장음표시 사용
181쪽
Adde, multum dulce nimis leue esse: quo fit ut multum quoque nutrire pos- sit, Sapores itaque alii cum ipso mixti,eiusque leuitatem retundentes,id pr. Astant, ne ita facile pertrahatur, neue immodico lacco repleta corpora, mor bis ex plethora prouenientibus exponantur. Verba contextus utroque hoc modo partem istam explicandam esse,docent. Postrema si quidem verba, e planant priora illa, in quibus mi A. - meminerat. Particula-ῖjus hoc si, tis sit perque demonstrat. Verum quae sequuntur, nempe' λωτε ιὶ ν 3 dc is παλα ιὸν, non modo nominemδη---, temperationem dulcis in ipsa degustatione, quem suavem saporem vulgo vocamus, accipiendum esse do
cent , sed etiam distributionem illius debit atque ἴλι, ω,cum iam iam nutrire,& pertrahi a calore insito debeat. Hanc Thomas interpretatione,illam Alexander est secutus.Sunt qui hic quaerant: Si dulci alimento pasci debeant corpora, qui fieri possit,ut partes eorum inferiores alantur, si quidem leue sit quod nutrit, idcirc6que ascendere debeat. Quod si dicamus, absolute quam- libet alimenti quod fluxile est,partem, grauem esse, & Aristotelem respectu
partis amarioris tantum, partem dulcem leuem nuncupasse, iterum de modo quo partes superiores alantur, dubitant. Sed certe quanuis Averroes in septimo de physica auscultatione, commentario Io. nonnulla hac de re attigerit, Medicorum prorsus quaestio est, quorum munus de facultatibus naturalibus animae nutrienti inseruientibus aliisque instrumentis facultatibus illis adiuuandis a natura destinatis,adamussim agere, proprium est. Illud a nobis quaerendum magis iudico. Quia Aristoteles ubique & praesertim in priori meteorologico docere visus est,halitum e terra eductum, quod calidior, si cior, tenuior &leuior sit , in locum superiorem conscendere: ex aqua verδeuocatum, quod frigidior, crassior, dc ponderosor existat, in inferiorem. Hic vero contrarium asserere videtur: partes siquidem crassores & terreas magis in alimento subsidere, humidiores vero pertrahi assirmat. Respon- edendum est. Primum inter halitum & balitum non eandem esie tenuitatis,& crassitiei, leuitatis ει grauitatis rationem, quae inter terram & aquam. Nam terra quidem grauior est&Crassior quam aqua: halitus tamen e terraemisius tenuior eo qui ex aqua. Cuius dissimilitudinis ratio esse potest, quod terra minus fithida quam aqua,faciliusq; ratione suae siccitatis quae ignis amuea est) solidior1sque naturae calore excipere dc continere diutius apta, vi caloris magis attenuari ,leuiorque fieri quis, aqua potest. Mox addendsi, Calorem insitum animalis qui mediocris est, in singulis partibus , halitum quidem
leuiorem ex nutrimento ad se trahere, qui&humidior & siccior, seu terreus magis uelaqueus est, pro diuersa alimenti ratione caliditatisque effectione: semper autem leuior, partibus illis ponderosis, crassis, atque excrementosis, quae a natura veluti inutiles secernuntur& relinquuntur. Non fit igitur hic Vcomparatio inter halitum dc halitum, in rebus externis: ubi alia ratio pertrahentis caloris, humidique M sicci patientis, tandemque Ioci, unde, & quo pertractio fit,reperitur. Similitudo autem ab Aristotele eatenus tantum aD sertur, ut discamus tam halitum terreum, quam vaporem aqueum, semper ex partibus tenuioribus & leuioribus,euocari.
182쪽
Sy C aeter um,quea dmota colores ex com mixtione albi & nigri fui, ita sapores ex dulci & amaro.Et proportione quidem,secundum magis aut 9 minus singuli sunt, aut seruatis quibusdam mixtionis numeris,motionibusque,aut indeterminatὸ. Quicunque autem ex illis commixti voluptatem pariunt,ii tantum numeros in mistione seruant. Pinguis itaque
dulcis est sapor. Salsus& amaius,idem fere sunt.Acer,austerus,acerbus acidus, in medio manent.Fere enim totidem, saporum& colorum spe cies sunt,septem nanque Virorumque species quis posueriti. taquam me
rato fuscum ad nigrum reseratur. Restat igitur flauum quidem ad alburese ri, ut ad dulcem pinguis: purpureus, piniceus, viridis caeruleusque medii sunt inter album & nigrum, reliqui ex his commixti. Et quemaὐ
modum nigrum albi priuatio est in pellucido, sic salsum & amarum,
c dulcis,in nutrimento humido:quὁs ut omnium combustorum cinis,
sit amarus, ex eis squidem potabile exiccatur.
