장음표시 사용
51쪽
f. σπ. Def. s. Proposisto tinioersalis est illa, in
uua re t rasutum suljecto consenit in loca 1ua extensione;
ut : Omnis Aomo est tilo talis caPax. Propositionis par-'ticularis assii malivae signum , est allatiis, quidam , iunogaxiva additur particula non . Signum tauit citi. Propc-sitionis universalis est Omnis nullus.. s. 178. Schol. Dupliciter autem potest propositio diei universalis; unioersalitate nempe metvhysica, et tinioersalitate morali. Propositio universa Iis utiI versali tutu mota physica , mi illΘ, qtiac omuia insuriora genera , spectus , et individua , ne urio quidem ex opto, homple- ιitur ; ut ista : Omnis homo est rationalis. Ρmpositio a tem universalis univcrsalitate morali , est illa , quae non omnia inseri Ora sub se conteuta , sed sere Othni acci rehendit .; ita haec Apostoli Rom. III. V. II. cxPsal. XII. . V. 4. ὶ:. Omnes declimaoerunt , sistit inutiles cocti Aunt . non est qui faciat bonum , non est tisque nil unum. Esto namque omnes in Adam peccaverint , non ideo ita omnes , et singuli inutiles facti sunt , ut
nullus , vel gratia ips* Dei adjutus , bonum aliquod
supernaturalis ordimis faciat. r Kν
g. νγ. Def. 4. Prmositio in ita est illa , quae
subjectum habet indeterminatum , et Pluribus commune , ut: homo ratione gaudet ; Subjectum namque Bomo, est commune Petro Paulo', etc. Verum Propositiones.hujusmodi , optime ad universales , particulares , et Singulares reduci possunt; prout scilicci vel cjusmodi sunt , ut attributum subjecto tu tota sua Qxtensione con eniat ; vel iuserioribus Omnibus ; vel inserti ribuq collective. I. 1 M. Schol. In propositionibus, quarum objecta sunt Communia, subjectum multimode accipi solet; vel nempe I. accipitur pro Omnibus suis inseri Oxibus in unum simul .collectis ; vel u. pro omnibus , et singulis ; vel 3. Pro singulis, sed Dori pro omnibus et 4. Pro uno Singulari. Si propositionis subjectum commune accipitur isto omnibus inferioribus collective , propositio erit sin- gala his: Ita haec propositio: Omnes homines simul sumti,iles fluuntur ri in ua, singularis est. Hi Q namque , O nunca homines simul collecti c, spectantur instar individui;
52쪽
Perinde ac si diceretur: Unioe sum genus humanum Oirnsnita Vestituitur. item si subjectum, licet commune, determinetur ad unum singulare , propositio erit Νingularis ; uti bacc: mmo, qui inligit Deum, abstinet se αρeccatis. Quod si propositionis subjectum sumitur pro singulis inserioribus , sed non omnibus , tunc protiositio Crit Particularis: uti haec: Itali sunt in tost.. Si tandem Subjectum propositionis accipitur. pro omnibus, et singulis inserioribus , propositio est uuiversalis; uti haec :
S. σ31. Comia. Propositiones itaque sangulares, in qualibet propositione sive universali, sive particulari continentur. In qualibet enim propositionc sive univorsali , Sive particulari, attributum de singulis subjecti inserioribus assii matur , ,el negatur. Itaque in hac propositione univcrsali: Tottim est Eua Paris moras, continentur hae Singulares: Tota Tellus est mrajor μωρα; tota Euro-Pa major est Balia ; tota Italia major est Nevolitano Regno , etc. Similiter suh hac particularit Plerique Ma-ιhematica studia in ense coluerunt, continentur singulares: Euclides Muthematica ottidia comite coluit Amehimedes : comit Cartesius: comit Newtonus, etc zS. 18a. Ammad. Subjectum Propositionis univerSalis , quod plerumque est genus aliquod, continens sub Se Varias species, specierumque individua , aliquando Be- .cipitur pro singulis speciebus , aliquando pro singulis etiam individuis Cum pro speciebus tantum acCipitur, Propositio universalis, dicitur da generibus tingulorum ;Cum vero sumitur pro singulis specierum individuis , dicitur propositio universalis, de singulis generum. Id. Probe observandum est , ne majorem , quam Par Sit , extensionem propositionibus tribuamus. Ita cum dicimus: Omnia antimalia fuisse in Arca Noe introductu ; PTO-Positio est de generibus singulorum ; non euim Omnia animalium individua , sed. omnium auimalium Spexius.
