장음표시 사용
171쪽
terra inesse.nisi ex permixtione sicci cum humido, calido adiuuantei quae duo ut Alexander ait semper terra inter se commixta confusaq; habet. Colligo Amus igitur,hactenus nobis&initia saporum,& rationem eorum gignedorum uniuersim fuisse expositam, ut commodius haec sequens eorum definitio proponi posset.
Et hoc ipsum sapor est: Nempe passio a praedito sicco in humido fata
m, Gustatum qui facultate est,in actum mutare valens: ducit enim sentatiendi vim ad id,quod antea potestate erat. Quandoquidem sentire,non l
est veluti discere, sed veluti ipsum speculari. ' B
Definitionis,rei vim & naturam exprimentis, du* sunt speciest alterata 2 malis nuncupata, quae ex genere constat & disserentiainausalis altera,quae a cidentibus tantum c5uenit, causam exprimens a qua pendet & conseruatur arictio. Posteriore omissa, de priori nonnulla dicamus. Locum habet haec definitionis species in omnibus Categoriis, quemadmodum primo Topico statuit Atistoteles. Atqui haec quoque duplex est:vel enim absque addito tr ditur,& vocatur definitio formalis qui dilatilia: vel cum addito,& tunc Dessinitiosormalis cum a)dito dicitur, voco Additum id omne quod extra effemtiam definiti est In substantia,prior illa locu praecipue habet:ut si dixero, Ho- .mo est animal, rationis compos huius siquidem definitionis duae sunt partes, Genus,formam generalem,& quasi materiam primὁ significans,ut Averr. in septimo mei. com. 3 3. testatur: & differentia, formam specialem, lieet ambo Cmateriam quoque adsignificent. Posteribrin accidentibus potis limsim spe
ctatur, inquagenus quod est accidens,est veluti forma, differentia vero quae , subiectum & subitalia est: ex Averr.8. metaphy.6. praesertim in maxime pro- .priis acciὰentibus quas proprias affectiones vocamus) Veluti materia:ac pro 'inde idem quinto metaphy; 34. M septimo eiusdem tractationis 17.18.3c 19. Accidentiu definitiones nuncupauit,si quidem ex diuersis naturis cona sient. 'Necessariis enim iii definitione accidentium , subiectum aut expresse 'aut salteis occulte praeterquam in Categoria quantitatis,contineri debet.Ex quibus satis perspicuum esse debet, Definitionem essentialem accidentium tunc tantum menti quietem largiri, cum per omnia quatuor genera causarum traditur.Efficientem nanque & finem in definitione substantiarum non Dita est opus adhiberi,quod notauit Galenus in quinto de diff. pulsuum cap.1.& cap.y. uod dc ipse praestitit,cum pulsum definiret:Esse actione peculiarem praecipue cordis,mox arteriarum, contractione & dilatatione motarum a fata cultate vitali, ut caloris natiui mediocritas conseruetur, spiritusque animalis in cerebro generetur. Hoc eodem prorsus modo Aristoteles nobis hie sapo rem definit, chm ait. Esse affectionem in humido 1 sicco effectam, gustatum qui facultate est duces ad actum.Passio enim seu affectio,est veluti forma, humiduvero materia, in qua sapores quasi imprimuntur. Siccum quod duplex est nempe terrae M ignis,ut antea dictum est, rationem efficietis habet,quamuis siccum terreum respectu sicci ignei calidique, permiscentis & conco quentis materiae potius vicem gerat. Causa igitur propria saporis coniciens calor est i Siccitas tamen humidi respectu alicuius agentis vicem gerit. '
172쪽
Ex quo Alexander merito annotare, ratione utriusque potuit, Primum in t A eis valde frigidis, fructus non ita saporosos edi: Mox aquas pro diuersa temporum constitutione, i. ventorum flantium, pluuiarum seu innundationum , aestusq; variatione, sapores a dulcedine ad salsedinem & amaritudinem abire, pro maiori nempe aut minori siccitatis participatione. Postremis causa finalis apparet cum ait, Gustatum qui facultate est, ducens ad actum, & perfectionem.Quem finem quasi declarans Aristoteles inquit,Sensus actum absolutamq; perfectionem, non esse veluti discere, seu habitum tenere, puta Religionis Christianae praecepta optime noste, sed veluti conleplari, i. apud omnes, & ubique in ossicio Christiani piique viri continenter manere, ab e6quς nunquam discedere. Ita actus S perfectio gustatus vltima est, non posse gustare, sed ipsa iam degustatio. Maneat itaque apud nos contextus integer, cum definitionem ipsam saporis,nullamque praetcrea praecipuam parte coms tineat, cuius particulas iam tandem ita expendamus, ostiarae . Quoniam de sapore hic absblute agitur, & Aristoteles sic loquitur, ξλεν puto per passionem illam esse intelligendam quae inter duo contraria imtercedente efficitur, id est, qualitatem quandam in subiecto existentem,& a passone cum formae contrariae abiectione ortam, & quae passionem etiam in sensum inferre queat,de qua Aristot. in priori de ortu & int.coni. 11. Imo hoc ipse superius expresserat, his in vestis,e m. ἀν- του ξηρὶν δεὸααλλω ο -- ο ῖk-ube ν. In humid0ὶ aqueo nempe quod comsistit &a calido temperatum est. Est ergo humidum veluti materia &fund metum saporum. praedicto sicco.