장음표시 사용
371쪽
ET HIC A. Lib.X. CARVI De Felicitate.
signum, Itaeque armorum suae Gentis eorri.
se adorniri studiosiisimum. Cum au.em id se. rio apud uos curaret,eisque observandas pro-
Poneret Allieniensi leges, a fratre Regis Sey.
ratioue in Quia ludus itistitutus est natura sua ad relaxatiouem animi , requietemque a labore uiudio: ut, nimiru, ea intermissione te. vatiabo ne te, identidem ad itudium Gaborem redeamus Homines enim, inquit, a. τόν τε συνεχως πονεῖν , ἀνασώσεως δεονται.
cum in Hunt j idui Iaborare, requietis indigent. De quo vide ivpra ib. . o. cer Lb.s. p. 9 hoc ipso lib. V. . Igitur lusio propinis labore: di studium repetendum instituta in atque adeo promer alium finem. quod sa-ae repugnas Felicitat , quae ad nullum alium ordinatur finem. Felicitas ergo non est in tu, sone pia si .
L, QUARTO Felieitas est melioris, iurei, tum hominis, tum partis ei videm hominis. At luso non est melioris, tum rei, tum hominis, tum d partis eiuIdem hominis. Felieitas ergo non es lusio, seu posita inclusiona. M
tot propositio syllogismi patet .Felicitas enim
est in re melior : quoniam fi duarum rerum bonitale inaequalium comparatio fiat, quaeraturque, in utra earum sit Felieitas posita crespondebitur plane, positam esse in meliori. Est etiam melioris hoministrinoniam ex duobus holo inibus inter se comparatis ille censebit utlalix, qui apparuerit melior. Est denique melioris partis eiusdem hominisci quia Felieitas potici in anima, quam in corpore, sedem habet: ut demonstratum est ι b. I. cap. s. Felieitas ergo est melioris, tum rei, tum hominis,lum de partis hominis Minor autem praecipua probatur: Quia nec res ludicrae sunt meliores quiculariae, gravesque nec vir ludendi studiosus melior est,quam qui ierijs4 gravibus mentus est. nec denique corpus quo ludicra peraguntur, melior pars hominis est , quam anima , ineuius receu tractantur graviam seria. Ergo lusio, sive actio ludicra, non est melioris, tum rei,tum hominis,lumini artis hominis.
dem animae paries, sive facultates,sunt plures,3 xliae aliis meliores, seu praestantiores. Feliise itas autem solum ad prauantiore animae partem spe trideoque praestantior censetur, qui exercet secundum partem animae conlein platrie em, quam effectricem: meliore que sunt qui contemplantur, quam qui viriviis moralis operationem exercent absque contemplatione. Igitur Felicitas collocata est in facultate Ecaetioli animae praestantiori meliorique Hane ver non elle lusione mi a tetri quoniam neci a praestantiori anima pari exercetur , nec anteeeuit contere plation , ne operationi et
cundum virtutem ni oralem sed est inferiori loco relatu ad utramque Felicitas ei M.
longe praestantior est, quam vi in lusione com
non sunt capace Felieitatis, quandiu in serviqiuie, pessima eius status misera conditione existunt. At ijdem ipsi capaces sunt eius de lectationis qua ex ludo habetur. Felicitas edigo nou est posita in ea delectatioue , quae ea: ludo habetur Maior, in qua est difficultas,sub obscure si guificatur ab Arist. illis verbis eri δαιμονι at A s'gus . ροκύδω μετ διδω- σιν έι μη - μ μι icitatem Ucris νωι mniais, Myo risus, e fletiam Uitam. Quibus planersupponit , ervos non elle parricipes vllae in rimitum, selicis: vi hoc loco interpretantur Emistrarius Argyro pilus,aliique. Aut certe, iuxqin expositionein Giphanij, Oe conformiter ad stilum Iurisconsultorum, Aristoteles omnem servis vi iam negat quoniam servi in iureir nullis habentur, aut pro mortuis, quatenus cia
vili vitae mortui sunt, aeque ad ullam Reipuqblieae partem spectant, iuxta l. Quos attι set F. de Reguι. iuris. Vnde iuxta hanc exqpositionem. se probari potest illa maior pro, positio. Quicumque capax est Felicitatis, ea
pax est etiam vitae et cum Felicitas sit vita peefectissima. At servi non sum capaees vitae r vlli nuper probarum est. Ergo neque sunt capaces Felicitatis. Et tamen capaces sunt ludicra derilectationis Felieitas ergo sta non est iaciuqdicra delectatione.
