장음표시 사용
351쪽
Atque huius posteriarioris speciei, seu potius
generis sunt , quae ex virtutum ac di se plinarum exercitio procedulit. Quare voluptas communiter lampta abstrahit ab eo , ut bona,
aut mala determinate sit , seu abstrahit ab utraque ex praedictis speciebus. CIRCA Seeundam partem assertratio nec quibus ali ex Philosophis contra
eandem Eudoxi opinionem probabant,volup tatem non este bonis accensendam. P erat
huiusmodi Si voluptas esset aliquid per se bonum, aut omnino bonum , omnis vita volup-xaos iure ae metitd expetibilis ester. At crinsequens estia iam ut patet in vita puerorum, quae ideo expetibilis iure non est , quoniam voluptuosa,seu impensa in puerilibus delectationibus. Ergo voluptas non est aliquid persa honum,nec omnino bonum. Secunda ipsorum ratio, d praeeedenti affinis. Si voluptas estet Perse bona,ae proinde expetibilis,merit vo luptatem appeteremus ex quibuslibet rebus, etiam turpibusin obscoenis. Hoc autem abstu dum est:eum eiusmodi volopras irrationabilis st,in quae nunquam merito appetatur, etiam ad fugiendos totius vitae dolores. voluptas igitur per se bona non est, proindeque ne expe- ibilis. Tertia. Illud sine quo,seu independenis deri quo, plura bona appetuntur, non est per se bonum, avi appetibile. At voluptas est taliseonditionis,ut sine illa, aut independenter ab
illa, plura bona appetaniar. Ergo Voluptas non est per se bona aut appetibilis Plobatur minor: Saepe enim appetunas honum quod est in videndo , sciendo, d operando reundunt
Virtutem , independenter a voluptate index secutura, aut quamvis secutura non sit.
CONCLUDIT Philosophus, Sebreviter indieat quid lentiendum sit, quidque
respondendum i s tribus argumentis, iuxta doctrinam prius bipio traditam Nimirum, ita rationibus, ae nonnullis praecedentium,pro bari quidem voluptatem praecis sumptam,sea communiter dictam, im nesse idern ac bonum, sed indifferentem ad boaama malam es eia rea neque omnem voluptatem ite petis expe tibilem. Ideo & distingui debere varias speiacies volup ratum,&causarum, quibus orium. tur: ut quaedam per se boriae sint, atque expetμbiles,quoniam honestae rationabiletque; oae4dam utem turpes ac rationi adversantes,ideo que in bonorum album non referendae,ae nuta latenus expetibiles. Itaque relisit in fuminati opiniones Eudoxi x Platonicorum Eudoxi quidem,quaternis docuit,vohaptarem ille summum bonum , aut bonum Perse Platonie rum autem , quatenus universe; dixerunt . voluptatem esse malam, aut non bonam Cooam quippe ex hueusque Iraditis, non omne v luptatem elle bonam , neque item malam amia bono alienam Media igitur sententia, quae
in te voluptates distinguit , e quasdam predibat , quasdain et reiicit , vera elistenia
CAPUT QUAM UM. Quid non sit volup as, s quomodo operatisnem perficiar.
ED Quidnam aut quale sit, magis patebit, si: sermonem paulo altius repetamus. Visio enirni
quovis in tempore persecta est nihil enim ipsidcest , quod postea factum species ipsius perfruciet.Tali persimilis est oc ipsa Ohiptas.Est enirn
quoddam totum multoque ni tempore voluptate quispiam accipiet,cuius species,si, alore ten)ρο- re fiat,perficietur.Quocirca nec motus est:m tempore enim est omnis motus. Et alicuius etiatri finis ut aedificatio tunc erit perfecta, clim id fecerit, quod assectat,in toto tempore,aut in hoc In partibus aut tem
poris omnes sunt iriapeffectae.Et atqta,& inter sese diversa specie sunt.
352쪽
CAP. t V. Quid sit, aut non sit,&c. 27Zvisiones ac auditiones, voluptatem afferre. Constat autem, & ma-x me tum, cum sensus est praestantissimus,ac circa tale operatur Atiaque cum talia sunt, ipsum tensibile, bc id, quod sentit, erit temper voluptas, i cst quod agat, quod patiatur Perficit autem operationem voluptas,non ut habitus, sed ut pullulans quidam finis , perinde atque pulchritudo in iis, qui vigent aetate. Atque quoulqne ipsum ensibile, vel intelligibile, desid, quod discernit, vel contemplar ur, tale sit, quale esse oportet, erit in opcratione Voluptas. Nam cum sunt similia, ipsum passivum, atque activum δε inter sese modum habent eundem, idem semper natura fieri solet. Quomodo igitur nemo continue voluptatem capit,an defatigatur omnia enim humana nequeunt continuo operati. Neque voluptas igitur continue fit sequitur enim operari nem. Nonnullae autem res, clim novae sunt, delcctant, sed postea nota similiter propter haec ipsa Prim nanque invitatur mens,& circa illas operatur intense, quemadmodum operantur visu qui inspiciunt deii de non fit talis ipsa operatio, sed neglactior Quapropter Sc voluptas extenuatur, ac offuscatur Putaverit autem quispiam, omnes ideo voluptatem appeter quia vivere etiam omnes allectant.Vita verb quaedam est operatio. Atque circa ea quilibet desiis operatur, quae Sc maxime amat ut musicus quidem, auditu circa cantus avidus verbestia Cendi,mente circa res contempladas. Eodem modo ic singuli aeter rum Voluptas autem perficit operationes, ε ipsum etiam vivere, Quod appetunt. Cum ratione igitur MVoluptatem affectant perficiterum ipsum vivere uniuscuiusque, quod expetibile est. Quaerere verbutrum ob voluptasem vivere expetamus , an voluptatem ob vitam, niissum in praesentia faciamus. Coniuncta enim haec esse videntur, Mnon uiscipere separationem. Nam α sine operatione voluinas non fit,& omnem operationem perficit ipsa voluptas.
