장음표시 사용
121쪽
o DERANTVR aurci de integris,& con cisis , Integra dico,quibus nihil est neque de tractum,neque additum kneq; mutant. Nam perinde loqui possumus de verbis, atque de corporibus humanis, quae sit quid detrahas, ut unum de quinquet digitis axit ad m,ut gibbum dorso:aut mutescit pedem in transuorsum: integra manere Molvidmtur. I regris semper utendum , nisi aliud suadent aures. & vsim Erit enim barbarissimus,nisi sensus exsuset doctoruc suetudo. B rbarismum fieri quatuor modis vel grammatici docet. 4dition4detractione,immutatione, ira in Utione. Pu i posterio es formas mVtandi nomine com prehendo, qu0niam axit est inu alio loci, aut certe literat vel syllabae.In hoc genere iberius agunt poetae. Addunt,vt,Induperator,alituum. Detrahunt, Vt, Cum genere e tinxem, Accestis scopulos,Repostum,direxti,peculi. Mutant,ut olli,upilio, ransmut/ Niquum Ta sumenu dicunt pro Trasumeno. Tempu3 adiiciunt,ut, 'iis Mortem contemnunt laudato vulnere Getae. i. Tempus auferunt,ut, .. Totamque instructo Marte videres Feruere Leucaten Admittunt s3naeresim,vt,
Orphti Calliopea,Lino formosus Apollo.
122쪽
coLLOCATIONE VERB. LIB. I. ssIam contrariam recipiunt diaetesta vet quum dixit Horatius sylvae per tres syllabas. Oratoribus usus istoru multo parcior est,proptereos quod numeris solutioribus utu tur,& ad cominiuem loquendi morem propius accediit. Non ubi'ue tamen integra & incorrupta probant. Dicut enim nosse,iudicasse audis et lisurierat, & similia. Hoste, huiusce suapte,& filialiter deum, liberum; fabrum, pro cum,numum,sestetitum talentum,quingentum,duumvirum,triumuirum, scripsere, dixere, nequeo, vincla, secta soldum,caldum. iis pro si vis, de apagesis,pro apage si vis,& id genus pauca.Hic praeceptum non habeo, authorit te nitor. Cur' enim potius liberum dicunt quum filios filiasque significant,quam quum libertate praeditost cur fabrum non librum 3cur talentum non vestimetum Z caldam non valdam valde non calde r vincla non tabernaclarsoldum non stoldum ysaecla non sicla pro siculis 3 Haec ad usum credo,non ad rationem praeceptumque reseruntur. Ergo receptis utere, noua de inusitata ne temere usurpa: ubi licebit utrunque,integrum de corruptum,reser ad aurium iudicium, & aptius tum numero tum sono delige. Hactenus de verborum simplicium varietate. Transeamus
ad collocata.Sed est qui me reuocet,Heus tu nihil agis de verbis elegatibus &inelegatibus,devenustis& invenustis, de pulchris & foedis,de iucundis & tristibus, de bonis &malis, de poeticis de oratoriis, de lectis & inelectis, de triuialibus & absurdis, de natiuis & factis, de indiuiduis &iuctis de dilucidis & obscurisὶ Bene mones. Haec pene prP
mine magis si re differunt. Ea sunt quae vel significatione
123쪽
r A, iti I oves sono demulcent animum, uti grauia, sublimia,dulcia, sonantia,commode assumpta,& quae maxime proprie dicuntur. In barbar aut inulitatis, aut rusticanis triuialia Mabsurda numerantur. Natiuum,factum, individuum, tu ctum dilucidum, obscurum, commune est omnium verborum. Nullum enim genus est in quo non sint alia nata pene cum rebus ipsis, alia postea secta: alia simplicia, alia composita:alia dilucida,alia obseura. Poetica eadem sint quae oc oratoria,nisi quὀd .factis, di transtatis, & tropis liberius utuntur poetae. Assumunt.& ea quae patronymica vocantur, oratoribus inimica, vagis epithetis carmen explent,quae s nisi quis libere vagatur) orator ut in epidia
124쪽
LIBER SECUNDVS. s: . His QPRAEFATIO.