βίου, vitae, ab Aristotele servis denegatae , in telligunt eam, quae secundum Virtutem est. Ita que iuxta expositionem hane se probanda
erit maior illa propositio. Quisquis capax est Felieitatis,capax est ita vitae positae in actione virtutis. Nam,ut idem Philosophus loquiiam Ii . Polit. c. I 3 ου σχιλλά, ιι non sotimnsmis. Cum enim Prorius addicti sint imperio dominorum, non possunt rebus hon siis Wae re,e ijs actionibus, quibus adquirunqtur virtutes paratur Felicitas. Ergo se tulcapaces non sunt Felieitatis.
haee, simul explicatur, observando es eoqdem Aristotele lib. i, Huic cap. . quaeristionem elis, an ervus, puer, di mulier, possint esse virtutis participes. In qua contronversia, postquam in utramque partem displitavit, sic demum ex propria sententi respondet: Atquι omnibus Cnimirum , servis, pue iris, 'nulieribus Dinstini nὸ ammi pasc/et
sed in uni disimiliter. Nam semira sudem pro Vis nis babet is consultanici famiam Dei habet Oim , seu Urinam i ροσν
372쪽
οι ὀ bHbet quum, sed imperfectam. Quare
et imitet oportet se alioneis, ct in mora. Libur Vistutibus ex rimandum i oportere quidem omnes esse participes i Ied non eodem modo: veri inquantum cuique adIuum opur, mu-ημιιιιIatis. Itaque non omnino negat Aristoteles servis Teut ne pueris , nee sceminis actionem Virtutis eum plane eoneedat ijs cta inae illam , quae nec ellaria est ad servile munus honeste exereendum,ut neque per in lem tiam, neque per timiditatem deseraut
si hia domino iniunctari quod insuper
habetur eodem apIte verἱ ea Virtus tan4ra non est , nee tam perfecta , ut uiueta ad parandam Felicitatem, quae certe non , nisi actionibus virilitum omnino persectis, Qvndequaque absolutis adquiritur. Servi igituqeapaces Felieitatis absolutae non sunt. Et a. mea idonei sunt ad ludicras voluptates exei piendas Felieitas ergo posita non est in ludia cris voluptatibus. VIDE D. Homam I. a. quaest. . au ais q. .art. I. atque ιιιιu ωιerprete/.
VO Si felicitas operatio est per virtutem,cor sentaneum est rationi, peream esse, iue est praestabilissima huec autem cius fuerit, quod est optimum. Sive igitur mens sit hoc , siv aliquid aliud, quod quidem natura dominarrvidetur, ac imperare S animadversione
habere de honestis, divinisque rebus, aut quia divinumi ipsum est, aut quod eorum, quaesiint in nobis, est divini simum, huius operatio per virtutem propriam ipsi felicitas fuerit beatitudoque perrecta. Dictum est autem , ipsam esse contemplatione 'Atque consentaneum hoc oc antea ductis, veritati videbitur e Hare enim operatio praestabilissima est:quippe cumi mens fit e bru, quae in nobis iniunt, praestantissimum, ea, circa quae mens versatur, cognoscibilium praestabilissima sint. Est praeterea continua maximet nam contemplari magis continue,quam agere quodvis possimus.Arbitramur praeterea, felicitati voluptatem admistam esse oportere Iucundissima autem operationum virtutum, est ea haud dubie, quae per sapientia.Itaque Philosophia mirabiles tum puritate,tum firmitate, luptates habet. Atque consentaneum est rationi,scientibus,quam qua, rentibus, oblectamentum ipsum iucundius esse Ipsa quoque iussicientibus maxime fuerit in contemplatione: nam re sapiens, dc iustus, re
caeteri rebus il indigent, quae necessariae sint ad vitam. Sed si satis hi, talia adsunt, iustus quide eorum indiget, ad quos,& eum quibus egerit iuste: oc temperans ite m,ac sortis, singuli caeterorum.At iapiens,
373쪽
s solus etiam sit, contemplari potest: 'ub sapientior est, e magis
potest. Melius autem fortasse si habeat adiutores attamen sufricientissimus ipse est. Praeterea, propter se ipsam amari sola videtur nihil enim ab ipsa fit praeter hoc, contemplatum, inquam,esse. At cum agimus, praeter ipsam actionem, aut plus aliquid, aut miniis assequimur. Videtur etiam in otio felicitas ipsa consistere. Negotia nanque suscupimus, ut otium habeamus: bellum gerimus, ut in pace degamus. Operationes igitur activarum virtutum, civilibus, aut bellicis in rebus
versantur actiones autem, quae in his fiunt,negotiosae sunt. Atque -- heae quidem omnino. Nerno nanque bellum expetit gerere, germes
gratia belli, neque bellum ob bellum parat videbitur enim crudelis quidam, sanguinolentus penitus esse, si faciat amicos hostes,ut pugnae, caedesque fiant Acoc ipsius civilis negotiosa est, Sc praeter iplam
administrationem potestates comparantis, atque honores, aut felicitatem sibi ipsi 8c civibus quae quidem diversa est a civili, quam quaerimus ut diversam. Si igitur civiles quidem,& bellicae actiones, cael ris actibus, qui a virtutibus prociscuntur,pulchritudine, magnitudin que praecellunt:hae verbnegotiosae sunt,atque aliquem finem at sectant,sc non proter se ipsas sunt expetibiles mentis autem operatio, d studio antecellit, cum contemplativa sit, dc praeter se ipsam nullum affectat penitus finem , habetque voluptatem propriam , quae quidena operationem ipsam exauget. Sufficientia insuper, otium, defatigati ni vacuitas, humana, Z quaecunque alia viro tribuuntur beato,per
hanc operationem illi inesse videntur. Perfecta felicitas hominis fue-st haec profectb sumpta longitudine vitae perfecta. Nihil enim felicutati est imperfectnm. Talis autem vita superat hominis natura. Non enim hoc ipso quo homo est, ita vivet, sed quo est quid in ipso divinu. Quantum igitur hoc ab ipse composito differt, tantum Sc huius oporatio distat ab ea, quae a virtutesalia proficucitur Qubd si mens divinum ad ipsit in hominem est,ec vita, quae ab hac manet, divina est
respectu ipsius vitae humanae Oportet autem non, quemadmodulumonent quidam, humana nos sapere, cum simus homines,aut mortalia, cum simus mortales sed quo ad fieri potest, immortales nosipsos facere, cunctaque efficere, ut ea vita vivamus, quae ab eo manat, quod est eoruin, quae in nobis insunt praestabilissimum.Nam tametsi parum est mole vi tamen d pretio multam omnibus antecellit. Videbutiir autem,& unusquisque hoc ene siquidem praecipuum est,ic melius. Absurdum igitur esset, si non suam, sed alicuius alterius , expeteret vitam ad insuper,quod di tum est antea,nunc etia accommodabitur.
