장음표시 사용
91쪽
quod natura attingit ra- dum tamen, quod quando
dicaliter secundum ratio- dicitur, naturam proatiterenem universalem, V.g. su
stanciae attingat potentia, ut potentia est, & operatio, ut est operatio; &quod natura, Ut talis natura, V.g.corporea,producit, producat potentia ut corporea, & operatio ut corporea: & similiter dencendedo per coeteros gradus, usque ad ultimum, V. g. ignis, nam sicut natu-- ra, ut est natura ignis producit radicaliter ignem; ita potentia, Vt est potentia ignis producit, Vt pro-Nimum operandi principium ignem. Et similiter operatio, ut est operatio ignis. Eodem etiam modo ex parte obiecti, seu ter
res rationes sub quibus attingendi, vel saltem unica media qua possit terminare actionem se extendentem ad omnes gradus talis effectus, V.g. ignis, Ut est ratio se extendendi ad
hanc rationem qua Vni-Vei salem, V. g. substantiae,
, e. non est intelligendum secundum rationem substantiar, ut sic,&c. Sed secundum quod illa natura.
V.g. hic ignis dicit quod sit individuum lubstanti .
corporis, generabilis,&c. existens a parte rei: quia Operationes proprie sunt singularium existentium,
Vnum quodque agit secundum quoa est in actu, existentiae scilicet, quod non competit substantiae. ut sic, & coeteris gradibus secundum rationem universalem,quia sic praeΩcindunt ab omni existentia,& singularitate, & co- sequenter ab omni efficientia; sicut praescindunt etiam ab omni passiva producibilitate : quia est praecisio rationis. 6i Quantum ad reliquas causas principales, videlicet totalem, partia
guendi ex illis; constat ex illarum descriptionibus,
92쪽
adhibita doctrina hucus- iorem, vel minorem unique tradita,quae applican- Versalitatem iuxta unius-da est iuxtae cuiusque cau- cuiusque naturam, & viria naturam. Solum note- tutem : finis causa finalis tur quantum ad causam totalis: materia est totalis partialem, non dici talem in genere causae materia ex eo praecise i quod non lis forma est causa io possit producere essectum talis in genere cause fora absque concursu alterius malis. Quare solum dicun- caula,quaecumque illa sit: tur rigorose causae partia- hoc enim modo omnes les, quae sunt eiusdem ge causae creatae essent par- neris, & servant eundemtiales ; siquidem nulla est specie athoma modii cau- potens, ad producendum sandi, id est, quod causent effectu sine concursu Dei. sub eadem ratione form immo communiter con- li, ut duo ignes ad produ- currunt pIures causae ad cendum alium ignem, &vnicum effectum,. Vt V.g. duo homines ad portan- ad productionem unius dum lapidem &hoc etiam ignis , concurrunt ignis si causae materialiter spe- generans,Deus,Sol,& aliς cie disserant, ut homo, &causae universales,. causa Muus ad portandum lapi- finalis, materialis, & for- dem simul concurrentes, malis; & tamen non Omnes causae praedictae sunt causae partiales respectu
suo genere sunt totales: ignis causa totalis efficiens eiusdem speciei: Deus causa efficiens totalis univer salissima. Sol,& alia Astra, si sorte concurrunt, sunt nam in ratione causandi, hoc est, trahendi lapideminon disserunt specie, licet entitative,& materialiter differant. Et in causis materialibus illae dicuntur partiales,quae concurrunt simul eodem modo ad recipiendam eandem for mam , ut si duae materiae causae efficientes totales primae ad recipiendam si iversales secundum ma- mul eandem form m numer
93쪽
mericam equi: duo homines ad recipiendum, ut
quod eundem numero calorem, & duplex quantitas ad recipiendum,Vt quo eandem numero albedinem i nam si unum subie- ttim reciperet Ut quod, dc aliud ut quo,iam no est enipartiales, quia non cauissant sub eadem ratione.
