Ne 'Felicem , quem quaeritis . auctore Paulino Natali V. S. XIII. At vidcor mihi audire, nescio quos, susurros obmurmurantium, Patres in doctrina, quae falsiloquio patrocinatur, ut in aliis plurimis, deserendos este; quia, nimio Platonis amore, in gravissimos errores delapsi sunt; dc Origenistas alibi Hieronymus me daciorum. orgiis Iuderatos Upellavit, Qtiapropter recentiores addam hilarioris Tamae , Theologosti Jurisconsultos, in quos illa suspicio non cadit. Huso Grotius, Vir summi judicii, nec divinarum minus, quam
humanarum rerum scientissimus, in comment. ad Lucae cap. XXIV. 28. recte monuit, non confundenda esse, quae
distingui debent. Falsiloquium, simulationes & dissimula
tiones per se res medias esse, quae malae fiant, quoties ma- Io fini adhibentur. Hoc vero seposito, neque materiam, seu actum loquentis vel facientis exteriorem , neque formam , seu intentionem agentis, vitiosam esse. Non illam ;quia verba & ficta naturaliter nullam habent significationem: non hanc ; quia per hujusmodi dissimulationem plerique deserviunt, ac sua vel aliena tuentur. In verbis quidem majorem . quam in factis , difficultatem agnoscit; idcoque in contractibus, testimonii dictione, aliisque id senus
533쪽
veritatem, ad id negotium pertinentem, aperiri jubet: --s tintanun s qui insaniae malo aegrount, ut atra bile perciti qui fera a morbo imaginos, nis per remedia imaginosa, curari vix possunt i) aut ejus sni infantiae , quae rationis usum non habeat, ad hos, qui loquitur , is postus videri potes extra illam ne. cessitatem, verba Animatis rebus aptandi: quia scilicet sermonis commercium non habemus, nisi cum iis , qui siermonis fgnificationem intelligere sunt idonei. Alterum testimonium ferat Osiander ad Josiae II. Haec , inquit, dissimulatio, qua Rachab exfri innocentes viros servavis, non fuit peccatum , Ied prudentia . vel potius pia astutia ; taliaque occuliario ac eluso, non a variis rate ac nocendi cupidine orta , sed propter honesam causam . N proximi utilitarem, aliquid di mulans, vel regens, non est me
dacium , Deo displicens , sed Aura potius , inciso smulatis. De mendacio quid senserit Philippus Melancilion , corcu-
Ium Theologiae Reformatae, ex Rus verbis, supra pag. so8. allatis constat. Inter Evangelicos ex asse nobiscum facit, Rev. Dn. Buddeus, Institui. Theologiae morat. ρ. Π. c. 3. sed . s. De Pontificiis non est laborandum; quia in alterum extremum delapsi, inprimis Jesultae, reservationes etiam mentales admittunt. Iurisconsultorum, qui vera non simulata sua philosophia, omne falsiloquium promiscue non damnant, magna nubes est; sed potiores nominasse iussiciet, ne gregatim pasci, aut testium numero niti videamur. Alciatus inultas species, ait, esse, quibus omni jure divino dc humano, fas sit mentiri lib. V. Cons. 6. n. 67. Cujacius dolum , quo utimur in hostes, nihil pene a virtute distare , ait, ad i. I. D. de Dol. mal. Hotmanus dolum bonum sine controversia
probari , scribit c. 7. quaest. Ul. Albericus Gentilis indisp de abusu mendacii, dc Joh. Lud. Prasthius, in schediaF. male de mendacio ad BCecierum , profesta opera id caverunt, ne laquei injiciantur conscientiis, in argumento, quod per omnem vitae humanae scenam latissime patet Singularia capita nobilissimo huic argumento dederunt Viri Celeberrimi. . Grotius, in divino opere de I. B.-P. lib. III. c. I. Pu- - . V v v fou-
534쪽
sendors G. Vnde P. N. G. cia r. Noodi is forma emend. u. c. I. Thomas. lib. II. Drud. div. c. 8. Huber lib. H. de Pure civ. sere. 6. c. a. quos sit quis inter se conferre velit, alios aliis rationibus subinde moveri, & naturali hominum ad dissentiendum facilitate, idem omnibus non placuisse,
CAPUT I 1. Dolum bonum illustrat exemplis.