SUMMA ET EXPLANATIO CAPITIS QUARTI
Holuptas qualite habeat est an-mιnto indio bar, an potius tempora succeolis. In imum consistat, qualiter perficiat operationem. Quandi illa duru continua
OSTavAM Arist. attulit ex sueeessive,seu per paries,an potius totas muli
penditque Veterum opiniones de momento indivisibili tu secanda decerniecire Voluptate,inquirit,quid ac multipliciter probat,voluptate non eIte prosit, aut non sit voluptas, d tum,aut generarione. In tertia exponat quid sit quomodo perficiat operatio ipsa voluptas, qualiter operation perficiat. ne.Dividitur caput inquatuor In quarta excitat nonnullas quae it toties circa Paries. In prima disierit girum g oluptas fiat eandem voluptatem tillatque relolvit.
353쪽
CIRCA Primam partem exponit,qitaliter, seu quando fiat voluptas ah in parte
te: nu oris, an potius in instanti. Respondetque, Petriade eentenclum de illa, ae de visione , quae
est tota simul ra pei secta in qualibet temporis parte , tum et lain in quovis momen: in
divi libili neque indiget aliquo alio posterius
advenie almetrius accelsione pecies illius per .nciarur Nouenirn pars una visionis primum
lit deinde alia sed tota visio primum fit, ac simul existit opposito sanu modo rebus succeiasivis, atque in motu aut fluxu consistentibus, quarum una pars ei isti post aliam , de nunquaali lita tota limul. Ita ergo de voluptate ex iis ui mandum , non labere partem unam post aliam, nec fieri aut existere per partes; sed fieri, melle totam simul de perfectam in qualibet temporis parte , ac momento indivisibili, neque indigere aliquo alio posterius adveniente , cuius accessione species eius per
ficiatur. Quare si adsit voluptas per unam horam . g. erit integra in quali uel parte racmomento illius, perinde a visio Illa se ilicet , visio, quae non multiplicatur ad intuendum obiectum per partes , ac diversa latera,cuin aliqua succesεione; sed quae totam
aliquam super elem eiusdem obiecti immobiliter percipit, de si e parum, sive multum per
ius libet tradidit idem Plia Iosophus, observanda est uistinctio voluptatum corporearum , habentium rationem generatio uis quoddammodo , seu mo: us tendentis ad pei ficiendam replendainve naturam, a voluptatibus imp Iicibus, ptoprijsque animae, o naturam perfecta per habitum supponearibus. Observandum insuper ex dicti sed loci, voluptatem esse quod-daui accidens adiunctum operationi sensitiva aut intellectuali, a pioinde illius naturam sequi. Hi se autem duobus statutis, dicendum est, priores voluptates , fieri de existere suo cessive, ac per partes posteriores autem simul ex toto . Ratio primi est quia voluptates corporeae cimperisca ae sequutur natura operariouum, ex quibus resultant. At natura operi
rationum,es quibus resultant, talis est,ut illae fiant successi v , ae per partes quod patet in actibus eo medendi , ae bibendi voluptatem afferentibus. Ergo oc voluptates ipsae fiunt suo cessive, ac per paries Ratio seeundi est ex oeripolii principi, Quia voluptates animi aeperfectae resultant ex operationibus etia pereectis, seu proeedelibus a natura plene constituis ea quae proinde fiunt et istunt lorae simul, instarentium permanentiu absque ulla partia soccessione. Ergo praedictae voluptates une etiam existuntque ιotae simul, absque sue eession partium. Et de ij posterioribus tantum ita
telligendus est in praesenti Arist. . CIRCA secundam partem statuit
quod iam non semes tradiderat hvoluptatem non esse motum, nec generationem idque probat: Quia omnis motuι,4 generatio suece uia vaci necessario fit in tempore, ierfecta non est in qualibet temporis pari , fitque alicuius alterius gratia. At voluptas non fit necetiariis in tempore, nec talis est, ut perfecta non stria qualibet temporis part nec tandem fit gratia alicuius alterius, sed quaeritur propier se ipsam. Non enim se habet instar adi fieationis
templi,cuius partes luccelsive sunt ut prim si iaciantur fundamenta, deinde erigantur parietes, accolumnae, 6 denique tectum superex truatur. Nec etiam te habet instar motus sue cessivi, aut localis, ut ambulationis, volatus ηsaliationis, aes milium , qui procedunt eum latitudine quadam ex uno termino in alium,& variantur ex principijs, a quibus oriuntur, atque ex parte terminoru, a quibus, in quos tendunt, tanquam in finem motus. Quin potius quocumque temporis momento res sua
vis obi jeiatur, statim percipitur delectatio aliqua. Ergo de primo ad ultimum voluptas noni
est motus aut generatro saceessiva.
est , ut motus, aut sue cessiva generatio, an momento temporis, aut in eo existant secui dum suam entitatem id quippe omnienti sue celsi vo repugnat, ut abunde ostenditur lio G Pisso. At voluptar, vicia in praemonuimus, rumomento temporis δἰ in eo existit seeundurn suam entitatem. Quippe quolibet momento
ineboari intrinsece potest, si eut vitio,& in teu lectio similiterque absque ulla variatione, aut: additione partium per aliquam temporis durationem persistere. Igitur voluptas non e
motus aut successiva generatio.
