장음표시 사용
181쪽
sciit, omnis non alet,Niillus:& Nullus no, Omnis, ita Necessatio non, Impossibiliter:& impossibiliter non, Necessario.ltem sicut, Non omniS,Quidam non:&,Nonnullus Quidam, aequivalent:ita, Non necessario, Possibiliter non: non impossibiliter, possibiliter. Demum sicut, non quidam,nullus,non quida non,omnis: ita etiam:non possibiliter impossibiliter, & non possibiliter non, necessario, aequi pollent,ut eadem figura manifestati
a EQVI POLLENTES. Impossibiliter non. NECESSARIO.
Non possibiliter non. AEQUI POLLENT E S.
IMPOSSIBILITER. Non possibiliter. CON
182쪽
CONTRARIAE sv BCONTRARIAE. 3AEQUI POLLENTES.
Non impossibiliter. AEQVI POLLENTES.
183쪽
Non impossibiliter non. Ex his facile erit, oppositionem quamlibet inter ipsas propositiones inuenire, hoc
enim ante omnia obseruandum est,ut in Omni oppositione habeatur ratio tota ipsius modi,illae enim erunt contrariae, quarum modi sent contrarij, ut iste, homo necessario currit, homo impossibiliter currit, illae subcontrariae, quarum modi subcontrarij,quamuis subiecta sint uniuersalia,ut omnis homo possibiliter currit, omnis homo possibiliter nocurrit. Sic etiam in alij s oppositionibus,&tales propositiones dicuntur oppositae, de modo.Quod si praeter modi oppositionem accesserit qu antitas iubiecti debita cuique oppositioni,magis opponuntur & tunc dicuntur oppositae de subiecto, & modo, ut si contrarijs addatur uniuersalitas in utroque subiecto. Contradictorijs in uno, Subcontrarijs in neutro, Subalternis in uno latum: unde istae sunt contrariae de subiecto & modo omnis homo necessario currit,omnis homo impossibilitercurrit: istae subcontrariae, homo possibiliter
Currit, homo possibiliter non currit: istae contradictoriar, omnis homo necessario currit,
aliquis homo possibiliter no curri t istae sub-
184쪽
alternae,omnis homo necessario currit, ponsibiliter homo currit, vel omnis homo neces, sario est animal, aliquis homo possibilitere it animat: tamen ratio praecipua oppositionis in modo consistit, ut ea sola ablata oppositio auferatur, ea vero posita ponatur . Ex quibus habes innumeras oppositiones, secundum quod multi sunt modi arquipollentes,de oppositio ex modis solis,& oppositio ex dis cum subiecto potest sumi,quorum exem pia sunt facilia. Circa conuersionem autem n5 est aliquid peculiare praeter ea, quae diximus de simplicium conuersione, sed unitiersialis affirmatiana per accidens conuertatur,parricularis ain rem affirmativa, di uniuersalis negativa sit
pliciter, unde ista, omnis homo possibiliter est animal conuertenda est in hanc, aliquoa animal possibiliter est homo haec autem,nullius homopossibiliter est animat,in hanc nullium animal possibiliter est homo.Unuma
tem aduertendum est, ut modus uniuersalistaffirmativus mutetur in conuertente in particularem a stirinatiuum, ut, ista creans necessario est Deus, conuertatur in hanc Deus
possibiliter est creans.Est etiam aliud aduertiendum, Modum impossibiliter in se habere
negationem, ac propositionem reddere negatiuam, nisi ab alia negatione impediatur . '
185쪽
hiliter est lapis, & conuertenda etiam in negatiuam, nempe omnis lapis impossibiliter est homo, vel in hanc, nullus lapis possibiliter est homo: ista autem affirmativa est propter duas negationes, nullus homo impossibiliter est animal conuertenda in hanc, aliquod animal possibiliter est homo,uniuersia-
Iis enim aflirmativa in particularem conuertitur. Denique maxime valor modorum est considerandus, ne eam quae est affirmativa in virtute, conuertamus sicut negativam ,&id quod erat particulariter sumendum, uni . uersaliter sumamus. Particularis vero negativa de subiecto non est conuertenda , sicut nec reliquae Enunciationes. non enim conuertes,aliquod animal impossibiliter est homo, nec, aliquis homo possibiliter non est Grammaticus. Atque haec de istis Modalibus, quae
nulla ratione sunt parvipendenda, cum hora modorum cognitio non mediocrem ad rerum naturas cognoscendas usum exhibeat.