O S T E A quam verborum quibus omnis
extruitur oratio, naturas atque differen
tias explicauimus, superest ut qua arte in oratione collocari debeant, & quae qui - bus dicendi generibus sint aptiora, bre uiter exponamus. In exaediticatione autem plus est artis& exercitationis,quam in apparatu quasi materiar, atque artium delectu : quemadmodum maioris est ingenii ac origioris usus apte construere domum,quam rudia saxa, & arborum molem indigestam comportare in unum: &minus operosum particulas auri & quasi ramenta colligere,quam aurum lectum solidare,& expolire solidatum . Sed,ut ante diximus, difficultati non erit impar gloria,sino apud istos linguae latinae carnifices, qui tametsi neque res neq; Verba tenet,non de verbis tamen,sed de rebus laborare se gloriantur, saltem apud aequos bonosq; rerum aestimatores, qui malunt utrunq; studium de intelligendi dc eloquendi,quam vel alterum,uel neutrii. Sentire pra clare,laudabile est. eloqui composite,pulchrum. utrunqconiungere,longe pulcherrimum. Sed ut ante diximus)ab hac gloriar prestantia summouemur aut ingenii sterilitate,aut inerti desidia,aut inopia magistrorum, aut opinionum prauitate. Nemo nisi foetici natura praeditus,co sentanea inter se coponet,& rebus aptabit genera dicedi. Est enim venae ditioris,uerborum copiam ferre:& iudicii naturalis una cu arte rudicare quae quibus optime. colim
125쪽
DE ELECTIONE, ET ORATORI Areant. Nec est quod mirari debeamus si plerique studiosi componendi,frustra laborarunt, quippe qui animi coleri motu,& naturae muneribus essent destituti. Non d fuit ingenium multis,sed quod natura contulerat, inertia
atque torpore demerserunt. Viderunt stilum diligentem esse magni laboris,quem perserre nequit ignauia. His igitur odium literarum , illis falsa de se fuit opinio. Nec vis illa natiua,atque literarum studium profuit,ut multis iam diximus initio libri superioris. Non erat qui agrum sesetilem, de cultus appetetem excoleret, praeceptionumque seminibus ornare sciret: aut certe siquis erat, artem animi
colendi nesciebat. Hos ego nihil accuso, miseros, quibus non voluntas,sed sortuna defuit. Accusandi sunt nimium remiis, quique naturae bona prauis opinionibus corruperunt. Ex quibus honoris & quaestus auidi,ad earum a tium fastigia prouolant, quarum quaestuosa est negocia tio scribendi artem & caeteras omneis elato supercilio fastidiunt: quasi vero cacumina sine radicibus stirpibusque stare possint. Quid opus est,inquiunt, elegantia ver borum i ad quid ille sermo tam cultus 3 cur verba seligi must cur in coagmentatione syllabarum, & in dimetie dis breuibus & longis consenescimus 3 Quid mendic mus in re tenui r Uerba negligamus, & quadrata orati
nem : scientiam rerum magnarum comparemus. Demus
operam Reipuia necessarios adiutemuς, & amicos. Haec& alia stulte,& arroganter. Quoniam ex barbarie tua, &impura colluuione verborum,quandam pecuniam confici bonas artes parati contentas insolens aspernaris. Notenes neque scientiam morum, neque naturae partes, Mearum
126쪽
cOLLOCATIONE VERB. LIB. II. Oearum caussas, neque rationem disserendi, neque ullam philosophiae particulam, neque eloquentiam, neque pri- .ma rudimenta literarum, neque ullam omnino disciplisnam. Nosti sorte, nec probe nosti, treis aut quatuor logum titulos, aut quaedam principia medicinae, aut ali quot quaestiones diuinae scientiae, & falsa ductus opinio ne, de cognitione rerum gloriaris . Omnia squanquani pro nihilo tua sunt omnia j reseri ad vanae gloriae vcntos, & ad fortunae ludibria. Quumque discantur artes ad animi cultum,nullum iudicas esse fructum earum, nisi
ui ambitiose de avare percipitur. Quid si coriarius cero te ditior est 3 quid si Reipublicae utilior r quid si populo conspicuus magis t Fallis, decipis,eludis,circumuolitas, corradis undique rem : quantum potes, tantum in usus tuos conuertis: totum diem inhias praedae, & re fripe, animo semper, inops es, ac mendicus. Quod facis,