6 CIRCA Tertiam partem iam po4sitive explanat quid sit ipsa voluptas, de anipetfietat operationem. Quod ut edi Ierat, prae
stituit quid sit persecta perati, quoniam vo luptas propria non , nili ex perfecta operatio ne, resultat. Est igitur perfecta operario , quae procedita potentia bene disposita , nulla: erinus impedita circa proprium obiectum: perseqctis,ima autem operatio est,quae a potem ii 4 time disposita, expedita oritur ei rea praeis
stantissimum illius obiectum. Igitur opera tiones iensuum , atque etiam inelle tu si quotquot ab eisdem recte dispositis, de expeditis procedunt circa proprium, aut elia in
v testantissimum obiectum , perfectae opera tiones sunt, aut etiam perfectissimae. Nequeu qautem elle perfectae , aut etiam perfectissimae, nisi lubiecto operant afferant voluptatem: quoniam alioqui carebunt hane persectione
debita poten iij sensitivis sed intellem visi
354쪽
CAP. IV. Quid sit ut non st)c.
quae vexieris penes hoe dicte rurit. Ergo voluptas est a siectio quaedam in potentia sentitiva, aut intellectiva retulians ex persecta operatione. Hinc aute probatur,operationes ipsa spee fici voluptate. Omne enim illud ,quod perrectar. operationi inest , quatenus per lacta operatio est,debet illam perheere. Atqui voluptas inest operationi pei sectae, quatenus operatio per se cta est scilicet, quatenus est operatio poten .
tiae recte dispositae , dc expeditae cire proaprium obiectum. Ergo voluptas perfici ope rationem. Q are voluptas propria si fere definiri poterit Iucunditas in princiρ cogis, Moscente restidian ex operatione persecta. Et quidem eo praestantio erit voluptas , quo pei sectio operatio eo autem perlectior opea ratio , quo a perfectiori potentia , in mealias disposita , visite melius obiectum Processerit. Quapropter voluptates animi, suam corporis ira mentis , quam sensuum; longe perfectiores sunt, a maiores, per se lo
itionem perfici voluptare non tamen ut habitu i a suodam inhaerente, sed ut fineIostea aeceden di*μr. 3. quo dicitur : Oportet intelistis ite. Id enim denotat illis verbis τὲλn.ῖδήνην tempbant Imata peculam. In quo sane home, πνεργsa ἐέδονου, arcis η sis ἐνοπαρχουσα, dister a Deo, qui, ut nullius lassitudinis , eti λλ' ἄρ π γινι ενοι τι τε λ . e siricam defatisationis capax est, ita & actionem con- rem aetidinem voluptas, non otiabitur quia inentem, ac iernam habet, similiterque vo
uam qui inest sed Ot ii quiypiam pos aeto luptatem. od idem Arist. doce S. Physicor
M a. de Coeloeap. I. alone ιδ vi hora ibri es, Mus Aristoteles, sed
aut esse brevem , aut Iongam. Cum vero enquae sub senium cadunt , minus libi Ita sintqque minitae sub mentema consequens et , et delectationes mentis in diuturniores, quin lieni num , quoniam e sam sui diuturnio tenuhabeiu unde tit, delectationem ex theorici,
diseiplinis orta melle magis stabilem ijs , que ex sensibilibus obiectis capi utitur.
nam in causa sit ut nemo capiat continue voluptatem, te salmati in sive per temporis in iter valsa Respondet, rationem esse, quia deri .ragatur polentia, ex cuius operatione deberet resultare voluptas. Si enim potentia tensii ista,
ac proinde corruptibilis sit, ex seipsa angue iacit &proinde ab opera: ione desistit. Si
rem intellectiva sit, quanquam ratione sui noni defatige: ur, sicut nec eorruptioni obnoxia
sit 3 adhue tamen eget sensibus, tanquam in 'strumentis ad operandum 3 ideoque ex hoQrum deutigatione desis ita vividi, operatio nibus , quae possent Parere voluptatem. Quae sane doctrina consonat axiomati eiusdem Phitalosophi a nobis illustrato in libris de Anima, ratione resultans. Quod explieat statim exempla putes ritudinis relati antico flore auaris σχαEdlIposito, uua linper me dum Forma .