ὶ Siccum duplex est,Terreum vnu a quo tanquam a terminante patitur humidum: Igneum & calidum alteruti,quod est veluti permiscens atque agitans. Hinc duo colligere licet, num est,deceptos fuisse illos qui aiunt in hac definitione causam efficientem saporu fuisse omissam, quod sat sit definitiones naturales, quae essentiam rei & quiditatem
exprimere debent, a materia& forma quae totam rei essentiam constituunt sumi. Haec quidem absolute vera sunt: sed interea negamus nos qui putamus hanc definitionem omnia causarum genera complecthin ea essicientem cau iam deesse, cum tam siccum terreum, quam siccum igneum, de quoru utroq; Aristoteles loquutus est,eficientis rationem subeant. Sed excipiet aliquis Siccum est qualitas patiens, ex sec.de ort. & int.cont.8.ergo non agesumo ex quarto meteor.i.non Vniens sed Vnita, non terminans sed terminata nunc patuticonfirmatur argumentatio, eX eo quod materia cuius est pati cum aliis causis coire nequit,ut ex sec.de phy. ausc.cont.).Constat. Longa & perardua quaestio est,ad Meteorologicos pertines. Interea tame Philopono&Auer roe tota rem istam, in hunc modu determinamus. Omnes qualitates vel in generatione mutua elementorum spectentu Vel in mixtione, agentes & pa
tietes dici possunt.Et illud quidem patet,quandoquidem terra aquam vertes in sui naturam no frigiditate in qua sibi cum illa conuenit, sed siccitate aget, itemque de caeteris sentiendum. Aliud Verὁ,facile est declarare. Etenim si mintio essici debeat ex quatuor elementis, oportet Ut Omnia ad V m quandam, qui terminus mixtionis est, reducatur. Verum nunquam crasis ista nassetur,
nisi primum omnes quatuor qualitates inuicem agant&patiantur. qui fieri enim poterit, ut humidum ad crasim siccum reducat, aut ab ipso reducatur, nisi per mutuam actionem atque passionem ξ Caeterum illud retinendum est, humidum & siccum,non principaliter agere. Sed ut aiunt secundario: neq; enim humidum in siccum, aut siccum in humidum, antea ager, quam unum cum altero permisceatur, in minimasque partesdistribuatur: quod calidi,&
173쪽
frigidi tantum opus est: agunt ergo humidum & siccum, sed actionis suae in tium I Oalido & frigido as quuntur. Merito igitur Arist. haec,agentia, termi Analia Munietia vocat illa vero patientia, unita erminataq;:Sed nihil prorsus ad nos ista qui iam declarauimus, quomodo siccu terreum ericiens,quomo do item thateria dici queati Est enim materist quatenus patitur a sicco igneo: est effcies quatenus humidu terminat & quasi inficit: Neq; coitio ista causa diu repugnat Arist.cum ad diuersos terminos,opposit6sq; referatur. Alterum eliciendum,Nepe, non in omni humido sapores fundamentum habere,n5 e nim in humido simplicis corporis sed copositi lsim. Hoc ex verbis cotextus patet, si quidem tale humidum a sicco terminati debet, calore permiscente ac digerete. Praeterea ratione probatur,de qua in contextu seq.pluribus. Sed hic duplex oritur quaestio, prior est, an frigiditas ad producendos sapores aliti no modo concurrat: Secuda, an humor ad saporum otium semper exigatur: . Bquandoquidelm,multa corpora siccissima,ut piper:& lapides quidam,ut sal: utemque radices siccissimq;puta rhabarbarsi: cineres etiam ipsi qui per exicc tionem seu potius exustionem fiunt, tamen amari seu salsi sunt, Sapore praedita esse apparent. Priori quaesito paucis respondetur, frigiditatein per accudens tantum saporum ortui posse conferre,quatenus scilicet vim caloris limnaidum aqueum attenuantis ac resoluentis, cum eoque siccum terreum agi
