Iacobi Lodoici Strebaei Rhemensis, De electione et oratoria collocatione verborum libri duo, ..

101쪽

DE ELECΤIONE, ET ORATORIA i Sunt qui putarunt io foeminino Miu plus esse cuiusdam

gratiae: ego ad sonitum,non ad rem inclinasse poetas existimo . In monosyllabis productis o si excipitur ea litera quae prima est insanitate, & natura, & rosa, non est vacua

di inanis,ut in his,vos,nos,hos,ros,mos,flos, cOS, bos, tros, quos,non,cor. Vocatior est si duo elementa consona subsequantur,ut no mors,sors,sors,frons, sens, mons, pons,

fons. In fine surdius auditur, eo, fio, fio, pro, pronomen hoc, seclusa aspiratione, quia litera muta clauditur,& ob, dc os breue,nihil cmnino superat. In his quae sunt plurium hilabarum, valida est , nisi quum o in verbis sedet extrema. Senties in his vocibus, flores, mores, hordeum, homreo, nostra, nobis, monstrum, sermosus, dolosus, colores, honorem, odor, sapQr, orator, corpora, doctoribus, conformationes. Nec omnino iacet in fine, quod versus ostendit, in Arma viri que canΟ- ., Irim de caelo misit Saturnia Iuno.

., - In gurgite Vasto. . Sonantius videtur aliis in sedibus. ., Tantae molis erat Romanam condere gentem ., Luctantes ventos,tempestatesque sonoras.

In verbo horreo inflatur haec vox aspiratione, & litera canina, & accentu, & quantitate, propterea Vehemens est, & canorum. In monstris autem positione multarum consonantium, & tono personat. Operae precium est ista contemplari, si caussam sorte cognosce re velis,

102쪽

re velis, cur idem aliis S aliis locis vocalius esse videatur. Anceps est o apud nos.agraecis nomine & figura di stinguitur. longum dicitur o μ γ, breue O mxρον, Vtrunque apud eos frequentissimum, sed alterum altero , beneficio quantitatis largius est, ideoque prae se fert geminam alterius figuram . Ideo documento nobis esse debet, eandem literam nunc clariorem productione, nunc obscuriorem esse breuitate. In diphthongis o

producitur, Delix, poena, amoenus, obscoenus, moenia , moereo, poenitet. Nunc vitio pronunciationis auditur e solum . Quod si efferamus oe, quemadmodum gallice regem dicimus, nihil minuetur illius amplitudo . Habes sonum duarum literarum , quae siquando frequenter concurrunt , plenam efficiunt oratio

., Improbe amor, quid non mortalia pectora cogis ., Anna vides toto properari littore circum ., Sola viri molles aditus,& tempora noras. I soror,atque hostem supplex affare superbum.., Neminem vestrum ignorare arbitror, Iudices, hunc per ,, hosce dies sermonem vulgi, atque hanc opinionem p ., puli Romani fuisse , Caium Verrem altera actione ., responsurum non esse, neque ad iudicium affuturum

E , quod profertur ore parcius diducto , minor est utraque, contra duabus reliquis I & V maior. Iacet inis1llaba sola, praesertim breui. Exilia sunt enim, es, sed, ter, det, stet, vel, per , dc similia. Paulo vocatio sunt longa, rex, lex, des, stes, res, sex, ex, stens. AT tiores diphthongi, aes, praes,ia haec. In coniuncti&breuiru

103쪽

. DB ELECTIONE, ET ORATORIAbus,esfluit,leget,ri get,tepet,relegetaereret.petere, tegere. quod non sentiunt qui breuem male producit ac si scriberetur ieeget,reeget Accelera,vt in hoc versu, is Pacatum gi reget patriis virtutibus orbem. Confirmatur productione,ut secerunt,excedo, telum, credo,iactetur,luctates,Teucer, Orpheus. Ite adiectis co- sonantibus,tempestates,ardentes, ingens, defessi, infestus, euersa,exemplum,expleuisse,dextra descedere. Hanc vocem dilatant imperiti, & non tempus pronunciant, sed tam pus: non exemplum,sed ex amplum:& latantam pro- latente dicunt. Hoc vitium Galliae nostrae Lusitaniae contrarium . e frequens in oratione summissor fertur : ut, Cuncti ad me publice Ope venerunt,ut suarum fortuna ., rum omnium causam defensionemque suscipere: me saepe esse pollicitum,saepe ostendisse dicebant, si quod tem-