I. I. Dolo uti licet adversus hostes , latrones. II. Non vero in in nitum, nee sis data. amefas notatur. ni. Rectoribus reran . Publicaruman, ta quatenus falsa direre secet, e-ιra machiavellum.1V. Dotas μόναι Letitia raram. V. Praetorum. VI. 7urisconsae torum. VII. Camisaeer sepe duenerans in maias. VIII. D. μι-nsas jaris adnersus aueferram. IX. Dolus bonas Iudicum. X. δε vocasoram. X1. Litigantium. XII. contrahentium. XIII. Nerincatorum. xlv. Pacat saetura artificiosa. aliter, aream a clericω infensa. xv. manditiae an obsint testamensis. XVI. Turansium . - reservasi nes iam tae. XVII. Dolus bonus is initione Dor.-.. XVili. Emaninisses , . ter. XIX. Doltis bonus med corum. XX. Pona m. XXI. Orasorum edi resorio m.
Rationibus & auctoritate . veterum pariter ac recenti rum, hactenus defensus est dolus bonus: nunc ad j in controversa pedem promovemus. Metus enim est, ne quis incautior. do i boni pomoeria nimis extendat: aut alius Contra, rerum humanarum minus peritus , bonos nostros urisconsultos, ut doli dc fraudis magistros , impudenter calumnietur: ideo exemplis quibusdam horum doctrina ill stranda erit: & quodnam aptius primo loco proferri posset, quam ex Ulpiano λ Maxime I adversus hostem latronemve quis maub Iar , L de Dolo malo. Hostis est , qui nobis,
535쪽
aut cui nos bublice bellum decrevimus, eoque a latrone &praedone differt, qui Privato ausu vim infert l. II 8. D. de .H. S. Vterque tam gestu ec signis, quam confictis sparsisque litteris, aut vulgato rumore falso licite circumvenitur. quia rupto societatis & juris vinculo, hoc agunt, ut homines nefarie laedant, jugulent, ferrum & flammam patriae in. .ferant. dc in perniciem generis humani masthntur. Nulla .cum his nobis societas .est, sed summa distractio : neque est
contra naturam fullere eum, quem possis occidere L Et de
R. quin stultum foret sermone gestuve ita uti, ut hostis
malo nos multet, vel furor latronis innocentem ad caedem quaercntis promoveatur. Hinc belli furta . stra-1ragemata omni aevo non minorem laudem habuere, quam
lacinora, quae propalam dc per vim patrantur. Exempla passim sunt obvia , etiam nostri aevi. Videlicet cum pauci. siint videri plures, cum plures rursus vidcri paucos. Rapaserere prope moenia , moX deserenda, ut apud Casilinum ., obsidione cinctum. Nolendo pugnare, ut Annibal, quum
virtute frangi non poterat, mora est comminutus. Huc per
. tinet, si dux alia iminatur, alia interrumpit; si noctu castra thostium invadit, qui animas quieti mandarunt. Utiliteri saepe fuga simulatur: fausta &laeta, quamvis falsa, militibus acclamantur. Cum discedimus videri praesentes; prae- . sentes autem cum simus. , videri absentes. Frontinus & P 'lyenus , ille quatuor, hic octo libris, multa veterum specia mina dedere. Accedat iis aliud, magis admirandum, e Danorum Saxonis Grammatici Historia lib. IV. ante me. dium: Amutham, Patiae Regem , Bram i insecuti, majore co--piarum parte exaerant. Rex postero die, ad augendam. multitώ- dois operiem, caesorum cadavera , ' partim subjectis sipatibus DL tu , partim propinPis lapiduus as a , alia viCentium more equis imposita , in aciem digessi, ut ipsae extinctorum imagines, Ha.
