장음표시 사용
361쪽
i ET HIC A. Lib C Ap. V. Voluptates dissem specie.
36 Cal Ccati artam partem observat disterentiam aliam delectationum petitam et vario genere animantium, suae diversimois delectan aut Si autem proponi potest. Delectariones quorumlibet auimantium sum diveris Iae, iuxta propriam ui cuiusque naturam. Ergo quemadmodum animantia pecie a natura disteriin1, si ein delectationes Albimpii probauit, tun ratione, lumin inductione Ae ratione primum Quia quorum animantium diversa est natura, diverta etiam actio euehebet, ac subinde delectatio actionem conseqtiens. Atqui animantium diversa natura est. Ergo Mactio, subindeque delectatio, diversa esse debet. tia queritiem admodum animantium natura est varia ε multiplex te cundum speciem , ita c cito, delectati cive.
assumptio eadem Considerant enim intente ierio diveri animalium genera , apparebit Hane unicuique eorum peeuliarem delectationem esse, iuxta propriam natura;vocant, equo,
Doni, bovi,&ie de alijs Ideoque Arist. probatenatum Herae liti dicere soliti,asinum stramenta paleasque malle, quam aurum quia ex illis voluptatem eapit, ex auro ver nullam. Consonatque quod gallus apud Esopum frumenti granum unioni pretiosissimo anteponit:quoniam ex priori reeipit voluptatem, non item ex posteriori. Nimirum , unicuique animalium se uti est peculiaris natura is uripiditas,si etiam delectatio:&, ut accinit Vir, gilius,
ruptas. Quae ostrema verba, In te alios , eelebrat S. VAugustinus rata a a. in Ioannem in imitatue Statius a Sylv dum a initi sua cuique --:luptas. Et rudentius in Hamari illo versu:
Mi Oidit hi situ rapior sua quemque libido.
Veriis imum igitur est, desinductione compro in batum, singulis animalibus , iuxta naturae diversitatem in speete, esse peculiares cupidit aes, ubindeque delectationes speei diversas; de alias quidem humanas, alias autem bellulia vias de has rursus diversas , iuxta specificam helluarum diversitatem.
i VBI Quaeri obiter potest , eueanlinxntia bruta habeant certas voluptates, Histra quas nihil appetunt homo autem per omianium voluptarum genera divagetur, c quasdam quidem modo velit modo nolit, absque ulla stabilitate. Quo spectant verba illa Pli ni loquentis de homines: Danimantium luctus es datus. Niluxuria, o quuiem omniabias modis null vitas gilio es A rerum omisH Ruid igitur in caesi est his, rus rei hirudinis eire volo putes littersa aEES P. belluas solo naturae ixi tinctu duei,cci autem libertate vlla: ideoque sabiliter permarenere in ceria illa cupiditate delectationis via. nai ut praetcrip M, quin iacultas variandi fit 4 Homo autem,cum arbitrio constet, pro libito
divertit in alias atque alias voluptates. Quύ spectat illud dictum Iuliae eorruptissim sce eminae ad Augustum Caesarem increpantem se ii ditantem ab ea, quid causae esset,cur bellulis
certo solum anni tempore ad libidinem eii a rentur, ii Ia vero assidux semper Desponditi enim, causam esse, qud illae sint bel suae; ipsis . vero mulier: nimirum, libertate praedita Ge4 nuina sane causa , sed ratio nullat quas Iuli 4 iideo bellua non esset, quod belluas libidine,
io cONFIRMAT Arist. ratione praeiactam expendendo diversi talem delecta
tionum, quibus ducuntur homines, licet eius dem natura snt. Quamvis enim rationi eon sonum appareat , ut quemadmodum homines in e. dem secundum peciem natura conve niunt, sic etiam in quaerenda eadem voluptate; consenti antrat tamen experimento, atque indu ἐctione patet, saepissime eos abduci delectatio qnibus pecie dive sis. Idem enim homo pro diaversitate temporum, atque eventuum, alijsat
que aliis speeie voluptatibus ducitur: saepe, ii
quas uno tempore persequitur,alio fugit. Dum aeger est aversatur Iura, quae in bona valetu dine ardenter amabat, aut amat quae derat Rursus , quidam hominum certa aliqua dele ctatione rapiuntur,ali drversa,aut etiam eon tralia Verissimum quippe est illud Plinis Itbέ5. Epist. 27. omnibus eadem placent. EtCiaeetouis estatum Illa se re babent te tua , min octant mea. Atque Homeri longe anteas Odysi. I . accinentis; A'λλos,at ἄλ-ei σπανήρ ἐπιτε ρπεται
Alter enim rebul varus virga et
, o aura Ergo non mod in diversis animantibin, ea in alijs atque aliis hominibus eiusdem speei
naturae,inveniuntur delectationes diversae secundum speciem,& aliae alias oppositae. Cui varietatis causam nuper ex ipso hominis arbierio assignavimus. Belluae autem si quand orte diversis voluptatibus abripiuntur, id rasi aeeidit, uolum iuxta variam dispositiomem corporis de sensuum , absque liberta: tu. M ADDIT Uerdia raenesim qua fidam,sive admonitionem,ut verae solidat de lectationes discernantur ab adulterinis sp viis. Priorum enim norma, 4eloti canon, est: vir probus, virtus ipsa ut enim iam in Metopere dictum est lib. 3 cap. .dc ι b. 7. cap. Iaadi lib. O. cap. iuditium de rebus honestis
362쪽
. CAP. V. Voluptates dii Ferre spccie.
es expetendis aut etiam honestioribus , debet fieri ad praeseriptum viriuiis & viri proia
hi, in quo illa sedem habet. Id nanque hones times existimandum, quod congruit Virtuti, viro optimo Proindeque ex tot riam variis delectationib',quot disimus ab due alios atque alios homines, iuxta peculiarem unius. cuiusque indolem electionemque solum illae Persequendet sunt ut verae doli det,atque amore dignae, quas virius sequendas praescribit, &vit pio dens atque optimus probat. Quae aurem a Virtute recedunt, in vitium declinant,suis giendae sunt oves uti commenti ita di spuriae, atque a natura rationali degeneres. Unde de hae e fere rationi formula proponi potest.Illae delectationes sunt inter humanas optimae de amore dignae , quae sunt conformes mensurae nor mei humanarum actionum. A qui Virtus, seu vir optimus est mensura humanarum actioianum. Illel igitur delectationes sunt inter humaianas optimae lamore dignae, quae sunt consoris mes virtuti, di viro optimo.
