Introductio in dialecticam Aristotelis. Libri quinque. Francisci Toleti S.R.E. cardinalis. Ab auctore multis locis castigata & tabulis aucta

71쪽

ditionalis autem veritas solum in illatione iseonsistit, ut illa sit coditionalis vera quae conrisequentia sit bona, illa vero talia, quae conseisquentia sit mala,sive propositiones verae sint, Due falsae, propterea dici solet, conditionalis nihil ponit in esse, unde ista vera est,' nullo ho

mine currente,si homo currit, mouetue, Gam sit recta illatio. ista vero falsa , etiani homine currente, si homo mouetur, homo currit secunon sit recta illatio. At causalis plura petit adsiti veritatem,nempe, quod utraq. para sit Mesra.& antecedens sit causa consequentis, adeo ut ex unius horum defectu falsa sit, unde ista est ver quia ignis est calidus, ignis est leuis. non solum quia vim. pars vera est, sed etia . quia antecedens, scilicet, ignis est calidus, est causa consequentis, quod iris sit leuis. Ista vero est falsa,quia semus est, ignis est, semus enim non est causa ignis. Similiter & ista falsia est,nullo homine currente, quia homo ciuetit, homo mouetur,cum prior pars sit tala : Me omnia intellige in assimatiuis hypotheticis tuam negatiuae opposito modo se habent. Sunt enim ad affirmativarum rationem examinandae.Negativa enim est falsa,cuius affirmativa vera,vera autem,cuius astismatiuatas a .. .dit De

72쪽

Non selum FNotheticae Enunciationes

verae aut falsae, sed etiam necessarii possibiles & contingentes sunt, ac reliqua a cidentia, quae simplicibus insunt, participant, quamuisnon eodem modo omnibus accidant. tapulativa enim necessaria est cum omnes inius partes necessariae sunt, qualis est ista, ho- .mo est animal, & Deus est unus, illa autem contingens est, cuius utraque pars est contingehs, di compossibilis, ut homo studet, &leo currit. Dico autem, ut pars utraque sit compossibilis, ides , ut simul vera, vel simul salsa esse possit. nam cum incompossibilis est, idest.; visimul vera, vel falsa esse non possit, quamuis utraque pars sit contingens, copula tiua non erit contingens, sed potius impost Nbit is, qualis est ista Petrus stat,& Petrus non stat: similiter ista,ego non lego. Potest etiam

copulativa contingens esse, quando vza pars est necessaria, & altera contingens, qualis est ista homo est animal,& eouus currit. nam ratione unius partis contingentis poterit tota . copulativa aliquando esse vera, aliquando fit,sa . Vera quidem, cum contingens sinaui cum necessu ia fuerit vera, tunc enim utraq. pars E Vera

73쪽

uera erit, falsa autem eum sela contingens herilfilia, manente etiam necessaria ver quia ex unius falsi ate tota copulativa sit falsa. Illa vero est impossibilis , cuius vel omnes

partes sunt impossibiles, vel Blum una pamves tandem utraque pars fuerit conti ens , sed imcompossibilis, ut diximus: unde ista est impossibilis, homo non est animal , & homo non est rationalis, est enim utraque pars impossibilis. Similiter & ista, homo non in anumal,& equus est hinnibilis. est enim una partiinpossibilis, Tandem, & ista, Petrus stat; Se

Petrus non stat, quia cum utraque pars sit Contingens per se, est tamen incompossibilis. Idem iudicium est de rationali sicut de copulativa. Disiunctiva autem necessaria est, cuius partes incompossibiles sunt, siue utraque sit contigens, siue, una necessaria, & altera impossibilis, quales sunt istae . homo est animal ,

vel homo non est animal, vel homo non est sensibilis. Petrus stat, vel Petrus non stat. 'Contingens, Cuius utraque pars contigens, oceompossibilis, vel cuius una pars contingen quales sunt istς, Petrus currit vel aliqvis homo studet, est enim utraque pars contingenta

di compossibilis, Similiter homo, non est aniciat, vel equus currit: est enim una pars co tingens . Similiter, ista eadem ratione, homo est animal et equus eurrincontigens est,curn

