Iacobi Lodoici Strebaei Rhemensis, De electione et oratoria collocatione verborum libri duo, ..

131쪽

DE ELECTIONE, ΕΤ ORATORIA Nulla est ars nullaque disciplinatam spinosa, tam horrida & in cuinta, cui non possit adhiberi decor, cuique non

aliquando sit additus nitor & cultus orationis. Hac tempestate reperias in singulis artibus eruditos, qui non modo pure & latine, sed etiam ornate oc composite dicant. At haec rara au is est. Maior pars eorum quos ante numeraui,solute loci uitur de disssipate nisi siqvado fortuito imprudentibus aliquid numerose cadit. Idem omnibus frequenter accidere videmus. Nec multis verbis agendum est descriptoribus qui barbarisinis scatent atque soloecismis. Non enim in ter eruditos, sed in ter habentur. Qui incorrupte tantummodo & emendate loquuntur, di imagine quadam elocutionis oratoriae fallunt imperitos,dicimus eos uti sermone dissipato. Ne compositos esse iudicato, quod de loco in locum verba mutent sid faciunt & pueri infantes, & indoctissimi quique sed quod

neque apte verba connectere,neque pedes obseruare,ne

que modulari comprehensionem sciunt, incompositos esse dicito. Proponamus orationem dialectici cuiusdam, ut sibi videtur,admodum compositi atque pure loquenti' Vox est,inquit, ut a nonnullis definitur philosophis, ex ictu aeris elicita qualitas auribus accidens. A recentio xibus autem,& iis quidem qui superioribus aliquot annis

cir hanc artem versati sunt, magis conuenieter accommodates ad hunc locu hoc pacto definitur, Vox est sonus qui ab ore animalis proficiscitur, certis quibusda naturae instrumetis sormatus. Dicet aliquis e rudibus, Quid est hic vitii r Quid ZIn dactylos duos, non aliter atque in δεsclepiadeis carminibus,prima cadit oratio. Duae poste-

132쪽

cOLLOCATIONE VERB. LIB. II. εἰ riores spondeis longiss syllabis in fine torpescunt. Rhythmicis utrunque vitiosum. verba verbis non cohaerent,ut

haec a nonnullis definitur philosophis. 5e haec, circa hanc

artem versati.& hq accommodateque ad hunc locum.&haec, quibusdam naturae instrumentis formatus . Ad haec nullus est motus volubilis, nullusque cursus orationis ex ea pedum collocatione quam desiderant ambitus, atque num erose conclusiones. De caeteris eodem modo iudicadum. Immutemus paultim,si placet, de minus affectate i quamur, ut intelligant imperiti hic non esse quaerendana verborum traiectionem, nisi quo suauius atque modulatius audiantur. Vox suti definitur a quibusdam philosophis j qualitas est aeris ictu nata,quam percipiant aures. Arecentioribus autem,qui paucis nis annis in hac arte versati sunt,explicatur alia difinitione, quae videtur esse loco praesenti magis accommodata. Vox est sonus qui naturae formatus instrumeti ex animalis ore procedit. Quid agis bone viri vin tu psilosophorum sermonem magnis rebus occupatum, compositionibus ac numeris alligarer Minime vero. Ostendo quae sit oratio soluta, quique minimo negocio vinciatur,ut sit de captu facilior, de suauitate iucundior. Verba misces, atq; naturet vertis ordinem,ut agas

oratorem. Quid ita quaeso, si philosophi repudiant ornatum Vtere sermone cottidiano pro libidine tua: uana quam subito dicere pure & ornate pulcherrimum est. Liabros si non optime,saltem mediocriter exorna, non modo ut ne repudientur ab optimo quoque,sed etiam ne des,

infantissimis hanc inepte scribendi licentiam. Si in philosophia scribenda Ciceronem non dico orantem sed phia

133쪽

DE ELECTIONE, ET ORATORI AG

losopliante imitari no potes,imitare Cornelium Celsunt. aut Seneca, aut Plinium,aut Lactatium, aut Hermolaum, aut altu qui sit usus oratione emedata,& aliquo quasi viruculo deuincta. Quod si ne id quide pote satius esse put quiescere,q ad ignominia dc aeternu dedecus tantopere la borare. Ego certe qui nihil postlim,co quieuissem,nuitam multos ineptissime scriptitare vidissem. Illossi si infamia qui fecerut vi cu multis aliquid audere. Sed redeamus ad rem. Soluti sunt omnes qui coponedi vias ignorat. Quod si feruntur aliquado praeclare,casu fit illud,& ingenii viriabus. Quid tum accideri nesciui,& ipsi de se iudicare non