Vtcunque aliter Tliomas&Leonicus, simpliciter tamen cum Alexadro existimo Aristot .declaratis, quantum sat fuit, saporibus extremis, nunc me dioru ortu stponere,atq;Vt id comodius prqstet,similitudine & αλιο ιαν sapo tu cum colorab' iam explicatis adhibere. Sapores aute cum colorib'in pluriabus quasi notis conueniunt .Quarum Vna est,ad modum generationis nimiarum pertinens,Sapores medios ex extremis,dulci nempe &amaro fieri,ut ccitores ex albo & nigro. Altera,nonullos sapores gustui suaves, nonnullos vero insuaues, iuxta ρλργ scijicet aut αδ miXrionis proportione esse, ita vi colo res partim visui grati,partim molesti ,eadem ratione erant.Tertia, totidem fere saporum,qui numerum seruant,species haberi,quot etiam colorum.Nan.
que si pingue sapore ad dulce referas, i referre oportet, septe illoru species D praecipuas reperies. Extremi,erut dulcis&amarus, quales in melle vuls&abs nihio reperiutur.Medii intercedut,ponticus seu acer,ut in pipere &sinapi austerus,ut in aliquib' vini generib':stipticus seu acerbus,ut in pomisnondsi maturis: acidus seu acutus,Vt in aceto:salsus,vi in sale, licet hic ad amarum referatur, quemadmodum etiam pinguis,seu unctuosusvocatus ad dulcem .Ex quo notat Alex. saporum species,&6,&7,& 8 dici posse. Hoc item in colori bus spectari potest.Album& nigru extrema sunt, medii sunt puniceus, pura pureus, viridis,caeruleus,deest flavus seu fulvus qui ad album refertur, qu bd illius species quaedam habeatur, quemadmodum etiam fuscus, vel terreus
nuncupatus, nigrum quoddam esse videtur. Postremum in quo sapores Stcolores conueniunt est Eundem prorsus esse respeetiam inter extremos sapores,qui inter colores extremos.Quemadmodum enim nigrum albi priuatio-
183쪽
nem vocamus in pellucido,ita amarum est priuatio dulcis jn humido nutriente: argumento est cinis qui amarissimus omnium adustorum idcirco est, quod in eo totum humidum dulce sit exhaustum. Contextum inquatuor partes iam notas distribuere possumus:prima est. Caeterum quemadmodum colo res) Pro qua idem prorsiis dicenduesse putamus quod de coloribus antea fuit expositum .imo in saporibus id ipsum ars testari potest: quod Averroes do ceti In coloribus non ita facile. Accedit eis,omnia quae medium seu mixtum approni aliquem obtinuerut,compositiora esse pluresque ac diuersas magis facultates obtinere ut Medici aiunt qua illa quae aliquo sapore extremo sunt imbuta. Et proportione quidem).Secunda pars. Pinguis itaque dulcis est sapor).4 eitia Pars, ex qua notadum sapores,tam scx,quam septem,&octo dici pose. Antinassuertatur autem Aristotelem septem tantum numero protulisse, quavis enim salsum ad amarunt teferat, ut pingue ad dulce,non tamen ita
ex amaro&salso,unicam prorsus speciemessicit,ueluti ex dulci & pingui,de flais siquidem loques, absolute ait,pinguem este dulcem saporem: de illis vero, Salium& amarum quicquid alii dicat fere idem esse: Ex quo eliciedum saporem quidem salsum amaro valde proximum esse,tamen inter sapores mixtos collocari oportere. De coloribus ideassirmat.Flauu enim ad albureducit,veluti fuscum ad nigrum quod tamen non eodem prorsus modo veluti in saporibus intelligendum venit.Flauum enim magis ab albo distat, quam fuscum quod alii terreum,alii atrum, alii liuidum vocant)a nigro: idcircoque fulsere colorum species enumerando de flavo loquuti sumus, de iusto nihil. Vel igitur per D Φυρν quid aliud intelligit Arist. quam atrum ti fustu ut Simoni Potatio placet)vel Alexander erravit,qu i Riscum a nigro veluti speciem diuersam seiungit. Totidem saporum species Plato in Timaeo,dc Galenus in quarto de simpl.med .fac.proposuit: Avicenna tamen,Plinius,&Theophrastus alicubi cnouem assignarunt,ad hos siquide inspidum,&vinosum saporem vocatua&dut: sed recte illis respondetur,inspidu non esse sapor sed illius potius priuatione,unde aqua iure in pida vocamus:vinosum vero ad dulce reuocari,cum
ab ipso secundum magis & minus tantum differat Qua prorsus ratione satisfaciendum erit illis qui obiiciunt, ex dulci putata austero, diuersam speciem ab enumeratis efici posse, veluti Aristotcles ex mixtione dulcis&amari nouam oriri saporem tradit.nobi ς enim qui omne medium sapore iti' cYtremos tesolui putamus, non nouu proficiscetur saporis genus ab istis septe forma distinctum,sed quid ab illis tantum s ταμοῦ Mis rη differens,non tamen γλ-
quidam obiicisit,si de phy .mixtione loqui velimus.Ite de diuersis dulcedinu speciebus,puta mellis,lactis,uini,& alioru huiusmodi cuTheophrasto
dc Galeno assirmandum erit. Docent autem pro horusaporu exquisitiori generationis doctrina Medici omnes,discrimina saporum ab his duobus potissimum principiis sumi,nempe a materiet stabiectae crassitie aut tenuitate diue se,& a caloris agentis vario excessu vel defectu .Frigidum enim nultu per se saporem essicere sat constat,ac proinde omnia insipida frigida,& vi plurimum etiam crassa esse percipimus Que omnia qu am vera sint,& ad mentem Philosophi acc5modata inferi' declarabim'. Et queadmodu nigru albi priuatio.