74쪽

postre esse vera, Vel fusa , quamuis secundum recentiores sustinentes veram esse Disiuhctbuam, cum utraque pars est vera, ista ultima neceὰaria est,ma una pars est necessaria. Impossibilis autem Disiunctiva est , cuius utra

que pars impossibilis qualis est ista, velli

mo non est animal, vel homo non est ration lis :quat is secundum antiquos etiam Disiunctiva,cuius est utraque pars necetaria,est im possibilis,ut ista,vel homo est animal. 6I mo est rationalis. Conditionalis autem, &causalis, cum praecipuE in illatione quadam

consistant, maxime , earum contingentia n

cessitas, vel impossibilitas secundum illati

nem peniandae sunt. vi conditionalis se necessaria, in quia unum ex altero necessario sequitur, ut, si homo currit , homo mouetur . Impossibilis vero, in qua unum ex altero se . . qui non potest, ut, si ignis esset calidus, ignis kigeficeret. Contigens vero, in qua unum contigenter ex altero sequitur, hoc est, aliis quaiao sequitur , aliquando non sequitur, ut si Petrus assidue lectionibus intersit , euadet doctus. Vnum autem praeter hoc habet Causalis , ut praeter illationem unius ex i altero tanquam ex causa ut diximus, habetur ratio partium, sicut in Copulatiua,quauis enim unum ex altero necessario sequatur tanquam' ex caua,si pars utraque necessaria non. fit,

75쪽

Causalis non erit necessaria, sed contin f, vel impossibili unde ista contingens est,quia homo curri homo mouetur, ista impossibilis

quia ignis est frigidus, ignis est grauis.Ηaec pari ratione intelligenda simi in affirmativis, nanegatiuae ex harum ratione discernuntur,ut sit negativa impossibilis,cuius sit affirmativa necessaria,& negativa necessaria, cuius affirmativa impossibilis, 5 negativa contingens, c ius afirmativa contingens. De a1rmatione, er negatione, ac quantitate br pothetica. Cap. XXI.

VT autem inter has,quae assimatiualiquae

negatiuae sint dignoscatur duo obseruanda fiant. Alterum est,coniunctionem in his se habere sicut in simplicibus enunciationibus verbum principale, ut quemadmodum sim p lex non dicitur assirmativa nec negativa, ob extrema itum amrmata vel negata, sed propter copulam principalem , ita hypothetica . non dicatur assirmativa,vel negatiua propter simplices, ex quibus componitur, sed pro ratione coniunctionis eas connectentis, quae si negata fuerit ,& hypothetica negativa erit: si affirmata,affirmativa.unde ista est assirmativa, si nullus homo currit, nullus homo m uetur: quia coniunctio non est negat ista v

76쪽

r e sua , non si homo monetur homo mu rit,idem in alijs ih ligendum est. Alterum quod obses iari, debet huiusm- est, negationem quae conditionalem ἡ & causalem negat , non negare simplices Enunciationes, ex quibus componuntur , sed unionem illarum,

ut qui dicit, Non quia fumus est ignis est,non negat quod sit ignis,& fumus , sed quod non sit ista unio, & sequela, quod semus sit causa, ut ignis sit: similiter in ista, Non si homo m

uetur, homo currit. At in Copulativa, & Dis iunctiva negatio totum negat, & coniuncti nem,& partem: unde Copulativa negata uiualet Disiunctivae, ex oppositis partibus,&Contradicentibus. Similiter, &Disiunctim

nee in Copulativae, ut non homo currit, . Echomo mbuetur, huic aequivalet, nullus homo currit, vel nullus homo mouetur. Et haec, non homo currIt,1 vel mouetur, illi, nullus homo currit, in nullus homo mouetur , negativa enim copulatiua disiunctivae aflirmativae, de disiunctiua negatiua copulatiuae affirmativae ex oppositis. partibus aequipollet.Circa qua titatem vero Hypotheticae, proprie nec unia uersales, nec particulares secundum se sunt rcum enim; quantitas Enunciationis subi cto respectu praedicati sit, hae autem praedic tum non habeat, non enim unum de alio praedicant, sed quandam Enunciationum conne-E 4 xionem

77쪽

Causalis non erit necessaria , sed contin si vel impossibili unde ista contingens est, quia homo currit,homo mouetur, ista impossibilis quia ignis est frigidus, ignis est grauis. Haec pari ratione intelligenda sunt in affirmativis, nanegatiuae ex harum ratione discernunmr,ut sit negativa impossibilis,cuius sit affirmativa necessaria,& negativa necessaria, cuius affirmativa impossibilis, A negativa contingens, cuius affirmativa contingens. De virmatione, er negatione, ac quantitale D- 'pothetica. Cap. XXI.