tantis 3c permiscentis,adueniens frigiditas retundere ita potest, ut non is deinceps sapor oriatur, qui fortasse non impedito calore oriri potuisset, sed longe diuersus. Alterum quaesitum ita enodadum: Nunquam corpora illa sicca, licetnbn omni prorsus humiditate intrinseca destituta sint, saporem edere, nisi aliqua priorrhumiditate externa perfundantur: imo hic usus saliuae proprius est; ut docet Auerroes in secundo de anima com. IG. Vnde ibidem ptime ex Aristor. colligit, omne degustabile, actu vel saltem potestate propinqua,humidum esse oportere. Quod non ita est intelligendum, ut in quibus da degustabilibus humidu sit in potestate propinqua: Etenim hoc modo, cum humiditas sit una ex causis satorem constituentibus, vel dicere opo teret saporem quoque potestate latum in illis inesse,ex secundo de phy.auso coni. 38, veli apores nullam existentiam nullamque naturam re ipsa seorsim habete ,nisi cum degustantur: quorum sane utrunque absurdum est. Hoc Lgitur vulli Auerroes, in omnibus quidem degustabilibus actu saporem inesse,&actu humidum: sed ut in aliquibus dulcis, in aliquibus amarus sapor praeualet,ita in aliquibus humidum in aliquibus siccum pro diuersa mixtione dominatur. Semper itaque aliqua humiditas adest, tum in cinere, tum in s
te, & reliquis, quae tamen ob multam siccitatis copiam sit insensitis: Quod eo confirmatur, quὁd mixta sunt, in quibus licet ex priori de ortu & ini. 89. f
cultates elementorum aequati debeant iuxta variam mixti exigentiam, ita ut una alteram non destruat:non tamen praedominium unius aut alterius tol- D
litur. Humidum igitur in re sicca modicum existens, ab extrinseca humiditate adiutum,& quasi excitatum euocatumque sapore linguam: assicit. Quapropter non male concludunt illi, qui saliuam non absolute ad degu standum,ut multi male putant, sed ad rectius res sccas degustandas in ingua seu palato a natura filis statutam,cesent.Alium &fortas te praecipirum illius usum, Aristoteles in secundo de anima, capit. de sisno proponit , loquutionis nempe, quam, humectata lingua quae sermonis organum est, idcirc6que mobilior reddita , commodius edete potest. Ducit enim sentien-di vim ad id quod antea potestate erat. Quandoquidem sentire non caveluti discere, sed veluti ipsum speculari . Potestate bifariam aliquid di-
174쪽
A es, Miteri actu bifariam, omnibus ex Aristotele constat. Dicitur nam que uno modo potestate aliquid esse ; quod ad aliquid naturalem quandam habet habilitatem,quaillud consequi possit, puta puer ut Grammaticus efficiatur: haec potestas habitui opponitur, i.cum quis iam habitum Grammaticaru m praeceptionum illarumque scietiam coparatam quidem animo tenet; non tamen aut quia edat,aut si ita sbrs tulerit quia dormit, per ipsas operatur, in earumq; perspi cientia versatur: Hic habitus, actus prior; respectu istius potentiae nuncupatur, dc quantuni ad sensus attinet, a generate proficiscitur,ut Aristot.in secundo de anim .coni. sy.testatus est. Verum alter succedit actus per quein Gramaticus ipse sua iam promitTheoremata,aut alteri ea tradens; aut secum ipse exercens.Hic vere actus dicitur, cuius ratione prior ille secum dum habitum nuncupatus, potestatis rationem obtinet. In sensibus actus iste B non a generante,sed extrinsecus ab obiecto nempe extra existente proficiscutur: Ex his patet, quomodo prior ille actus sit veluti discere, posterior vero V luti iam actu speculari.Adhuc igitur posteriorem actum sapor gustum deducit, tanquam ad suam perfectionem est enim perfectio, absoluti6q; prioris, irfacultatis gustandi,quam in ipso ortu animal a generate recepit, de qua re co-sulatur Arist. coni. s. J3.11:16,dZ 18. secundi de anim: Deducit autem sapor gendo in ipsum, squa certe ratione saporem, passionem dici posse non negamus) non tamen propria dc vera seu univoca actione: hoc enim modo sentie- di facultas&obiectum in eodem genere collocanda essent, ut ex priori via de ortu, & int.coni. Jo. colligitur, quod veritati repugnaret: si quidem sensilia vel propria vel communia,aut qualitates aut qualitates sunt: sensus vero tam
ex parte animae quam corporis, substantia, Vt eit secundo de anim.cont.2.3.M
Rod vero non cuiusuis sicci ψsea eius solummodo quod nutriendi
ineat passio vel priuatio sapor existat: hinc perspicuum esse potest: quoci neque siccum absque humido, neque humidum absq: sicco: Nulialum enim illoruin seorsim, nutrimentu animalibus esse potest, sed quoa
ex vimq; constat.Et ex oblatis animali alimenti ea quae tactu sentivtur,
iactionem, & decretionem effici Eborum siquidem gratia, quatenus ealigus & frigidus est,qui offertur cibus. Nam calidum & frigidum auia
ctionis atque diminutionis, cauissent. Nutrit autem cibus ea ratione
qua gustabilis est, quandoquidem omnia dulci aluntur, vel simpliciter;
175쪽
iι8 DE ORGANIS S E N S V V M, vel permixti m. Verum hietc determinare in libris de generatione oportet. i
Inpraesentia autem quantum necessitas postulat, attingere. Caloreteia βnim auget, necnon artifex est nutricationis, & leue quidem attrahit, sal sum vero amarumque ob grauitatem relinquit.