3nvitis probis voluptates divertae sunt, quam 'is omnes honestae, quaeri potest,quaenam illa
xum sit melior, ac proinde magis propria hominis. Huie dubitationi Oeeurrit Arist. pro .
nunciatque bonitatem seu honestalem maiorem delectationum aestimandam elle ex Oriestate maiori actionum . quas equitur delectatio. Quare sive vita, in plures actione, viri,
quae maxime atque in primi, perne iunt opit
nium ac felicem virum cire etia in delectationes de iis optimae ac primariae erunt. Delecta tiones vero earum operationum , quae lis lusu secundario perficiunt virum optimum de felicem, erunt seeundariae δε minorisclionesta inris. Quippe inier delectationes is ordo est, ut prima a praestantissima omnium habeatur, qu et ex eonte platione percipitur: secuda, ἐκ pissi proxima, quς capitur ex actione ludio in Vie
tutis: tertia denique nares tabel ut ex rebu deis ervientibus Felicitati parandae,vel utcun. questabiliendat: quἀIes sunt. bona corporis valetu
do,opes, amicitiae , aliaque plura huius generis,si ne quibus Felieitatem non elie plena in leomnibus numeris absolutam , dictum tam est lib. I cap. o. N lib. O. cap. O. Lege plura alia libet. eap. L. de voluptatum peciebus, ad ilia lustrandum hoc plum caput. VI in D. Thoaram a. a. qcia. illius
De Felicitate. ICTIS Autem ij si quae ad ipsis virtutes, ac ami
citias, voluptate ne pertinerat,de felicitate figura dicere restat, quippe clim finem humanarum rerum ipsain elle ponamus. Si igitur ea quae prius sunt diista, repetierimus orationem sanes ceri mus breviorem.Diximus itaque,selicitate mliabitum non esse: inesset enim dormienti per vitam,plantarum vita viventi, in calamitatibus maximis constituto.
Quod si haec non placent, sed ponendum est potius, ipsam operationem esse quandam,ut prius est dictum,& operationum aliae sint necessari me, ob alia, aliae per se ipsas sunt expetibiles, perspicuum est, fel iacitatem earum aliquam operationum esse, quae sunt per se. non ob aliud expetendat. Felicitas enim nullius mdiget rei,sed est ex eis uia
ficiens. Operationes autem eae per se sunt expctibiles, a quibus nihil Draeter operationem quaeritur. Tales Verbi identur esse actus is, quii virtute proficiscuntur Honesta nanque,studiosaque agere, ex J est,
363쪽
citiae per se expetuntur. Et item ludorum ii, qui sunt iucundi:non enim ob alia ipsos cxpetunt. Damna quoque potius ex ipsis quam commoda,ui scipiunt,& corpus, patrimonium negligentes. Confugiunt autem ad talia oblectamenta cilcrique eorum, qui beati esse dicuntur. Quapropter apud tyrannos in pretio habentur is , qui in talibus oblectamentis vini dextri in js enim se ipsos praebent iucundos, quae illi affectant indigent auten talibus. Videntur igitur haec ad felicita-tctn pertinere, propterea quis d hisce vacant homines j,qui sunt in potestatibus constituti. At nullum fortasse signum tales sunt homine sanam nec virtus in potestatibus, nee intellectus consistit, a quibus operationes studiosae proficiscuntur. Nec si illi,ciam synceram, liberalemque voluptatem non degustarint, ad corporis confugiunt voluptates,
propterea putandum est, has magis expetibiles esse. Et pueri eniim quae apud se ipsos in pretio sunt,praestabilissima esse putant. Consentaneum igitur est rationi ut pueris,& viris diversa pretiosa esse videntur, sic pravis ex studiosis videri. Vt igitur saepe dictum est, bc preti
sa,Sc uicunda sunt ea quae studios,viro talia uint. Unicuique autem ea
est operatio maxime expetibilis, quae ab habitu proprio procedit. Et studioso igitii ea, quae proficiscitur a virtute Felicitas crgo non in
do iocoue consistit. Etenim absurdum seret,humanum finem iocum esse,& negotia multa, molestave per totam vitam causa iocandi suscipere Cuncta enim fere, praeter selicitatem, alterius expetimus gratia: haec enim est finis Studere autem,& laborare gratia loci, stultum profec2b, nimisque puerile habetur,& est. Iocari verbit studeas secum diim sententiam Anacharsidis recte sese habet. Iocus enim requietissimilis est. Atque cum continue nequeant homincs laborare, indigent requiete. Non est igitur ipsa requies finis fit enim gratia operationis At verbiit a felix in virtute consistit. Haec autem vita cum studio est, S in seri)s, sed non in ioco consistit. Atque ea,quae studiosa sunt, seria-ve,praestabiliora ridiculis, dc hs, quae ioco fiunt. Et opcrationem scit per melioris Sc partis, hominis, studiosam magis dicimus esse me horis ver praestabilior est,ac ad felicitatem iam magis attinens. Frui praeterea quivis & mancipium , voluptatibus corporis, non minus, quam optimus homo,potest:at felicitatem nemo mancipio tribuet nisiti vitam tribuerit studiosam. Felicitas enim non in talibus consistit modis vivendi, sed in operationibus, quae a virtute proficiscuntur, Virrius etiam diximus.