VT autem inter has,quae affirmativae,quae negatiuae sint dignoscatur duo obseruandassint. Alterum est, coniunctionem in his se habere sicut in simplicibus enunciationibus

verbum principale, ut quemadmodum sim p lex non dicitur affirmativa nec negativa, ob extrema solum affirmata vel negata, sed propter copulam principalem , ita hypothetica . non dicatur affirmativa,vel negativa propter simplices, ex quibus componitur, sed pro ratione coniunctionis eas connectentis, quae si negata fuerit ,& hypothetica negativa erit: si affirmata,amrn attua. unde ista est assirma,tiua, si nullus homo currit, nullus homo m uetur: quia coniunctio non est negat ista ve-

78쪽

r mlhra, non si homo monetur homo cur rit,idem dialsis intelligendum est. Alterim quod obseruari, debet ciuiusinodi est, nega

tionem quae conditionalem , & causalem n gat , non negare simplices Enunciationes, ex quibus componuntur , sed unionem illarum,

ut qui dicit, Non quia fumus est ignis est,non negat quod sit mis,& ssimus , sed quod nolia sit ista unio, & sequela, quod semus sit causa, ut ignis sit: similiter in ista, Non si homo m

uetur, homo currit. At in Copulatiua, & Dis, tuiniua negatio totum negat, & coniuncti nem, & partem: unde Copulativa negata arelui ualet Disiunctivae, ex rappositis partibus, &contradicentibus. Similiter, de Disiunctius inegara Copulativae, ut non homo currit, homo mouetur, huic aequivalet, nullus homo currit, vel nullus homo mouetur. Et haec, non homo currit, vel mouetur , illi, nullus homo currit, & nullus homo mouetur , negativa

enim copulatiua disiunctivae aflirmativae, de disiunctiva negatiua copulatiuae assirmativae ex oppositis. partibus aequipollet.Circa qua titatem vero Hypotheticae, proprie nec unia uersales, nec particulares secundum se sunt rcum enim, quantitas Enunciationis subi cto respectu praedicati sit, hae autem praedic tum non habeat, non enim unum de alio praedicant, sed quandam Enunciationum conne

79쪽

ithportant; fitri singulares eandae.& suam contrudictoriana dortiantur oppositionem. Quod si aliquando unitie ales

aut particulares vocantur,idest,per quandam partium denominationem, quo, modo Syl l gismi uniuersales, vel particulares iuxta pro positumes,ex quibus constantidici solent. Praeter haec autem unum est attendendum, esses, quasdam Hypotheticas, quae ex aliis etiams potheticis componuntur . & .hae iudicandae sunt secundum coniunctionem principalem . Dicitur autem ea principalis,quae alias conne .ctit,ut ista Copulativa est, si homo currit, homo mouetur,& si homo studet,euadet doctus; duae enim Conditionales per copulatium c iunguntur,similiter in alij s,quae multis modis esse possunt.Tunc autem veritas & lalsitas,Cotingentia, & reliqua in istis debent considerari secundum Hypotheticas,ex quibus Comps

nuntur, sicut in illis Hypotheticis, de quibus

Iocuti sumus, erat consideratio partium si plicium. Atque haec de Enuntiatione tam simplici quam eoniuncti dicta sussiciant.

FINIS PRIMI LIBRI.

80쪽

IN bi A LECTICAM

ARISTOTELIS

ne Silpositione. cap. I. V M de termino,& propositione lin usq. tractatum sitide his quae termianisaccidunt disserere oportet. Haec autem sunt Suppositio, Ampliatio, Restrictio, Alienatio,Diminutio,& Appellatio. Suppositio igitur est usus termini pro se, vel pro suo signincato, ut in hac propositione, Homo est anima vox illa , homo, loco rei constituitur . At vero in hac, Homo est nomen,pro re aliqua sed pro se sumpta est. Voces enim, non solum rerum signa sunt, sed earum loco dum de rebus disputamus substituuntur, cum res in dis sputationem moserre non semper positimus , hoc tamen priuilegio ipsae voces gaudent, Vt, quando de eis disputatio sie, per easdem di siseramus, nihil earum loco collocantus. Ex quo duplex exoritur vocum suppositio. Altera quando voeibus rerum significatarum loco utimur. Altera cum pro, ipsis sumuntur . Prior