Vt omnis ambiguitas tollatur, partes quasdam desnitionis allatae expla nat. Sed mirum eis quam se Interpretes torserint, Vt hunc contextum in ali cuius certae rationis ordinem digererent. Quod tamen qui sint assequuti . ii viderint, qui illorum scripta continenter euoluentes, in nullius verba iusta runt. Mihi quidem omnia confuse admodum ab illis, quantum ad hanc rem attinet)tradita esse videntur, cum alioquin nisi cum Leonico&Thoma conia textum in plura membra frustra discerpentibus velimus)tam scopus quam rationis ordo perspicuὰ cerni ac tradi queat. Nositaque constituamu, ii inprimis, Aristotelem monere, Saporem, no cuiusuis sicci esse, sed illius B tantum quod nutriendi vim habet. Quod ex eo perspicuum fieri posse declarat, quod nullum simplex vel siccum vel humidu seorsim sumptum, saporein obtineat,ob id ipsum scilicet,qubd nullusti animal nutrire aptum sit,nis cum altero permisceatur. Atqui haec ratio docete quidem satis poterat, non omnis sicci vel humidi saporem esse non tamen demonstrare, eius tantum quod alendi vim habet -- haberi.Idcirco, pro huius ostensione Aristoteles nonulla addit quae huiuscemodi ni fallor argumentatione commode e5plecti pos sunt: Quicquid respicit Gustum veluti eius obiectum, est alimenti passio, s porgustum respicit veluti eius obiectum, ergo sapor est alimeti passio. Maior dc minor fere patent. Siquidem Gustus necessarius est,ppter alimetum, ut in eo suauo ab insta aut discernatur: pro quare id tantum in praesentia fere admo- Cnet quod nos in prooemio pluribus explicauimus. Nepe Gustum quedam tactum esse,proptereaque in oblatis alimentis animali,duo spectari oportere id quod Gustum assicit quatenus quidam Tactus est, & id quod eundem assicit quatenus propite Gustus nuncupatur. Vt Tactus, a qualitatibus primis mouiuetur, in quibus sapor existit,&quae causa sunt augmenti&decrementi in animalibus: ex illo siquidem augemur, tandemq; alimur, e& quo constamus, cdnstamus autem ex primis qualitatibus, quorum senses est ipse Tactus. Vt Gustus verb,a saporibus assicitur, quemadmo dum in definitione saporis pro xime fuit expressum qui quoque Gustus tendit ad alimentum. Imo cibi alerε
eatenus dicuntur, quatenuSGustabiles sunt, nimirum quatenus non omuiuibus cibis aut mixtis alitur animal, sed iis tantum qui ea qualitatum tempetutione etallant, quaesit suae naturae conuenienS,&ex quibus staecus nutriem do corpori idoneus procreari possit: atqui sapores sunt huiuς rei veluti μίαν -
& indices. Et hoc ipsum est, quod addit Phil0s0phus cum inquit, omnia ali ti
dulcibus,tisque vel simplicibus,vel permixtiέ: quod etiam,quantum praesens negocium postulare videtur,m postremis conterius verbis probat.Etenim li cet animalia cuiusuis saporis cibaria sumant, semper tamen caldr innatu , up
nutricationis Magister est, & cibaria digerit, distribuitque, leviores vibi par utes, i. dulciores attrahit, illasque partialendis assimilatur accommodatquς; partes vero grauiores, id est salsias & amaras relinquit. Contextum diuidereti quanum ellet, cum plures particulas unica ar umentatio e complectatu gula igitur sigillatim expedete tius erit. Qiio3,ofonόncillusui, sicci .pr positio est ex definitione sapons quasi collecta , tuaique contines partes; neo lgantem Inam,afirmantem alteram,quarum tamqn prior ad poste rςmssen lquitur. Atque hinc factum est, ut illa pei hanc breuiter ostensalit: haec vero deinceps I
176쪽
deinceps, ut exposuimus; copiosius demonstrata. um )- Quocunque modo passionis nomesumas, vel scilicet pro qualitate simplici ab alteratione profecta; vel pro inferente passionem in sensum, nomen illius omnibus sapo ribus conuenit: quinimo definitio saporum per id tradita est. Hinc variae ho
rum verborum interpretationes. Alexander per passotiem,saporem vere nutrientem, id est dulcem intelligit: per priuationem autem alios. Motus est, ni
fallor, Alex. ad sic explicadum, verbis Philosophi, quib' paulo infra, porem
salsum M amarum, dulcis priuationes vocat.i Sed certe non satis tuta expositio est neque verba Ari telis aliquid illi fauent, ut infra planum erit. Dica imus ergo per passione intelligere omnem saporem mediocrem,debitam in tionem seuptoportionem obtinentem: per priuationem Veris omnem excedentem. Qi innificatio elicitur ex quinto metaphy.cont.17. certe ita imB telligens Aristot. aditum sibi patefacit ad discrimitia saporum aperienda, ad j
quae mox transiturus est. Quid, sper priuationem minimosia non recte pro portionatossapores,sereq; insensibiles intelligeremus Zex eodem loco significatio petitur, eademque ita exponendi ratio est quae pro alia proxime fuit allata. Quod neque siccum absque humido Probatio propositionis quodad primasti partem quae hanc vim habet i Nullum non nutriens; saporis subie- ictu est zaliquod siccum ut siccum seorsim sumptum est hon nutriens: ergo alti quod siccum ut siccum seorsim sumptum saporis subiectum non est.Idem de humido quoq; dicendum, Maior sumitur veluti nota, quia cum altera parte propositionis mox explicanda erit,atque adeo omissa est. Minor in contexta ponitur, cui statim probatio annectitur: probationis vis inde sumitur, quia
omne quodnutritur animatum est,ex secundo de ani . coni.37, anima vero ad perfectam mixtionem sequitur, quae quatuor elementa recipit: omne itaquOC nutritum mixtum perfectum erit, cuius omnes partes eiusmodi quoque sunt.