Postrema pars. quam Alex. ut supra etia monuimus non recte interpretatus est.Vt vero omnis ambiguitas tollatur,notandu est Aristotelem non absoluto
afirmare Nigrum esse priuationem albi,sed priuationem M ita ut nigrum sit aliquid verὸ ut loquutur positiuu,per priuatione vero ignobilius ens
184쪽
A intelligit: cauia siquidem albedinis clim in suo esse intensiori sint, rationementis magis obtinent,quam nigredinis, cum ibi sint in esse remisso in quac paratione nigredo albi priuatio nuncupatur. Ita amarum non dicitur absolu-tὸ dulcis priuatio, d CSi enim amarum cum dulci quod ad nutritionem conseras,priuatiuum vocaveris,cum nil prorsus eo nutriatur :si vero absolute loquamur,amaru dicet contrarium positivum:in nutrimento verbillius αρατι ν vocabimus: quis magis autem medii sapores ad amarum accedent,eb quoque magis eiusdem conditionis participes erunt. Animaduert, tur verbum M νεων id est poculentum, ut est dulce:quo perispe usus est Arist. in secundo meteorologicorum, cum de aqua dulci & salsa loquitur. Caeterum in huius contextus explicatione quaeri ab interpretibus solet, An dulciss
por amaro veluti extremus opponatur. Partem assirmant em Aristoteles am-B plect itur, cui Galenus repugnat. Aduersus Aristotelem haec argumenta afferari possunt , Extrema sunt contraria,dulce & amarum non sunt contratia, e goneque extrema. Maior nota est ex decimo metaphysic. ubi contraria ea esse statuitur,quae in eodem genere maxime distant. Minor probatur,quia c5traria sunt quae causas contrarias habent,atqui dulce dc amarum non sunt huiusmodi,non igitur contraria.Illud notum est ex sec.de ortu & interitu coni. J6,& .met. c. I: hoc Vero exeo quὁd quemadmodum medici narrat ta dulcis quam amarus sapora varia primaru qualitatu tepe ione,in mixto proficiscuntur:temperatio autem Vnde dulcedo,& temperatio unde amaritudo, non sunt sibi inuicem contrariae, quia non sunt extremae. Etenim dulce mediocri calore in humido conuenienter digesto,& cum terreo sicco optimὸ copositi, & vi ita dicam) proportionato: Sapor vero amarus, a calore inmoderato in humido pauco,& cu multo sicco comixto oritur.Vnde Galenus acidsi C potius de acrem contrarios esse censaanquod ille frigidus, hic vero calidus habeatur. Galenum Averroes quinto collig.& sec.de an. Ios.his argumentis torquet, Contrarietas saporum ab eorum essentialibus causis sumi debeticalidi tas de frigiditas non sunt causae saporum essentiales: ergo ab illis eorum cotra rietas sumi non debet.Maior nota est,causae siquidem esssentiales sunt, quae te eonstituunt,& a quibus omnis rei tatio proprie petenda est.Minor probatur
qua oquidem idem sapora calido S frigido proficisci potest, id est tam in
corpore temperationem calidam habente, quam in eo quod frigidam ha bet, reperiri valet,& quasi ab ambabus istiusmodi temperaisonibus nisci atqui a contrariis causis essentialibus, idem nunquam essicitur taliae igi tur cauta propinquiores M essentiatiores saporum erunt inueniendae. Remverditi se habere experientia ostendit. Etenim amaritudo in quibusdam seu ctibus acerbis reperitur,qui certe frigiditate&humiditate indigesta pollent D in combustis item rebus,uti pane adusto, urina,& cinere,in quibus sane cali ditas multa humidum nm modo decoquens sed etiam consumens, adest qui& dulcedo in melle caliditatem sequi videtur in quibusdam autem fluctibusaeerbis & qui deinceps maturescetes amariores fiunt, frigiditatem.Conciliatos diff. 1 ue, litem hanc inter Galenum & Aristotelem componere cupiens, inquitGalenum,de saporibus extremis loquentem, alio quam fecerit Arist. respexisse: hic siquide sapores coparat quoad actione saporuin intesionalem esse scilicet gratos,vel ingratos quae certe contrariae affectiones sunt a causis contrariis pendentes.Ille veris,quod ad ipsam veramq; actionem in corpore humano,qua nempe aliquid actu realiter in ipso producunt,puta caliditatem vel frigiditatem.Hac rationem dicendi quod ad Aristotelem attinet,supsit Condit .ex Platone in Timaeo, dc Theophrasto in sextor de causis plant
185쪽
