Introductio in dialecticam Aristotelis. Libri quinque. Francisci Toleti S.R.E. cardinalis. Ab auctore multis locis castigata & tabulis aucta

191쪽

sterior uniuersalis affirmativa de eode praedicato, & opposito subiecti sicut in alijs, ut tantum homo non est risibilis, exponitur, homo non est risibilis, & quodlibet aliud a b homine, seu omne non homo est risibile. Quarta exponitur per disiunctivam sicut secunda ex partibus contradictoriis huius tertiae, ut, non tantum homo non est risibilis, Omnis homo est risibilis, vel, aliquod non homo non est risibile. Vnde semper habenda est regula , ut prima, & secunda resoluantur contradictorio modo, similiter tertia & quarta, prompterea utile erit in resolutione secudae prius resoluere primam, & in resolutione quartae prius resoluere tertiam. , De oppositisne excIUuarum. cap. I X.

ANtequam Oppositionem harum trada

mus,non inutile erit aliquas dictiones . assignare, quibus iuuenes proptiores sint in istis exclusiuis resoluendis . Sunt igitur haequatuor. Istae, Regit, Proram,Clauo: quae suo ordine singulae,singulis exclusivis deseruiunt obseruatis tamen illis duobus silperius enarratis.nempe ut prima, & tertia exponantur copulatiue,secunda,& quarta disiunctive.SM, militer, ut prior pars constet ex eode praedi-t cato, di subiecto, posterior,ex code prςdicato opposito subiecti'. Obseruatis etiam qua 'tuor

192쪽

tuor vocalibus notandis pro aliis etia, quae in serius sequuntur. A. denotat uniuersalem

affirmativam. E. uniuersalem negatiuam . I. particularem affirmativam. O. particul

rem negatiuam. Est igitur prima dictio. Iste, pro exclusiva tota assirmativa scilicet, tantu homo est risibilis, denotat, ut prior sit pari,cularis affirmativa, secunda uniuersalis negativa, ut expositum est. Regit,pro negativa non tantum homo est risibilis, denotat, ut prior sit uniuersalis negatiua,posterior particularis affirmativa,opposito modo primae. Aliae etiam dictiones exponendae sunt iuxta vocales suas. Est etiam praeter haec consideranda vis signi exclusiui rouemadmodum enim signum uniuersale amrmativum distria huit immediatos terminos, & mediatos coniundit: ita Exclusiuum opposito modo,immediatos consendit,mediatos distribuit,ut tantum homo est animal,homo confunditur,animal distribuitur. Hinc est,quod tales propositiones conuertuntur per unitiersales affirmativas, ut tantum homo est animal, Conuertitur,omne animal est homo. in negativis hoc no valet,quia negatio mutat virtutem signi.

Ex his Oppositiones in Exclusiuis inuenire

non est difficile,illae enim quae copulative r soluuntur, scilicet prima, & tertia sunt Cori- μtrat iae, quae vero disiunctive, ut secunda, de quarta subcontrariae,prima vero & secunda,

193쪽

tertia cum quaria contradictoriae. Prima in quarta,& secunda cum tertia subalteriue , vs . sequens figura manifestat .

tantum homo non est animal. tantu m homo est animal .

194쪽

, De Exceptiuis. Cap. X.

Post exclusi uas sequitur aliud propositi nis genus quod propositio Exceptiua dicitur,quae signo aliquo exceptionis modificatur,quale est praeter,& aliud simile,in quibus obseruandum est, ut terminus exceptus sit in serior termino, a quo fit exceptio, δέ talis ter An inti Miquo exceptio fit,distribuatur, aliter enim n fici conerna excUtina,vi Omne in Her quod antiqin ta n pibure per

treS exponentes manifestabantiquando affit mativa erat, quarum prima quide esset uniuersialis, praeiacens cum termino excluso in

subiecto, scilicet, omne animal aliud abh mine est irrationale: Secuda uniuersalis affirmativa, in qua praedicetur subiectu Exceptiuae de termino excepto, stilicet,omnis homo est animat: Tertia uniuersalis negativa, Cuius subiectum sit rerminus exceptus,& idem praedicarum exceptiuae,scilicet, nullias homo '. est inationalis.Contradictorio autem modefiebat in negatiua scilicet, non omne aestiui per Disiunctivam ex partibus contradicentibus. At quando est negativa de copula,non . de signo,ut omne animal praeter hominem is rnon est rationale,tunc copulative per treS V- niuersales, prima negatiua,secunda, & tertia