53쪽
De Prosositioniatis ratione Obecti, et efidentiae. M. Def. s. Ratione obiecti propositio duplex est rtheoretica, et Tractim. Promsitio Meoretica illa dicitur , in qua aliquid de subjecto enunCiatur : ut e compus est sinsibile. Practica vero est illa , quae aliquid fieri possc vel debere enunciat : uti : a puncto ad punctum rectram lineam moere. ρδ. . Animciae. Si propositio ilicoretica est per se adco Iara, ut nulla egeat demonstratione, eo quia extremorum nexuS per se patet, talis propositio dicitur Axioma ; ut haec: bis duo quatuor inciunt. Si vero non est adeo per se clara , sed indiget demonstratione , dicitur Theorema ; vel uti haec : Mientia Hilosopra est ne
I. M. Def. a. Itaque axioma recte dici potest ryrmositis theoresica indemonstasilia; Theorema oem profosilio Meoretica taemonstrabilis. g. SC. Anim . Ulterius si propositio practica est per se nota , ut primo velliti intuitu pateat, nec ulla indigeat demonstratione, linjusmodi propositio dicitur Postulatiam ; uti: 2ω-ia centro, et quoυis inremaus e Ciatiam describere. Si vero tali; propositio opus habet demonstratione , dicitur Prialema ; uti hacc : O diatum rectam ineam Ierminatiam , triangurum aequilaterum
f. IS . Def. P. Postulatum ergo rite definitur. ναμ itio practica indemon rirabilis Problema vero et Proueosilio Aractica demonstratilis. s. /8S. Sc M. Sunt et alia nomina proposiuionum, quae ad mathematicam methodum spesciniat, et apud Matheseos tractatores in usu ; scilicet Comu rirem, S A Iion , Animai ersio, Lemma, et Draothesis. g. 18μ Din. 4. Corollarium , vul conseetarium est Pr0Positio , quae sponte Sua , et . per neceSsuriam deducti Onom ex alia conSequitur.
I. ργ. Def. 5. Scholion, vel Scholium est uberiore Diqiiirco by Corale
54쪽
declaratio dumonstratae alicujus propositionis. Id ipsum sui u est Animareversio , liou solo dixersa, illiod in hac, monita tantum Proponi. Soleant, in illo vem quaecumque ait demonstra tau propositionis diluculationem con
I. 19I. Din. 6. Lemum cst propositio ex aliena doctrina desumta , qua u cum alicui propositioni ostendundau in urviat, neque commode citari possit , eidem propositioni praemittitur, atque .lcmonstratur. 9 P. Def. I. Uraothesis tandum cst propositio vera, quae talis supponitur absque ulla demonstrationis Decessitate ; iluaeque inservit ad aliam aliquam demone Strandam ; quae dicitur the,is.
e . Ga de itians, atque Diuisione g. 93. Def. f. Definitio est servositio, distincte, atque complete expliciana id, de quo Mitur. Quod si propositio distincte quidum, Sta non completo cxplicat, quod est in re, de qua agitur , tunc nou desinitio, sed
potius descriptio diccdunda est. Atque in hac. etiam accidentia locum habent. DupIcx autem distinguitur desi- . nitio , , nominia Scilicet , et .mi I. 1 4. Def. I. Desinitim nominis est tua , gua . Mocasulorum nomen , et significatio veritur ; de itioraulem rei illa dicitur, qua determinatur, quaenam imiliata idea continentur, Aer quae ab alia quaeli et talatinguitiar. Ita cum dico: Nomins corporis intelum quidquid sensatione Psrcoitur, lacio dcfinitionem nominis ; cum vero dico : Corytis est substamia solida, sxtensa, iners , grasis , lacio dc sinitionem rei. In illa namque explico , quid nomino corporis intellectum velim : in ista vero determino , soliditatem , extensionem, inertiam, gravitatem in corpore Contineri, quibus qualitatibus, corpus constituitur , ct ab alia quavis re discornitur. f. i95. Schol. Nominis desinitio, maximo in usu apud scictitiarum tractatores esse debet. Est namque prorsus i credibilo quot obstinatae , et scandalosae contentiones , .