causis efficientibus: nam causa ve quod efficiens, &potentia, seu accidentia mediis quibus causat, non faciunt, nisi unicam causam constitutam eX principio quo, dc quod, radicali, & proximo. Item sunt cauta partiales quando licet in ratione causandi non sint eiusdem rationis: tamen Vna producit unam partem, aut quasi partem altera alteram, quae dictitur partiales ter minative, seu ex parte enfectus, ut si duo facerent mensam. Et unus efficerct pedes, & alter tabulam, seu mensae planitiem sub diversa ratione artis, &Vnusquisque uniret quod facit: Dixicto nusquisquεπηirρι quod Deit: nam si
unus faceret pedes, alius tabulam, & Vnus tertius partes Vniret, licet illi duo primi , concurrerent ad materiale mensae, ut est aggregatum; non tamen causarent formaliter ipsam mensam; sed solii illa
tertius, qui partes miret ellet causa totalis menta
formaliter effectiva, quia ad hoc, ut aliquis dicatur.& sit causa totalis alicuisius effectus, sufficir, quod Vniat partes, quas habet. licet partes ab alio producantur,Vt patet in homine alium hominem generante,qui neque producit materiam primam , neque animam rationalem, qu a Deo supponuntur pro ductae per creationem, λ-
tum vnit istas partes; de tamen est causa efficiens totalis uni voca respectu illius. Materia, & forma dicuntur cauta partiales 3 non quia in suo genereno causent totaliter: vere
quidem totaliter causat materia ignis ipsum ignem in genere causae materiali i dc consequentecaba
94쪽
solute potest dici essectus illius, sicut dicitur effectus ignis generantis in
genere essicientis; etiam si neque causet materialiter, neque Hrmaliter illii: sed dictitur partiales, prae cise quia sunt secundum
suas entitates,partes compositi materialis : in quo differt doctrinae haec de
materia, & forma ab ea quam tradidimus de caulantibus mensam 2 nam materia, & forma in propriis generibus sunt causae totales, Ut diximus; efficientes vero mensam non sunt totales in suo genere; hoc est in genere emcientis; siquidem neuter totaliter eflective effcit men sam, ut patet. 6a uel autem causa fuerit instrumentalis, ex ea arguitur effectus maioris persectionis: quia est causa improportionata cuillo; solum enim propo tionatur cum huiusmodi Mectu causa principalis, vel univocat, vel aequivo ca, &c. & licet causa instrumentalis elevetur , dc Propoῆtione cur. a 4ausa
eties tum ipsius caulii principalis, non est, ut habeat
tam ipsa canis principalis, ut patet in Rege consti tuente Vice-Regem, Vel alium Ministrum; quia noelevatur, Ut sit causa principalis; sed ut sit causa in serior,& subordinata cauia principali, & siri medium, quo causa principalis causat suum effectum:& consequenter licet instrumentu contineat essectum virtualiter, non tR-men virtualiter eminenter , sed virtualiter dem cienter. Quod patet eκem Seu i plo illorum, qui amrmant substatiam immediate eli
cere actionem,qua proe cat substantiam, non Vero
aliquo mediante lastrumentotin hac inquam sententia, actio procedens. . substantia continet. substantiam producendam; alias non posset illam producere: sed non continet illam sermaliter tantumi alias actio esset eiusdem speciei cum illameque so maliter eminenter i aliaa euor
95쪽
neque virtualiter eminenter , propter eandem rationem, ut patet ex infra dicendis cap. 9. num. 67. ergo continet illam virtualiter desiicie ter; S per hoc salvatur quod possit producere substantiam, effectu quidem persectiorem se, nulla alia ratione, nisii quia proprie non est causa, sed medium, quo causa causat: ergo etiam dicendum est hoc de instrumentis, quae rigorone causae non sunt,sed media Ex quibus etiam arguitur perfectio effectus secundum maiorem, vel minorem elevationem partici-
. palam a causa principali in ordine ad effectu illius.