374쪽
CAΡ.VIl. De Felicitate contempla trice is, Quod est enim natura unicuique proprium, id optinatim unicuique,& iucundissimi es Et homini igitur ea vita, quae ab ipsa proficio
citur mente: sicquidem niaxime hoc est homo haec ergo est oc feli- cisiima vita.
SUMMA ET EXPLANATI CAPITIS SEPTIMI.
Bliestatem sitam esse m σι eatisne Virtutis optima secundism optimam facultatem. Hane redes. MAIumtiam: seque demum Dimitarem pinectam consi reis veritatis e-
AD SPLENDIDISSIMUM . ET EXIMIE ERUDITUM . MNIBVSQUE G TIARUM DOTIBUS AFFLUENTEM
D. D. PETRUM DE VLLO ET OLFIN,
ALCANTARENSIS MILITU EQv ITEM SUPREMI IUSTITIAE SENAT CONSILlARIUM, OLIM IN SALMANTICENS ACADEMIA PRAESTANTISSlMAE DECRETI CATHEDRAE PROFESSOREM CELEBERRIMUM, ET COLLEGI MAIORIS CONCHENSIS SODALEM. dcc.
capite, Felieitatem sitam esse in actione virtutis. Cum verita actiones virtutis plurimae de divetis sint, aliaeque solumi coalemptatio Ἀonsistant, aliae orde ire opus versentur, pergit Arist. teles ad exponendum , in quonam eorum generum sit actio, in qua Felicitas posta est. Di-lvidit ver eaput in re paries. In prima clo ieet,Felieitate melle sitam in actione secundum vPrimam irrutem optimae facultatis*hanc, ro esse intelligentiam, quae cincipatum obli ne in homine. In ieeunda statuit, perfectara Felicitatem in contemplatione veritatis sitam
esse. In tertia idipsum probat comparatione facta inter contemplationem octio- GRCA Primam partem, oppossisio ex praeeedenti capis , Felicitatem actionetvirtutis consistere, decernit, eam in actionem debere esse optimae virtutis, Medem habereia optima hominis neutrale. Quod totum colligitur ex pia notione Felicitatis, quae est Itimus finis, si e lammum hominis bonum, ac proinde praestantissimum. Ergo si consistit
in actione Virtutis, debet certe actio elle vis. tutis summae ae praestantissimae varius autem sumina, praestantiis ima debet residere in ea animae facultate , quae caeteris omni ous prae stantior est. Felicitas igitur deve constitui iaactione leeundum optimam virtutem, quae
proinde sedem habeat in optima siva praeces lauti , mimae a l, in . ..
mae optima , idem Aristoteles edisserit, tum ex nominibus d appellationibus ipsius : ium praeterea ex propcietatibus, sive notis Cicca nomina au.eiri in ruit, eam foliasse appellara Φουν, mentem, sive alio quoppia nomine. Quod dixisse videtur , quia a Platone nominatae μι. 4ra. . intelisen anima. Utcumque autem appellanda st facultas animae optima, monet illam esse, quae secundam naturam viis detur dominari,ac praeesse,ae uotitiam habere de praeclaris , a divinis rebM: sive illa sit aliquid divinum ι sive eorum , quae in nobis sunt, divinit simum. Quibus verbis videtoe: meminita opicionis illi uri seu potius evroris quorundam veterum , existimantium , mentem hominis esse aliquid divinum, seu particulam divinae meatis. Quidam enim Deum ipsum appellabant animam nives , eiusque magnae animae particulas faciebant animas hominum. Vndeis apud Laertium mZenais, aiebant, πη των Δών σχη μέν οιναι κρήντί lωοις Ψυχας, onunc me si parιe esse ammantium anima1. Plutare bus quoque Mologia de Dumat Platoni . si loquitur, quasi ea mente ipsius Anima mensis
tionis caser , non Aliam puriri est inder pars: neque abusi, Icaeve ipso elisua. Et
LATINORVM Quoque pluressis in m de errore, indicato ab Ariuotele
375쪽
p/io Dei obstantia formabant vi testat ut Terint ullianus lib. . auυe Ius Marcionem, cap. 37. Idem sensit Carpocrates apud lienatum lib. r. adversus haeVes, cap. 2Φ.d Cerdo apud Theodorerum lib. de divinis aecreti , m nostici, a Priscilliani stat apud S. Augum numad de Harsbus cap , 6.. o. Vt mirui non fit 'ud Horatius, Et huicus, oc Poeta iei de metro is τι subscripserit,illi versibus: ------ corpus onustuis Extremis itus, animam quoque pergravat
Atque Usigit humo divina partisula aura
Neque hoc loco impugnanda et tam irrationabilis existimatio : cum it propriam sedem habeat ii libris de Anima: ubi id iam praestitia p. 73. 79. Mod suffieia notasse, quina fuerint in eo errore indieato ab Arist. in praesenti, verbis illii: iνε ρεῖον εν αὐτοῦ , au
telligentis animae , Veiens, quae eatteris a cultatibusadge supereminet, sit in cuius acti O-ne Felieitas sedem habet, adhue lamen dubita iatur quaenam si Lesusmodi actio: an conte in pla- riri an pol tu operatrix Vtrumque enim habet intellectus, sive mens: quoniam altera illius actio , sine ullo ordine ad opus, eontemplatur potissimum res divinas, corporis sive maia ieria concretione liberasci deinde&veritates quaslibet, a naturas rerum: altera in operatio.