., pus accidisset,quo tepore aliquid a me requirerent,com- ., modis eorum me non defuturum. Haec si modulate pronunciabis,audies earum de quibus agimus literarum differentiam : & haec verba, Ad me publice sepe venerunt, Me saepe esse pollicitum, defensionemque suscipere,sum missiora dices: illa vero elatiora, Suarum sortunarum omnium causam . Quod si a & 6 & e in oratione dominantur, iucunda varietate consonant,nes sunt vaste agrostia,neque exiliter effoeminata, neque pro nuciatione di ., ficilia. Sit hoc exemplum Ciceronianum, Tam a uiceras ,, excors, ut tota in oratione tecum ipse pugnares: ut non ., modo non cohaerentia inter se diceres, sed maxime dis ., iuncta atque contraria: ut non tanta mecum, quanta tecu., tibi esset contentio. Breuius hoc, Mecums

104쪽

'Mecumque uebit I., Romanos rerum dominos,gentemque togatam. v

I litera quae molliter ore diducto ad dentes pene coeuntes enunciatur,per se exilis est, ac tenuis, ut in his verbis. bis, cis,is,id,lis,nix,in,pix,quis,sis, it,vis, vir, cinis, digni,si

nis,gignit,hinnit, linit, mitis, nisi, pili, hirci, quiuis,risi,sibi. tibi,viri,virilis,vitii imbibit, illinit, immittit, mirifici,iniamici. Ex his alia syllabis singulis costant,alia binis,alia ternis,alia quaternis: alia sunt breuia, alia longa:alia aspirationem habent,alia no habent. In aliis ea quae dicitur vocalis , excipitur vocati,in aliis una aut altera consonante. Haec quanquam ut ante dixi variant sonos,omnia tamens ad a & o & e spectes, sunt tenui & gracili voce. Miscetur aliis haec litera,& earum vocem imminuit, aut plus simulta est, aut minus si rara. Quapropter antiqui poetae

dixerat olli pro eo quod esst illi. Casus hic dominos,plenioris est toni,quam dominus,& domino quam dominis:& bibat ac bibet,quam bibit,vitia quam vitiis, licia quam

liciis. Tenuitatem huiusce vocis demonstrat hoc exem ., ptuni Sarpe enim venit ad aures, te idem istud nimis cre- ., oro dicere,satis te tibi vixisse. credo. sed tum id audirem,

., si tibi soli viveres,aut si tibi etiam soli natus edes.., Credimus Zan qui amant,ipsi sibi somnia fingunt3., Frigidus,d pueri,sugite hinc,latet anguis in herba.., Dic quibus in terris inscripti nomina regum In his quae plena modulatione sonare debent, huius et menti frequentia vitanda est. Nec opimius quod y graecum dicimus. Nomen ipsum tenuitatis osteodit,& ut nunc pronunciatio est, sonat idem quod tota, ut hybla,

105쪽

DE ELECTIONE, ET ORATORIA hyperion, Phryges syllaba. Coeunt in diphthongon irae,

ut harpyia. quae eo dicitur impropria,quod una modo li- tera auditur. Iungitur aliis vocibus, vimque consona tis habet,ut ianua iecur,iocus, Iuno. Nihil horum ex ore mittitur exiliter,sed i causa non est. Insidit & sibi ipsi, ut quum dicimus coniicio,reiicio. Interim duarum cons nantiu vim obtinet,ut maior,peior, Maia,maiestas. Qta cunque modo se habebit acutum & minutum audieturi, Ex quins puris literis V ordine postrema est. Labris exporrectis paulum si diductis enunciatur. Sonus eius exiguus est, &effluens. ostendit illud Virgilianum per pelaudatum, -Exiguus musis Sub terris posuitsi domos,atque horrea fecit. quod laudabiliter imitatus est Horatius,

- Parturient montes,nascetur ridiculus mus.

Quid habent argutum dc canorum, mus, sus, plus, inus. sumus,mulus, mutus,ludus,dumus, tuus, suus, bubulcus, subulcus, cucullus, cumulus, tumulus, lutulentus, summisi sus,exiguus2Pleris populi pro litera v quarta voce id est ante literas quae primae sunt in motu & in nato, abutu-tur. dicunt enim soni prosunt,tondo pro tundo, mondupro mundo,onguetu pro unguent sommissus pro sui mita, rompo pro rumpo. Melius Hispani. sic enim dicunt Unguentum,ut nos unum gallice,per eas treis literas quae primae sunt in unguento. Quod si facies, tum mania festam differentia cognosces inter o & v vocales, &pGO .sius hac quam illam proseres, nec errabis in sonorum ii dicio. Proser una, deinde supprime literam nouissimam, dc retine uta , scies hoc modo aliter un, aliter on proferri

oportere.