CIRCA Quartam partem rastituit quasdam quaestiones eodem spectantes, illasque resolvit. PRIMA est quantum duret, seu persistat in operante .voluptas, sive ad inriouectum sive ad sensum spectet. Respondet
intem , ilsam tandiu durare , quandiu obiectum actu repraesentatum sensui, aut intelle
ui teae disposito suerit eonveniens. Quod probat hae sere ratione. Quandiu activum di passivum sunt recte a similiter disposita,
andiu manet effectus ex iis proveniens. At obiectum conveniens , de potentia eognosci-tiva sunt activum is passivum inordine ad effectum voluptatis. Quippe se ut ex obiecto, ut viro &potentia viscemina, paritur notiissa, si & voluptas. Ergo quandiu obiectum eonveniens ε potentia cognoscitiva sunt re este, ae similiter dispositi, an diu voluptas durat. Contingit vero eiusmodi rectam dii positionem quandoque parum quandoque multum durare in obiecto, d potentiaci a perdoarequens Ioluptatem inde eqnsurῖenreari TERTIA . Quaenam ratio se vere noviter eognitae pariant initio voluptatem, laetis vero posea' id enim omnibus experimento patet ideoque ccaehres habentur ij ver
sese Grate Latine μdditi . . .
r illud Pindar I Aliere fraxau an in νον ἀνθε δἰ ἀμνων νεωτέρων Lausa Gn m με tus Ued 3mnotum noureum flores. Prae a ctae vero interrogationi respondet Aria o te les ausam elle, quia prima repraesentalica no vi, convenientis obiecti, statim ex ei tat ad intensiorem actum eo gnitionis, posse ver ad remisitorem. Cum igitur voluptas conuue laretur repraesentaticini obiecti tonveniemi ἱu&actu eognitionis , debet rite innio in te si ot M postea remissior. Omnis enim est eis ctus naturaliter procedom ab aliqua ausa, e rescit, aut decrescit inperisctione iuxta iiDe rementum , aut decrementu pellectionis ei uiadem causae a
Q.VARTA. Cur omnes appetant: voluptate i e spondecide eue sorian, quia om
355쪽
nibus naturale est ut appetat viver ac proici quentibu tradit, dieendum est, quamv7 app&de operari sentiendo , aut intelligendo nam latue smul aiaue indivisim opetatio vitae , ac eiusmodi operationes sunt actus vitae. Et talis voluptas , nihilominus in sensu formali vovi quid operationibus varia est homin incli' luptatem appeti Propter operationem vitae, dein alio, ae multiplex geniusἰvt propterea ciuida speciatim ducantur appetii musicae , quidam mathemathleae discipliuae quidi philosophie, e se de aliis a per consequens magis app ta at circa ea obiecta, quam circa alia, sentite, intelligere, quia magis appetunt in i, exerucitiis vivere. Cum igitur voluptas perficiat
operationem vitae,prout iam definitu est supralconsequens etia est, ut sicut diligunt vita, itam iam voluptatem appetant.
ia VERUM Circa hoe ipsum addit
quaestiuneulam aliam vicum vita propterum, luptatem expetatur, an poι ius voluptas prop. ter vitam: Haec euim duo. scilicet, vita&, luptas , vique adeo coniuncta sunt, ut una ab altera separari nequeat. Huic dubitationi non respondet in praeienti. Verum ex ijs, quae in se.
non e contra quia voluptas est quies appet tus, non in ipsa, sed in operatione, seu re deIectante appetirum. Nemo enim delectatur duracte de ipsa delectatione , sive voluptate sellae re ipsa, quae dela arto voluptas appeN- tu directe , non propter seipsam , sed proprex: I perationem vitae delectat. Praeterea. Quid' quid profuit ex aliquo , vehuc perfectio aeei dentalis illius est propree ipsum ut proprie
tates propter naturam , accidens propter sub
iectum. At vo luptas profluit ex operationae vitae cognoscentis , veluti avidentatis elua persectio, vi saepe dimitu est. Ergo voluptas est propter operationes vitae ognostentishideoque propter illa appetitur. VIDE D. TM-ma. a. qmest. 32. sua eo de ea μι--ι, ω Arusisse pretera
diversa specie,adiversis perfici ea, quae a Natura, &ea, quae alanimalia, arbores, pictura, statu dom
Similiter igitur, operationes differetiles specie, adta serentibus specie proficiscuntur. Operationes autem mentis ab oper tionibus sensus, chae rursus iriter sese iusterunt Ipeci Igituri, biptates, quae ipsas perficitant, Hoc autem & exeo patetat, quia o quaeque voluptas est ei propria operationi,quam perficit propria enim voluptas auget operationEQ utramque cum voluptate operantur, singula magis discernunt,atque exactius confriendum: veluti geometrae fiunt,qui geometrica gaudent contemplatione, magiique intelligunt singula Similiter Ecqui muscam amant, qui aedium extruendam delectantur arte, caeterorum qi singuli omnes in opere proficim proprio hoc ipse se oblectrantes.Voluptates igitur augent operariones Mea, quae augerit, propria sunt Qua ver,diversis specie propria sunt, Cipsa diversa specie sunti Praeterea, magis hoc ex eo vi labitur ita esse,
356쪽
CAP.v. laptates differte specie 18 c
audierint modulantem magis modulandi gaudentes arte, quimoperatione praesenti. Voluptas igitur ca quae a modulandi faculi, te prodit operationem , quae est circa sermones, corrimapit. Hoc idem S in caeteris usu venit, cum circa duo simul quispiam operaturn operatio nanque iucundior alteram excludit: dc si mulium voluptate praecellat, magis extrudit, atque adebit neque ope turperillam. Quocirca cum vehementer aliqua re gaudemus, 'non valde aliud agimus, & alia facimus, cum parum nobis alia placent:vtoc ita
spectaculis qui bellaria edunt, id maxime faciunt,cum viles sunt, qui contendunt. Cum igitur propria quidem voluptas exactas operationes reddat,dc diutumiores,ac mestores efficiat,alienae verb extenuent.