cessentibus Solis radiis , immens .agminis , speciem darent. Q oaspectu territi Britanni . a mortuis superati junt , quos vi νω su- perassent. lValerius Maximus. M. PII. c. oluiiusin idolos
536쪽
partem calliditatis egregiam , & ab omni reprehensione pri Cui remotam, appellavit. Gentem ad furta belli idoneam. laudat Sallu fh lib. I. quem imitatus Virgilius tib. XI. . metu. . sis. de Turno: Furta paro belli, convexo in tramite silvae, Ut bivias armato obsdam milue fauces. In sacris Josuam dolo bono unum usum legimus, ad cacpiendam urbem H . IV. VIII. 2I. quod eXplicans Augi
stinus quaest. X. super Josua, Cum justum bellum suscipitur.
inquit , vi aperta pugnet quis, aut ex insidiis, nihil ad j stitiam interes. Aliud exemplum est II Regum. VL I p. ubi Elisa Syris, ipsum insequentibus, dc stolomate percussis, dixit: Non est haec via, neque haec est civitas illa, sequiminime , dcc. in profanis eminet Ulysses, plenus ubique fraudium in hostes, quem Homerus ideo πολυτροπον dc πολ-λ , ,
Horatius duplicem, Statius varium appellavit. Sic ille lib. II. Achiil. ITI. Heu simplex, nimiumque rudis, qui callida dona , Grajorumque dolos , variumque ignorat indissem. Doli hujus boni nominatim meminere Livius lib. I. c. Ovidius sis. I. 18. & Curtius lib. I. c. I 3 quorum verba reserre , nihil attinet. Florus IV I. c. 3. Horatium ait, addito ad virtutem dolo. ut distraheret hostem, simu .lasse fugam. Rursus lib. v c. 6. Fabium Cunctatorem. 'adversus callidum Hannibalem, non vir ute tantum , sed suis etiam consiliis pugnasse. Ammianus Marcellinus lib. XVII. nullo discrimine virtutis ac doli, prosperos laudari omnes debere bellorum eventus, tradit. Silius Italicus de Fabio.. lib. XU. Exin virtuti placuit dolus, cecinit: sed elegantissimus est Virgilii locus lib. II. . Eneid. m. cujus acumen Macrobius ec Scaliger olim sunt admirati, dc nos merito
- - dolus, an virtus, quis in hose requirai ys. II. Haec vero ita intelligimus, si lium justa causa, non ex
537쪽
avaritia. vel dominandi libidine sit susceptum', dc ceteroquin leges naturales, circa modum belli legitime gerendi, observemur, nec remedium hoc subsidiarium ad alia producatur , quam necesse est. Insidias licitas tantum prob mus, degeneres detestamur, & Stygio sulphure expiandas committimus. Quidni enim belli dux, leoninae vulpinam addat, quoties ex re sua id esse videt, & simul imbecillitatis suspicionem non excitat λ sicut Romani, non Punicis versutiis, sed Marte aperto, hostes suos ulcisci gloriolam ducebant. Prudentissimum est illud Livii, & velut ex iripode dictum lib. XLi I. c. 47. Interdum in praesens tempus plus prosciodoto, quam virtute e sed ejus demum,animam in perpetuam vinci, cui confesso expressa sit, se neque arte, neque casu, sed collaris cominus viribus, juso ac pio bella esse superarum. Antea tamen lib. II. C. M. Gradum retulissent , ni salubri mendacio Consul fugere hostes ab cornu aisero clamitans ,
concitasset aciem. Aliud Tulli Hostilii exemplum habet Fl
.rus tib. I. c. 3. Generaliter Seneca consol. ad Pobb. C. 24.