nem tendit, dum perspicit in motibus erit eis bus agendis quid honestum sit , idque exeia quendum praecipit i atque insuper praeseribit ex qua ad utilitarem publicam spectant, de privatam uniuscuiusque Dubitatur, inquam,
utra pias dictarum menti istat nul aptior sit,
in ea eo restituatur Felicita . Respondet vero Arist. illam sita melle potitis in actione e templanἔmquam operate live, vi vocibus apud Seholast stos reeeptis utamur, potius consistere in cognitione speculativa , qu mora et C . Qua resolutione ditimi celebrem illam controversiam , in qua quaeritur, summa dissidentium partium conten Mone, utra FHicitas poli 3r sit an contemplatria de solitaria i animi ιi ioci vilis, e socialis, seu colloeata in publica luce Dari milii niluam N eo contemplatriis
e Feliei a te sit liragium se et, tanquam nobilioiare,& excellentiore. 6 CIRCA Seeundam partem dec e triet, Felici talem in actione eonlampla itia an
mae suam elle. Idque probat sex rationibus. PRlMArae proponi potest. Felicitas absolviata hominis polita est in illa actione . quae optima est, seu persectiom supereminet inter omnes alias. At sola contemplatio anima est opiat ima actis , live oepi otione luperemi notis in ter omnes alias. Ergo in sola contemplatione aniatae sita est Felisitas absoluta. Maior patere quia Felieitas absoluta hominis est suprema illius perfectio. Ergo i elledebet in ea actione, quae omnium Optima est, ae perfectione uia peremineus aeteris Minor autem suadam r.
Quia perfectio actionis colligitur ex perfectione subiecti in quo recipitur,& obiecti e triaca quod veriasur. Ergo sola illa actio erat Optima , cuius subiectum, pariterin obiectu, iue iarit optimum Atqui contemplationis subiecia' optimum ab id ubi dest nimirυm, interiectus, live mens , potentiarum hominis nobilissima et obiectum quoque summe excellens nimirunt, res praestantiis imae et mortalis, seu corporeae coneretionis ei pertes, epotissimum divinae. Ergo sola contemplatio animae est acat Opli iama, sive persectione supereminens caeteris.
minis est actio inter caeteras maxime continuarita cla perpetua, ut Itb. I. cap. 7 dactum est: quo Aniam id ipsum denotat notio ipsa Felicitatis, ut durabilis , constans,in diuturna sit. At qu inter omne actiones humanas contemplatio est maxime continuata ad perpetua Elgo inter omnes actiones humanas lota contemplaiatio est in qua consisti Felieitas. Probatur mi ianor, in qua esse posset dissidium : Quia aeterae omnes actio ite per se loquendo inserunt corpori, satigationem c molet iram , t u ianiam corpori facul Palibus exercentur taleoque e sabrumpere opus est intermitiete vequi, iterum possit illas repe ere. Erg caeterae actiones per te, sive ex nai tira sua nequeundi eta continuatae, sive perpetuae. Conreonplatio, Iem, cum non exerceatur mediante aliqua aiae ultate eot poris, sed solius mentis, quae arteriana mineo truptibilis est, per se loquendo diisve ex natura sua; nullum labo tem , sive defati gationem parit misi ad summum per accidens, a quatenus praesupponit ministerium ph4niatasiae , aliorumve sensuum. Ergo contempta tio sola inter caeteras actiones homin 1 per sis loquendo est maximo controuaia , de perri
omnium lue undissima est , videtur Idonea ad
est actio omnium iu eundissima Erm sola contemplatio idec id aea ad Felicita emcon
376쪽
CAP. VIL De Relicitate contempli trice.