55쪽
omni tempore exortae sint , atqua in dies enascantur ex vocibuη , atque terminis aut non rite explicatis , aut male intellistis. Hine optime Tullius f Lib. 1. de ore. scripsit : Omnis, quae a ratione susci tur Ue aliqua minatitutio , Glet a definitione proficisci , ur intelligaturnia sit id, tae quo divialatiar. Definitio antem realis 'uplex est; essentialis una, accidentalis altera. S. I96. Def. 3. Essentialis est illa, quae rem per sentialia attributa , quibus componitur , explicat: Uti haec: uomo est animal rationale; Accidensialis vero, quaerem explicat per quasdam accidentalea proprietates, quae non necessario, sed accidentaliter rei insunt; veluti haec rmmo esι animal Providiam, in x , actarum, memor Psenum conritia, et rationis. Verum haec, Ascrψticis s. 133. potius, quam desinitio dicenda est ; non enim aistincte , et complete hominis naturam explicat. S. r 87. Sches. Satis nune de definitionibus , tantum ut iis recte uti sciat Philosophus noster , sequentes cordi habeat
giam Arobe distin Milo. Illa namque determinat noti nem et quae dato vocabulo tribuitur , haec vero explicat tantum originem . veramque rationem nominis ; ut si dicam: Christus est unctus : Deiparia est, quias Deumoniait.
mum aes rea putato. Istuc namque . quoniam cletEIm nant quaenam in rei idea mutinentur S 156. necessariae sunt ; Illae vero , quoniam vocabulis ininstaut , quae ad celetani quam pipm ideam significandam assumuntur qnod est omnino arbitrarium ), arbitrariae sunt.
eatis taefinitiones nominages coincito. Thecuica vocabutarie verraim ; tantummodo illorum significata Ue ito. Vocabula thecnica illa dicuntur: quae alicujus scientiae , Vel artis, sunt propria. Sua namque voeabula habet Philosophia S. Ioa . , sua babet medicina , sua habet Theo
56쪽
logia; quae nisi definiantur, altercationibus, atquc confusionibus viam aperiunt.
IV. Desnitio nec latioν sis, neo an ustior re des nila , sed aequalis ; ut aio inνicem subsutui possint. In reali ergo definitione, tot rei definitar characteres enumerentur , quot rem definitam constituunt, et ab alia quacumque re distingunt. Nam definitio est ipsum desinitum magis evolutum t 3. 393. 3 ; nec minus exprimide t definitione, ae est in delinito. Hinc illa Scholarum axiomata : Cui consenu definitio, conoenia et in ilum iet contra r Cui reyugnat definitio, rvugnat M ia innum. V. Desinitio sit eliarior re taefinita. Alias enim ignotum per aeque ignotum explicaretur. S. S8. Def. o. Dirisio est rei , tifcMmque com- Rositae , in auas Aartea , oel quasi panes Hi,tribu G. Res namque composita vel est verum aliquod totum, ex Veris exurgens partibus, re ipsa distinctis , vel est idea universalio , cujus quasi partus sunt inferiora sub idea
S, νει. Coroli. Divisione ergo vel I. partimur totum in partes essentiales, quae scilicet ad essentiam' Pertinent r ut Aomo in animam, et corytis , aut u. in Partes integrales, quae ad integritatem tantom Spectant; ut ircorpus Aumanum Gristiar in caFul, collum, brachia , Pectus, etc. Vel 3. genus in species ; ut: animal in Eominem , et helluam ; vel 4. genus per disserentias; ut tanimal in rationale , et irrationale ; vel 5. subjectum Per sua accidentia ; uti : corpora caelestia in lucida, et νaca ; Vel b. accidens per sua subiecta ; ut : bonum est Oel animi, -I moris; vel 7. Caussas per effectus; ut: amor oel ad beatitudinem ducit, ut amor Dei , vel aes
miseriam , iat amor creaturarum p vel 8. essectus per Caussas ; ut: Leges humanae mel canonicae sum , metriollas; vel tandem s. qualitates per subjecta; uir scientia Dei est de rebias dAinis, Oel humanis. O. Anitnad. Membra divisionis jam suctae , nihil vetat, quominus singula iterum dividi queant, si
nempe vel uti totum considerentur, respectu ad partes sub Se contentas et ita caput humanum, ex. gr. , potest subdi
57쪽
Cavendum ne fiat , nisi natura rei , quam dividimus Mexigat ; etenim divisio naturae aptanda est, non arbitris Nostro. Sine necessitate propterea subdivisiones multi-Plicandae non sunt ; quippe confusionem Potius , quam. Claritatem repetitae subdivisiones a erre solent; Num , . uti aiebat Seneca Epist. 89. J: Si nile Donfuso esι, quimquid usque in RulMerem mesum est. s. me. Schol. Quae pro recta divisione a Logicis traduntur regulae ad unicures hunc Canonem reducuntur; nemper Membra Grisionis sine inposita, mulium ἀeficia nultam 're Mel. Nam si totum est aequale omnibus suis Partibus simul sumtis , omnes partes per divisionem sejunctae , ita debent se habere, ut si denuo simul sumantur, totum adaequent; itaque neque minus , neque plus esse debet in partibus divisis, ac fuit in toto , partibuSScilicet simul sumtis. Unde inepta est Terme ta1iario ira Abiam , is icam, et Europam vel in Asiam , Africam, Americam, Eurvam, et Italiam. In prima namque divisio Terrae deficit ; deest qnippe Amariosi , in secunda vero redundat e Italia enim in Europa continetur a ..