Sed noluit Concit. animaduertere Auermem in loco iam commemorato ob hanc ipsam causam reprehendentem Galenum, quod nimirum de ratione saporum di eorum contrarietate non ex propria temperatione & natura, sed ex aliquo accidenti , nempe ex relatione eorum ad corpus humatanum iudicium tulerit, M ab uno saporum effectui naturam illorum uniuersaliter colligere voluerit . Excusatur Gesenus multis modis. Sed nihil ad nos excusiationes,qui simpliciter atque absolutὸ saporum naturam ex Arist. mente nunc perquirimus.Qua sola ratione etiam Platonem x Theophrastucum eo reiicimusma de Saporibus agere quod ad eorum affectiones, & actiones inGustum,ad secundu de amma,non ad hunc locum pertinet. Alii , ut omnibus satisfacerent,quadruplicem saporum rationem proposuerunt: Unam respectu gust': qua ratione Plato in Timgo,Arist.sec.dean.& Auer.16.de saporibus extremis loquuti sunt: alia respectu veri actionis alicui' in homine,Do B modo Galenus de acido dc acri iudicauit,ut exposuimus:tertiam ratione propriet temperationis in qualitatibus bHικοῖ:& tunc acidum'amarum extremi dicentur: quandoquide huius temperatio,siccior: illius humidior habe tur: quartam propter nutritione, quam si spectemus dulce & amaru sapores erunt extremi siquidem ille maxime,hic vero minime omnium nutriat, anumalique conueniat:quin nutrimeti priuatio nucupatus est. Qubd si quis illis obiiciat,istu modu considerandi sapores, natura ipsorum simplicem qua sibi proposuit Arist.excedere:Respondet,ut de sono ita& de sapore quodamodorem se habere: si quidem quantumuis absolutὸ considerata saporis natura, naqua a nutrimento segregari potest, cum sit illius passio & condimentum. Sed certe duo in istis hominibus i ni reprehendenda,atque illud primum, C5siderationem naturae saporis,simplicem a nutrimento segregari no posse. Etenim, licet sapor nutrimenti passio sit: Sapori tamen hoc accidere dicitur,qua- ctenus scilicet ex materia apta vel inopia ad nutritione nascitur: atqui ea quae simpliciter considerantur,praecedunt ea quae per accidens,& quasi .m ἀ- is 5,,.Potest ergo de saporibus quod ad eorum esse proprium, substantiam, oditum,& subsistentem naturam simpliciter& absque nutrimento ratio explicari. Quid Θ quod hoc ipsum in initio huius capitis Arist.confirmauit, non item de sonis:quare qui ita sentiunt,&Arist.& ipsi adeis repugnant veritati. Alteruin illis reprehensione dignu est,quod veram attingetes causam ortus sapotu, nempe humidum & siccum terreum,sapores tamen extremos aςidu & amarum constituant,ac si qualitates istς in saporibus sensu tactus iudicadet essent. Quod ut falsum es. appareat, dicamus nos, totam rem determinates, Arist. in prςsentia de saporibus quod ad eorum naturam& generationem,a tuis doterminatis & propriis causis agere, quicquid de nutrimento intermiscet, id Dob maiorem huiuscemodi naturae declarationem addere .Haec ipse pollicitus est, M locus exigebat. Alia in sec.de an.& in priori de ortu & interitu, respectu scilicet nutrimenti, fuerunt examinada. Addamus insuper, iuxta huiusmodi considerationem,Saporem Dulcem & Amarum,extremos dici oportere: cauis siquidem M principia ipsorum constituentia,iamque ab Aristotele inuenta expositaque,contraria sunt. Nam cum sapor ex permixtione sicci cum humido oriatur.Si humidum dominatur,dulcis sapor obtinet:si siccum,amarus Domini u vero istud intelligo in excessu insigni,non tame in quo omnino tot latur oppositum: tuc siquide sapor rationalis & in debita proportione no eu deret.Ex quo perspicuu est, cum humidu&λcu contraria sint, & ab eis secu du domini v quid producatur,producta ab illis,hac ratione contraria maximo dici .Haec Arist.adhibita ratione nutriendi declarare voluit, no quod sapores
186쪽
sed quod temperatio illa ex qua sapores prodeunt,nutrimentoc Erant, huA midumsiquidem dominans tenuius & leuius est,facilius querςrtrahi a cal re,& Rartiniitriendae simile reddi potest:obtra siccu, sinc ia se patet sapo
Democritus autem,&nugna pati Myscorum qui de sensit loquum B tur, absurdissime sane id praestant: omnia si quide sensilia,tactilia esse do cent.Quod certe si ita est, proculdubiὁ quilibet caeterorum sensuum, laetiisqu1dan1eri hoe vero dici non posse acile est agnositae.