De primis primam compositionem constituentibus loquamur, quae simit, res vocantur. Harum certὰ gratia nutritio fit: quare partem quoque quae illis pro nutrimento addenda est, eiusdem naturae existere oportet: secus enim idem cum nutrito,eiusdemque substantiet fieri,tandemque illi assimilaari nequiret. Haec patent ex Aristot. in secundo de anim. s. item e2 priori de caelo ari pars ergo quae additur, mixtum persectum, i. constans ex quatuor elementis essedebet: hinc constat cur Arist. in secundo de ortu. & int. Jo. aliabique,illud proferat, Ex iisdem alimur ex quibus conflati sumus. Sed quaeret aliquis: si nutrimentum, mixtum perfectum esse debet, cur Aristoteles de ipso loquens,sicci&humidi tantum meminisse voluit Respondent nonnulli, hic principia materialia nutrimenti solumodis respici,&quorum ratione nutrimetum nutrit. Sed inepta est responsio, cum & omnia elementa in mixto, D cum misceantur materiae vicem gerant: & Arist. in secundo de anim. 18. omnia uiuentia humidis,siccis, calidis, & frigidis ali affirmet. cur aute haec agentia: illa patietia dicantur, sepius antea repetiimus.Quate dicendum, Arist.hic de sapore loqui, in quo ista duosmul ut materialia pricipia costarantur. Coasilium ergo illius est , ostenderetiumidum a sicco , & siccum ab humido non seiung non aute de natura nutrimeti loqui.Cum vero de ipsa loquut' est, ut in verbis quae proximὰ sequuntur, alias qualitates minime praeteriit. Et ex oblatis ali inetis animali).Quid hic praestet Philosophus, A qua ratione, su peri' exposuimus.Reliquu est monere,ea quς tactu sentiuntur primas esse qualit tes,quaru ratione auctio fit atq; nutritio,de qua re nonulla infix Nutrit a tem cibus ealatione qua Gustabilis . No repugnat haec iis quae diximus: nam
ut antea quoq; monuiὶ Tactus sensus alimeti est,quia ta calidu fiigiduq, qua
177쪽
humidum Riiccum alimenti conditiones sunt,ut ex Arist.loco lapius citato constat, sed quoniam Gustus suave ab insuaui discernit in saporibus, qui pri. Amatum qualitatum indices sunt, idcircis hoc obtinuit, ut ratione sui cibos ale re dicamuso Caeterum, quod ita sint Aristotelis Verba accipienda, hinc ma Yimὸ pat ere potest, cibum nutrire asserit quatenus degustabile est: quaero an de cibo iam nutriente, Vel de Cibo tantumodo animali oblato intelligati si hoc, san e non nutrit: si illud , certe huiusinodi non est amplius degustabile. Quandoquidem omnia dulcialantur.) Totum hoc planius reddetur fide nutritione & auctione nonnulla paucis tamen quoad fieri poterit) ex libris de ortu & interi altius repetamus. Quomodo idem cibus nutriat, dc au. geat superius explicauimus. Nunc dicamus quicquid auget, Quatum potestate debet, id est, huiusinodivi ex eo quantum fieri possit: ita qui quid nutrit pytestates Verbi gratia caro: de 'eta semper auctione loqui mur quae animali proprie conuenit). At a qubnam ex tali potestate alimen- ptum ad actum deduceturi anima certe ipsa, medio organo sibi peculiari,nem pe calore insito, qui veluti praecurrens alterat, & concoquit, id quod parti nutriendae simile reddendum est atque accomodandum. Sequitur postremo Actio,id est nutritio & auctio ipsa. Haec Aristot in secundo de anim I. 9.Fοι& Auer. in quinto collig. cap.3. ex quo etiam costat minus proprie,licet verer Medicos quam peripateticos de re hac loquutos fuisse. Caloris siquide opera ut Auermes est j indeterminata sunt: de anima non ite dicent unquam Metici. Redeo ad rem, non differt alimentum alens ab alimento augente , nisi
quatenus ut si1bstantia est, nutricationem efficit: ut quantum quoddam, avictionem ζε semper autem nutritio augmentum praecediti ita ut & substantia quantitatem. Nutritionem vero auctio sequitur, quanuis non semper: Haec siquidem in vivente aliquando quiescit: illa nunquam, ex Arist. priori de o tu&inti coni. I. Quo argumento Philoponus in secundo de anim. s. alen- ctem augentemque facultatem, non unam prorsus Sc eandem esse affirmabat. His ita expositis, illud monere oportet, Aristotelem inter cibum alentem, de augentem, non aliudhic discrimen ponere, ab illo,quod nos proxime d clarauimus.Quanuis enim dicat, cibum quatenus calidum augere, quatenus dulce nutrire, id vel ea ratione, intelligendum est, quatenus nempe nutrumentum quod rei nutritae assimilari debet, humidum esse oportet salimur ea nim exsanguine)inqu9 sapor potissimum existit, vel ea quam antea exposuimus, quanuis eodem omnia recidant.Semper enim proprie loquendo, cibus nutrit quatenus substantia,eaque calida,Digida,humida siccaque est: sed