Φοd duces magni faciant, rebus assiictis, ut hilaritatem de im fria soleηι, adversas res adumbrata laetitia abscondant; πι militum animi, s fractam ducis sui mentem viderint, iis collabantur , id nunc tibi quoque faciendum es. Guillelmus tamen Amesius lib. V. de jure conscientiae c. 3y. f. 38: DI-lere hostes mendacio vetat, interque verba & signa discrimen , quod nullum est, quaerit: nos nec facta , nec verba omnia probamus. Nam hostem veneno interficere, spicu- la 8c sagittas viperina sanie inungere, prata & fontes toxico inficere , gentium jus, si non omnium , certe meliorum, non patitur. Iulia rela dolis improbat Lucanus VIII. 482. 'Omnium utique consensu. peccarunt Hispani, quando,obsessa a Gallis Neapoli, noctu non horum aquas tantum V neno . dc pistores ut gypsum pani admiscerent, pecunia corrupisse, contenti, clam quoque Porta formosissima ex urbe miserunt, ut totus inde exercitus extingueretur. Ad
Grol. I. IV c. q. f. I s. Iis. Certum est praeterea, fidem S
538쪽
justitiam iii besto 'servari oportere; tum quia 'fides supremum rerum humanarum est vinculum ; tum quod hostes homines esse non desinunt, sed juris gentium communio. nem habent; tum quod ante fidem datam nullum virtutis& doli discrimen est, ea autem data , fraudibus & dolis uti non licet; tum denique quia Gibeonitarum historia apud - f. u. cst 2 Sam. XXI. aciScipionis Africani apud
Lav.: lib. XXX. c. 2s. id confirmat. Itaque Cum alter triginta dierum inducias pactus es cl. alteri speciosb fraudis titulo, noctu agros vastare non 'licuit, quasi non ut dierum . ita noctium induciae apud Ciceronem de OD. et . Nec ad hostem rediisse censetur, qui clam rediit , ut statim exiret. Ejusmodi enim interpretatio veteratoris eidem Tullio. & fraudulenta calliditas, ignominiis a Censore notata, Gellio dicitur lib. VIN. I p. Equidem nihil referre, ait Florentinus, utrum captivus dimisi us, an vi, vel fali ela hostium potestatem evaserit in I. 16. D. de Captiv. V susI. re m. sed hoc ad postliminium pertinet, si ea mente fuerit, ut illo non revet teretur. Ideoque responsum est Attilium Regulum non esse postliminio reversum , qui juraverat Caruthaginem reversurum l. s. f. 3. eod. Uhro is ad hostem crudelissimum reverti, quam domi pedurus & consularis manere maluit. laudatus id propter Cieeroni. Silio . Gen. tili de jure belli lib. II. esp. XI. & Groti, lib. III. eap. 26. 6. De quaestione an fides hosti & praedoni data servam' da sit, adde Hotman. un. xlta pr. cap. VII. dc Du
Nunc missa militia arimata ad togatam veniamus, in qua doli etiam boni compluria exempla natabimus, quae nec perparticulam'maxime exclusiste videtur Ulpianus in d. I. I. S. 3. δε ril. mai. Licet enim is normunquam eam vocem accipiat, pro urique, ira demum , tanquam alias idem juris non sit, in gr. in l. 2I. S. I. de Dertitio juncta l. 3. :manae'ex Diuo rar. Hoc tamen loco, ut plerumque, . pro trafri dc principa liter,
539쪽
ti re, eam usurpavit; imdatione Stoicorum, qait isthoe in .priinis militiae exempla utebantur, auctorei ininiano sis Stobaeo supra pag. sos. Non iblos velo mitiuae fclinat iIlos, qui gladiis, clypeis di thoracibus nituntur; militant namque & Principum Consiliarii , Iurisconsulit, judices di caularum patroni, dum gloriosae vocis confisi munimine laborantium spem , vitam di posteros, fendunt. in sing lis agemus singillatim. Ac primum quidem buc : maximel ertinent Princi s , di qui circa latus corum agunt Conii-iarii, in sacris palatii scriniis militantes . quibus vel ideo , quod populus ingenio mobilis . cupidusque rerum novarum, vera sua bona nescit, di proinde tacito consensu omne jqs
suum in imperantem contulit dolo bono saepius utendum
est. Plato lib. m. de Rep. civibus a mendacio abstinendum monet, Rectoribus autem rerum publicarum, sicut Medicis , vel hostium , vel civium causa, fallam di re concedit. atque in eam schientiam Socratem loquentem introducit. In partes ivit Graecorum austissi s Aristides, 'qui apud Plutarchum, Rem p. multa injustula egere fatetur Quintilianus lib. II. c. I 8. Aliquando ala, communis i tiliIaIlexigit , vir etiam falsa defendantur. Referri huc potest exemplum faulis. qui cum ab hominibus nequam despice tur , conmmelias dissimulans , quasi surdum egit a Mam. X. 27.