Declarata natura & quasi qui ditate saporum,couertit se adveteres,eὁsque in re hac male sentientes paucis,reprehendit. Altius autem exorditur,nempe a communi ipsorum de sensilibus omnibus falsa opinione,qudd unum erratis ab altero tanquam a causa pendeat: & quod hoc ipso absurditas sententiae ipsorum de saporibus,notior rindi δί commodi iis refutari posset. Hoc superius cu iisdem veteribus agens praestare hon pbtuit, quod ibi de natura sapo-1u adhuc ignota quod ad sua pi 1cipia & ortum attinet, perquireretur: hic de sapore iam constituto¬o quaestio fiat:Arguit itaque illos & potissimum Democritum,qubd absurdissilia a quaedam ammarent, nempe omnia sensuuC exteriorum obiecta,tactilia esse: Absurditatis rationem subdit,quandoquidestilliid fateremur, visum, Auditum,Olfactum&Gustum,Tactus quosdam esse assirmare oporteret. Cosequutio nota est: si facultates iuxta sua obiecta eo rumque diuersam rationem,a seipsis mutuo distinguatur: Falsitas vero conse quutior is facile cognoscitur,ex deci ratis hactenus ab Aristotele.Ostensum est siquidem,sensum unumquemque propriam sibi materiam propriumque aestheterium cui arixus manet, determinare:atque ita ut sibi in e cum alio sensu nullo modo conueni equeat.Quid 'si sensus omnes sunt unus Tactus, cur alios ita distinctos, obiecto, instrumento, situque, natura procreauit cer Ufrustra. Atqui a Deo & natura nihil frustra essicitur , ut peruulgatum a lωμα nulli non in proptu est. Quid ero fuerit causae cur Veteres assirmarent, omne sensile esse tactile,declarat Alexander sensionem nanque omnem per D exteriora accedentia, corpuscula nempe ab oblocto adsensum defluentia,etifici existimabant.Nos hac de re nonnulla superius attulimus, cum Aristoteles Empedoclem inconstantiae arguebat:&Paulo post, cum apertὀ colo em de
fluxionem esse negaret. EVM ακοινοῖο των αἰώσεων ανα-νχρῶ τη-ἰκοις. Aγεως γὰρ, D'
187쪽
i8H DE ORGANIS SENSUUM, ὸi communia omnium sens misensilia, veluti propria suta 1 munt.Maoetiitudo siquidem, ura, asperiim, lori praeterea vero 'Du
'ium V , lusum quia in Mollibus si est,communia sensilia sunt. Quὁd
si non qWinibus,certe visus & latius. apropter sensus circa haec quidem decipiuntur,non autem circa propria, Vt visus circa colores, & auia ditus circa sonos. Alii vero, ut Democritus, ad haec propria sensiliares
runt. Ait enim album esse laeue nigrum vero asperum. Democritum hic iterum reprehendi,quod communia sensilia cum propriis cor sunderet, sat notum esti haec vero est reprehensionis ratio, quia ut iadeterm atum ruit in libris de anima unusquisque sensus Proprium quodda& peculi1ferensis obiecti habe , in quo ipse ratu praeterea nullsi Quod etiam eo cohfirmatur , quddsehsus, si tequisitae conditiones ais sentiendum
seruentur,in propriis obiectis nu quam decipitur,in communibusaliquando: non ergo haec δc illa idem,sed diuersa habenda sunt, cum a percipiente facultate quae eadem semper est, varietas ista deceptionis,proficisci nequeat.In postrema cotextus parte,quomodoDemocritus sensilia propriarbubcaret adcomunia,pineis ab Aristotele exponitur: pluribus ab aliis ex Alexandro. Laeue nanque album esse asserebat,quia lauor partium in causa esset,ut claritas undique aequaliter diffunderetur,unde color albus. Nigrum veris, asperum, ob inaequalitatem suarum partium sibi inuicem ossicientium, unde color atet.Ldem de caete ris sensilibus existimabat.Fundamentum harum ineptiarum erat, opi o illa quae est de rebus ex fortuito atomorum concutsii diuersas fgh ras obtinetitibus quarum Philosophus appellat o ατοῦ - τίθεος.) . . Sed eam Aristoteles & alii eius interpretes vi Simplicius δί Alexander, alibi cpiutibus absurdum esse demonstrarsit. υνας γη σ)id est,ad verbum, Tumori bus.Hoc autem idcirco additum est monente etiam Alexadro quonia qua litates istae seu affectiones, acutum nempe,& obtusum equi uocὸ se habent in sotio,voce,sapore & mole seu magnitudine,quarum illa quae in sbno est,adauiditum pertinet, unusquisque enim sensus,& propria obiecta δί eorum distri mina omnia,percipere debet quae vero in sapore ad Gustum, quae in magnitudine