364쪽
GMMA ET EXPLANATIO CAPITIS SEXTI.
uitatem est tam in babitu sed is actium . eaque res expetibili qua prandes actio uides Virtuti perfresa. Qus multiplici
AD ILLUSTRISSIMUM ET LITTERATISSIMUMD. D. PETRUM GIL DE ALFARO,
IACOBRI ORDINIS E VITEM, SUPREMORUM SENATVUM , REGINGACAE PRAESIDEM, ET V STtTI CONSILIARIUM . VALLI SOLETANO PRAETORIO EXPRAEFECTUM , QUONDA ACADEM t. COM PLUTENSIS PRIMARIVMQVRIS ANTECESSOREM, ET MAIORIS COLLEGI D. I EPH.ONSIS ALEM M.
tem huius libri tractationem, de ultimam totius operis,qua disierit de Felieitates a summatim in hoc capite doce tineis licitatem non esse habitum, sed Epus aut actionem optabilem in per se expetendam quae quidem non si posita in operario cludi,ted Virtutis. Dividit vero totum Cain Put in tres partes. In prima , quasi recapitu-jandis doctrinam IB. . traditam, statuit,Felicitatem,nonici habitu sitam esse, sed in actio ine per se expetenda. In secunda docet,non esse positam in actione ludi. In tertia denique co-jeludit, eonstitutam esse is operatione secundulvirtutem.
UREA Primam partem brevit i Sc vestuti in epilogo persteso sit praecipua eo-irum, quae toto opere do euit, ut tandem eo ro,'
nidem ipsi imponat tractatioke hac esse Iiei-rar quae est finis ultimus humanae vitae. Ac Petismum quidem commemorat se abunde egRIe de Virtutibus nimirum, ab initio libri laeundi, 'sque ad fiae septimi idque continenter, eudisputatione perpetua, Minim interrupta. Dein deis octavo ae nono libro integris derim ieitia ae tandem initio huius libri de Voluptate per quinque priora capita , praeter Plura , quae de ipsa disterit septimo libro.
Nec refert ea , quae libro primo docuit et eis ea summum bonum , sive Felieitatem homi nisci quoniam ea ipsa fere summatim remanuntur quatuor postremi eapitibus libi huagus, quamvis plura in iis addantur , quae, ea opera ibidem prariermissa sunt Etenim tuna solum agebatur de Felieitate politicari nune ver iam sermo est de Felieitate , quae posista est in contemplatione. De qua tamen ino. aret, te solum dicturum ἐν τυπω , in figuras id est , rudi popularique modis poris ut tractanti res Ethicas , iuxta tradita tri I. V. 3. non autem subri Ii d exacta dis
putationei' fieri solati aliis theori ei, dis
tibus tradita: ae primum quidem, Felrcitate minon esse sitam in habitu. Quod docuerat lib. I .i p.7 de nune denud probat duplieite e Primo Felieitas non est ita in eo quo existente iret homine, ipsa non existit A vippe unumquodque nece lumisit existere quoties de ubi existit, id per quod constituitur. Atqui existente quo litabet habitu in homine neti potest , ac latet, veno a existat Felicitas. Ergo ine in nullo habit ut sta est. Probar arminor sive aliumptio , in homine praedito quibuslibet habi ibus, sed tamen
dormiente in quoeterie no est Felicitas Putristhaae non esse in homine dormiente ,eonvinci tur ratione trino Vesta. Felieitas enim est quier perfectis statu,& absolutissims: utpote summu
naturae rationalis Donsi. Atqui in homiae siecimiete nihil in persectissim & absolutissim si a Dum enim dormit, est omnino absque actionein perfecta rationalis animi, solumque exereetue mea, qine omni animae viventi Sc sentientPeommunis est, di consistit in motu nutritionis atque imaginatricis facultatis iue phantasiae eo tempore inordi tae. id dat fisi te aliquando intellectus in dormiente videtur aliquid cognoscere, id totuimuerfecte fit Felieitaxe .go non est in homine dormiente. Et tamen inee resident,ut stipponimus, quilibet virtut nedhabitus,tam intellectuales, quam morales Fεr licitas igitur in nullo ei iisn.odi habita sita e st
De Mu id ipsum probat Quia hi quibuslibet
ea lamitatibus , etia ea tremis, Pavent omnes
habitus Virilito antea adquisiti,bssentque alitanno viri probi. Et tamen tunc non inest Fel te Lias. De quo relegenda sunt quae tradidit hy. I. cap. Io Felicitas eligo in nu, Io habitu vie totum posita est. Quare superest , ut contistat 4n actione , Ut tradum fuit eoisin ιibr. r. v. 7.4 VERUM Cum actiones hue anae sint plurimae,arque inter se dissidentes, non satis est dicere, Felieitatem in actione litam elle, nisi de praeterea explieatius, ac nominatim diis caturi quana ea inodi actio sit. Hoc aut euri
365쪽
ET HIC A. Libi Ap.VI. De Felicitate.
vi edisserat, dividit actiones humanas:v quae dati illarum sint propter te ei petendae , quae ro auteriolui propier aliud. Ea verd dia illone prae milli decernit, Felieitate sitam esse in actione perie optabilira expetenda. Probat-Me: aura quidquid propter te quaeritur, α Propter aliud. ii in actione coniistit, debet essesnucii ea qua per se optabilis di expetenda est. Hi qui Felicuas propter idque ritu , dc non promer aliud cum ut lummum hominis bo-oum, de cuius tauone est ut propter se quaeratur, c non propter aliud: ut eos Ib. I .c. . d ni onstratum est. Ergo Felieitas, si eonsistit in actione de belui in vile in ea, quae propter se opritabilis expetenda est.