106쪽

COLLOCATIONE VERB. LIB. I.

oportere Sunt qui non gallico more dicut cumulum,sed coumo utoum, ut Hispani, Itali, qui in syllaba breui diphthongum facere videntur. quod ego nulla ratione probare possum. Manauit hoc vitium credo,ab iis qui quum viderent uis, latine dicimusam, putarunt v &s eodem modo proserendum. In hac re laudo Gallorum pronunciationem : quanquam ab ea desciscunt aliquot ciues eorum, patriae contemptore' ut peregrinum quiddam sapere videantur. Α gallis non fat-t,sed fatuus,non utourous, sed futurus dicitur. Sic quoque veteres Romanos dixisse, non ita literarum senos confudisse puto. Quid erat opus ιῶ ,ν in musam vertere, si manebat idem in utroque sonus 3 Cur Virgilius pro opilione upilione dixit in Buco licis3Si quum tundo & fugio dicendum est principio te nui dicemus tondo & sougio: tum v plenae non exilis es evocis falso putabitur. Aliquando falluntur aures alieno

sono, ut quuin R, aut duae tresve mutae aut semivocales vocem per se tenuem gracilemque roborant. Haec enim firma sunt & sonora,rus,rubrum,ruscus,truncat,murmurat, multum subter, buxum, structura, custodia. Extrema

vocalis igitur suapte natura tenuis est, ut illud ἡ λιν apud graecos, cuius officium interdum gerit, ut bt sus est dictus. sed aliunde nonnunquam dilatatur illius exilitas,ut hic,

- Αrma, virumque cano.

Idem iudicium est quum vocalibus adiungitur, Vt vanus, Venus,vinum,uolo, vultus. in his enim aliunde firmatur. quoniam ex literis duabus una componitur vox, quae ad principe maiore ex parte reserri debet. Interim adeo patitur attenuationem,ut omnino reticeri videatur,ut aqua,

107쪽

DE ELECTIONE, ET ORATO Rr Alingua,suauis. Nusquam sonantior est quam in fine vel

bi, ut cornu, manu, metu, tumultu, veru, tonitru . In hac

sede multo plenior est, quam quae finis est his verbis,sibi, tibi,virili. Pauca de quinque literarum principibus diximus: de iis quae symphona Graeci vocant,addamus & pauca. Ex mutis surdumq; spirantibus elementis, B D G veli mentius aurem feriunt, propterea quod sunt mediae inter tenues & crassas, B inter P dc ph, D inter T & th, G inter C & ch. figuras notasque proprias quae respondeant hi

Φ, ε, χ, non habemus. F nostrum a in graeco non multum

dissidet, illique saepe successit, ut fama, sorma Phryges fruges ab Ennio dicti. B sortior quam P, D quam

T, G quam C. abdo quam apto, addere quam attere, ager quam acer . De Κ & Q idem quod de C iudicare debemus. Nam pro tribus una est apud Graecos Gἴ-ε nomine . quamobrem superuacuas duas nonnulli putarunt. Ex mutis agitur quinque sunt exiliores, tres expressiores, una pene crassa.Comparet aliquis has voces, ab, ac, ad, at,as in affine, ag in aggressu, ακ in και , ap in Appio, aq Vt ac singulatim. non enim exemplum reperies in quo q hllabam componat cum voce praeposita .in aqua duae sinlabae sunt,a,qua. posterioris est q,non prioris. Deinde con serat ba in baculo, ca in caco, da per se, se in Fabio, ga in gabinio, ha in halendis, pa in patre, qua per se, talia tab

la: comparet inquam voces,non magno negocio cognoscet literarum sonum. Ex nouem tres recipiunt aspiratio

nem, dc crassius proseruntur, ut Charites, Phalaris, Thalamus, quae vulgus acs no habeant aspirationem,tenuiter exprimit,

108쪽

, C O LLO C A T I O N E V Ea g. LIB. t L si exprimit ideoq; vim sonandi sentire no potest. Tut a lent consonantes,sicuti cantores debili voce. Intersiliunt enim & quali colluctantur aggregatae, & si non dulcior rem sonitum, maiorem tamen cient. Experiri licet in his verbis,abbreuio,abluo,abduco,abrado, absisto, abstraho