Qua demonsteari valeant Per causam Ma-
63 Uid causa finalis sit, vide supra
cap. I. num. 9. quot uplex autem,Vide tum Complu-tens. tum ibidem supra cit. Ex ea igitur demonstrantur illa , quae ordinantur ad finem, seu sunt propIeripsum , quare secundum naturam finis erunt ea, quae ad ipsum ordinantur. Si finis es h naturalis, quae sunt naturaliter propter illum debent esse ordinis naturalis,& appetitus eric naturalis,seu innatus, si in illum tendat necessario,& nulla supposita cognitione i si vero finalicet Ut cognitus, movet appetitum praesupponetem cognitionem, & consequenter erit appetitus elicitus: si cognitio apraehendit in fine omnem rationem boni excludentem quamlibet rationem mali movet finis necessario appetitum elici Ium,ut Deus clare visus. Si vero apparet,& ratio mali, & ratio boni, retardat appetitum, S potest in ipsum non serri, Ut dum homini repraesentantur res creatae, ut sunt in
se, quia in eis persectiones cum imperfectionibus inveniuntur. Si finis est cognitus per intellectum, moin Vet appetitum diligibilem per
96쪽
per intellectum, Ut est voluntas, qui dicitur appetitus rationalis; si autem cognoscatur per cognitionem sensitivam, non dicitur proprie finis, sed obiectum, vel terminus respe- pectu appetitus,quem cognitio sensitiva dirigit, qui est appetitus sensitivus. Si finis est naturalis, & mo
Vet appetitum secundum' suam naturalem bonitatem,ea quς ordinantur ad finem debent esse, ut dixi, ordinis naturalis, sive or dinentur per modum appetentis, Ut quod, sive ut
quo. Sive radicaliter, fiuὸ proxime, sive per modum principit, sive per modum medii. Si finis est ordinis supernaturalis, quae ordi-mntur ad finem, debene pertinere ad ordinem supernaturalem, Vel entitative, Ic formaliter, Vc gratia, & charitas in Deum, vel solum per potentiam
vabiles ad piis dictum ordinem, sicuti se habet anima rationalis, intellectus,
.Tamen ratio Ibi mali. . cap. proxima appetendi debet
esse in eodem ordine sor- maliter, & emitative, vel per modum potentiae, vel per modum habitus, ut inesse naturali, voluntas, aut habitus naturalis dilectionis, humilitatis,&c. cum
fine naturali; & in ordine supera aturali charilax Theologica, humilita sperse infusa,&c. cum fine supernaturali. Ratio est, quia si finis est supernaturalis, operatio illum immediat pati ingens debet este sua per natur alis: sed operatio supernaturalis nequit elici immediate a principio Naturali ; ergo si finis est supernaturalis , principium proximum, seu ratio formalis appetendi immedia te, & proxime debet elleformalite , & entitative supernaturalis.Maior pro batur : quia operatio specificatur ab obiecto. & finet ergo si oblinum,& finis est supernaturalis,operatio illum immediate attingens debet elle super naturalis. Minor constat, quia operatio debet prae-
97쪽
mediate elicitivo sed operatio formaliter, & entitative lupernaturalis ne quit prae contineri in principio naturalii ergo operatio supernaturalis nequit elici immediate , &proxime a principio naturali. Et eadem ratio proportionabiliter applicata probat,quod si finis est naturalis , etiam principium immediatu, seu ratio prONima operandi debet esse ordinis naturalis formaliter entitative.
6 Sed licet hoc itast, notandum tamen Venit. quod si finis naturali ter intenditur . id est secundum naturam ipsarum rerum, finis semper debet elise in illo ordine maioris persectionis , quam illud quod est propter talem finem , quia natura semper ordinat imperfectius' ad persectius, S. ex minus persecto tendit in magis persectum; esset quidem inordinatio, si per χctius ad impersectius ordinaretur, & propter illud esset; quare si hoc esset iuxtanni uram rerum haec impersectio, ix de ordinatis .
funderetur: quo quid absurdius' Si autem finis in tenditur per intentionem Operantis, si non est deflectibile, ut Deus, semper res ordinat ad perfectius,& ideo propter se ipsum Omnia operatur,sed si fuerit deflectibile,ex fine non
infertur ea, quae ordinantur ad finem, esse imperfectiora entitativei quia potest persectiora propter impersectiora , appetere .
V. g. humana voluntas ieiunium propter Vanam
ter aequale, Vt recreatiocnem propter recreati nem : vel bonum propter
aliquid persectius, ut miserationcm proximi promter Deum.
De eollatione eatita tim M-ter se quoad modum argu mentandi.