SED P taeterea,eum desactiones prese optabile dc expete udae sint plures, ac dive
sae, restat adhuc inquitenduam quanam tu irum consilia Felicitas id ut expediat, eo niti. tuit dii genera actionum per in optabilium. In aliet eo tum collocat eas , quae virtutum actiones dicuntur Sc sunt in altero vero ludicra quae ad voluptatem reieiuniur. Et viri uiaque quid generis actiones propter se expetiἀbites esse iobat. Priores quidem quia racione honestatis suae nos alliciunt, absque ordine ad
utilitate, voluptatemve. Posteriores acii e quia delectationes ex ludo aliatque rebus instituita ad oblectamen tu animi,non referuntur ad vitrilitatem aliqua cum ex iis nemo lare commoiadu, te viilitate percipiat,quin potius plurιrusi detrimen ii subii soleat. Experimento enim patet, plurimos ludorum causa , non modis.
Patrimonium dilapidare, opes sitas prodigere, sed B salute eorporis perdere, o impedire magna honoris incremetita,quae alioqui haberent. Igitur poster iure voluptates, id est,tudia erae, non quaeruntur viilitatis causa, sed dum
6 CIRCA Meundam partem statuit.
ex dupli et genere actionum per se optabilium Felicitatem solum esse posita in priori nimiarum, in actione virtutis non aule in posterioriri ividelicet, in actione ludicra. Quod quide vo lustra uocet, sed ut debellet insitu fere errore vulgaribus hominibus,qui nullam alia Felicia
Iate cogitare videntur,aui optare, nisi eam,quae Iudietis exercitationibus conlevia est. Huiua aut erroris caulam Aristoteles monet eue iae qud videant eos, qui potestaterae rerum amplitudine supereminent, nullam alia exoptare felicitate. Q Uppe ii plerumque opes iura horas colloeant iii alendis, audiendi ' hois minio uri non tam ut binis,& lepidis, accolloquio in avibus quod ad virtute spectare dictueti lib. 3. cap. quam curris, bistrionibus, νε- rasiti, morionibus, despumilionibus4 quorum
inanesim diculas operas amplissima mercede coli dueunt, ut risum ea inde, voluptatemque
'ua ιiano ludicram capiant. CD in eandem pospularis erroris causam indieaverat iam Γιν. I. caris de videtur redigi ad hune syllogismum vulgari ut hominu . Felicitas lata est in eo,qued Reges, Principes,ac primam in Republiea homines,summo studio exoptant,et persequutut et quippe qui unice in votis habere videntur , ut felices,seu beati sint. Atqui Reges, Principes, reprimam quique in Republica homines,summo studio exoptant tersequutur ludicras volup 'tates Felicitas ergo sita est in ludicris volup H
7 NIMIRUM, Potentibus Indae eulo
plerumque in voluptatibus,& ludicris exeretia lationibus, vatae tempus inium itur, quasi nulla prς terea Felicitas sit, quam quaerere oporteat
Quippe Dreipia, aut etiam verbis di eunt illud Alanioni apud H0 merum Oos. I. alloqueiurilis Vlyilem: Semper nobis cono Gumgratum en, cithag
Sed arteiburaca Vestatore optimi, tri
Prisca autem prepὸ venis feren inbara
Demodoro: hi astem postea tost in medium:
riberes Ialtabanteeriti saltat niti
Verum quae demum sol maneat, quis tandem exitus sit eius spuriae selieitatis, sapientissimus Iob paucis diuerit cap. a I ... Ia dum dei shominibus inquit: Teneni mpaniam , O --
tharam , di gamsent adsonitum organi. Dueunt in bonis dur suos. uncto ad insennardescendunt. Ibi luent,quas metueruat, assiduo rum ludorumin voluptatum turpium acerbis,
vulgi refellit Arist. quoniata Principes aem renies homiues, e quotum exemplo argumenqtum efformant, nos sunt apti,quibus fides prεώ staturi nec digni,quos caeter te quantur inquς- renda, caestimanda Felicitate. Neque enim talis eorum vita est,aut existimatio, sive iussi. eium de rebus agendis ut actiones humanaeeenseantur bonae, aut malae , voluptatesque ve,
rae, aut falsae,prout ipsi di finierint. Actionum namque honestarum, solidar delectationsiisve per se ea petend tu laus est duplex: Victus Men sive Ratio tecta oc Prudentia. Neutra autem earum Regno, avi Principatu a nexa est. Ergo ex eo quod Reg*s, aut Principes agunt iudieantve , non est statuenda egula aliqua action qm , aut delectationum bonestarum. Quippe ipsi Plerumque ignorant
366쪽
experἴmento saltem piiras delectationes Himmas solumqne vacant is , quae ludierit, aut aliter turpessunt. Superest igitur, ut actronum humanarum quae bonae sunt dileernantur a ma-
Iis 4 delectationum quae vera i sal fis , tuam praescriptum ratuinis rectae trudentiis. Peiasma ergo est ratio ei natio illa vulgi: qitoniam e te ita non est metienda ex eo , in quo improbi Reges Principesve suam felicitatem eo nis1stituunt nimirum , ex delectationibus ludi-gris, di impuris sed in eo tantum putanda est tonsistere , qud iuxta Virtutem o rationem rectam est. Id enim solum apparet dignum, ut in eo suminum hominis bonum eoru ocetur.