seu mole ad omnes, seu saltem ad plures, puta visum M tactum. Ve-iuin hic duplex oritur dubitatio.Prima,quia sibi Aristoteles repugnare videtur: nam in secundo de anima coni. .sensilia communia quinque tantum snumerat,hic sex,atque ab illis ex parte diuersa. Item,non ab omnibus sensi, bus percipi hic ut ibi,sed a pluribus uno fateturiquae sententia,cont.6Σ, & M. secundi de lin aduersatur.Secunda dubitatio est, An absolutὰ iit verum, Sen- D sum in propriis sensilibus nunquam decipi.Priori dubitationi,quod ad prima . partem,ita satissaci ut nonnulli, Aristotelem hic non ex propria sententia, sed iuxta Democriti opinionem loqui.Sed certe hoc resposum, frigidsi esse, quis non videt Nam&Αristot. in praesentia,vere atque ex animo Dembcritsi reprehendit, quὁd propria sensilia ς'm communibus quς deinceps enumerat)inepte confunderet:& in Categoriis item, caP. de Q l. asperum & laeqs ,rM rum& densum,non qualitatem,sed situm quendam partium indicare ostem diti luem silini partium sehsile quiddam commune esse, satis coijstat cuicL mus ergo, uti,superius quoque in prooemii explicatione: Ibi generaliora Mveluti summa capita enumerare, hic &alibi aliquando, dum speciatim magis agit, particulariora,& quae ad illos priῖcipuos, veluti sontes reseruiunquid
188쪽
enim aliud sunt, varii isti situs, nisi superficies hoc atque illo modo id est variis formis atque figuris disposita: atqui figura unum est ex quinque sensiliabus communibus: nulla igitur vel innumero, vel in speciebus , hac quidem in re repugnantia est. Secundae Veia prioris dubitationis parti, respondere possemus. OMN I s appellatione, intelligi aliquado multos, S cδtra Mu 2 et 1 vocabulo designantur omnes:vti de notat Aristoteles in Poetica hist verbis: Multi visentur tan tuam omnes, omnes vero promultis secundu metaphoram dicut .Et certe non semel id quod est . - 1νει id est plerunque, non semel necessarium nuncupauit: comparata siquidem illa cum iis quae' raro accidunt aut Metri, id est,ad utrumlibet,videntur semperessesmo Arist teles hoc ipso in loco seipsum explicare videtur: nam cum in G,& D. secvn. de anima, sensilia communia ab omnibus percipi docuisset,&id nunc it rum repetiisset, addit Mρὲρ - ῶν. verum, quoniam in commemoratis los, Cis neque metaphorice, neque per eomparationem loquitur, sed absolute M simpliciter idcircis satius est deThemistii sententia statuere,parreni quidem sensiliu communi u & magnitudinem & numerii, non ita distincte ab aliis,uta visu & tactu percipi: non tamen eorum notitiam aliis sensibus prorsus d
negandam esse. Quod veris Aristoteles his ita sis restringat, id eo fit, quia in praesetia hac de re obiter agit, unde sat fuerit ad id quod instituit aduers',Democritu ostendendsi,euincere,Sesilia istiusmodi pluribus salte sensilibus esse communia. Altera dubitatio facile determinari possie, affirmant fere omnes, si conditiones ad rectam sensionem requisitae,& aThemistio escpostae propcnantur: Optima nempe organidispositio,Medium non impeditum Interuallum inter sensum & obiectum. Addere quidem duasaliis voluit Alexander, libro de anima capite duodecimo, Situm scillaet rei sentiendae accom-C modatum,&eiusdem cum facultate sentiendae proportio: neque enim rem
post se positam cernere potest aliquis, aut lumen solis sustinere.Sed postrema sane Alexandri ad primam Themistit,prior verὸ ad postrema eiusdem referati potest.Sed addendum est aliquid,Vt planequ*sito satisfiat . Duplex est sensus obiectum,uniuersale Vnum,quod potestati eius respondet: alterum partis culare quod actionem respicit. Vψco nunc uniuersale, formam ipsam per se, non autem prout in hac vel illa materia est:versi gratia,colorem.partieul reuero puta hoc album,hoc nigrum. Quae dissictio et Mitur ex Arist in see. post analy.c.vit.ubi ait sensum esse uniuersalis,sentireverόfingularigi&eonfirmatur ratione, uandoquiden nisi potestati sentiendi obiectsi uniuersale, quod formam nuncupauimus responderet,sensus puta visus, rem singularem vi hoc album)a se conspectam non excederet,id est conspiciendi aliud viburit, aut nigrum facultatem nullam haberetiὰ eontra se habet intellectus, cuina V obiectum,& potestas uniuersalis est.Iam vero actionem sensus, in sngularib' sol simodo posse versari sat constat. His itaque sic positis, absolute cum Aristotele fateri oportet, Sensum seruatis tribus illis conditionibus minquam in suo obiecto proprio decipi,tam quoad id quod sibi uniuersalitet M ueluti fortama respondet,quam quoad id quod sub illo Iniuersali continetur. Primum illud patet,nunqua enim visus aliquid ces'ratum esse iudicabit, nisi id aliquo sit colore imbutum,neque Auditus sonans,nisi sonum aliquod edat Hoc ips1