atque corrumpant, constat ipsa intersese vehementer distare. Alienas nanque voluptates idore, quod remi dolores,erficiunt. Etenim pro pris dolores operationes ipsas corrumpuntivi si huic scribere,illi rationem subduceretniucundum est, atque molestum:hic non scribit, ille rationem non subducit: quippe dolorem cum afferat operatio Cirexigitur operationes contrarium a propriis vcluptatibus accidit, dk doli
ribus. Atque va rates oloresve propris sunt,qui inopeTatione perseipsam gunt. Alienas verbioluptates mile quid ei facere diximus,qubd ipsi dolore essiciunt corrumpunt enim, etsi non smiliter, op
rationes. Cum autem operationes probix ex ,Mφψimprosabitate.&, quidem sint ex teiam, sed veris fugie lae, aliis neutrae similiter seseliabent&volupta in m unicuique operationabest propria qua Gm voluptas. Quae igitur studiosae propria est, ea de
proba quae verbifavae, ea est improba Etenim de cupiditates hone. nestarum quidem laudabiles sunt Nirpium ver vituperabiles. Ἀμgis autem propriae sunt operationibus voluptates quae sunt in ipsis, quam ipsae cupiditates. Nam hae Midem seiunctae sum .d temporibus, & natura illae ver propinquae sunt operationibus, arque adeo indistinctae, ut contentio sit,si idem sit operatio, d voluptas. Non tamen ipsa voluptas mentis esse videtur operatio , neque sensus. Est enim absurdum Seil quia non separatur, idem quibusdam videtur. Vt igitur operationes sunt di ista feri voluptates. Differt autem visius a tactu puritate: Mauditus, ac adoratus a gustu. Similiter igitur ωvolaptates disserunt.Et ab his item eae quae sunt mentis. Et hae rudi sus differentiam inter sese suscipiunt. Videtur autem vitieuique animalium&pmmao'aedam esse Est enim ea, quaecomitatur operationem an singula etiam intuenti, id ita esse ta-xebit. Alia natique voauptas est dilui,inacanis,
357쪽
imodum 8c Heraclitus dicit,asinum stramina magis optare, quam a mina basinis enim pabulum auro iucundius est. Voluptates igitur eae, quost suin diversorum specie, differunt specie Eas vero, quae sunt mrundem,consentaneum est rationi diversas non eue. In hominibus at
tem mediocriterdiscrepant. Eadem enim alios doloresasticiunt,alio delectant Sesalis quidem molesta sunt, odioque habentur. aliis verbilicunda, ac amabilia Hoca in dulcibus accidit. Non enim Oadem dulata febricitanti,atque sano videntur, neque calidum idem infirmo, atque optimam habitudidem hanenti videtur. Similiter, in alii accidit Inomnibus autem talibus, id esse tale constat, quod studiolo, videtur. Quod si hoc recte dis itur,quemadmodum di apparet, est, atque virtus,vi bonus hoc ipso, quo talis est, omnium est mensera erunt Sc voluptates profect , quae huic videntur,ac iucunda quibus gaudet ple Atque non mirum cst,si ea,quae huic molesta sunt , alaeut videantur esse iucunda: multae nanque corruptelae, depraVationesquta, hominum fiunt: iucunda non sunt,sed his,& ita dispositis. Eas igitur, quae sunt sine controversia turpes, constat non esse dicendum voluptates esso,nisi corruptis. Earum verb,quae probae,ridentur esse qualem. aut quam dicendum est hominis esse, an ex operationibus constate has enim ipsae voluptates sequuntur. Sive igitur una sit, sive plures. operationes perfecti viri, atque beari, eae voluptates, quae has persi eiunt, proprie dicendae sunt hominis voluptates Getem ver secundidb,& perparum,quemadmodum 5c operationeS SUMMA ET EXpLANATI o pyris QVINTI a
A CLARISSIMUM ET LITTERATISSIMUM HEROEM,
ALCANTARENSi MILITIAE EQUITEM , SVpREM CASTELLAE SANATUS CONSILIARIVM , REGIAE GAZAE PRAEFECTUM IN EM. POMO ISPALENS . QVONDAM IN SALMANTICENSI ACADEMI VERPERTINAEQVRIS CATHEDRAE ANTECESSOREM CELEBREM, ET COLLEGII MAIORΔCONCHENSIS SODALEM G
tifieiter exponitPhilosopli'. Dividitur autem in qualuoepartes. In prima docet actionum specie diversarum dele-
ostendit voluptatum )isserentIam ex probitrio
aut improbitate oriri. In tertia observat,quas dam voluptatum d erre ab aliis, quod pur omires ijs rincuriores sinta quarta demutn adindit discrime aliud delectationum, petitum erivario genere animam qn 1 quae aversimodi
358쪽
CAP. V. Voluptates differre specie. 8 3
volupta es dister rei pecie iuxta diversi tale ope. Talion in iuci; multipliciter probat. PRIMO. Perfectione, operationum specifice diversarum, nequeunt non differre secudum speciem. Quod patet, tum a priori, quia refellentialiter diversae exigunt perrectiones specie diversas: tum etiam ab instantia perfectionum natu rae Sc artis speei diversarum , quoniam natu-T Wars specie differunt. Insuper, idem ipsum constat in persectione animalis,quae alisterius speciei est a perfectione propria plantae, seu tae persectio doni'a perfectione statue: propria. Atqui voluptates sunt perfectiones propriae operationum peeie diversarum , ut senia sonis mintellectionis, ae sensionum quidem intellectionum specie disterentium inter se. Igitur voluptates earundem sunt specie di-yersae. SECUNDA Ratio. rvecumque sunt propria de accommodata operationibus specie diversis , necessum est ut speei distexant et quia debent iis competere se eundum 'ud dumi in eorum dister specie ab altero. At variae voluptates sunt propriae & accommota datae operationibus speeie diversis. Ergo ne is cessum est, voluptates eiusmodi specie dist xant. Probatur assumptio. Voluptates enim variae conservatin augent operationes specie di. ersas: ut voluptas, quae percipitur in mensurando, conservat augetque operationes faeiles atque expeditas in Geometria similiter cyoluptas in numerando, operationes proprias Arithmeticae & voluptas in eanendo artifi-αiο c,operationes proprias Musi eae sic de aliis Atqui numquodque augetur&eon se Vatu iis , quae sunt propria: accommodatasiae naturae: ut docet idem rivist inuoris Moenreatin uberius adhue lib. 7. Metaph. Igi-rur voluptates vatiae sunt propria desaeeoru*datae operationibus specie diversis.