CIRCA Tertiam partem demum gonstituit, Felieitatem solidam in actione Vir- uiis positam esse; non autem inclusione , sives aerei talione ludi. Assertio haec bimembris est, deorsim qud ad sngula paries ab Arist. pr xatur. Quo ad priorem quidem in hunc ferὸ modum. Id quod maxime expetendum atque inpiabile est viro probo, veluti pretiosissimum 3nte omnia, est in quo sita est Felieitas. Atqui actio virtutis est quid maxime expetendum de optabile viro probo , veluti pretiofissimum inter omnia. Ergo actio virtutis est id , in quo sita est Felieitas Maior paretra Quia id suo maxime expetendum atque optabile est viro probo , est id in quo situm est summuin hominis bonum,sive ultimus finis humanae Lxae Felieitas autem est summum hominis bonum, sive ultimus finis humanae vitae. Ergo id uod est maxime expetendum, optabile viis ro bono est in quo lita est Felicita . Iam mi-inor primi, praecipui syllogismi suadetur.
unicuique enim maxime expetendat optabi
iis est amo prolaeta exit Io habitu, quem sibi
assiduo, ae voluntario exere illo paravit. Ideoque Philosopho, seu praedito Philosophi h
Ditu, suavissimum maxime expetendum est philosophari, musi eo canere, pictorique exispingere quoniam eiusmodi operationes proincedunt ab habitu voluntariis actibus adquisi- eo: ut dictum est lib. s.cap. s. Atqui etiam actio Frirtutis in homine probo oritur, sive profi ei Lxitur ea habitu Virtutis , quem ipse sibi assi id a voIuntario exere itio paravit quod supra libri cap. a. traditum est. Ergo actio vir aut is est quid maxime expetendum d optabi-
Ie probo viro. io CONFIRMATvR. Cum vir pr
bus sit veluti ea non, seu norma totius honesta-
is,ut saepe dictsi est, proindeq;& Felieitatis, ad quam ducit honestas censenda est Felieitas in eo eonsistere , quod eidem viro probo optimum inter omnia est. Atqui actio virtutis viro probo quid optimum & pretiosissimum in.
sinere e ensenda est Felieitas
it POSTERIOREM Age tu partem ἰqna dicitur, Felieitatem nullo modo inclusio ne, seu actione ludi positam ei:e, multiplicitee probai. PRIMO. Felicitas solu est posita in illa
actione,quam vir probus existimat optima Mmaxime propter se optabilem. Atqui lusio, sive
actio Iudi, non est quam vir peobus existimae optimam rac maxime propter se optabilem Felieitas ergo non est posita inlusione, se
hominis bonum rae omnium intonum hum natum finis,ex dictis lib. I. cap. . At luso, si' ve actus ludendi, non est summu in hominis bo nu, seu omni u actionum umana tu finis. Ergo tu sio, sive actus ludendi, non est hominis Felie ras. Probatur mitior, sive assumptro. Omnes enim actiones huiuanae fiunt Propter lummum hominis bonum, sive ultimum fine ipsarum:vqibidem saturum est. Atqui non omnes actiones humanae fiunt propter lusionem. Interea
enim quae agimus plurima sunt, quae summotlabore iudio paramus alia quae non , ni steum ingenti doloruni perpessione laborequeo Quis aute, inquit Arist. nisi puer , aut stultus existimet ea omnia fieri propter lusione e Ergo
lusio non est summum hominis bonu, sive ominnium actionum humanarum finis.
M TERTIO. Felieitas nullo sanδmodo consistit in ill actione , quae propiet xli1m actionem homini serpetitur: cum ipsa sit; ultimus finis. At lusio propter aliam aetioneme hominis expetisur. Felicitas ergo non est luήsio. Minorem, in qua esse posset dissidium,pro bat Arist. aut horitate Anacharsidis, cuius proverbium illud uiti densum , ut udrari nomstudendum in udaι. Simile plane: alteri So eratis emio Edendiam, ut visas i non livem, n, ut edas. Ergo si est propie aliatriaretionem nimirum , studendi. Siquis autems scire velit, quis, aut quantus fuerit nae hara.
sis, quem in Philosophorum elasse recensendit
putaverit Arist. ae cuius sententiam , ut geω-vem ac veram , receperio; consula Laertinis , qui eius vitam de otium refert. Sufficiat cli-eere, illum unum inter Scythas , veluti miraeulo quodam, fuisse Philolophum. Vnde de in proverbium ab ij Anacharsi ter Scribas.