fatetur Arist in coni.63.secundo de anima pum ait, unumquemque, sensum
iudieare de sensilibu&suis propriis neque decipi unquam , puta Iisum quόάeolor si et Auditum ,quod sonus. QuM autem in huiuscem E apprehen sone deceptio possit accidere, si aliqua ex illis: tribus conditionibns absit patet ex Galeno tertio de Iogis assectis capitς. septimo, ubi illius melan
189쪽
oholici meminit, qui Tibicines tubis quos continenter canentes sibi adstare putabat; expelli assii duo iubebat. Alterum satis notum est, quandoquidem Asensus xuc sit aptus ad iudicandu de sensili troprio,cum in speciem ipsius effi ctus erit.Essingitur autem non semper Vere dc perfecte prout ab agento,id est, sensitiobiectoinducitur:cum vel ob nimium interuallum, vel medii seu etiaorgani ineptam dispositionem impediri queat.Exemplo sit nobis sol ipse,qui ex se quidead ps rfectὰ illustrandu quiduis aptus est:oculi tamen nostri sua imbecillitate tantum lumen recipere nequeunt: qui nimis si illi resistere velint obcaecantur.Hinc tot illa err in quae Nisui, auditui, & unicuique aliorum semsuum accidunt.Sed explicandum est, quonammodo ex his discrimen inter sensilia MVmmunia propriaque ab Aristotele positum,apparere possit.Quibdam ex Philoponi sententia in hanc rem absolutὸ proferunt, In sensili communi percipiendo licetires illς conditiones seruetur, nos tamen decipi posse:
exemplum afferunt hominis qui est in naui celeriter transuecta, cui tam lit- Viusquam arbores& m5tes,motu assiduo cieri videtur:eum tame omnia quiescant.sed&Philoponi& illorum pace dixerim, illud exemplum has conditiones non seruat. Qui enim videt, in continuo & celeri motu est: quocirca culpa organo inepte disposito,praeterea nulli tribuenda est. Similis certe r fio huius effectus est, Illius cum scilicet contortis N agitatis oculis, id quod mnicum est,geminum esse apparet. De rectilineis figuris quae eminus conspe-ine, spherici apparent,&e contra, Vt in dimidio orbe caesa, linea illuminatum a nbn illuminato discernens:item quae angulos habent, angulis care' re : quae mouentur, quiescere: idem semper assirmarem, nempe conditionem alteram deesse,quq a debita interualli proportione sumitur. Quapro,
pter Simplici' ὶ visu ad auditum discessit:Qui enim audit sonu ait magnitudine interualli ipsius no percipit. Cui astipulatur haec Philoponi verba,Cum cplures simul eanentes ludimus; propter similitudinem,unam voce esse put mus.Sed ut absGlute vera sit Philosophi sentetia & omnis scrupulus tollatur,dioamus,caere is paribus,id est in eade distatia, mediiq; dc organi dispositio neήsensum iri communi sensili decipi posse: in proprio vero nequaquam, si recte omnia habet.Haec certὸ nota sunt , neque exeptis egent cum infinita potisint afferri:fundamentum autem est: quia cum non ita familiaresit sensuisensile commune, veluti propriu,risi adeo ab illo Veluti ab hoc sensus assiet valet Ideiciaque' Simplici' sensile propriu,primu moves appellat: c5muneverὁ,seeundum:& Metroes illud per septimis: hoc,per se non primo in sensumage . te assirmat. Quod ita declaratur, Communiae sensilia,licet per se sentiantur sensum tantention asciunt,nisi coniuncta sensilibus propriis: magnitudo. quidem non cernitur,nisi lucida aut colorata quὁd ergo sensu percipiantur Πnon a se habent, sed illis acceptam referunt.Neque obstat id quod obiici solet sensile scilicet proprium,sensum assicerenequio nisi sit sentiti communi