Accius,accresco,aduersus,adduco, admoueo, affatur,apparet, attritus: in quibus frequenter peccant ii qui ado nuaddo,aluo non alluo,abas non abbas efferunt. Elementa semivocalia, id est ψω L,M,N, R,S, X,Z, ut sitnt m tutis sonantiora, ita paulo clarius in aurem cadunt. collocantur autem nunc in fine. verborum.ut animal, amabam, tiaran,dispar,facilitas, pax. Nutic in principio ut mane,na uis,ratus,ntur, Xanthus,Zancle. Saepe geminantur,ut faulo, flamma,sanna,farratus. Saepe cum sociis iungIintur, ut

ealx,lanx,puis,hyems, Tiburs. Ε, illis Rqtiauis asperum, tamen validum & acre M firmum,ut quod labris o cau-ss exprimitur. L molle. N siccum & tinnies. Shumidum. X stridulum. Z suave. Semivocalia omnia praeter M male Dequentantur.Si reseres haec ad aurium udiciam, Ma uult loquaculus male loqui quam silere, senties quod re spuat sensus.& haec,Nostra nauis plena tande ipanis aenatauit.& haec Rara arbor raros fert fructus.N EUXerxes Xanthum traiicit. Istud in aliis quos foedum est de iniucundum, sed in vocatioribus grauius offendit. Hactenus de literis, quarum differentiam cognoscere necesse est,side vocum omnium varietate sane iudicare,& ad aurium voluptatem accomodare dictionem velimus. omnes au

tem velle debemus, ne sua spe fraudatus auditor, nostrae fiuctu detrahat orationi. la synon3misinatura propstat id

109쪽

., D Et E LECTI ONE, ET ORATORIA

quod est sonantius. Nam quum i verba sint notae rerum quibus ad audientem nostras cogitationes perserimus,de pleniora iucundius vehementius. moueant sensum, illa si non semper usu, natura tamen iure diculur esse melio ra. Cicero in oratore implex probatur in propriis usitatisq; verbis,quod aut optime sonat, aut rem maxime e planax. Plenius est donat quam dati, memora quam dic; obruo quam tego,habitare go colere, informarequam i stituere, vociferantur quam clamant, inflammatus quam iocensus, tempestas quam tempus , gubernator quam re ctq sermosus quam pulcher, regnitor Olympi quam rςx caeli terra quam humus Sunt innumerabilia verba goriciis huius,tum maxime Gligenda, quum orationi quin

rit melituiuo, Eit exilibus & suus lacus in re tenui,&o his monis. Quid Odani quidem loco sum

R A N DIA a sonantibus discrepatalla enim sunt quantitatis,haec vero qualitatis.illa auriabus solis accidunt, haec de auribus Ac oculis. illa sono literamaiaec interuallo numeroque

constant. Horatius quum dicit i . i .

Proiicit ampullas,&sesquipedalia verba, Qui mi τ : quantitatem magnitudinεmque verborum grandiam respicit. Est enim sesquipedale dimetionis & mensetae, quars non proprieac mathematiceamen ex transsatione ter

. t monis

110쪽

monis in verba cadit. Quantitas alia cotinua, alia discreta

atque numerata In verbis continua quantitas est interualbium spactumq; temporis; c mora qua breuis longave sy Iaba profertur: discreta vero numerus de multitudo s9

labarum. Tempus autem quanquam aliquando mum era tur,res est continua. Itaq; grandia sunt verba aut teporunalogitudine,aut partium multitudine: acut inurorporibus,

sic de in verbis magnum partiumque resertur ad aliquid. Nam quod magnum videtur paruo comparatum, idem paruum videbitur maximo collatum . Quapropter madignorum paruorumq; differentia sic accipi debet , ut in te, ligamus,ex duobus verbis illud esse maius,aut quod alterum temporum interuallo,non syllabarum numero superat,aut quod plures habet numero syllabas . Mater igitur verbum grandius est temporibus si pater. priorem enim

producit,trium si temporum est. Quamobrem pater pronunciatur expedite,mater lente,no secus ac si maater scriberetur . quod quidem omnibus natura longis accidit. Eadem ratione maius est nare quam mare, fatum quam satum,pratum quam statum,noras quam foras,tora quam mora,vitis quam sitis,sedes quam pedes,murus quam nudi rus, natura quam satura, legerunt quam regerunt a gero,

delenite quam desinite, rupturus si futurus. In aliis comparandis eadem analogia seruanda est. Quod si diphthongi longiores sunt quam simpliciter longae, sine ulla dubitatione debent haberi grandiores: quod etiam de producta vocali quam sequuntur duae pluresve consona dicendum est Tum enim longis longiores sunt atque productiores. Maius est igitur fraus quam ias, claudes si clades,