possunt. Ab una aut altera numerosa coprehensione si de toto genere sentetiam seres,errabis,ut ii qui a parte totum colligere conatur. Soluti sunt de ii qui negligutvltro c5 positione,qua si velint seruare, commode possint.Horues duo sunt genera. Alii quod audiat Isocratem in senectute fuisse minus elegante, & eandem in se caussam recidere videant,hoc sibi propter aetatem concedi volui. Quod illis quidem facile concedo, si modo non omnem compagem resoluant. Alia sunt ornameta iuueniliainlia senilia. Aliter orationem pro Roscio Cicero iuuenis, aliter Philippicas idem senex composuit. Vbertas & elegantia iuuenem, se

uera breuitas oc grauis ornatus senem decet. Nec multo secus est in corporis ac in orationis ornamento. utriusque decorum versa mutat aetas. Alii negligeter effundunt ora tiouem,aut quia tractant eam materiam quae nullo sit o

natu vestienda, cuiusnodi sunt epistolae familiares leui

ris argumenti,& enarrationes interpretantiu,& parua imo

menta quaestion Mn ais caussarum .aut quia res ipsa per se grauis

134쪽

co LLOCATIONE VERB. LIB. II. ις grauis,ad scientiano ad aurium voluptatem comparata, sermone inculto vetiatur a doctis, ut theologia, philoso-psia,medicina, iuris & legu scientia. Hos, uti superiores, haud probabo,si quupoisnt expedite parte componere vel maxima,omne tamen elocutione dissoluerint. Quid est quod quia melius possis sine ullo tuo vel auditoris in comodo ,malis tame facere peius Si te no decet eleganter ornata copositio potes uti mediocri. Si rebus opera das, ω elocutio te moratur, liberius incoptius' dicedi genus adhibere potes,cl siquid velles exornare dicendo. Floruit teporibus nostris vir in Attica tenuitate gracilia filo se monis alter pene Lysias:qui quu eloquetia subtili iuuenis excelluisset,& barbarie incultas lingua libris ad hoc co-

positis insectatus esset,lade senior essectus, de barbaras voces dimittere dc in copiam locutione effundere bonuduinxit,qudd sibi persuasisset,ut scribit in epistola quad officere Christianae religioni pum aptumq; sermone Andis simulet callidus,an quod sentit dicat,nescio. Quod si a tea fuisset arduus & sublimis, deinde stylum demisisset ad

enucleatu genus, & pene cottidianu, certe factu probas.sent eloquetes.Sed quu character eius admodu tenuis e set nihil erat quod detraheret illi gracilitat nisi vellet ne uos & ossa denudare. Idnes Plato sene ues Demosth nes,neq; Isecrates,neq; Lysias,neq; Crassus,neque Cicero,nes Quintilianus, neq; Christianus aliquis cur laudabilis ςloquentia fuisset, id fecit univi in senectute vitiu ultro committeret, & de industria funditus abdiceret oratio nem, quam magno studio totam composuisset in iuue

tu te. Est ex illis,qui curam diligenter ornandi remisit: sed

135쪽

DEIELECTIONE, ET ORATORIA qui penitus abiecerit,& vltro barbare sit locutus,haud ubi uni reperies. Quin reiicis de templis pulcherrimos hyamnos,& aptissune copositost Quin tollis multas elega tissimas preces,si Christianae pietati nocet elegans oratio Quin titeris te non ante Christianu fuisse, quam coepisti barbare & inculte loquii No ita visum est sanctissimis vi ris,qui quam scirent a summo deo omne manare doctrinam,quod habuerut,hoc quisq; pro se sine ulla impietate obtulerunt,alius heroicum poema, alius hendecasyllaba;

alius labica,alius trochaica, alius rhythmos, alius orationem numeris aptam,qualis in sacrauis funalibus cum pia animorum delectatione canitur. Haec omnia magna cum

religione sapientes viri subinde modulantur in omnibus templis: quod non faceret,si ut ais officerent pietati Christianae.Sed deliis plus satis. A re digredior inuitus ad refel- ledos orationis inimicos. Summa propoliti sui alios esse , qui inscitia dissoluat orationem,alios qui non inscitia,sed praua opinione ducti negligat, alios esse qui cosilio rei xent,vel aetate vel materia suadente, ouom dictionem no omnino dissipatam atq; vagam,sed aliquanto liberiorem G esse intelligimus.Solutu quiddast inquit Cicero necu M gu tamen. ut ingredi libere, no vi liceter videatur errare ., Ad haec Quintilianus, Est, inquit, ante omnia oratio alia ., vincta atq; contexta,soluta alia, qualis in sermone dc epi- ., stolis,nisi quu aliquid supra suam natura tractat,ut de phi- ., losophia, de rep. similibusq;. Quod no eo dico quia non ,, illud quoque lolutum habeat luos quosdam & forsitan ., difficiIiores pedes, neque enim aut niare semper voca