affirmativa, de eisde subiectis N praedicatis,

- sicut

195쪽

T E R Τ Ι V S. 26ν sicut prius, scilicet, nullum animal aliud ab

homine est rationale,omnis homo est animal& omnis homo est rationalis. Huius autem negativa per disiunctivam ex partibus contradicentibus , v t, non omne animal praeter hominem non est rationale. Quamuis autem hoc verum sit,clarius, di distinctius resolutio fiet, si per duas tantum exponentes resoluan.tur,omistis nempe secundis, nam cu exceptiuae proprie non fiat, nisi cum exceptus ter . minus continetur sub eo a quo fit exceptio, non opus est,hanc exponentem addere. Pol runt autem tales exponentes his dictionibus facilius retineri, Date, Prompti, Penam, Pigro,quae eadem via procedunt,sicut in Exclasiliis, ut prima sit pro prima exceptiua,& ita reliquae suo ordine, similiter prima, & secunda contradicant.tertia etiam,& quarta. At, prima,&tertia sint cotraris, secuda,&quartR

subcontrari , ut facile erit cuilibet experiri. De Dduplicatiuis. cap. XI. SVntalia propositiones, quae reduplicatiauae dicuntur,eo quod aliquod signum habeant, quod aliquid supra terminum praec

Mentem superponat, ut homo inquantum rationalis est risibilis, haec autem signa duplicia ter usurpantur, aliquando termini praecedentis aliqliani rationem manisestant,secundum quam aliquid ei denotatur couenire, ut, enS, inquantum ens, est obiectum Metaphysicae,

196쪽

color quatenus color, est obiectu visus,& iste dicuntur specificatiue teneri. Aliquando cau Dis praedicati important, ut homo quatenus rationalis,est risibilis, idest, causa cur homo sit risibilis est,quia rationalis est,&.tunc quadruplex costituitur. Reduplicatiuarum species sicut in alijs. Primo est pure asstri itiua rum,homo inquatum rationalis,est risibilis. Secunda negativam de signo, non omnis ho mo inquantii rationalis, est risibilis. Tertia negatiuam solu de copula, homo inquantum rationalis non est risibilis. Quarta est,in qua

istu negatur,non omnis homo inquantu rationalis,n5 est risibilis. Et quamuis a multis

harii quaelibet per quatuor e ponenteS m

nifestari soleat,id tamen inutile videtur,commodius aute & distinctius erit ad causales reducere,& secundu has in omnibus de illis iudicare.Reducetur igitur prima ad causale affirmativa,quia homo est rationalis,homo est risibilis. Secunda ad causale negatiuam,non q uia homo est rationalis homo est risibilis . . Reducitur tertia ad causale affirmativa de solo consequenti negato, ut, homo inquanturationalis non est risibilis, id est, quia homo. est rationalis no est risibilis. Quarta vero ad

causale negativam de conseqficti negato, ut non omnis homo inquantu rationalis, no est

risibilis,li est,no quia homo rationalis est,risibilis no est. Sic igitur exponi congrue potest

197쪽

reduplicatiua,quado causaliter tenetur:nam quado specificativo tenetur, tuc nullo modo per causale exponi debet, sed aliquo vocabulo clariori explicari, ut homo,inquatu homo est species, idest homo, comuniter sumptus, . & in generali est species. Aliquado reduplicatio fit non in causa ,sed secundum consequentia solam. ut homo inquantu risiibilis, est ra- . tionalis,sed hoc raro. & tuc non per causale,

sed per Conditionale fiet expositio, scilicet, si homo est risibilis, moest rationalis. De Exponibilibus quibusdam verbis. cap. XII.