mille viri in singulis ciuitatibus idem facere possunt, aut
certe faciunt. Ambis primos honores in conuiuio , in theatro, in sermone, in consilio, in templo, in omni loco : sed quoniam rudis es & ineptus, te docti execrantur, te prudentes in stultis numerant, te primores grauiter serunt, nisi qui stant tui persimiles. Te plebecula vellicat absentem, praesenti simulatos exhibet ho nores. Quid affers boni ciuitati r quid honoris imperio r quid non potius dedecoris 3 Nonne scedissimum est
videre ingentem multitudinem eorum, qui nomine literarum primi volunt haberi, quum literatorum modo vestitum, literas habeant nullas r Non omnium turpissimum,vitam dedicasse liberalibus studiis, postea ab illis
127쪽
desciuisse ad auaritiam, & inanes ordinum titulos Z artes omnes improbasse t corpori quam animo bene esse malui iter Quin deponis habitum Z Quin te profiteris inimia
cum artium optimarum Z Quin desinis maledictis insecta ri literatos,ac eos qui te meliores sunt, de ciuibus suis nec tam indecores,nec tam perfugari Pares cum paribus facile congresantur, miles cum milite, dux cum duce, senator cum senatore, iudex cum iudice : tu cum imparibusi
id est cum indoctissimis esse mavis, & omnibus doctis in ferre nefarium bellum. Erro . Pares tibi sunt indoctissimi quique, ineptiarum amantissimi, disciplinae cultioriso res acerrimi. Sed bene res habet. Rides eruditos, te rident eruditi. Contemnis illorum praeclara studia, conte in nunt ignoratiain & sermonem tuum barbarum ac pu tidum. Deprimis eos,habent te infra mortales omneis, de proditorem scientiarum atque desertorem esse iudicant. Quos despicis, suscipiunt exterae gentes. quos vituperas, sapientes laudibus in caelum ferunt. Quos abolere contendis, bomine & gloria perpetuum vivent. Quos abiectos esse vis ut ignobiles atque plebeios, in ore populi versantur. Tu lates in tenebris,semper inglorius futurus, nisi tua te scelera fecerint insignem. Desine desine tandem lacerare communem multarum gentium linguam,tibique nimium placere. Quanti sit oratio composita,antea demostrauimus,ut calumnias improborum amoliremur. Quod
esset pulcherrima,& homine libero dignissima,ac Reipu. perutilis, in summis ciuitatibus fuit in summo loco supra duo annorum millia: quum s semper inimicos haberet,de rabulas contentiosos sophistas,de ψλι ψους,& homines
128쪽
cOLLOCATIONE VERB. LIB. I I. si& homines ingenii mortui,qui fetere se credunt, si clii n- tum vulgus indoctum, tantum post studia longa sapit ut
quum illos inquam &.alios haberet id imicos, nunquam cessit inuidiae, nunquam conticuit in celebri conuentu, nunquam cessauit obire lcgationes, interpretari iura gentium,res gestas mandare memori*, res Viuoru in mortuorumque testificari,resutare improbos,confirmare probos, optimi cuiusque rationes & inuenta explicare, alios de fendere,alios commendare, lios solari,doctissimorum labores immortalitati dare,artes omneis ad posteriorum o numenta complecti. Dum artes ingenuae florebunt, ora tio flexanima, ac regina praestantissima; longe latoquer gnabit,ac inter virtutes maximas excellet. Breui sepelie tur eius inimici. Illa semper magno cui honore Circum feretur,passim legetur, vulgo instituet animos amatoru
suorum, & suo splendore exciecabit oculos barbarae dictionis. Si cui paupertatis videtur esse comes, iii nihil'sapit. Non metuit pauperiem, qui ex arte dicendi nomen amplissimum sibi comparauit. Cui fama bona est, mihi si ne diu es est. Cui tantum fortunae diuitia pauper.. Qui ducit eleganter oc composite, ratione de sermone fruitur uti summus vir. Qui in emendate foedeque balbutit , semper est infans,tantumque ab humanitate distat,quantum a puro sermonesqui proprius est hominis recedit. Quae quum ita snt,operam demu* orationi,sine qua neque si idiano stra proferre, neque cogitationes mandare scriptis possumus.., P Iolat i , , . - T γ Sl .i bo
oratio alia soluta,alia vincta. Cap. I.