na actione alteri actioni operique est impedimento , proprium est eius in qua positum
est. Alioqui enim commune erit utrique actioni, ae proinde neutram impediet. Atqui unius actionis delectatio impedit aliam actionem.
Ergo unius actionis delectatio est propria ipsus: de per eonsequens distincta a delectatione alterius actionis. Probatur minor,sive assumptio, in qua sola est dissidium, exemplo freque
i,quo cernimus,eos,qui sono, sive cantu tibiae admodum delectantur, si quem audiant suavi e tibia canentem , non polle animum in-δcndere in disputationes cogitationetve ad sapientiam spectantes. Praevalet enim delecta. rio capta de tibiarsi cantu, delectationi alioqui τε piende, de disputatione leveriorum rerum:&yel quia tot iuperat illam minorem , qt egroto impedit. Quo pertinet illud Clieronis
a. de Oratore observantis , quosdam Philosophorum auditores malle discum audite, quam magistrum rideoque audito disco , philoso pbum disputantem de terere. Vbi loquitur de ludo dilei,quem per contentionem iactare ialebant. Idque generatim apparet, ubi quis iam ut duobus aut pluribus rebus occupatus est. Quae enim maiorem delectationem parit, heia betat etiam, aut ex toto absorbet, si admodum vehemens sit vera igitur est assumptio illa, qua
asseritur, unius actionis delectationem impedin mento esse altera actioni.
ALIUD Exemplum affert in cori firmatione mi eiusdem doctrinae per locum 1eontrario: ut probet, unius actionis delectatione vehementi impediri actionem aliam. Vbi enim quis delectatur remisse aut leviter, actio isne aliquari non impeditur ut in aliam rem antismum intendae. Quod patet in i s qui positi in Theatro se eonvertunt ad bellaria illaque
misse attendunt ad actores fabularum, qui parum industrie aut minus proprie , quam pareset, in leen fabulas repraestatant Nimirum, allusio est ad morem Graecorum, qui solebanr integros dies inTheatro exigere: ideoque opus habebant deserre secum aliquos faciliores cibos,quibus se rencerent: cui ulcnodi sunt,quς τρασηματα Graee nominantur, di a Latinis generatim dicuntur bellaria. De quibus Geulius lib. I .eap. II. ita loquit ir:Bediarias iis
Liberi bellaria verum Iulius Pollux lib. 6. censet eo nomine comprehendi , non moddfructus omnes, quos edimus crudos, d nullo subactos igni, veluti ficus, poma , caelerabuernensis seeundis inferri solita ; sed ei iam ova tosta, ad ignem indurata, quibus olim cceianae finiebantur Graeci igitur eiusmodi bella ria seeum deserebanra Theatra,vt vesterentur quasi rodendo dentibus comminueniado inte medios actus histrionum , praesertim quoties hi frigide aut egniter suas partes agebant. Cum enim tunc remisse attenderent ad repraesentationem in Theatro exhibitam, nihil impediebat, ut te converterent ad vescendum bellariis eaque corrodendum Vbi autem nabula in Theatro ad vivum ab histrionibus exhibebatur , nullus erat locu i pectatoribus, est ad bellatia rodenda converterent. Ergo quia vehemens delectatio unius actionis absorbet aliam actionis diversae. QUARTA Ratio. Quae eumque natura Ra Pariunt enectus com rarios cina
359쪽
Σ8 ET HIC A. Li EX CAP.V. De Voluptates differre specie
eompossibiles, deberent esse diversarum specierum. Atqui multae delectationes pariunt es-fectus contrarios mineoni possibiles. Ergo debent ei Ie diversariam spee ι erum. Maior patet: quia a rebus eiusdem speciei secundum naturam litam spectatis nequeunt oriri ei lectus contrarai de in corinpossibiles ideoque albedo nig tedoeensentur eo lores divertarum specierum quoniam natura sua pariunt effectus contrariose incompotribiles disgregandi congregandi vitam Minor autem uadetur
duplieiter. PRIMO: Quia delectatio propria
alicuius actionis, eonfirmat illat, auget, aediturniorem melioremque facit delectatio autem alterius actiosis propria impeditur,diminuitur,4 efficitur remissior, ratione alterius delectation , praevalentis ut patet exemplo superius adducto in delectatione ex an tu iliabiarum , aut ex toto irnpedientes, aut nimiusn
minuente eam , quae των - των , ex rebu1
speculab ibus, percipitur. At nihil impeditur
ex lolo, aut tiarnium imminui iur ab alio , nisi
sit eo iuratiun alit in com possibile eum illo. Ergo multa delectationes pariunt efiectus eoistrarios .ine Ompossibiles. SECUNDO pro .hatur eadem ni inor, loquendo de delectatione adiena nam hucusque loquebatur de sua, sive propria eius, qui de lactatur. Quae autem delectationes suae dicantur,quaenam alienae, in diis