quo extollime aut sapientia alicuius tuleristia doctos educati, aut Virtus eximia uiuid .ci inter improbos.Galenus quoque,tive vide hyritas irrideret, sive ut Atheniensibus adularet ut dixit , euti miraculum fuit inter Scythas unum aliquem existimare Philosophum, nimiis rum , Anacharsidem tiam inter Athenienses miraculo rutile, quod aliquis non philosopha retur. Porro Diogenes iam allegatus presistea milior est, illum fuisse sapientia th,
367쪽
quae per se expetatntur. Et item ludorum ii, qui sunt iucundi:non enim ob alta ipsos expetunt. Damna quoque potius ex ipsis quam commodasuscipiunt,eu corpus, ex patrimonium negligentes. Confugiunt autem ad talia oblectamcntaac plerique eorum, qui beati esse dicuntur. Quapropter apud tyrannos in pretio habentur is, qui in talibiis oblectamentis sunt dextri lii ijs enim se ipse praebent iucundos, qtiae illi arsectant indigent autem talibus. Videntur igitur haec ad felicitatem pertinere, propterea qubd hisce vacant homines j,qui sunt in potestatibus constituti. At nullum fortasse signum tales uini homine sanam nec virtus in potestatibus, nee intellectus consistit, a quibus operationes studiosae proficiscuntur. Nec si illi,chm synceram, liberalemque voluptatem non degustarint, ad corporis confugiunt voluptates, propterea putandum est, has magis expetibiles esse. Et pueri enim quae apud se ipsos in pretiosunt praestabilissima esse putant. Consentaneum igitur est rationi ut pueris,& viris diversa pretiosa esse videntur,
sic pravis,& studiosis videri. Vt igitur saepe dictum est, ireti
sa,Sc iucunda sunt ea quae studiose viro talia sitiat. Unicuique autenmea
est operatio maxime expetibilis, quae ab habitu proprio procedit. Ea
studioso igitii ea, quae proficiscitur a virtute Felicitas ergo non in ludo iocoue consistit. Etenim absurdum seret,humanum finem iocum csse,& negotia multa, molestave per totam vitam causa iocandi sus cupere Cuncta enim fere, praeter felicitatem, alterius expetimus gratia: haec enim est finis Studere autem,& laborare gratia loci, stultum profectb nimisque puerile habetur,& est. Iocari verbit studeas secundum sententiam Anacharsidis recte sese habet. Iocus enim requieti similis est. Atque cum continue nequeant homines laborare, indigent requiete. Non est igitur ipsa requies finis fit enim gratia operationis At verbiita felix in virtute consistit. Haec autem vita cum studio est, in seriis, sed non in ioco consistit. Atque ea quae studiosa sunt, seriave praestabiliora ridiculis,ac iis, quae ioco fiunt. Et operationem sici per melioris i artis, hominis, studiosam magis dicimus esse me,lioris ver praestabilior est,ri ad felicitatem iam magis attinens. Frui praetcrea quivis dicisa ancipium , voluptatibus corporis, non minus, quam optimus homo,potest:at felicitatem nemo mancipio tribuet nisiti vitam tribuerit studiosam. Felicitas enim non in talibus consistit modis vivendi, sed in operationubus, quae a virtute proficucuntur, Virrius etiam imi b
368쪽
SUMMA ET EXPLANATIO CAPITIS SEXTI.
' AD ILLUSTRISSIMUM ET LITTERATISSIMUMD. D. PETRUM GIL DE L FARO,
tibus tradita Dae primum quidem, Felpcitatem non est stam in sabitu. Quod docuerat lib. Ii cap.7.ic nunc deo ad probat dupliciter. Fm-mὸ Felieitas non est sita in eo, quo existent e lithomine ipsa non existit. uippe unumquodq, necessum ellexistere quoties ubi existit, id per quod conuit metur. tqui existente quoli bet habitu in homine fieri potest , ac solet, verina existat Felicitas. Ergo irate in nullo habitui sta est. Probatur minor sive alivmpii , in homine praedito quisvis libernabilibus,sed tam eridormiente in quo eerte no est Felicitas. Potro hane non esse in homiri dormiente, eonvincitur rationem annesta. Felicitas enim est quilpet retissim v,& absolutissimii: utpote sum moenaturae rationalis bonsi. Atqui iii homiae dorumiete hirrit petisclusi visi di absolutissim si a Dum enim dormit, est omnino abique actione perfecta rationalis animi, solumque exere e turm ea, quae omni animae viventiis sentiente communis est, di consistit in motu nutritioni atque imaginatricis facultatis i seu phantassar eo tempore inordinatae. ida Psotta aliquana intellectus in . dormiente videtur aliquid gognoscere, id solii imperfecte fit Felieita, erago non est in homine dormiente. Et tamen i eo resident,ut supponimus, quilibet virtut nrdribitus,tam intellectuales , quam morales Fer lieitas igitur in nullo eiusn.odi habita sita esst. De M idipsum probat Quia in uitibuslibet ea lamitatibus , etia ea tremis, auentium ea habitus Vira uisi antea adquiiiii,heirentqtie aurumo viri probi. Et tames, tunc non inest Fel lentas. De quo relegenda sunt, quae talliditus.1. cap. o. Felicitas et go in uu.; Io habitu vie totum posita est. Quare superest , ut conii starin actione , Ut tradum fuit eodem ιibr. r. cap. 7.4 VERUM Cum actiones humana sint plurimae, arque inter se diis identes, non Mi is est dicere, Felicitatem in aetione ita in elle, nivi praeterea explieatitis, ac nominatim diis catur quaena Musinodi actio sit. Hoc aut euri
c GREDI TVR Arist. posteriorem huius libri tractationem, S ultimam totius Operis, qua distetit de Felieitates ae laurismatim in hoc capite docet Felieitatem non esse habitum, sed .pus aut actionem optabilem in per se expetendam , quae quidem non si posita in operaia tione ludi,sed Virtutis.Dividit vero totum caia Put in tres partes. In prima , quasi recapitu- ando doctrinam Issi. i. traditam, statuit,Felicitatem, non in habitu sitam esse, sed in actio is ne per se expetenda. In secunda docet,non esse postam in actione ludi. In tertia denique co-Jeludit, eonstitutam esse in operatione secundu
a CrRCA Primam partem breviter i veluti ia epilogo petat ingit praecipua eoitum, quae roto opere do euit, ut tandem eo ro nidem ipsi imponat trietatioὴe hae de Fe Iieitat quae est finis ultimus humanae vitae.Acitiis mum quidem commemorat se abunde egale de Virtutibus nimirum, ab initio libri secundi, usque ad fistem septimi idque continenter eudisputatione perpetua, Minim interrupta. Deinde d octavo ac non librae integris deifimicitia ae tandem initio huius libri de voluptate per quinque peiora capita , praeter plura , quae de ipsa disterit septimo libro.