129쪽
DE ELECTI ONE, ΕΤ ΟRΛΤΟRI AMNIS oratio ves est soluta, vel colligata
Solutam dicimus, , quae numerorum vinculis & compositione verborum caret. Qui --sundit eam , non elaborat ut omnia verba inter se consonent, atque sine hiante iunctura copulentur : non obseruat quos ordine statuat pedes, & quomodo clausulam finemque deponat. Curam adhibet ut latina sit,& emendata. Quantum vero modulatione d lectet aures, quantum mulceat animos , aut quia nescit hanc artem, aut quia non semper adhibendam putat,non animaduertit. Hoc genere sermonis utuntur omnes qui
componendi leges, & eloquendi praecepta nesciunt, ut plerique nis sici, arithmetici, geometrae, astrologi, quique
nihil aliud sunt quam grammatici, qui morales, qui puΤ-
sicas artes atque dialecticas aut scriptitant,aut interpreta tur. Quibus adde multos magnarum artium professores, quibus est una cura rem suam cognoscere, terminis s ut aiunt j suis uti, conceptus animi sermone inornato de incondito comprehendere. Ornamenta dicendi, & stores orationis sui dictitant in aspernantur: ut veritas habet,
ignorant. Adhiberent, si possent, ii qui subinde ponunt
unum aut alterum nescio quod ornamentum, si quod i te audiendo legendove ceperui: ut pauper ille qui quum vellet haberi lautus, argenteum vas, nec ipsum fatis et gans,apponebat ad omnes usus, de erat pro lauto ridiculus . Quod nesciant ornate dicere, ego quidem istuc ve- nia dignum censeo. Non omnia possumus omnes,inquit
poeta. Et maximas artes versantibus, concedendum vide
rur,ut suo quodam genere loquedi potius 'tantur, quam
130쪽
ut rerum cura deposita, verborum sectentur ornatu,neutrum tandem perficiant. Quod eloquentiam maledictis persequantur, inhumanum &flagitiosum &intoleradum esse iudico. Diuinam sapientiam tollunt, quae nonnunquain hominis ore lucescit. Non aga tam grauiter. Plato philosophorum omniu princeps, in omnibus suis libris usus' est eloquetiae viribus usus est Aristoteles, quem uti deum venerantur isti conleptores eloquetiae. Ab ea Theophrastus nomen inuenit. Nam quu Τvrtamus ante nominaretur,Aristoteles praeceptor eius acliuinitate dictionis Theophrastu authore Diogene Laertio cognominauit. Ab ea- de Chrysostomus nomen accepit, cuius est summa vis inexplicando & exhortado. Lactatius theologus ab ornata dictus est Cicero Christianus. Galenus copiose & copos te tractauit arte mededi,Iulius Firmicus astrologiam,C lumella rem rustica. Iurisconsulti Pandectas nomine eloquetiae laudant,q vere, non dica hoc loco. In illis sermo proprius est ac latinus,nec omnino solutus. Magna vita hominu disertoru in omni disciplina numerare possiam, quos habet magistros isti vituperatores orationis,quos vehemeter admiratur,quos pares caelestibus animis existimat . Quae ratio flexit eoru metes, ut exturbare conetur quod
summi quis viri no modo probarint,sed magna volutate sint ampleair vi vitio det illud quo optimi scriptores eri nu maxime laudaturrvi barbam si latinu,ut horridii quam cultu,ut dissipatu a compositu, ut stata si honestu genus orationis sequi malint Ambitio de dominandi cupiditas
alios ducit in errore alios intestinae simultates,alios auaritia,sios inanes tituli doctrinae, omnes veritatis ignoratia.