coniunctum,ut colosiqui nonnisi quantus conspici potest. Nam aliud estne cessarid sensilia propria communibus esse coniuncta, ut in illis cum quibus Dctum sentiendi exerceatit: aliud est, Sensilia communia rationem formalem agendi,id est sensus assiciendi a propriis sumere.Quemadmodum enim licet ignis absque calore,calefacere nequit, neque calor ipse ab igne seiunctus: ca Hiem ame rati onem agendi igni porrigere verum est: igne visa subiectivutem gesEte eumquo calefactio exercenda sit: ita & in nostro prbfositoie se habere existimandum est Sed hic tollenda esset ambiguitas, quae iure doctos omnes totquere potestinam si sensilia propria notioratiunt, & subsensum magis cadunt quam communia,cum ab illis multa passiones oriantur in quibus
190쪽
L physicus versatur, puta ab albedine iisgregatio visus, ab odore refectio, aut quid huiusmodi:a communibus item multae aliς proficiscatur,circa quas M thematic' versetur, Exepli gratia: a motu,regularitas, M ab aliis quantitatib' passiὀhes aliae. Certe fatedum erit in Physicis,caulas quaaam heperiri certiores sensuiq; notiores,quam in mathematicis: ac prbinde in illis disciplinis magis quam in his tutiores &' potiores posse demonstrationes haberia Qua igitur ratione verum erit,quod apud omnes tanquam verissimum habetur,Mathem alicas disciplinas idcirco in primo gradu certitudinis esse, quia a notio- 1ribus nobis δί naturae proceduntZim ὁ quod Simplicius ipsi in prior1 volum. deam com . M .ait at Leniaricas scilicet ide certissimas nuncupari, quia inquantit tibus versentur,aut qu/litatibus, quas et sensus,vel imaginatio percipere potest.Verum, ne nimium aproppsit0 npstro disced mus , alibi rem
B lianc quae lioquin dissicillima est copiosius ti actandam relinquamus.Nunc illuddixisse sat esto,materiam a quaphyli tamqqoad causas, quόm quoad
proprietates immunis essenequit, totiugimpedimenti,confusioni,, dc inceratitudinis causam esse. Aliter se habent mathematicorum propriciates & cause quae eum a materia seiungantur,lupidiores atque magis perspicuae sunt, ita ut aperte appareat eas suarum proprietatu causas esse.Idcirco Arist. in te tio phy. cont*I,ω7s.docere visus est,nihil prohibere aliquid secundum a m verum esse: secundum autem rem,salsum: atqui Motus ut de ipso in prae sentia loquamur n6nne in infinitum usque velox reddi potest id certe secum dum imaginationem verum est , reipsa tamen falsum: cum intelligentia determinato tempore caelum suum moueat,ac tanto, seu tali, ut neque tardiori neque celeriori ipsum mouere queat. Sed redeo ad rem nostram, pro qua adhuc quaeri solet, quamam facultas illa sit quae in singulis sensionibus tres istas
c conditiones adesse iudicet.Neque enim videtur Mentem id praestare posse, cum nil ipsa cognoscat,nisi sensu ipso praeeutemeque Sensum, quandoquideiudieium de debita distantia,nonnisi collatione quadam atque ratiocinatione ferri queat,atqui exteriores sensus, non discurrutit. Praeterea, vel sensus iadem sentiret,& distantiam iudicaret,vel aliusmon idem,quia nullus est sui iustus iudex,difficillimeque errata propria unusquisque noui imon alius,quia nus sensus operati0nem alterius non curat, sed quilibet propriam. Respondent Interpretes omnes,tertio de anima,ubi ista quaestio copiosius pertractvtur,Sensum cognoscere distantiam seu spactu inter se & obiectum,non tamε per se sed per accidensmeque enim per propria specie quandoquidem distatiam ipsam reddere nequeat sed per aliud, puta lumen vel ipsum diaphanis. Mentem autem, de conuenientia& proportione distantiae, tandemque de D defectu,& rectitudine illarum trium conditionum iudidium ferre, & hoc suo discursa multa conferendo colligendόque, quibus deinceps quicquid ad repropositam requiritur cognoscere possit: obiiciebatur, nihil Mentem ab que sensu operari . de hoc infra copiosius.Nunc rem ita paucis expedio, vera esse obiectionem,quod ad principia cognitionis & terminos ipsos attinet, ex quibus Mens deinceps absque sensu suum ratiocinium ducit: in summa sensus rem ipsam seu distantiam ostendit:an sit conueniens ratiocinatur,& concludit intellectus,sumpta praesertim per sensum congruae incongruaeve sensionis experientia.