ne contingeni pecusiter sampis. cap. VII. ABsblutis Modalibus Enunciationibus,
quae ex praedictis quatuor modis com-POnebantur,superest ut uniim alium modum cuius Aristoteles in Prioribus meminit, e plice-
186쪽
plicemus,hic autem est contifimris non in ea lignificatione,qua superius usurpabatur illic enim contingens per possibili sumebatur, veillud esset contingens seu possibile, quod esse potest siue possit non esie,siue non possit non esse, ideo de necessario, atque etiam de exiastenti non necessario praedicabatur hic aute pro alio contingens usurpatur pro illo ne pe quod potest esse,& potest non esse,siue si siue non sit,& hoc contingens repugnat & cotradicit non solum necessario ,sed etiam impossibili: quod eriim necessarium,aut imporusibile est,contingens non est, tale autem contingent vocant specialiter sumptum. Huius natura est admodum consideranda, habendenim hoc p opositiones de necessario,ut si affirmativusii dictum est necessarium, negat utim sit impossibile, si e contra, si negatiua necessarium, assirmativum impossibile, ut si hominem esse animal est necesse, hominem non esse animal est impossibile, & si homine non esse lapidem est necesse, hominem esse lapidem est impossibile. Hoe idem habent Enunciationes de impossibili, ut si una opposita sit impossibili, At de contingenti Enu elationes, si dictum oppositum est continges& alterum necessario erit eontingens . vi K
hominem esse album est contingens, etiam& hominem non esse album erit contingensis
187쪽
quo fit ut negativa de contingenti virtualiter sit astirmativa,cueam ex se inserat,quod . non fit in alijs modis, cum una opposita non inferat alteram,uti diximus: & hoc notare maxime oportet pro Syllogismis de contingenti,traditis ab Aristotele in primo priorsi, quos explicabimus in quarto libro. Enunciationes autem de contingenti sic conuertere oportet: Assirmatiuae enim uniuersalis & particularis conuertiintur,sicut reliquae,in particularis conuertuntur, sicut reliquae, in partiacularem affirmativam, at uniuersalis negativa conuerti non potest: in uniuersalem negatiuam,non enim conuertitur, nullum hominem esse album est contingens, in hanc, nullum album esse hominem est contingens, poterit tamen particulariter couerti. At particularis negata ua, quae in alijs non conuertet batur, hic conuerti potest in particularem negatiuam :valet enim, aliquem hominem non esse album est contingens, ergo aliquod album non esse hominem est contingens, &hoc sufficiat pro introductione huius in Ariastotelem,ubi eaactius hoc examinabitur.
188쪽
ENunciationibus Modalibus ab lucis.
quibus ratione modi peculiaris iuerat difncultas, nunc de quibusdam alijs, quae ob aliquem terminum, vel signum in eis inclusum multas ac varias in valore cotinent propositiones, ac propterea obscurum habent sensem per illas inclusas, quae clariores sunt, manifestandum tractemus, quas Exponi, Ies propositiones vocant,quem tractatum eo antiqui Dialectici probationes termin rum appellarunt, quod tales propositiones Pereas, quas in se includunt,quae manifestiores sunt,probari possint, hasque exponentes vocant. Inter huitismodi igitur Enunciatio nes primum genus est earum, quae aliquo fiagno exelusiuo tenentur,quale est tantum, s lum,& similia,quaru duplex est modus,qua dam enim dicuntur de excluso extremo ni. mirum cum tale signum praedicatum dete minat, & ab eo exclusionem facit , ut homo est tantum animal rationale: quaedam abstitute ex clusiuae dicuntur,cum tale signum totam modificat propositionem, quod fit, Cum signum ex parte subiecti tenetur, utroque autem modo bifariam fit exclusio: aut enitet
189쪽
praedicatum est aliquis numerus, & tunc exclusio dicitur secundum pluritatem , aut est aliqua alia res, & tunc exclusio dicitur secundum rem. Late autem disserunt Enuci tiones hae duae,nempe quando est exclusio in praedicato, aut quando est exclusio in stibi cto, ut videre est ex sensu diuerso earundem enunclationum, haec enim predicabilia sunt tantum quinq; si exclusio fiat in praedicato, vera est:facit enim sensium, praedicabilia non
excedere numerum quinarium,quod verum
est,at si exclusio fiat in subiecto, scilicet,lantum prςdicabilia sunt quinque propositio est filis,quia facit sensum,nulla alia, a praedicabilibus,esse quinque,quod quidem salsum est. Vtriusque igitur modi expositio tradenda est. Et quidem eam quae est de excluso praedicato exponere facile est si auferamus signudi a praedicato remoueamus , si fuerat nume. TuS, quemcumque alium numerum, si fuerie TeS, quam umque aliam rem. Ista igitur praedicabilia sunt tantum quinque, exponitur, praedicabilia sunt quinque,& non plura, similiter,homo est tantum animal rationale, ex Ponitur, homo est animal rationale, & nihil aliud: at propositiones exclusiuas de subie .cto excluso non ita facile est exponere: diuiadendae enim prius sunt, habent se namq. in quadruplici differentia, quaedam sunt inte- .grae affirmativae, id est, in quibus ipsum si-
190쪽
gnum propositionis copula affirmatur, vitatum homo est risibilis.Secudo quedam sui harum oppositae, quae una habent praeposita negatione, ut,non tantum homo est risibilis. Tertio quaedam sunt de copula negata, desiis gno autem affirmato, ut latum homo no est risibilis. Quarto quaedam sunt harum oppositae de utroque negato, ut, non tantum homo non est risibilis.omnes autem istae per hyp theticas propositiones resoluendae sunt,quarum prior pars constet ex eodem praedicato& subiecto ipsius exclusiuae ablato signo,p sterior autem ex eodem praedicato, & opp sito subiecti, ut tantum homo est animal,e ponitur, homo est animal, di nihil aliud ab homine, seu,nullum no homo est animat: notamen omnes eodem modo exponendae sunt,
sed prima per copulatiua, cuius prior sit idisamet exclusiua ablato signo, posteri or negatiua uniuersalis de opposito subiecti, uti diximus, ut,tatum homo est risibilis, mo est risibilis, & nullum non homo est risibilis. Hu ius autem negativa disiuetiue est resoluenda per partes contradictorias propositionibus prioris, ve,non tantum homo est risibilis,exponitur,nullus homo est risibilis,vet,aliquod non homo est risibile. Tertia autem Propositio exponenda est Copitiatiue, .sicut prima, ita ut prior pars sit ipsa exclusiua ablato signo,quae in omnibus dicitur praeiacens,& pissurior