m. Malar pareret reommuni omiani ut sensis Oinnes enim albitramur, Felicitatem absolutam hominis iucundissimam esse, octummo gaudio affluentem: quo ii iam in ea pol. lidetur quod lumine optabile atque expetendum est id autem neqest non elle in primis ae maxime iucundum Minor autem suadetur ab Arist. quia inter actiones humanas ilia censeri debet tu eundissima quae omnιum putissima, de maxime sitieera est ideoque hoc ipso libro cap. . dum ageretur de speciebus voluptatum, dictuin est, e praestantiores esse, quo puriores Qtineeriores sunt. Atqui commai platio est actio omnium purissima,& maxim sincera: ut pote, habense auiam maxime liberam,& se gregatam ab omni fore es, sive sorde materiae; rumirum, sapietitiam ipsam,ex qui proficiscitur. Ergo contemplatio est actio omnium iucundi Isima. Quare proculdubio tueuiidii sex contemplatione procedens superat, nisi solum delectationes turpes corporis de sen-Iuum,sed etiam illa , quae naicuntur ex Operationibus virtutum moralium quoniam purior est in causam a uinieria liberiorem habeta
illa,euius delectatio stabilior est,etiam existit aptio ad eo astituendam Felicitatem quippe quae stabilis& diuturna es, daebet. At actionis contemplandi delectui stabilior st quam de lactationes ex quibuslibet aliis actionibus
ortae Etenim delectationes aliarum actionum capiuntur eae rebus instabili sequibus mutatis , alueorruptis, nequeunti laurem nere.
Delectatis autem conremplationissami rex rebus stinilibus ae perpetuis, proina eque de ipsa stabilis ae filma est. Ergo actio contem-Wandi apsine eae ieris sausinus ad eoasti-Hiendam Felicitatem. Vbinoisadum, Aristo. telem loqui de eontemplatione orta ex habitu. Philolophie,live,ut ille ait, secundum lapis alam quoniam haec Pari deleuasiones miras ex cognitione rerum excultent um , dc longe postiarum naturi vulgarium bominain. Li-iat eat initio sit is in quarenda earum veritave remeaviaewbmittur Min inimoueriatur, inexplicabilis est, Ol.plM. euidele Bait o metis, quae oritur ex allius puri de qui taliontemplatione. Hinc nonnulli praestania tum Pnapoisphorum olim ablorpii in quasi extra se positi, atque offetorum civilis vitae protius immemores: quoniam ha rerum stata ilium contemplatione deIectabantur,ri extra in
afluentia bonorum , quam adipe Aria dicit βουνιει-dives elenitaura, amat eris quo nota Felieitatis est ut multoties decursu raperi traditumisit Ratio autem se institui
potest. Inea Briviis a the, ad quam sibi hodi
mosusne iens est, ablque interventu aliorum, sita est Felieitas ' quoniam propria huius nota est, αὐταρκao, seu copia illa , qua sibi qui scis qsuffieiens est. Atqui contempla: po est virtutis actio, ad quam sibi homo sutaeiens est, absque interventu aliorum. Ergo in contemptatione sita est Felicitas Mino , in qua sola est diiu- cultas,probatur: Quia homo ad contemplan, dum veritatem, non indiget vilis externo praeris dio, adiumentove civilis vitae, qualiter 4 proserendos actu Virtutum moralium arenia cxercere non potest iustitiam, g nisi adsinti ij erga quos iustus sit: nec Liberalitatem,aut Magnifice tiam , nisi abeat opes mediocres haut magnas , qu s in altorum gratiam impenridat nec Temperastiaminisi adsint voluptates
a quibus abstineat. Quare iam anae laudis est illud quod Cicero lib. a. de Finibus tradit de Pouipei , magnam in grM3am habenήanr, qud cum impune invita posset nulla ιamen inique gerri. Sola autem contemptatio id habet proprii , vi quiaquis eius habitu praeditus fuerit,ab Multa ei e nave, aut psae insidio aliorum, misit se in ita exercere, eti min solitudine δε recessu a carieris homin bus. Est enim opus internum mentis , quod MuIl eget consortio hominum. Ergu contemplatiqest Virtutis actio, ad quam sta homo ius heus est, absque interosis aliorum. ii Upi Ati teles non negar Pro
di--H- habere, qua unum seorsim. Itaque viro sapio oti, ut contempletur, prurisvn inlue adiume, to sunt alij, pariter con in uiloni ς iti verum quamvis eluia modi societas desit adauc Prsuuntiat, virum pr*bi m de sapis pretis bi salis simplieia Ne ad coniςniplandum. Verba in ipso texin
377쪽
fortunu, seu externis, ae degentem in aliorum tonvictu, ted longe paucioribus, i s ranium, quae ad vitam eonteruandam necessaria sunt. Quodnpliei nomine, solitudinis, minoiatis neeeisitatis, dister Felicitas contemplatrixae ivili& actuosi.