eat paul insemus illis verbis: si Λαι δ σὶν, dic Atque o. uptates, dolore e propri)sunt, qui operatione periti ansunt. Itenas veνὰ voltiptates aicimur,eo quousimile quis atque in duores,esciunt:corm Anten:m, etsi non similiter.ope Miscet Moc prei nillo,altera proabatio ab Arist. subobseure indieat , si insti tui potest. Delectatio enim alleuius actionis propria 4 eiusde actionis tristitia etiam propria,eandem delectationem impediens, habent enectus inter se contrarios quoniam delectatio eonfirmatin auget actionem : tristitia autem imminuit illam,aut eri inguit. Atqui hune ipsum arrectum e tristitia oriri solitum patitaliena delectatio e quoniam & dolorem efficit, se ut tristitia,& actionem eorrumpit: ut patet exernplo iam indicato audientis suavem tibiarum canium, ideoque impedimentum subeuntis ad actionem disputandi, seu specula di, subinde ad delectationem suam , sive propria ae,ex ipsa secuturam. Ergo delectationes propita atque alienae habent effectus inter se
ADDIT Tamen , quoddammodo differre inter se, quantum ad praedicta , dot
rem, voluptatein alienam. Nam ille propter se,sive natura sua, est impedimento actiona: voluptas autem,propter actiones alienas,eandem actionem impedit. Hoc enim tignificam verba,
CIRCA Seeundam partemoneniadit delectationum discrimen ex probita; ea uti inprobitate actionum oriri. Delectationes
enim probarurn actioitum, honestae sunta vitio sarum autem iurpes. Quibus& addit neutras, seu indifferenter, quae nascuntur ex actionibus natura sua indifferentibus, leu taeedij, inter horinum malum invales sunt actiones legendi, seribendi, ecenandi, aut ambulandi. Quibustae ita videtur impugnate Platonem cui S Cicero subseripli ivdocentem omnes voluptates et . malas. Quamvis Marsi ius te inus in Flaminius Nobilius, Giphanio allegati no lini Platonem univeria loquutum cie de iis nominatim delectationibus , quae ad corpus
spectant, in quibus dictum est supra lib. auetica finem , versari proprie incontinentem Veri m, quidquid sit de mente Platonis, Aricta statuit,delecta tonum quasdam esse honas,ali aguialas udque diversi node probat.
PRIMO : Quia ea praecedentibusi
constat, unieuique actioni tuam prCpi iam dein lectationer elle. Ergo oportet vi namquam que actionem sequatur delectatio similis, seu accommodata naturae eiusdem actionis. At qu natura actionum ea est,ut quaedam earum pretii
bae sint quaedam autem pravae. Ergo deleqctationum qu dam probae sunt, quedam autet
tates dividuntur in bonasin malas: ut que sunt; appetitiones ionestarum actionum, rerum. probatin ι quae autem turpium , improbae, Sc vituperabiles. Ergo cupiditates . sive appetitiorines, dividuntur in bonasin malas,luxi sim Iem divisionem actionum. At multo magis de lectationes dividi debent iuxta actionum d-
versitarem,quam eupidis ares ipsς:quoniam de lectationes sunt magis propriae actionum, iis que propinquiores igitur delectationes mulidi
potiori ratione, quam cupiditates, dividumue inhonas malas. Qudd autem delectationes;
snt magis propria Willigatae actionibus
quam cupiditates, saei te suadetur: Quia dele ctationes sunt in ipsis actionibus, easque inseqparabiliter comitatur:cupiditates vero,quibus; appetimus actiones ipsas, nec sunt in iis , necet etiam simul cum appetitio plerumque tempo re praecedat actionem, irius sit velle ager quam ipsum agere. Praeterea id ipsum eonstatqquoniam magis illigatum es alteri, quod se in per illud spectat ut praesens, quamqvddid πι-
tendit tanquam futurum. At delectatio sempeespectat actionem ut pretientem zappetitio autem ut futuram. Ergo magis illigata est delectatiqinioni,quam appetitio.
ii MONET Ver , delectationens non ita illigaram esse actioni , t ab ea noni distinguatur 1 Sumvis eparari non possit;
360쪽
plurima enim tempore non differunt, seu inseparabilia existunt, quae tamen ex alijs capitibus diversa sunt. Itaque delectatio Quae captis ut ex actione sentiendi aut intelligendi, non est sensio, aut intelligentia, sed quid natur onsequens utramque, veluti propria affectio. .uod susti ei ut iuxta divisionem actionum,n bonasin malas, ipset etiam delecta Diones diisi dantur.