Tiberius nullam ex virtutibus misi magis, quam dissimula--tionem diligebat. Vespasianus omnium, quae diceret , atque
ageret, arte quadam ostentator erat.At Inrer .recentiores, LM--dovicus XI. Galliae Rex prudentissimus , filium Carolum
VlΙl expertem este literarum, sed unam sententiam Latinam scire voluit: Qui nescit simulare , nsit Meiare , au-- viore Paulo Emilio. Vel sola, ut vocatur, Ratio status, sive dominationis arcana, ad saltatem praesentis Status pertinentia, hoc edocent; quae nisi prudenti consili0 volentur, aut saepius, salvo tamen ubivis justitiae moderamine, dissimulemur , Principi aut Rei p. exitium concyliare possvnx.
Salus populi supremae lex esto. Rigidi quidam, in unabra
540쪽
scholastica nati ic alti, cum Terentio exclamabunt: Ο piter I Hanccine vitam 8 Hosine mores Z Hanc dementiam 8 Sed qui aulas & earum fumos novit, paucis hic directum cum virtute iter probari, plures abditos gerere sensus , & altu tam vapido sub pectore fraudem servare sciet. Nuncii dc legati
ad has mittuntur, tum ut speculatores agant; tum ut Principis sui actiones tegant; tum ut quorundam animos ad usus suos adjungant: inter vulpes ergo vulpinum csse licet; sique contendi nequitum est, clam tendenda est plaga. V elimus, ut quimus, quando ut volumus non licet, ait Terentius. Magis ad rem Cicero monet, eos, quibus commissa est Resipublica, ut ad esLehum suorum consiliorum venianti oportere, ut multa simulent inviti . multa dissimulent cum dolore. lib. X. ad fam ep. 8. Poeta lib. IV. OEveid. st. 49O. Arma parent, , quae sit rebus causa novandis Dissimulent.
Ucrum cautione hic opus est, ne scelus & perfidia sub ara canis status tegantur . & nequitiae palaestra Regibus aperiM.tur. Impium consilium Principi suo dat Machi avellus; dum moX leonis, mox vulpis, mox monstri Centauri sormam ei induendam esse suadet , quod sua aetate viderat, scilicet lnonnullos plus fraudibus, quam alios fide profecisse. Ga-.briel quoque Naudaeus, dum in Arcanis status, excessus juris communis, propter bonum commune vehementer extollit, ac crudelem lanienam Parisiensem hoc praetelitu excusat , non parum ex iniquo trahit. Contra Grotius, nimis severe Platonis comparationem medici dc Rectoris Reipublicae exagitat ad Lucae XXIV. 28. Quamvis enim dignitatis disserentia
non tollat aequalitatem,quam inter omnes homines natura conis
stituit; liquere tamen arbitror, simulatione opus este, quo ties cum plebe, saevissima bellua, res est, aut cum Machia velli discipulis negotia intercedunt. Quidni enim hos propriis artibus implicemus, ut Metellus Jugurtham 3 Exem- litorum pleni sunt annales. Apud Livium Marcus di Atti-ius , Romanorum legati de Perseo , Rege Macedonum,