esse debet in ea actione , quae solum propter seipsam ex natura rei quaeritur. At inter actiones humana sola contemplatio propter seipsam ex natura rei quaeritur. Ergo inter actio isne humanas ista contemplatio est , in qua Felieita sila esse debet Maior eonfiat ex dictis libri .cap. a. 4. evincitur ex ipsa notione ultimi finis, qui residum naturam suam spectatus, solius tui gratia quaeritur Minoratu em suadetur: Quia caeter actiones humane Pariunt ex naturate alios efiectus , quorum
gratia amari possint: veluti,hono eae',gratiam, existimationem,uillitaten: ve Sola autem conia
templatio est, quae per se spectata, nihil aliud
homini astem praeie veritatis notitiam Lieet mim quandoque magnae talitates proveniant ex contemplatione Mathematicae,aut Phusicae v. g. id solum est per accidens, sive ex eventu Fortuito. Ergo inter actiones humanas solaeon templatio propter seipsam ex natura rei
13 SEXTA. Felicitas pertina,licet in actione Virtutis posita sit, ut capite praee
denti demolistratum est , non tamen in actione Virtutis proratis,sive operatricis. Ergo sita esse
debet in actione virtutis intellectualis conia templa tricis. Consequentia palei quia praeter Viri u te morales,& ad operandum ordinatas, nulla alia est, nisi in te ectuo is contemplatrix. Antecedens veto probat Arist. quia Felicita, persecta exigit otium, seu iranquillitatem ani. mi quieseentis in v liitro fine Ai nulla actio Virtutis morales, seu operatricis, post aestatiotio,aut tranquillitate animi quiescentis in viai imo fine. Quod sie suadetur. Actiones praeciapuae virtutum moralium tracticarum, iuxta aplum Arist. lib. I. lir.eap. 3. biparti id dividuntur,ut quaedam sint civiles, quaedam autem bellicae, seu militares. Earum ver nulla est quae in otio, aut tranquillitate animi consistati quoniam utrumque genus actionis negotiosum est,&turbis motibusque obnoxium. Felieitas viso sitanonest in actione aliqua virtutis, ratis, seu practicae. Solum itaque eonsistet in altione virtvras contemplantis , quae certe otium tranquillitatem asteri. Cum enim sit contemplasio, eu possessio ultimi finis natura. Iis nihil restat amplius quod quaeratur , ubi
summum bonum obtinetur. Quare superest, ut animus hominis, dum toti templaturioniniano quiescat, felici otio perfruatur.
seeundum Viristem sint,& ex illa proeedant nequeunt in otio & tranquillitare fieri: quoianiam cin turba populari exercentur iniordine ad bonum ali uor, sive privatum, sive commune civium mare dum id bonumqueῖ-runt, solicitae sunt de aliquo vlietiori bono obtinendo. quod pater impedimento elie tra quillita itin otio Actiones autem bellieat queson alterum extremum divisionis ea iaciae
evidentius carent tranquillitate illo tacui n& urbulentae sint, inter medios armorum scepitus Ira praeterea non exerceantur gratia sui. sed incommodum paeis. Nemo enim est, niti
orte immanis, aut languinarius, qui gerat beia Ium propter ipsum bellum: ut eleganter monet CiceroPhilippi ci 3. his verbis: Main nec priavatos βιοι, ore istica leges , nec libertatisia, eba a babere quem aifcora , quem crisurum ead/s,quem civile bellum deIectet .e- ae, nume o bominum eis ciendum, ex bus
mana natura extermina --m puto verum
di torias nervosius idem Aristoteles 1n praeqsentiarum loquitur, dum alii emonamque ιλώ
Quare eam ob causal e Piobrat Marti eruia delitatem apud Homerum Pallas, insupe Hotatius lib. I. carin dum eumdem Matiet ita alloquituri
Acer edi Mauri peritis cruentum
Igitur de primo ad ultimum reque eiviles, ne. que bellicae actiones fiunt in tranquillitate motio. ideoque ineptae sunt ad persectam Felieitatem constituendam. Quare superest ut ea posta sit in eontemplatione , quae eiusmodΑitanquilaitate otio gaudet.
sensu dieat Arist. contemplationem esse posi, tam in tranquillitate & otio. Non enim est enses , animam eontemplantis viri mortuo modo se habere ut cithil omnino agere. Du plea enim otium,seu vacatio ab agendo est. l litera quae solum fgnifieM intereapedinem κε dam Iaboris, te cessationem interaeciam , ut postea quis identidem ad laborandum redeat. De qua diximus nonnihil capite precedentiae lib. 4. cap. 3. Et haec quidem plum laborem repetendum pro fine abet,quoniam illius gratia quaeritur. uera autem vacatio liberatiocest,quae nullium omnino finem eiusmodi habet. meque suscipitur grati alicuius ex irinieci sed solum quaeritur gratia sui, quoniam habet e
378쪽
CAP. VII. De Felicitate contempla trice.