.. libus nil destitui temporibus volunt sermo & epistola sed non

136쪽

c OLLOCAT PO N E V E R B. L IB. II. ., sed non fluunt,nec cohaerent, nec yerbi de verbis traliut, ,, ut laxiora pbtius in his vincula,quam nulla sint. Nonun-. quam in causis quos minoribus decet eadem simplicitas, ., quae non illis, sed aliis utitur numeris, dissimulatq; eos,&., tantum communit oceultius. Habes quid ille vir de philosophiae, de sermonis de epistolae, minorumq; causarum figura sentiat,quid praeterea selu tu dicar, praeter id quod omni arte componentis est destitutum. - Eodem prope modo solutum dicitur quicqUid poetico iumero vacat, .etiam si arctissime ligatum est. Na qui certas in veris p des,in oratione liberum cursum , nec sui ubique simileri , csse viderunt, solutum dixeru i id quψdmon erat camia, o propterea quod dativis esub iunctus & uuinetis ad strictum plures tamen ac liberiores haberet pedes. ι D

De oratione vincta,& ordine verborum i. I hii: p imoi 'χI γ min. l . ruo Ili ci ob , O N est aliis huius oratio dissoluta. Quae tamen illa diceretur.bstendinius , , exi ordine ad vinctam copositamq; veniremus. Colli gatur orati s Ciceroni credimus) coagm&tatione,concinnitatemumero. Coagmentatio est eorum structura verborum, quae molliter iniunctura cohaerent: .., ut horum , Quae res in ciuitate duae plurimum possimi,., hae cotra nos ambae faciunt in hoc tempore, summa gra- ., tia,& eloquetia. Ista sic innexa sunt,ut inter extremas an tecedentium verborum syllabas, & sequentium primas, nulla quasi rima pateat. Dicam apertius: Suaues molles sunt hae voces,nec os aspere,& oris instrumenta diductit,

137쪽

DE ELECΤIONE, ET ORAT ORIARes in, in ci, te du,ae plu. mum pos & caeterae deinceps,

praeter hanc, gratia dc, vocalium concursu dehiscentem . . Haec l& coagmentatio a rerum coniunctione, ut in muro

lapidum,vocatur, & iunctura,& structura, de copolitio,&constructio. Concinnitas est oratio cadens apte,bene , sicio figurarum,quae paria paribus reserunt, quae antith ta coponunt,quae similiter cadunt,aut quae eodem modo definiunt extrema. i Haec enim quatuor schemata per se perficiunt orbem atq; delectant aurium sensiam. Exeu ., plum est in Miloniana Est enim iudices haec non scripta, .. 1ed nata lex,'ua non didicimus,accepimus, legimus,ueruis ex natura ipsa arripuimus haustiatus,expressimis: ad quari non docti,sed facti, non instituti, sed imbuti sumus. Haec enim talia sun inquit authosivi quia reseruntur ad ea ad quae debent reserri, intelligamus non quaesitu esse num rum sed secutum. Numerus est orationis modus exapta pedu collocatione. Paucis explicaui quid esset coagine latio,concinnitas,& numerus,ut pactiu breui descripti ne planum fieret quid esset oratio composita de alligata. Plura de singulis suo loco dicam. i Nunc quaerendu mihi videtur,cur ordine Cicero praeterii quem statuit Quintilianus in componendi partibus ti Sic est huius partitio ., In omni porro compositione tria sunt necessaria ordo, is iunctura,numerus. ConcinniIatem sui arbitror) numero comprehendit. De re dicam quod sentio. Dispositio rem est,compositio verborum. Quintilianus haec consandit. Nam quit furi sacrilegus,petulanti latro , lateribus totum corpus,foemina viro, tenebrae luci, bellum paci, mors v tae, occidens orienti, malum bψno, vitium virtuti, ignO-

138쪽

COLLOCATIONE VERB. LIB. II. σσrantia scientiae postponitur in oratione,hoc est quum maius accedit minori , & quum dignius praesertur indigniori, non ratio verborum,sed vis naturas rerum inspicitur Propterea seruata ratione componendi, mutantur inter

dum:ut si dicas, Non modo non erat sacrilegus,sed ne futquidem.Nox sustulit die. Noctes diesque apud Cicerone