De Propositionum assectionibu&.
S. Ios. Animad. Propositionum assectiones quatuor potissimum numerantur ; videlicet f. Ο Ositis , α basternatio ; I. Consertio; et uψollentia. f. MOR Def. e. Mositio est coliatio duarum propositionum inter se pugnantium ; et triplex eSt, 1. Cora traria , I. Subcontraria , et S. contradictoria. S. IO4. Def. a. Omositio contraria est illa , quae ,ersatur inter propositiones universales aientes , et rini- e aleS negantes: sic , ex. gr. Omnes homines inrigent in ina consereatione i Nullus Romo. inuiget Mai con
58쪽
s. IM. Def. s. Subcontraria est ea , quae in Crticulares aientes , et particulares negantes verKatur. x. gr. Oui iam humines sunt Pii ; guidam .homines non sunt ρii. S. Io6. Def. 4. Contradictoria tandem est illa, quae
Versatur inter universales negantes, et particulares aiuntes vir Nullus homo sina Dei gratia saloatur a aliquis homo sins Dei eratia salviatur; I. inter univerMI a-ientes , et partim lares negati tus : ut; omnia homo stri l herlatis c axr aliquis δεο- α in est si reatis c ax; 3. inter sivgalares aientes , et Singula I ' negantes ; ut S. Petrus fuit Romae: S. Petrus non fuit Romae. S. Io7. Animad. Ut autem propositiones sibi mutuo opponantur, omnino necesse est, ut idem ipsissimum attributum, de subjecto eodem affirmetur simul , et negetur ; et quod tam subjectum , et attributum , quam assirmatio, et negatio , in utraque propositio ue , Cum eadem modificatione , et determinatione accipiatur. -- soritio enim est a irmatio , ei negatio secundum idem. ine nulli mode opponuntur hae propositiones. Libri sacri, juxta Canonem Ecclesias Romanae, aiunt integri; Libri Saeri, juxta Canones Haereticorum, non sunt inm-Wi ς Deus est unicus t Deus , juxta Manichaeos, non
S. S. Schol. Circa propositionum oppositionem
I. Ex Rrvositionibus contrariis una debet e s --ra , alteria falsu. Nam si ambae larent Verae, idem simul esset , et non esset, quod repugnat; quare Si verum est : Omnes homines egere inmina conmmatione ; ΩΙ- sum est procul dubio ejus contrariam. Hoc autem locum habet, quoties agitur de propositionibus in matfria necessaria ; in illis nempe, in quibus attributum necessario convenit , aut necessario repugnat. At in materta Contingenti, quando nempe attributum fortuito convenit, aut non convcnit subjecto, contrariae, Iicet ambae non Possint esse simul verae, ambac tamen falsae esse PDS-Sunt. Hinc si ambae verae esω non'I'Obsunt hue prol' i Disiligod by Corale
59쪽
tiones: Omnis homo est doctus: nullaa 4omo est doctus; ambae tamen salsae sunt. Etenim neque omnes homines sunt doeli , neque omnes hominos sunt imperiti ; siquidem inter ipsos , dantur et docti, et imperiti, uti com
II. Promtitionea subcontrariae in materia contingenti possunt esse simul Oeraei At in nulla materia simul falsae. Si Damque verum est aliquos homineS e,Sepis ; cum haec propositio non sit universalis, erunt iu-ter homines aliqui non pii ; verum ergo erit etiam ; at quos homines non esse pios. Igitur in materia Contin-gcuti , ete. At in uulla materia esse 'possunt simul sal Sae. Non quidem in materia contingenti. Nam si salsum est, aliquos homines esse pios , verum tamen est aliquos otiam csse inter homines, qui pii sunt. Sed nequidem in materia necessaria. Nam si ego dicam i aliqui hominea ni libertatis caPacea ; .hace propositio est ne SSario vera; Si vero dicam : aliqui homines non sunt libertatis vacea ; haec propositio debet esse necessario stlsa, cum . attributum evacuaeis libertatis, homini ita necessyrio conveniat, ut non PoSsit ei non convenire. III. Pro ositsones contradictoriae esse non ROSauntaimul Oerae, nec simul falsae; sed una esl nece ario. Vera , altera falsa. Non potest enim eidem individuo subjecto , idem omnino attributum r hodem modo accertum convenire simul , et non Convenire.