vi et alio, lium, aut requies,quatenus non quae inrit quidquam aliud;lie et in se ipsas actio, Aquidem admodum intenta ac vivida circa veiam latea, quas contemplatur. Hoe igitur posteriori emi contemplatio dicitur requies, de otium quoddam , quamvis valde vivida Mintenta sit. Quare procul a me a te Arist. emptio eille senius, re in luper communis atque litatus, quo dieitur quis vacare alicui rei, cui ope lain dat, caeteris praeter musis: quo tentu apud Ciceronem dicitur vaeare armis aut Philolophie,
apud Plinium vacare corpori , apud Curtium vaeare sermoni, apud plerosque passim vacareati s rebus vaeati autem hoc loco pro tran quillitate animi felicis aecipitur. 16 CIRCA Tertiam partem conis firinat eandem excellentiam coiHempla ionis, paulo ante probatam,comparando illam cum actione practi ea,atque huic illam praeferendo. Ratio autem,qua id uadet,sub hanc formulam
proponi potest. Vii a quae competit homini se- cudum quod est aliquid sublime & quoddammodo divinum, persectior& excellentior est, qui illa , quae ipsi competit quatenus homo
est. At contemplatio est vita competens lois
mini secundum quod est aliquid sublime in
quoddammodo divinum: actio autem practica competit ipsi quatenus horno est. Ergo conintemplatio periectior de excessentior est, quam actio practica Maior eum consequentia paret Minor amem probatur. Omeu plailo enim est vita competens homini secundum mentem, sit velut elligentiam, quae certe aliquid
valde sublime est, de imitxtio quaedam divinae Mentis; ideoque quid divinum per participa-
Iionem, aut similitudinem Actio autem pra ctica,etiam ex Virtute morali procede ii ,com. perit homini prout eomposito excospore Ocanimi, a versanti in civili eonvictu,te modo communi vivendi cum aliis hominibus. Ergo contemplatio est vita competens homini secundu minus est aliquid lubi evi quoddammodo divinum tactio autem practica competit homini seeundum quύd homo est. i CONFIRMATUR. vita hominis prout eonstantis animo dc corpor intellectua sensu ,eatenus persecta diei turdi est, uua ulenus Opera animae sentientis ab homine facta sunt rationi consentanea ideoque operationes virtutum motalium, ia appetitu ensitivo reu dentium,procedunt ab homine,proat con
stante animo Meorpore , intellecturae sensu. Ergo longe minus perrecta sunt, quam Contemplatio vetitatis pura quoniam haec solum procedit a nobiliorei praestantio te hominis Parte, quae est anima de mens, in qua sola sedem
habet aapientia,eontemplationis parens. unde oc iterum eonfieitur, perfectam Felicitatem hominis, non in actione practi ea ,aut operatione
Virtutis moralislsitam esse sed in contam Pla-
tione sola , quae certe vita persectior excetalentior est.
1 OPPONIT Aristoteles sibi ena.
tum quorumdam,asseverantium, hominem non
debere elle sollieitum comparandi sibi id quod
divinum quoddammodo est , sed quod humanum. Ita enim tradid ille videtur Socrates apud Lactantium lib. 3. divin. Instit.& apud Xenophontem lib. 3 ω . de dictis: factis Socratissimiliterque Diogenes lib.de Natura, resteSi plieio. iocrates in laudatione u lena. P ciet in eadem opinione suilla Ahiaxagoram,Socrate antiquio tem testatur idem Araii. lib. I. Metaph. cap. atque initio ei uidem Metaphysicet, tribuit eam Hesiodo quem alioqui viri apte isetissimum Poetam saepe allegat eum laude Itaque obiectio summatim haec est. Si eout cmpla tio, ut hactenus diximus, en bonum adeo ubi Line,& quoddammodo divivum, non erit expetenda profecto ab homines, qui tollim deuet quaerere bonum humanum. Atqui ab homine quaerenda est Felieitas:cum naturaliter debeat suum ultimum finem appetere Felicitas igitur non est sit in eo ni emplatione.
lictuin opinionem refellit Aristole est Quia Poti' expedit homini,vi immortalia de aeternas Og landia studiose perquirat,quo ea limpida meatis acie conteni pletur. Qud esse fere probata Convenientissimum homini eli, vos iudeat id allequii quod sibi compem incundum nobiis
Horem 6 praestantiorem pariem sui contemplatio ita et aliquid divitium, ut tamen cois petat homini secuit dum nobiliorem te praeia
stantiorem partem sui. Erῖo contemplatio itavit aliquid divinum, ut convenienti Isimum sit homini quedri ideat eam nequi. Quare extrarem opponunt alleg1tis hilolophi , nominis studium non bete ferri vittae . que humana sunt,& divina cententur. Quippe comem platio non est aliquid divinam , quali ab ho iamine leparatum in altior omnino ordine positum: sed solum est quid ut vinum, quatenus egere e tur in ea hominis parte, sive iecundum illud, quod praeipuum, , ut loquitur Arist. supra lib. s. κυραωτ-- , ma33ω ι minant in homine est. Nimirum, eo templatio ei actio bominis iecundum partem animae superiorem, quae est mens, dicitur talo τι ,αrυ. num quis, quatenus speculatur divina de aeterna.
2 DICES : Pant superius traditum
fuit vitam eontempla tricem non elle vitam seia eundum hominem, sed Ionge excellentiorem,& quoddammodo divinam Modci autem vivemur asserere oppositum siquidem pronuntiamus, vitam contempla tricem vile homini consentaneam secundum potiorem lui patrem,
quae est mens. Quidquid enim homini compeii secundum aliquid proprium ipsius, est quid
proprium hominiri qua homo et t. At conteam
379쪽
platio,ex modd dictis,eompest homini seeuΛ- a mentem , quae est aliquid maxime proprium ipsius. Ergo contemplatro, seu vita conis templatrix,est aliquid proprium hominis,qua homo est. a RESP utramque doetrinam facile cohaerere. Dum enim supra dixit Arist. viis
4am contempla trieem non esse propriam ho minis, loquebatur de homine, quoddam totum sive complexum est ex animoin corpore: qua ratione solum exercet actiones ab animosmul Aorpore dependentes, inter quas non censetur eontemplatio. Cum vero in extrem a capiti sim re docet , eontemplationem
competere homini, seu esse propriam ipsius; non loquitur de homine adaequare consideram, sive quatenus compleaum quoddam est:sed solum inspecto secundum partem superiorem S praestantiorem , quae est anima,seu mens sapientiae habitu praedita. Iuxta hane enim con-ὼderationem maxime proprium,seu consenta- meum est ipsi aeternam divina contemplari.