reperies. Amplificantis est,aut minuentis, aut rerum personarumque dignitatem,obseruantis,haec videre,non eius qui voces & illarum, concordiam discordiam ve quaerit, ut amica iungat,inimica seponat. Quid vetat quo minus dicam,Vxori vir imperatisacrilegum fur arguiti Luna reuoluitur ab occidente ad orientem Z Principio scemina virq; peccarunti Cauedum est,inquit,ne decrescat oratio, ., & fortiori subiungatur aliquid infirmius. Imo vero ora tio sepe decrescit, & a sortiore deuenitur ad infirmius.., Testatur ipse cap.de amplificatione,hoc modo, Totidem ., sunt ascendentibus, quot descendentibus gradus. Nonis igitur certus est ordo verborum,quem mutat imminutio, quem negociorum tempora , quem loquendi varietas. Iam si rem collocatio ordine constituit partes argumentationis, illius est & partes amplificationis, quae firma est argumentatio, collocare. Est & eiusdem, momenta rerum, dignitatesque personarum,quo maxime deceant loco ponere. Praeterea compolitionem sui idem fatetur octaui libri principio in nullus nisi arte assequi potest. Hanc autem

rerum collocationem,qua dies nocti, bonum malo, m lesto carni sex praeponitur, norunt imperitae mulieres admonitae vel tempore, vel rerum dignitate , vel stomacho,

qui dictis grauiora quaerit. Quod si res est ignotior vulgo,

139쪽

D El ELECTIONE, ET ORAπORIA eam liberalis educatio patefacit. sine haec quidem, certe monstrat scientia intelligendi, hoc est philosophia, de artificium disponendi citra compositionis artem. Dicet ali quis At ista sunt in verbo. Quid tum Z Compositio verba digerit in ordinem, fateor: sed eius est , non res,de intellectus eorum,at voces sonosque spectare. Nam & ille o borum significationes distinxit in octauo libro,.praecepta componendi tradidit in nono .Videsne ut poetae freque

ter uno verbo perficiant exordium , O pater. nemo tamen refert ad elocutionem Saepe argumenta verbo de signantur uno,ut, Fallet improbus. argumentum est, immprobus . Quis istud ad compositionem pertinere dicit At tute ipse de compositione dicturus, verborum significationes & differentias expendis, quoniam pro dignit

te sua capiunt in oratione locum. Ego certe materiam orationis inspicio,hoc est,naturas rationesque verborum,

sed non eis assigno in hoc aedificio certum locum. Aliud est explorare materiam syluat, aliud singulas arbores in aedificio collocare l. Aliud est ostendere qua quaeque genera tectorum materia fiant, aliud ordinem privscribere, ει quid ante at, oc quid subsequatur. At interdum d ligimus de arbores & lapides certos, quibus utamur destinato loco. Sic est, sed illud est consilii nostri, non vllius praeceptionis. Hic autem nullam relinquit mihi murandi loci potestatem, etiam si verbis sui ante dixi in nulla certa sedes est in oratione , ' propterea quod oratio motilis, ut cera, in mille species formari potest. Pergit, Quae Μdam, inquit, ordine permutato fiunt superuacua, ut, sta- , stes gemini . Nam si praecesserint gemini, statres. addere

non est

140쪽

COLLOCAΤIONEi VER B l L rB.I LI. στ n est necesse. Est hic is 4rimiit, si superuacuis verbis o neratur oratio, non est vitium compositionis. Expositi sunt in Albulta ripa gemini fratres,aptius de robustius ditacitur,quam, Expositi sunt in Albul e ripa fratres gemini: quoniam pes molossus stabilior est in fine,quam vel ianibus vel anapaestus, & incitatius itura vocali ad conso nantem, hoc modo,gemini fratres . quam a consonante in cosonantem,hoc modi,fratres gemini: Quae ratib va let in aliis sedibus orationis. Quamobrem ii dices fratre, geminos, compositio cedet interpretationi, quae natura subsequitur. Cur ergo resert ad compostionem id quod sepe periurbat eam 3 Quoniam composithoni multa ce .dunt, Liuius dixit geminos fratres initio libri primi nec est veritus admittere quod hic iniuria damnat . Forte &M Numitori, quum in custodiar Rem uni haberet,au dissetq., geminos esse fratres, coparando eorum aetatem , & ipsam ,, minime seruilem indolem,tetigerat animu memoria ne- ., potum. Idem, Forte in duobustum exercitibus erant te

., gemini fratres, nec aetate nec viribus dispares Cicero in oratione pro Archia poeta hoc scriptum reliquit, Saxa ,, atque solitudines voci respondent, bestiae saepe immanes,, cantu flectuntur atque.consstunt. De quo sic Quintilia.., nus in nono, Magis id insurgebat si verteretur. Nam etsi ., plus est saxa quam bestias coin moueri, Inest tamen com- ,, positioni decor. Haec ille: si propter compositionis docorem Cicero postposuit infirmius, quomodo compositio exigit ut anteponatur Z An eadem ratio idem de anteponi & posthaberi iubet 3 Laudat idem Fabius Cico , ronis hanc orationem in Antonium Vt tibi necesse esset