11 CIRCA Tertiam partem pro onit aliud diserimen delectationum , quod
tua dam ea tum sint puriores sinceriores
aliis ideoque di speeie ab ijs differant. Purasi tero, seu καθαρά t, illas appellat, quae nihil eo
eretionis terrenae, seu corporeae habent ideo.
que ad mentis operationem spectant. Porro scam mens ipsa partim contemplatrix si par in im actuosa de eundi; miriorem consideratioqnem purior quoddammod videtur, quam te in Cundum posteriorema quia contemplatur ni- mium abstracta ab operationibus sensuum &i functioni laus eorporis agit autem ministerio gorundem verum adhuc sub Nae posterioriani pectione , actio mentis longe purior, M. ineerior, sive liberior Leoneretione est, quam
13 HOC Supposito , probat delevi
ctationes speei differre ex praedicto eapite, fere sie: De lactationes,ut supra eo stitutum est, sequuntur naturam actionum,ueluti affectiones tuaedam. Atqui actione spe ete differunt inter , qudd xli. aliis snt putio resin inceriores. Ut lo enim videndi longe purior est , quam
agendia simi Itiet tactio audiendivi odo. Mi , quam gustandi visus enim operationge subtilior ileu delicatio ess,ellera acti iax t morum is diluum ideoque laborioia ori opifici naturae Parataria ite in admir
linit paret ex iis,quae cum eodem Arist. diximus disp. 86. de Anima Actiones verytangenia
ut d gustandi longe ita purio re sunt, . i.
Boribus impensis naturae stant. Actiones deniaque audiendi modorandi medium quemdam statum obtinent quoniam mediocri naturae M pifiei parantur, percipiunt res, sive ob imo alae ita distantia, a vi ius 1 longe prospi. xiens colores dueem nee adeo contigua aes ractus gustus sed medio modo se habentia
inter proximum remotum Actiones veru mentis longe supereminent quibuslibet opereationibus sentuum omnimoda puritate Ru uitam longe abstractiores sunt in liberiores a materia praesertim illae, quae ad partem seu vim animae contempla tricem spectant. Ergo dc delectationes eisdem actionibus illigatae dilis
sident speeie, qud alia alijs puriores sint. i. EIDEM Partitioni delectationum
In puras, impuras, seu concretas, ansam dedit Aristoteli Plato in Philalbo,& libis de Re Publiea. Cicero autem lib. I destinibus ampellat Mutilas deliberas quas At Ist. lib. 3. supra vortat, non mixta voeat,in re uiuentius
nes aequalitcrpurae lunt sed iuus cuique gradus est. Primo ordine collocantur delectario. ne mentis eontempla tricis sub quarum notione analogiam quandam servant delectationes Dei, Angelorum, animarum a corpore se
paratarum, denique Philotophorum: qui, ut ait in sca Aristoteles, non homines sunt, sed plui lux m hominesci quia nihil terrena faecis habere vide ιituri sed dumtaxat colere id, quod in homine divinum est: mentem,videlicet, qua non modo Ethnicorum proceres, sed & lyhilo I uiata Orum illetiissimus arbitratur u συα
uiolua bona aut parriculam.jeuinci Uisibilem. Secundo ordine recensentur delectationes,quae ex Virtutum actio Obus capiunturή hominumque propriae sunt vi pote mi aiae exiactione spiti tu ali corpore , inordine ad bonum morale. Tertio denique actiones en- sunm de inter has priori loco quae nobilioris sensus suiu squalem inter externos esse visumiain paulo ante dictum est. Huius enim a cito
est purissima, quippe quς potissimum in lucem
fertur , omnitim qualitatum maxime puramia
Vnde Flaminius Nobilius lib. a. de Voluptate inquit Siquis in Delunca per aliquo annos
mei us e ceretur . a utice retiar e,puel ipuleberrima, illa inciliati in trui mallet, qua uspuedaea petau. Sue cedunt deinde dele
ne sex actionabus caeterorum lentuum suo oria
dine; ae primum quidem auditus, deinde odoratus, postea gustatus, seu gustus, ut communiter diei solet, denique tactus,qui est ignobilior omnium sensuum. Quare ridem Arist. supra lib. 3. docuit, intemperantiam esse sitam in voluptatibus gustandi tangendi,tanquam omnium ignobiliis imis, quae proinde non tam humanae,quam bellu inae sunt. Is ALIAM Rationem afieri Marsiis Ilus Fieinus ex Platonis lib. de Voluptat
Cap. 7. cur delectationes oculorum, aurium sint praestantiores caeteris aliorum sensuum: rimirum, maiore
eum delectationibus mentis Rem vero ita esse,
se probatur: Quia habulae pictae,quq aspectu
percipiuntur, soni, aut uineta poetici, qui ad auditum spectant, quandam servant harmoniam,in pulchritudinem , parti utrque convenientiam. Ergoin servant ordinem sine quo, nimirum, ea haberi non possunt. At ordo est aliquid proprium meniis, seu rationis. Igitur actiones vivendi laudiendi , dum eum Ordinem,sive harmoniam a. endunt, plane spectant aliquid admodum assine inenti rationi. Ni hil itaque mirum quod utriusque praedicti sensus actio ite canitecellati actionibu caeterorum