saporessunt veluti dispositiones ad nutritione,quatenus in causa sunt ut comvenientes animali cibi sumantur: neque enim pro esculento quae uis res min dia numerari potest. Verba postrema contextus satis haec omnia nos docere, possent,in quibus Calor tam auctionis quam nutritionis artifeY,nuncupatur. Meritis autem calidi, frigidique tantum mentio fit: siquidem sunt hae pricipuae nultimenti qualitates: iure etiam his cum auctionis tum diminutionis causa tribuitur, quandoquidem veluti calor in alimento existens a calore intrinseco adiutus,facilius mutare,concoquere,segregare, adiungere, assimilate, tandemque nutricare M augere potest,ita praedominante frigido compria mente& condensante in alimentis,aut in alendis corporibus,ut in senibus Miis qui morbo senecta laborant, modica nutritio, seu etiam decretio partium sequitur. Sed quomodonam dulci aluntur omniat Respondeo, partes ali menti tenuiores, quod hae ad assimilationem aptiores sint, nutritioni maxi-
178쪽
me omnium inseruiunt: huiusmodi vero dulciores quoque sunt. Etenim sim A co terreo magis carent, quod salsedinis, amaritudin1sque causa est , ut infra dicemus: humido vero aqueo abundant, quod dulcedinem parit. Ex quo Auerroes monuit, dulcem saporem calido humidεque, amarum vero calido siccoque tribui. Calor itaque insitus, partes istas alimenti tenuiores atque leuiores attrahit: quae si omnino a contrario segregatae sint, dulces multum manent: si vero non omnino, minus. Sat illud esto, ex simpliciter amaro res
nequaquam nutriri, cum calor terreas partes ob grauitatem attrahere, ac
superare nequeat. Aristoteles in secundo meteorologico, de salsedine maris loquens, nonnulla nostro instituto utilia tradit. Cum enim saporis salsi principium occausam, exhalationem siccam esse exponere instituisset, primum docet, salsedinem ex quadam commixtione oriri: admixtum vero huiusmodi saporem gignens, aliquid minime concoctum esse: exemplum affe-κ rebat ab Animalibus sumptuni, in quorum corporibus, quod crudum m xime est,& non coctum, salsum M amarum est, salsedinemque efficit in his quibus admiscetur. Eam ob causam urinam, & sudorem salsa esse, quoniam& alimenti e quo excernuntur, comparatione sui concoctionem Medicorum vitemus) concocta non sunt,&corpus aliquod non concoctum in se habent admixtum, nempe siccum terreum: quod certe & in urinariis vasis subsideare cernitur, & in cute animalis, nisi postquam sudarit egregie linteo tergatur. Imb non aliter in iis quae aduruntur Usuvenire docet: in quibus quod ab igne non vincitur nec concoquitur,amarum reisanet, & salsum, ut Cinis. Et ut ad nos redeamus, haec sola causa est, cur quantumuis dulcis ab animali cibbus sumatur, amari tamen aliquid semper in Ventriculo resideat. Iam vero,c in hoc contextu multa quaeri possent. Nos tamen omnia quae praecipua sunt, non quaestionum sed Theorematum modo paucis, ut omnis repugnantiae suspicio in Aristotele tollatur, explanemus. Cibum nutrire ait Aristoteles