ec refert ea , quae libro primo docuit et eis ea summum bonum , sive Felieitatem homi nisci quoniam ea ipsa fere summatim repo nuntur quatuor postremis eapitibus libri huius, quamvis plura in iis addamue , quaera in opera ibidem praetermissa sunt. Etenim luna istum agebatur de Felicitate politicari nune ver iam sermo est de Felieitate , quae pos, ta est in eontemplatione. De qua tamen mohaeet, se solum dicturum τύπω , n oui id est laudi popularique nod poriste tractanti res Ethicas , iuxta tradit, tib I. v. 3. non aulem subtili, o exacta disia
Putatione in fieri solet in aliis theorieis dia
369쪽
vi edisserat, dἰvidit actiones humanas, quae indam illarum sint propter iee petendae , quae in auteri lui propiet aliud.Ea vero divisione praemilla decernit, Felieitale sitam esse in actione petie optabilira expetenda. Probatiaque: Quia quidquid propter se quavitur, Wno propter alιud. ii in actione conlistit, debet esse salii iii ea quae per se opinnalis di expetendaeu. Arei ut Felicitas propter eiqueritur non, promer aliud cum sit luminum hominis bonum, de euius ratione est vi propter se quaeratur,& non propter alior ut estuso. I. . . dena onstratum est. Ergo Felieitas, si consiliit in acti Oi,e,debet ii inesse in ea, quae propter se opintabili sin expetenda est.
SED Praeterea,est de actiones per se optabile dc expeteudae sint plures, ac diverissae, retia adhuc inquitendum, tu quanam ill rum consilia Felicitas. Id ut expediat, consti. tui duo genera actionum et se optabilium. In alieto eorum collocat eas , quae Virtutum actiones dicitu tura sunt: in altero vero lud Kra quae ad voluptatem reseiuntur. Ei utriuiaque quid generis actiones propter se expet bile esse pio bat. Priores quidem quia ratione honestatis suae nos alliciunt, absque ordine ad utilitate, voluptatemve. Posteriores aut e quia delectationes ex ludo aliusque rebus instituita ad oblectamen tu animi,non referuntur ad uti litatem aliqua eum ex iis nemo sere eo minoiadu, leuistilitatu percipiat,quin potius pluria. udetrimenti subit soleat. Experimento enim Patet, plurimos ludorum lausa , non modo
patrimonium dilapidare, opes suas prodis re, sed de salute corporis perdere Mimpedire magna honoris incrementa,quae alioqui habe rent. Igitur posteriores voluptates, id est dud crae, non quaeruntur ιilitatis causa sed dum,
6 CIRCA Seeundam partem statuit. ex duplici genere actionum per se optabilium
Felicitate in solum e .posita in priori nimiarum, in actione Virtutis non aute in postarior lividelicet,in actione ludicra Quod quide vosius ira docet, sed ut debellet insitu iste errore vulgaribus hominibus,qui nullam alia Felicitate cogitare videntur,aut optare, nisi eam,quae ludietis exercitationibus conlevia est. Huius aut erroris caulam Aristoteles monet esse iae quod videant eos, qui potestate de rerum amplitudine supereminent, nullam alia exoptate felicitate. Q Uppeii plerumque opes iura horas collocant in alendis , audιendiiq; hominio uti non tam vibanis,dc lepidis, aceollo- qtii suavibus quod ad virtute spectare dictu
euιrb. 3. cap. Soquam curris, histrionibus, parasitis morionibus d pumilionibus4 quorum inanes &-radiculas operas amplissima merce de coli dueunt, ut risum exinde,voluptatemque
ωαιMuo ludicrain capiant L u in eandem potipularis erroris causam indieaverat Iam lib. I. caris. &videtur redigi ad hune syllogismum vulgarium hominu .Felicitas sita est in eo,qoed Reges, Principes,ac primarii in Republiea homines,summo studio exoptant, o persequuturet quippe qui unice in votis habere videmur , ut fel iees,seu beati sint. Atqui eger, Principes,&primatij quique in Republica homines, summo studio exoptant tersequutur ludicras volup tales. Felicitas ergo si inest in ludicris volus A
7 NIMIRUM, Potentibus Indae eulo
plerumque in voluptatibus,& ludicris exerci rationibus,vatae tempus iniuinitur, quasi nulla prς ierea Felicitas sit, quam quaerere oporteat
Quippe ii re ipsa, aut etiam verbis dicunt illud Alenioni apud Hvinerum Ooss. I. alloque iis Vlyllem: Semper noli tiraiv. viuinoatum ea, iatha
Verum quae demum sol maneat, quis tandem exitus sit eius spuriae felieitatis, sapientissimus Iob paucis edisserit cap. a I .v. Ia dum de iis hominibus inquit Tenent tympanum, ρωθι tharam ct gauden adjonisum organi. Du
descendunt ab iuuent,quas metuerunt, assiduo
rum ludorumin voluptatum turpium acerbi i
noque, 9 negVι, orte, aeterno aut dissoluenda die. CAETERVM Ratiocinatione illata vulgi retellit Arist. quoniam Principes aeto reniet homines, Equotum exemplo argumeαηtum etArmant, nos sunt apti,qitibus fides pret qmturi nee digni,quos caeter sequantur in qu renda, aut aestimanda Felicitate. Neque enim talis eorum vita est,aut existimarii, sive iudaia eium de rebus agendis, ut actiones humanaeeenseantur bonae, aut malae, voluptatesque verirae, aut falsae, prout ipsi definierint. Actionum namque honestarum e solidar delectationabisve per se expetend lasons est duplex virius demen, sive Ratio recta de Prudentia. Neutra autem earum Regno, aut Principatu am
nexa est. Ergo ex eo quod Reg*s, aui Prin cipes agunt iudieantve , non est statuenda egula aliqua actiosiq. aut desectationum honestarum. Quippe ipsi Plerumque ignorant
370쪽
ex per Itnento saltem puras delectationes immixtas solumqne vacant i s quae ludicrae, aut
aliter turpessunt. Superest igitur, ut actronum humanarum quae bona sunt dileernantur a ma-hs 4 delectatio itum quae verata fiat fis , lux rapraescriptum rationis recta in Prudere iat. Peiasma ergo est ratioei natio illa vulgi: qitoniam Hieitas non est metienda ex eo , in quo improbi Reges Principesve suam felicitatem constituunt a nimirum , ex delectationibus ludiis tris, impuris sed in eo tantum putanda est xonsistere , qud iuxta virtutem o rario. uem rectam est. Id enim solum apparet dignum, ut in eo suminum hominis bonum eorufiocetur.
