Caroli Rabbii Bononiensis ... De mathematicarum disciplinarum ad theologiam utilitate isparumque in ea usu dissertatio ad reverendissimum patrem d. Guidonem Grandium ordinis Camaldulensis ..

261쪽

agimus cognoscere dictum alicujus egregii Doctoris, sed ipsius Dei.

CAPUT XVI.

Encyclopaediam iscere Theologi , Utinditur ritione L Π auctoritate II. quam Hi comparare non ea maxime discite III. Solemtiarum numerus V ordo IV. Ad ineptos huic sudis monitum , ad aptos actoriatio V.

I. I vera haec sunt relata n. q. & Io. o dicet aliquis, ergo ut persecti Theologi simus, oportebit omneS Omnino Scientias tenere . Ita est profecto :quicumque absolutam Theologiam proefiteri velit, adeoque Scripturae intelligentiam, quantum homines assequi possumus, nihil est quod tuto possit negligere. Poetam dicunt omnia scire debere. In Ρatriae Principibus Plato, in Medicis Galenus, in oratoribus Tullius.& Quintilianus, in ipsis Architectis Vitruvius, omnium disciplinarum cognitiin

262쪽

AD THEOLOGIAM UTILITATE. CAP.XVI. 26snem aliquam necessariam / censuerunt.

Ego vero haud scio an Encyclopaedia nemini potius inessaria sit, quam Theologo. Sustinet enim ipse non parvum onus ac munus juvandi omnes docendo, magnum i veritatis 1 asserendae, multum etiam judicandi de omnibus, eXpendem do & pronunciando, an cum revelatis consentiant. Occurrunt saepe quamplira, quorum principia ignorare turpe est, addiscere ab aliis indecorum , judicium vero de illis ferre sine certa &, ut ajunt, scientifica cognitione, periculosum . In

quo a Jurisconsultis & Judicibus Theo,

logus differt ; nam non illos urget tamin. necessitas omnia , etiam mathemati.ca , cognoscendi ; quicquid visum fuerit aliquibus . Nam, plurium rerum. rationes ab . aliis accipere eos decet: Theoloegum nequaquam: lassicit, quippe Judicem in rebus a jure & justitia diyersis fidem adhibere peritis adtestantibus: sed Theologum minime convenit judicium ferre de consensu propositiovis cum .. VS Ll rita. '

263쪽

ritatibus revelatis dicto inniaum testi.

1icationi aliorum. - - - III. Nec mihi a Theologis tantum exigenti imponit, scio. desiderium & amor studii Theologici promovendi: nam video, hanc fuisse sententiam, magnorum virorum, Clementis Alexandrini praesertim, & Augustini qui multo plura etiam, quam ego POscam, exigit. Ait enim: Harum autem artium cognitioc medicinae , agriculturae, . saltationis, luctiminis Deo tenuiter in ipsa humana vita cur que usurpanda ea, non ad operandum ...

sed ad judicandum, ne omnino nesciamus, quid Scriptura velis insinuare, cum de his artibus aliquas Aguratas loquutiones, inserit . . . Hoc idem suadere nititur Io. Ludovicus . V, valdus sed rationibus meo judicio non multum validis. Et jure tantum requirimus. Ridendus ille Nicomachus qui in coquo astronomiam, musicam, ge'graphiam, castrametandi etiam artem requi,

264쪽

requirebat: sed Theologia magna res est, ad quam afferre oportet, ut ait D. Tho. mas validum intellectum & animam praestantissimam, optimeque excultam;

aes eam necesse es. .esse, prius praeparatam ,

V varie elaboratam , si constituenda fit opti m S praesamus a. Verba sunt lauda. ti Clementis Alexandrini , Non qua, si geometria , ac. ceterae disciplinae hujus generis, persectum Theologum se ciant, sed quia juvant, ut sit perfectus. III. . At videar hisce rationibus &consiliis tardare studia multorum, qui desperatione debilitati, experiri id nolint , quod se assequi posse dissidunt. Nam, quam ingens est sciendorum coepia i Innumerabiles sunt, bene ait Seneca quaestiones de animo tantum. Quam breve humanae vitae spatium , quam fragilis ac levis vital Praeterea, Plures aut tardi ingenio , aut aetate provecti ad Theologiam accedunt , non Valentes propterea tantarum divem Ll 1 sarum

265쪽

sarumque rerum cognitionetii, ne aggredi

Sed haec nihil . . Nam quod dicitur primo, infinitam pene esse copiam scien dorum, ultro concedimus, si res omnes ac quaestiones singulas, ad vivum resocare velis; non ita Vero si summa Sciem tiarum elementa Persequaris ἔ . namque haec limitibus, nec admodum longe poestis, coercentur, quibus imbui satis esse debet Theologo. Monendus enim adinlescens Theologiae suo tempore daturus operam, esse quasdam exi liberalibus Scientiis, quas usque adr aliquid discere hmnenum fit: penitus vero sese illis tradere, ac ad extremum usque prosequi velle, impedit multo meliora V miliora. Monitum est Aristotelis quo utendum tam philo, sophiae & humanioribus literis , quam mathesi operam danti. Tum etiam meminerit, verum esse illud Lactantii in illis disciplinis , ficut in omnibus, quae fuissudiorum V . Duae . totius occupatio non sum,