at e merit reiscit ristoteles existimatio. rionem Hesiodi, Anaiagorae, Sociaris,que-
linteontemplationem veritatis non esse homian quaerendam, tanquam aliquid sit omnino su-Perius homine. Licet enim ita sit, considerato nomine in ratione totius ea corpore anima coalescemis,& secundum utramque partem simul operantis non tamen inspecto seeundum id solum,quod αυριωνιστον, sive praedominans an homine est. Unde quamvis contemplari stu
deat,non propterea vult altum sapere, nee eon
traire docuimento illi eiusdem Socratia , παππε -ορῖε ἀμάs.cr supra nos.mbuas nos vide Melatum Emblem Ioa ae ibidem Cl. Minoem, ubi plura ad rem.
Ad quaestionem ho ipso capite profit
garam de praestantii Felieitatis contempla- triet supra actuosam,perti inet totalere doctri. na capitis sequentis. Quare bertus pha nius censet , perperam fuisse ab Interpretibus divisum unum caput ab alio.
CAPUT OCTAVUMD Blic te activia bracipuo munere operationis.
ECUNDO uteminea vita, quae a virtute sui
manati Operationes enim, quae ab hac proadeunt,humanaesunt. Nam insta,Sc fortiara c. tera,quae a virtutibus proficiscuntur,internosip ios agimus, in commerciis, necessitatibus, a
que actibus communibus N item affectibus'
unicuique servantes decorum haec autem omnia' constat esse humana. Nonnulla autem a corpore provenire videntur,ri militum virtus morum, cum affectibus tu
Eta est. Coniuncta est etiam & prudentia moris virtuti,di haec m. dentiata principia quidem prudentiae a virtutibus ipsis emergant,r ictum ver moris virtutum a prudentia manat. Cum autem hae sesel sic habeant,via se mutub pendeant,sintque coniunctie affectibus, i ca ipsum compositum fuerint. At compositi virtutes humanae sun Quare&ea vita, quae ab ipsis proficiscitur,&felicitas humana est Mentis autem est separata Atque tantum de ipsa sit dictum exacton anque dicere,proposito maius est. Videbitur aute dc extema fluentia perparum, aut minus indigere,quam morali opus est enim utrisque
380쪽
CAP. VIII De Felicitate activa. ornecessiarijs rebus Atque sit aeque quanquam circa corpiis, Sores tales civilis homo magis elaborat parva enim disserentia ruerit. In operationi cautem non mediocriter different. Etenim liberali quident ad liberalitatis operationes exercendas: S iusto ad retributione pecuniis opus erit. Voluntates enim non sunt manifestae. Simulant autem dc . qui non sunt iusti agere iuste,clle Forti autem opus est potentia, si .agit aliquid eorum,qrue a virtute proficiscutiar: potestate etiam tem,peranti. Quo nanque modo aut hic , aut caeterorum quisquam mansefestus erit Muaeritur autem virum magis proprium sit virtutis et
Eli an ipsi actus:quippe cum hi utrisque virtus consistat. Atque confiixaut in utrisque,perseetum ipsum consistere.Ad actus autem multis i diget: Q qu maiores,pulchrioresque sunt,eb pluribus indiget.At contemplanti nullis huiuscemodi rebus ad operationem est opus quin Scipia impedimento fere sunt ad contemplationem. Sed hoc pis, quo
homo est,atque cum pluribus vivit,expedit ea agere,quae a virtute proficiscuntur indigebit igitur talibus ad ea agenda, quae ad hominem spectant.Atque felicitatem perfectam contemplativam qu indam operationem esse hinc quoque fuerit manifestum Deo enim maxime beatos esse putamus, atque felices At quosnam actus tribuere illis oportet,iustosincia ridiculi videbuntur,si commutent,d deposita reddant,& huiusmodi caetera agant 'at fortesne, propterea'ubd formia dolosas res uistinent, periculaqu e subeunt honestatis ipsius causa tanliberales intiuinam dabunt obsurdum est in inlaper, si nummo mam habeant, aut aliquid tale. An temperantestat quidnam fuerint8 An laus est impomina, si prava di cupiditates non habere dicantur: Ita per omnia discurrenti,cuncta,quae sunt circa actus,parva quaedam,&non digna dijs immortalibus sane videntur. At ver vivere ipsos universi putant:quare dc operarLNon enim oportet illos,ut Endy mionem aiunt,dormire. Viventi igitur ei,cui actio dc multb magis eis ctio non tribuitur,quidnam aliud praeter cotemplationem restat Quare Dei operatio praecellens beatitudine, contemplativa sine controversa fuerit. Et humanarum igitur operationum ea homo est summe sella,quae illi maxime est cognata Signum est huius, & animalia ca tela felicitatis expertia esse, tali penitus operatione privata. Nam diis quidem tota est vita beatagalem habentibus operationem:hominibus autem quo ad ipsos talis operationis quaedam inest similitudo.At animalium caeterorum nullum prorsus est felix: quippe sim nulla ex parte particis sit contemplatiociis. Quousque igitur contemplatio