quatenus saporosus seusustabilis est. Id qua ratione sit accipiendum iam diaximus di non ergo ita intelligere oportet, ac si sapor sit adaequata & immedia ta causa nutrimenti, sed potius veluti comes: cum sit qualitas quaedam o tum ducens ex temperatione humidi cum sicco in tali substantia, quae verὸ& proprie nutrit. Humidam autem scum debita tamen sicci quantitate inesse oportuit substantiam huiuscemodi ut accommodari posset.Et quemadmodum Averroes in quinto Colliget, capite tertio, monet: partes quae primo nutriuntur sunt partes similares,&cibus qui alere debet conuertitur in humiditatem, similem humiditati fixae in partibus similaribus, de cum eis permiscetur eodem prorsus modo quo inuicem res liquidae misceri solen icum vero hoc modo permixtus erit, tunc acquiret coagulationem de costam tiam,similem coagulationi δc constantiae nutritae partis: neque enim alio mo-D donatura rem didrolutam, insnguin particulis membri, restaurare posset. Ex his patet quomodo os humido etiam nutriri dicantur, itemquei qua ratione, nulla supersit repugnantia,inter hunc contextum, quadragesimum septimu secundi de anima, de quadragesimum primum primi de ortu 3c inte. ritu. Alterum docet Philosophus , dulci nimirum sapore Animantia ali. Cuius rei gratia animaduertendum est, praeter ea quae superius diximus,Dulce hic accipi, pro eo quod vere dulce est.Sed interea proportionem inter nutritum & nutribile, no modo quod ad dulcedine sed quod ad alia semper spe
ctari debere. Sunt multa dulcia,quae tantu abest ut homine nutrigi, quod eos poli'ad insania&morte ducatot de radicisMadragoret succo serui.Sed quid,
179쪽
dicet aliqui; Meldulcissimu est valde tamen parum nutrit. Item bilis, melana 1 cholia, stegma, dulcia nullus certe dicet: ab iis tame omnib' animal nutritur, secus enim,vno excepto sanguine, alii in corpore animalis superuacanei es senti quod veritati repugnat. Quid item de ossibus λ quae cum terrea sint, a fi mili ali debebunt: ergo a terreo aliquo, puta humore melancholico, quod Msalsum & amarum est. Postremis, undenam plices maris habebunt, ut dulce dinem istam pertrahere queant, ex qua nutrianturi tandemque quid de variis animatum generibus dicemus, quae rebus alioquin amatissimis& venenosis ali, tam Aristot. quam Galenus&Plinius tradiderunt Haec ad medicos attinere videntur, pluribusque pertractanda essent: in praesentia tame ita statuisse sat esto. Veram absolute sentetiam Aristotelis esse: semper enim dulce m gis quam alius quiuis sapor nutrit: ad dulce tamen referas pingue, cuiusmodi est panis, ovorum, carnis. Id quidem breuitati studens omisit in praesentia Α- Bristoteles, infra tamen admonebit. Quamobrem Galenus quidem n re hac minus fortasse laudandus est, quam Aristoteles,quod nempe obscurius nobiscum egerit,non tamen omnino ut multi existimantin vituperandus. Pro aliis vero obiectionissus addamus, Corpus nostrum ex quatuor primis humoribus seu ex quatuor primis elementis constare, quorum uno carere no possit absq; sui interitu: nutriri ex sanguine latum vel aliquo proportione sanguini resp&dente, eoq; puriori ac sinceriori qui tamen nulli bi seu nusquam purus & non aliis permixtus reperiatur: hic dulcis est, reliqua vero excrementa ad bilem, aut melancholiam,aut phlegma magis accedetia, alicuius quidem usus sunt in corpore humano, ut Medici declarant, non tamen ipsi alendo, propter c rum qualitates naturae aduersarias,conferunt. Quo fit, ut clim partes anim lis aliquando omni alimento destitutae illis pasci cogatur, non nisi maximum detrimen tu con uantur,quod Averroes optime monuit, vi ut Concit. diff. 3 o. aliter. De phlegmate quidem non eadem prorsus ratio est, quae per viteriorem concoctionem sanguis e fici potest, id est nutritioni aliquatenus Dptum. De ossibus dico, non ut quidam, omnia nempe nutriri sibi simili, quanatum ad illam ultimam assiimilationem: nam hoc modo frustra Medici, puta in fractura ossium, victum callogignendo aptum, id est tenacis & crassi succi, exhiberent. Dicendum est ergo, ex sanguinis puriori parte ali omnia, quia ex eo constant, sed diuersae partium nutriendarum naturae scmper habenda ra
tio est, ita ut hanc sanguinis calidioris, illam frigidioris cupidam esse constet. Sunt aiunt Medici) ista semper in relatione seu comparatione accipienda. Pisces vero maris quicquid Galenus doceat sumpta aqua salsa quae mixta est,& actu nullo modo dulcis ,vi caloris illam digerunt, ac distribuunt, partesque