266쪽

esse Fura; quae nece rasi norant me sciti, tem ' juvant. Quod, asenae segregius. mae thematicus Claudius Desesiale asserens multa plus subtilitatis habere', quam utilitatis . Prudens tuaque .Candidatus The Iogiae, memori se divino cultui i unice

destinatum, multumque in Theologicis proficere cupidus non relinquet, quidem ea, quae 'promoment i ad eas , quae sunt in, orbe

disciplinas, ait Clemens Alerandrinus, Digraecam Phi optiam sadeoque Mathema. ticas in sed non principali ratione, sed ea quae

ea. nec aria θ secunda Imitatus magnum Basilium, qui astronomiae , , geo metriae, numerorumque proportionibus addiscendis operam quidem navaVit , ita tamen ut m dum adhiberet, ac multa in iisdem disciplinis, tamquam pietatis cultoribus infrugifera, contemserit, adeo ut, Π quia elegit magis admirari, is praedic re liceat, quam quod reliquit; Π rursus id, quod reliquit, majori laude teferre, quam id, quod elegit: eleganter. de . eo NaZianzenus in . Bene

267쪽

Bene profecto & sapienter quae e'immedia sunt; non alio, quκm huiuscemo di modo adhibito eligi i debent: aliter is

cere esset abuti scientiis . . quamvis utili, bus ' Ita abutebantur Haeretici quidam

Logica di Geometria.

IV. Diximus artes & scientias non longo tempore percurri posse; hoc quoque exponamus. Multi Encyclopaedias scripserunt, multi de ordine in addiscem dis scientiis, & studiorum ratione ego runt. Ego ordinem hunc proponam, qui licet non sit secundum abstractionem a materia, neque secundum naturam rorum procedat, commodior tamen mihi visus est addiscentibus. Sit ergo .adoloscens, cui tria illa, quae bonum &stindiosum faciunt iuxta Philosophum contigerint, natura scilicet, mos, seu consuetudo studiorum , & ratio, Grammaticae & Humanitatis studiis pro aet te, & captu mediocri eruditus . . Hic primo instituatur praeceptis. Logicae : tum

post

268쪽

AD THEOLOGIAM UTILITATE. CAP. XVI. 27I

post menses aliquot vulgaris arithmeticae regulis, de geometricis elementis det operam: haec anno primo. Sequenti reliquo elementorum, dc Trigonometriae incumbat, reliquum item Logicae percurrens: tertio anno studeat principiis analysis , conicis 3 CurVarumque Clementis,

interim Physicam Videre poterit, cui navabit operam duobus annis; occurrent

interim tractatus de motu; ibi discet di Iementa staticae de mechanicae; ubi agitur de Mundo, agetur de Sphera, cosmographia, geographia, astronomia, dc Kalendarii Scientia. In tractatu de sensibus tradi possunt principia musicae, opticae. dc affinium. Quintus annus detur uni Meta physicae His instructus ad Theologiam accedat. Anno hujus secundo. studio divinorum coniungi poterit studium Institutionis Iuris Canonici, dc simul pars aliqua Iuris Civilis. Anno tertio in Theologicis progrediens perleget historiae ecclesiasticae fundamenta , eodemque anno, jam aetate de

269쪽

cognitione provectior, aggredietur ' tra. Etatum de virtutibus . ubi moralem philosophiam 'addiscet&: aliquam partem politices. Quod reliquum est 'Theolo. giae duobus sequentibus annis conficiet.& ita totum G artium & studiorum cum sum decem, annis absolvet. Jam vides non solum non esse infinitum numerum sciendorum , sed neque esse tam magnum, quin omnium elementa quae

satis esse debent studioso brevi tempore comprehendi possint, & teneri ea aetate, quae ad discendum est aptior. Haec recta dc regia semita ad veram Encyclopaediam, quam ingressi fuere, &tenuere quicumque inter Theologos summa cum laude floruerunt. Sic Scholae Alexandrinae Herora, de quibus diximus supra, sic celebres Doctores Anglicanae, de quibus venerabilis Beda'; licet fodite alio ordine. Dixi veram Encyclopae diam , ut enim bene Concilium Coloe

270쪽

niense , plures inveniuntur, qui depravant praeposera docendi ratione, quodlibet ad eruditionis suae ostentationem quibuslibet promi tentes s Et cum Encyclopaediam quamdam o mnium disciplinarum, velut in summa comprehensam, Imendus polliceantur, nihil tradunt

ab solutum atque perfectum. Hos Vitandos moneo, ut etiam moneo Vitandam a

tem Raymundi, nescio quo merito, mirabilem dictam, numquam, nisi forte aliquando casu, ex propriis principiis quaesita di luentem.

Sed haec dissicilia; nam si discipli

nas singulas percipere magnum est, quaΠ-to magis omnes p Fateor id alicujus esse dissicultatis, non vero tantae, quam tae videtur. Quandoquidem alia disciplina ad aliam aperit viam ac munit; animus sese exercendo per Varias scientias, recto ordine & ex principiis certis, redditur expeditior & promtior ad percipiendum: deinde, siqua, etiam magna , dissicultas vincenda foret, par est Omnia experiri eos, qui res gravissimas &Μm prae-