S. ΩO9. Schol. Atque haec , quae de propositionum oppositione exposita sunt, magnam habent utilitatem in critate investiganda, atque in extensione cujusvis PrOPO-sitionis dijudicanda. Nam ex propositione salsa, Si faciam illi contradictoriam , intelligo propositionem Veram ἱ atque eodem artificio agnosco, quantum extensionis Propo- Sitionibus conveniat, quod plerumque non conStat; et tamen est apprime necessarium ad rectam interpretationem. Ita, Ex. gr. , invenio in Scripturis Roma. V. ὶ hanc Propositionem : Omnes in Adam peccaperunt. HaeC νlyrocul dubio vcrissima est, scd quantam extensionem ha leat , non apparet. Η ut intelligam, quaero proPOSitionem ei contradictoriam ε Ouidam homo in Adam riso Peccarit. Haec rursus vera est; Nam Christum Dominum in Adam non peccasse, nec peccare potuisse , fides docet ;
60쪽
Ipsam BB. Virginem ab A clamitico peccato sui Q. im- ni unum , Ecclesiastica sententia est. Ne igitur contradi toria ninbo vora admittamus , dicendum , propositio ri tu illam Apostoli , i. non extendi , nisi ad puros
homines , qui communi' ia generantur, ut excludatur Christus ; I. Doni , velute ad eos homines universalom esse , tinietersalitiale tantum morali , non aut Em mem-
physica s f. 128), ut excipiatur Virgo Maria.
Ito. Def. 5. Sul alternatio est mutua quae dam relatio duarum Propositi auum , quae sola quiantitate inter se se disserunt ; quantcnus scilitet earum una est univcrsulis , Particularis alia ; sed utraque vel affirmativa , vel negativa': hujusmodi sunt haec': omnis homo rationis est Marticeρs : Aliquis homo rationis est Marticeps. In subalternatione , ProPositio, quae est uni versalis vocatur su6alternans ; quae autem particularis , subalternata. . vi i. Schol. Quod autem ad hanc propositionum a nectionem spectat , Sinuentes tenendi vi ut,
I. Si triera est yrmositio subalternans , -ra erit quoque subauernata I non autem contra. Nam subal
ternata propositio est veluti pars propositionis sublitternantis ; si ergo haec , quae est universalis universali fate metaphysica fg. 178. ), est vera , erit etiam et illa vera. At non contra ; nam propositio subalternata , cum sit particularis , sub subs iternante continetur , minus Propterea quam illa complectitur. Hinc si vera est harepropositio : aliquis AOmo 8st doctus, non ideo vera erit ista : omnis homo est motus. Hoc autem intelligen- . dum est de materia contingenti ; Nam
II. In materia necessaria nequit eam trem , νει alsa subalternata, quin vera sit, aut falsa sub alter nans . Quare si verum est , quOSdiam homines esse m-tione Praestos; verum quoque erit, Omnes homines t Ies esse. Etenim in materia necessaria , quod convenit,
aut repugnat uni individuo unius speciei , necesmrio quoque convenit , aut repugnat omnibus , et singulis, , quae sub illa specie contiuntur.