98쪽
c,--uη. communi doctrina Tho- ipsa. Forma vero commu-inistarum, causas ad invi- cat materiae actuali rates acem eise causas in diverso requisitam ad existedum; genere causae,ita ut omnia utraque autem in tuo ge- quatuor genera licet non nere pr stat entitatem co-quoasteste, tamen quoad posito, & denique sunt
causalitatem,causantie ad propter entitatem com- invicem: & rationem assi positi,tanquam propter fi- signant Complut. loco ci- nem quod, ni fallor, se talo, quia generatio, quae tum est ista tria genera esse est omnium causarum Ve- ad invicem causas quoadlut causalitas id est cau- existentiam, seu in ordine salitas secudum quid, nam ad illam, quia neque ma hoc denotat, ly velut cau- teria causat essentiam for- Ialitas) ab omnibus causis mae, neque forma rigorΟ- pendet in diverso genere se essentiam materiae) co causae, ita ut generatio, si muniter explicatur prae- non esset proptex finem, dictum axioma, ea a ad non exiret ab essicienti, inole. fiant e sis, ita ut neque esset propter finem causet intrinsicet, id est ma- si non reciperetur in ma- teria,& formae ad invicem Ieriae,neque in materia re- sint caust,& similiter cau- η ciperetur, si non specifica- fae extrinsidae, scilicet eHretur a forma, & econtra, ciens,& finis; cum hac ta- , ' ex quo maniseste insertur men disseremia,quod ma- Omnia genera causarum teria, & forma causant se ad invicem esse causas quoad esse, modo supradi- quoad causalitatem se- isto. Essiciens est quidem Cundum quid. Tria autem causa finis quoad entitam genera causarum, videli- tem; quia emciens causat cet, materialis, formalis, entitatem compositi; finis& finalis ad invicem sunt vero est causa efficientis Cause quoad entitatem, non quantum ad esse; sed tu quoniam materia dat for- quatum ad rationem cau-
. ι γ mae situ substentat,un in sui alis; quia effciens. Est
99쪽
agens in quantum agit, non autem agit, ni si causavi a finis, ita expresse Aristot. Sihom. apud D. Thomam s. M taphis. lest.2 li C. Ex quo necessario insertur quod cauta ad inviiacem sint essectus; alias nopossent ad invicem esse cause i & consequenter quod ex una possit alterius natura demonstrari a priori, Vel quoad esse, vel quoad causalitatem iuxta
explicationes traditas,at tenta etiam uniuscuiusque cauta natura quantum admodum arguendi, ut in
propriss locis dictum eaei CAPUT IX.
LI strandi ,licet non sit persectior illo, quo per
causam ad probandum effectum proceditur; est tamen nobis valde consentaneu S, non enim causas
in se, neque naturas ipsas intuitive inspicimus. ΕΓ-ctus pobis praecipue dppdirent. Et quia nullo ἱn ἱ- Axiam tellectu, quin prius fuerit infensu, ut commune fatur axioma, ideo magis coningruit nobis per eisectus causas investigare, qui adsensum saepius lapparent, vel saltem illis sunt viciniores. Sed quia magna ex parte dictum est, quod ad locum istum spectabat, Vt apparebit, si vice versa qui1que consideret, quod de causis ad demonstrandos e tactus tradidimus siquidem proportionabiliter sicut per causam demonstratur eisectus , ita per esctus demonstratur causa. Ideo a stertionibus positis, caetera notatu digna ad praesens pertinentia.
demonstratur a posteriori caula. EX eliactu materiali demonstratur ipsa causa materialis: ex cflactu cau-s, formalis ipsa causa sor- malis; & sic de aliis. Si eLfectus est naturalis argui, tur caula naturalis: si lupernaturalis,l equitur causam esse supernaturalem, xcj superna uraliter ele-VM
100쪽
vatam;vel saltem in causis nisest corpus,&sic argui materialibusexercere cau- tur procedere ab hoc ig- salitatem circa formam ne, vel ut est corpus, vel supernaturalem per pote- qui est corpus, iuxta supratiam Obedientialem,quam dicta cap. 3. num. I a. &quaelibet creatura habet cap. 6. num. s 8. Vbi exten- ad Deum, ut Minorem sus expressatur. supernatutalam, Vt in illa 68 Nomine est inari rimat, quod voluerit. intelligimus proprietates Ex eflectu substatiali cau- naturae, Operationes, sa substantialis r ex acci- quod per se ex tali actione dentali accidentalis. Ex causatur: ideoque ex illo,
effectu producibili secun- quod est productum per
dum rationem universa- actionem, arguitur ab eLlem, arguit causa Vni- fectu amor ex actione po-Versalis: ex particulariter tetia proxime operativa. producibili, hoc est,secun- aut instrumentum actio- dum rationem particula- nis productivum: ex po- rem, insertur causa parti- tentia arguitur natura. Itacularis: eΣ ratione. aut ut eae termino actionis
praedicato universali pro- quoad substantiam,arguainducto , arguitur causam tur actio quoad substam causare secundum gradum tiam : ex actione quoad universalem: ex particu- substantia potentia quoad 1ari secundum particula- ι substantiam, &c. Ex terrem, V.ς hic ignis produ- mino seu effectu quoadcit alium ignem, sicut maiorem persectione ac- enim ille ignis productus cidentalem,aut modalem. habet quod sit substantia, arguitur actio quoad ma- ita producitur ab hoc ig- iorem persectionem accine, vel reduplicative, ut dentalem, aut modalem, est substantia, vel saltem &c. Vnde si persectio,quet specificative,&materiali- ex tali termino, aut actio ter ab hoc igne, qui est ne colligitur, non inveni- substatia. Similiter illa ig- . tuc in principio, cui nobist F a vi-