Ρ Rηter signa Syncategorematica sunt ali

qua Categoremata , quae cum Obscurum reddant propositionis sensum, expositione e- Eent,inter ista est verbum Differt, Aliud, Ee Diuersum. Duplex harum propositionuntiis constituitur species, priora stirmativarum homo differt ab equo, vel,est alius seu diuersus ab equo, & talis per tres exponentes exponeda est, duae priores sint amrmativae, per quas extremorum existentia significetur,tertia negatiua eorundem extremorum inter se,ut homo est, & equus est, & homo non estequii q. Posterior species est negatiuarum , quae disiunctive coii tradictorio modo exponi debent vi, homo non differt ab equo, homo non est, vel equus non est, vel homo est

Sunt

198쪽

s D LIBER

Sunt etiam alia duo verba,quae propositiones exponibiles,& affirmativas,& necativas constituunt, quae sunt, incipit & desinit, haec

iunguntur rebus, quae unico instanti totum,.suum esse habent,aut perdunt, vel rebus,quae

spatio temporis,& successiuὰ esse acquirunt, di deperdunt. Primi generis sunt substantiae. Secundi sunt multa accidentia; & secundum

hoc varie talia verba exponenda sunt. Vese' hum Incipit, quando iungitur termino significanti substantiam, est resoluendum per copulatiuam,cuius prior pars fit de praesenti affirmativa, & posterior negativa de praeterito cum isto adverbio Immediate, per quod de notatur temporis illius prς teriti propinquitas cum tali praesenti, ut homo incipit esse, homo est , & immediate ante hoc non fuit . Quando vero iungitur termino significantirem quae successive habet suum esse, est resoluendum etiam copula liue per hypotheticam , cuius prior pars sit de praesenti negatodi futuro affirmato cum illo eode adverbio, calor incipit esse, calor non est,& immediate post hoc erit. Si vero talis propositio fuerit negativa, disiunctive contradictorio modo

exponetur, ut calor non incipit esse, calor nunc est, vel, non immediate post hoc erit. Verbum autem Desinit, iunctum termino si

gnificanti rem, quae totum esse suum simul habet,exponi debet per copulativam, cuius prior,

199쪽

prior pars sit de praesenti negato,& posterior

de praeterito affirmato cum illo eodem adverbio, Petrus desinit esse, Petrus non est, de immediate ante hoc suit. Pari ratione quando iungitur rebus successivis, in hoc enim non est discrimen, motus desinit esse, motus non est & immediate ante hoc suit, nega titia autem propositio disiunctive contradictorio modo est exponenda sicut in alijs omnibus. Horum rationes &causas quaerere, altius est, quam nostra praesens patiatur speculatio, est enim negotium Physicum, satis sit Dialectico modum exponendi noscere, caetera suppo

nantur.

De Comparatiuis , o Superlatiuis. Vnt etiam aliae propositiones, quae aliqua indigent expositione, quales sunt propositiones de Comparativo,& Superlativo. Propositio igitur de Comparativo tres habet exponentes. Prima est in qua ibi jcitur subiectum positivo comparativi. Secunda in qua

subijcitur terminus comparatus. Tertia in qua unum cum altero resipectu positivi confertur, cu, ad uerbio denotante excessum everbi narra, Ico est fortior homine, leo est sertis, S otanis homo est sortis, S leo est magis sortis. Hliquando Comparativum sumitur abii siue, & tunc non ponit positiuum, ut melius aliquando dicitur minus malum a cap. XIII. Quan

200쪽

x a LIBER

Quando aute propositio est negatiua , ut leo

non est fortior homine,disiunctive contradiactorio modo est resoluenda . Superlativum vero aliquando sumitur negatiue,aliquando positive. Cum positiue t netur,resolui debet per Copulativam, cuius prior pars sit propositio ex subiecto & termi no Superlativi composita, posterior affirma tiua de Comparativo cum termino comparato uniuersaliter sumptinuerbi gratia. Aristoteles fuit doctissimus Graecorum,Arist teles fuit Graecus, & quocumque Graeco do ctior. At quando tenetur negatiue,posterior propositio erit uniuersialis negativa, in qua subiicitur terminus superlativi cum Comparativo,& terminus comparatus est ipsemiabiectiam, ut Cicero sui Teloquentassisimus latinorum,idest,Cicero suit latinus,&nullus latinus illo eloquetior. Plures possent pro P , adduci, quae expositione indigere . sed ' i' ruanti modum resbluendi. X an locutionis , non erunt