in ea dulciores potestate prius existentes, suaeq; naturae conuenientiores,nuc Duero actu separatas ad nutriendum retinent, caetera amariora in excrementa vertunt. De aliis animantibus idem affirmo, nutriri scilicet omnia ab iis quaesumut ea ratione qua dulcia sunt, coctione enim Coturnix, puta, cicutam talem reddit, ut partes dulces ex ea in alimentum pertrahere queat. Cur vero
cicuta delectetur coturnix, aliaque animantia aliis huiusmodi quae homini venena essent, ratio illa potestasterri, quod aliquam cum gustu illorum huiusmodi esca conuenientiam habeat. Pqstremis, videtur Aristoteles assi ramare ex unico elemento animalia non nutriri. Quid ergo de vermibus illis Cypriis dicemus, quos Aristoteles in quinto de historia, anim. cap. V. Viuere in igne & volare per aliquot dies narrat 3 quod item Plinius in sexto suae histor. nat. cap. 36, & 38.confirmati Hoc nimirum: Animalia ista non nutriri aliquo extrinseco,quia in igne non est aliquod humidu quo nutriri queant:
180쪽
sed aliquo intrinseco humido tenaci & cras , quod a caliditate ignis in quo A manent, n5nisi in multo temporis spacio, absumi possit. Exemplo sint anim lia quae in cauernis diutius, absque cibo extrinsecus sumpto latent, ut glires; ursi,ranae serpentes,aliaque prope innumerabilia huiusmodi.Atqu1 in igne pso nasci,recenset Philosbphus imo igne deficiente,ipsa quoq; mori: unde etago humiditas; ista interna t. Certe non omnino pro fabula sunt habenda quae Aristoteles hac de re narrat; cum & Autores alii th hoc conueniant, & qui tu Cypro fuerunt nostra tempestate, id se vidisse testentur: idcirco dicendum
est, ut aquam puram non esse asserimus, theaque pisces nasci, necnon ipsa deficie te mori, quod suae natu retiat maxime assinis, ita ignem hunc apud nos,& praesertim Cyprium illum impurum atque permixtum ex lignisque assidue iniectis &crassioribus excitatum, calcitis incocti humiditate &crassi-B tie adiutum, animalia haec posse per putrefactionem edere, mori vero statim igne deficiente, quia ab extremo ad extremum transeant,cui sua imbecillit te resistere nequeant, chm praesertim naturae eorum repugnet. Animalia a sueta sub nive vivere idem patii intur qui cum a loco obscurissimo in quo di lius fuerint, ad clarissimum statim ducutitur; visu priuatitur. Natura in sum--ma, has subitas 5 immoderatas mutationes , absque dispendio animaliso' ιη εν Σοφσώμισι ιπωεῖ P εξω-αν τ' 'at 3 φυ-S', yιοτρεφετητ γλυκεῖ. Q οἱής Ῥοφόω Γ b,
,8 Quod igittar calor externus in externis corporibus praestat, idem in natura animalium plantarumque internus efficit, quare dulci aluntur: Sed alii sapores alimento commiscentur, eodem certe modo quo salsuri& acidum, nempe condimenti gratia, atque id ob eam causam, ut re morentur, quod in dulci minus nutrit atque excedit.
Quod proxime dixerat de eatore insito leuiores ac proinde dulciores parates ad animalis nutrimeritum attrafiente, grauiores vero & amariores relim
quente,id in praesentia similitudine ab extrinseco sumpta,notius reddere cupit. Caeterum,similitudo ista commode ex ipsom et Aristot. in priori meteor. sumi poterit,ubi causath essicientem materiamque ignitarum in pretiiohum communem inuestigans, de duplici habitu loquens, ait: Solis calore ter ram incalescere, attenuarique, atque illius vi liquid sursum attolli quod si spiritus naturam habeat, id est leui 0r sit, eminet: si vero sit humidior, praepondere siubsidet. Ex quo deinceps colligit, Herit48 concludi pbile anima lia dulci nutriri: sed quorsiam satores alios aut arte cola ponimus, aut a natura psoductos in escusentis,amamus: Vel quorsum potius alios natura ipsa produxit, si unicus nutriti6hi idoneus habeatur Respondet Philosophus, illos condimenti loco addi, ne scilicet sapor dulcis, gustum nimis assiciens,
sui satietatem statim produceret, nauseamque moueret, ita Vt corpus com
mode ex eo nutriri nequiret. Obtundunt ergo caeteri saporosi ut acidum,& salsum quibus nos familiariter uti solemus )& quasi remorantur dulcedi nis eficacem potestatem, quae deinceps temperatior x mitior reddita, anumalis Gustui iucundior, necnon suae nutricationi idonea magis , euadido