CIRCA Tertiam partem demum leonstituit, Felieitatem solidam in actione Vi Laiis positam esse; non autem inclusione , sive aerei talione adi. Asiertio haec bimembris est,
deorsim qud ad singulas paries ab Arist. pro. datur. Qu6 ad priorem quidem in hune ferὸ
modum. Id quod maxime expetendum atque optabile est viro probo, veluti pretiosssimum nitet omnia, est in quo sita est Felieitas. Atqui actio Uittatis est quid maxime expetendum de optabile viro probo , veluti pretiosissimum inter omnia. Ergo actio virtutis est id , in quo sita est Felieitas Maior patet i Quia id suo maxime expetendum atque optabila est viro probo , est id in quo situm est summuna hominis bonum,sive ultimus finis humanae vi st . Felieitas autem est summum hominis borrum, sive ultimus finis humanae vitae. Ergo id quod est maxime expetendum Ze optabile vi-ν bono est in quo sita est Felicitas. Iam minor primi, praecipui syllogismi suadetur.
iunicuique enim maxime expetenda dc optabiri is est actio profecta ex illo habitu, quem sibi
Hai duo, ae voluntario exercitio para it Ideoque Philosopho, seu praedito Philosophiaea
biis, suavissimum Maxime expetendum est .hilosopnari , musi eo canere, pictorique exinpingere quoniam eiusmodi operationes providunt ab habitu voluntariis actibus adquisi--:ut dictum est lib. s. cap. . Atqui etiam actio Firtutis in homine probo oritur, sive profi ei Lxitur ea habitu virtutis , quem ipse sibi asilia Iauoi voluntario exere hio paravit quod suinpta libri cap. I. traditum est. Ergo acrio Virtutis est quid maxime expetendum oc optabiis
e probo viro. 1 CONFIRMATUR. Cum vir pr
hus sit veluti eanon,seu norma totius honestatis,ut saepe dicisi est, proindeq; Felicitatis, ad quam ducit honestas Leensenda est Felieitas in eo eonsistere , quod eidem viro probo optimum inter omnia est. Atqui actio virtutis viro pro quid optimum & pretiosissimum in-
qua dicitur, Felieitatem nullo modo inclusiorine, seu actione ludi positam eiie, multiplicite e probat. PRIMO: Felicitas cis est posita in illa actione visam vir probus existimat optima ac maxime propter te optabilem Aiqui lusio, sive actio ludi, non est quam vir probus existimae optimam rae maxime propter se optabilem Felicitas ergo non est posita inlusione, se actione ludi.
ii SECUNDO Felieitas est summiti
hominis bonum rae omnium actionum humanarum finis,ex dictis tu . I. v. . At luso, si' ve actus ludendi, non est summum hominis boansii, seu omnia aettonu humanaru finis. Ergo tu
sio, sive actus ludendi, non est hominis Felie ras. Probatur minor, sive assumptis omnem enim actiones huiuanae fiunt propter summu hominis bonum, sive ultimum fine ipsarumrvet ibidem satu turi est. Atqui non omnes actiones humanae fiunt propter lusionem. Interea enim quae agimus plurima sunt, quae sucum. laborein studio paramus alia quae non , ni steum ingenti dolorum perpessione laboreaura uis aute, inquit Aris nisi puer, aut stultusὸ existimet ea omitia fieri propter lusionea Ergo lusio non est summum hominis itu, sive omnium sitionum humanarum finis.
I TERTIO. Felieitas nullo sane modo eoasstit in ill actione , quae propiet xlixm actionem hominis expetitur: cum ipsa siqvltimus finis. At lusio propter aliam actioneau hominis expetitur. Felicitas ergo non est luήsio. Minorem, in qua esse posset dissidium,probat Arist. aut horitate Anacharsidis, cuius pro
verbium illud fuit, densin, οὐ,riari nom dendum in laritas. Simile plane alteri Sorieratis effato Edmdum, ut visant m emere dum, ut edas. Ergo l. si et propie aliam aetionem nimirum , studendi. Siquis autems scire velit, quis, aut quantus fuerit nae har4. sis, quem in Philosophorum elasse recensendd.
putaverit Arist. ac cuius sententiam , ut gra . vem ac veram , receperira consula Laertiuiri,
qui eius vitam, uitum refert. Sufficiat cli- cete, illum unum inter Scythas , veluti miraeuIo quodam, suisse Philolophum. Vnde de iuproverbium ab ijici Anachars mter Scythas.
quo extollitur aut sapienria alicuius tui et id do tos edueati, aut Virtus erimi euiusdam inter improbos.Galenus quoque,tiue ut Sehyritas irrideret, sive ut Atheniens bus adularet ut dixit , sicuti miraculun fio it inter Scythas unum aliquem existimare Philosophum, uim iarum , Anacharsidem ita oc inter δει henienses miraculo sutile, quod aliquis non philosopha retur. Porr Diogenes iam allegatus αε-